Δρ Νάντια Τομασίδου Πτυχίο Επιστημών της Αγωγής Πανεπιστημίου Κύπρου MA Drama and Theatre Education, University of Warwick PhD Education, University of Warwick
Θεατρική σύμβαση: Ερέθισμα Η αγγελία του Βασιλιά (5 λεπτά): Οι συμμετέχοντες μπαίνουν σε κύκλο. Η θεατροπαιδαγωγός παρουσιάζει ένα πάπυρο και θέτει τα ακόλουθα ερωτήματα: Ποιος έγραψε αυτή την ανακοίνωση; Τι ζητά; Ποιες είναι οι λέξεις-κλειδιά στην ανακοίνωση; Γιατί νομίζετε ότι ο κουρέας πρέπει να μπορεί να κρατά μυστικά και να συγκρατεί το γέλιο του για να πάρει τη δουλειά; Γιατί η τελευταία πρόταση είναι γραμμένη με κόκκινα γράμματα; Πώς φαντάζεστε το Βασιλιά Μάρκο;
Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΜΑΡΚΟΣ ΖΗΤΑ ΚΟΥΡΕΑ ΠΟΥ ΝΑ ΚΡΑΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΓΚΡΑΤΕΙ ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΚΑΝΟΝΩΝ = ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΜΟΣ
Θεατρική σύμβαση: Δάσκαλος σε ρόλο Η θεατροπαιδαγωγός βάζει την κορώνα του Βασιλιά για να σηματοδοτήσει ότι θα πάρει αυτό το ρόλο. Έχοντας υπ όψιν τα όσα ειπώθηκαν από τους συμμετέχοντες σχετικά με το χαρακτήρα του Βασιλιά και τις παράλογές του απαιτήσεις, εισέρχεται στο χώρο παράστασης (performance space) ως Βασιλιάς Μάρκος. Μονολογώντας, διηγείται πως ο κουρέας του έχει πεθάνει, και πως πρέπει να προσλάβει καινούριο: Κάποιον που να κρατά μυστικά και να συγκρατεί το γέλιο του. Καλεί τον πρώτο υπηρέτη-μάγειρα (ένα από τους συμμετέχοντες) και τον διατάζει να του κάνει ένα φτιάξει κάτι να φάει. Καλεί το δεύτερο υπηρέτη-κτηνοτρόφος και τον διατάζει να του φέρει ένα από τα ζώα της βασιλικής φάρμας για να πάει μια βόλτα. Χρησιμοποιώντας το τρίτο πρόσωπο για να δημιουργήσει απόσταση από το ρόλο, η θεατροπαιδαγωγός διηγείται (χωρίς να χρειαστεί να αφαιρέσει το στέμμα): «Αλλά όταν έφτασε η στιγμή να βγάλει το στέμμα, ο Βασιλιάς Μάρκος τους έδιωχνε όλους! Γιατί κάτω από το στέμμα έκρυβε ένα τρομερό μυστικό, καλά κρυμμένο για χρόνια». Η σκηνή κλείνει με τον Βασιλιά να καλεί τον καινούριο κουρέα και να του αποκαλύπτει το μυστικό του.
Θεατρική σύμβαση: Παντομίμα Ο συμμετέχοντας σε ρόλο κουρέα βγαίνει στη μέση του κύκλου. Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες είναι σε ρόλο υπηρετών του παλατιού. Χρησιμοποιώντας παντομίμα και χωρίς να μιλήσει καθόλου, ο κουρέας προσπαθεί να αποκαλύψει το μυστικό του Βασιλιά Μάρκου. Όταν κάποιος υπηρέτης μαντέψει το μυστικό του Βασιλιά, το μοιράζεται με όλους. Το μυστικό αποκαλύπτεται και όλοι μένουν με ανοιχτό το στόμα.
Θεατρικές συμβάσεις: Παγωμένες εικόνες και ανίχνευση σκέψεων Οι συμμετέχοντες κινούνται στο χώρο. Όταν η θεατροπαιδαγωγός δώσει το σύνθημα, παγώνουν ως: Κουρέας τη στιγμή της αποκάλυψης Βασιλιάς Μάρκος τη στιγμή της αποκάλυψης Ένα περήφανο άλογο Η θεατροπαιδαγωγός αγγίζει κάποιους στον ώμο και αυτοί λένε φωναχτά τις σκέψεις που περνούν από το μυαλό των χαρακτήρων που υποδύονται.
Θεατρική σύμβαση: Φωνές στο κεφάλι Οι συμμετέχοντες μπαίνουν σε ζευγάρια. Συζητούν μεταξύ τους και καταλήγουν σε ένα πιθανό λόγο γιατί ο Βασιλιάς πρέπει να μοιραστεί το μυστικό του με το λαό του (θετικός λόγος), και σε ένα λόγο γιατί δεν πρέπει να το κάνει (αρνητικός λόγος). Ο/Η Α διαλέγει το θετικό λόγο, και ο/η Β τον αρνητικό λόγο. Όλα τα Α στέκονται σε μια σειρά, και όλα τα Β σε μια άλλη απέναντί τους, δημιουργώντας έτσι ένα διάδρομο σκέψης. Αντιπροσωπεύουν τις φωνές στο μυαλό του Βασιλιά. Ένας συμμετέχοντας (ή η θεατροπαιδαγωγός) μπαίνει στο ρόλο του Βασιλιά (φορώντας το στέμμα) και περπατά αργά μέσα στο διάδρομο. Καθώς περνά, οι συμμετέχοντες /φωνές ψιθυρίζουν τους θετικούς και αρνητικούς λόγους για τους οποίους ο Βασιλιάς πρέπει ή δεν πρέπει αντίστοιχα να μοιραστεί το μυστικό του. Ο Βασιλιάς ακούγοντας αυτά, φτάνει στο τέλος του διαδρόμου και ανακοινώνει την απόφασή του. Θα μοιραστεί ή όχι το μυστικό του με όλους;
Θεατρική σύμβαση: Δραματοποιημένη αφήγηση Οι συμμετέχοντες μπαίνουν σε κύκλο. Η θεατροπαιδαγωγός διηγείται τη συνέχεια της ιστορίας ενώ οι συμμετέχοντες την δραματοποιούν στο χώρο παράστασης (performance space) που είναι ο κενός χώρος μέσα στον κύκλο. Διατηρούν το ρόλο τους μέχρι να ακούσουν τη θεατροπαιδαγωγό να λέει Whoosh! κουνώντας το ραβδί της. Μόλις ακούσουν Whoosh!, οι συμμετέχοντες επιστρέφουν στη θέση τους στον κύκλο. Είναι σημαντικό η θεατροπαιδαγωγός να χρησιμοποιήσει περιγραφική γλώσσα και να αφηγείται αργά για να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να δραματοποιήσουν την ιστορία. Αν βγουν στο χώρο παράστασης περισσότερα άτομα από όσα χρειάζονται, τότε κάποιοι προθυμοποιούνται να αποσυρθούν, ή η θεατροπαιδαγωγός αλλάζει την ιστορία για να βάλει περισσότερους χαρακτήρες. Κάποια αντικείμενα ή χαρακτήρες μπορούν να αναπαρασταθούν με τη βοήθεια περισσότερων συμμετεχόντων. Οι συμμετέχοντες που βρίσκονται καθισμένοι στον κύκλο μπορούν να κάνουν τους ήχους της ιστορίας με εργαλεία το σώμα τους και τη φωνή τους.
Θεατρική σύμβαση: Αυτοσχεδιασμοί σε ομάδες Η θεατροπαιδαγωγός ανακοινώνει στους συμμετέχοντες ότι ήρθε η μέρα των γενεθλίων του Βασιλιά. Τους ζητά ιδέες σχετικά με το τι είδους καλλιτέχνες/διασκεδαστές θα έρθουν στο παλάτι για να ψυχαγωγήσουν το Βασιλιά. Μουσικοί; Χορευτές; Ακροβάτες; Ζωγράφοι; Ζογκλέρ; Κωμικοί; Ποιητές; Η θεατροπαιδαγωγός σημειώνει τις ιδέες σε ένα χαρτόνι. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε μικρές ομάδες. Κάθε ομάδα διαλέγει μια ιδέα και, ανάλογα με την ιδιότητά τους, ετοιμάζουν μια μικρή παράσταση για το Βασιλιά, που θα παρουσιάσουν στα πλαίσια των γενεθλίων του. Τους δίνονται 5 λεπτά για να την ετοιμάσουν. Είναι σημαντικό μια από τις ομάδες να είναι οι μουσικοί που θα χρησιμοποιήσουν φλογέρες. Η θεατροπαιδαγωγός, κρυφά από τις υπόλοιπες ομάδες, ζητά από την ομάδα των μουσικών να προσθέσουν στην παράστασή τους το ακόλουθο σκηνικό: Στο τέλος, όταν επιχειρήσουν να παίξουν τις φλογέρες τους, αντί μουσική, από αυτές βγαίνει ένας κοροϊδευτικός ήχος: «Ο Βασιλιάς έχει αυτιά αλόγου, ο Βασιλιάς έχει αυτιά αλόγου!»
Θεατρική σύμβαση: Αυτοσχεδιασμοί σε ομάδες Όταν οι ομάδες τελειώσουν τις πρόβες τους, τότε η θεατροπαιδαγωγός βάζει εορταστική μουσική, παίρνει το ρόλο του Βασιλιά (φορώντας το στέμμα) και, χρησιμοποιώντας αφήγηση στο τρίτο πρόσωπο κατά διαστήματα, ανακοινώνει τις παραστάσεις που θα δοθούν στα πλαίσια των γενεθλίων του. Οι ομάδες κάνουν τις παρουσιάσεις τους, και τελευταία έρχεται η ομάδα των μουσικών. Μόλις ακουστεί ο κοροϊδευτικός ήχος, ο Βασιλιάς Μάρκος αφαιρεί το στέμμα του. Ένας ένας οι υπήκοοι έρχονται, τον αγγίζουν στον ώμο και του λένε κάτι για να νιώσει καλύτερα για τα αυτιά του, κάτι που θα άρεσαν και σε αυτούς να άκουγαν αν βρίσκονταν στη θέση του.
Θεατρική σύμβαση: Συλλογική παγωμένη εικόνα Η θεατροπαιδαγωγός ζητά από ένα εθελοντή να παγώσει σε ρόλο Βασιλιά Μάρκου μετά την αποκάλυψη του μυστικού του. Η έκφραση του προσώπου του και η στάση του σώματός του πρέπει να υποδηλώνει τα συναισθήματά του εκείνη τη στιγμή. Ένας ένας οι μαθητές σε ρόλο υπηκόων/ καλλιτεχνών παγώνουν γύρω από το Βασιλιά Μάρκο. Οι εκφράσεις των προσώπων τους και οι στάσεις των σωμάτων τους πρέπει να υποδηλώνουν τις αντιδράσεις τους ως προς τη διαφορετικότητα του Βασιλιά. Η θεατροπαιδαγωγός αγγίζει ένα ένα τους μαθητές στον ώμο και αυτοί λένε μια ατάκα ως ο χαρακτήρας που υποδύονται. Εναλλακτικά, η θεατροπαιδαγωγός δίνει το σύνθημα και η παγωμένη εικόνα ζωντανεύει. Οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν ομαδικά ως προς το τέλος της ιστορίας.
Θεατρική σύμβαση: Ρόλος στον τοίχο Η θεατροπαιδαγωγός παίρνει ένα μεγάλο χαρτόνι και στη μέση σχεδιάζει τη φιγούρα του Βασιλιά με τα αυτιά αλόγου. Γύρω από τη φιγούρα, σχεδιάζει συννεφάκια για ατάκες (speech bubbles). Κάθε συμμετέχοντας γεμίζει το συννεφάκι με την ατάκα που είπε ο χαρακτήρας του στην δραστηριότητα της αποκάλυψης του μυστικού του Βασιλιά. Προκύπτει έτσι ένα γραπτό αρχείο των ανταποκρίσεων των συμμετεχόντων στο θέμα του ρατσισμού και της διαφορετικότητας. Η δραστηριότητα με το ρόλο στον τοίχο μπορεί να επαναληφθεί, μόνο που αυτή τη φορά στο κέντρο του χαρτονιού δεσπόζει η φιγούρα του προσώπου από την καθημερινή ζωή που χαρακτηρίζεται από μιας μορφής διαφορετικότητα, π.χ. φυλετική, κινητική, νοητική. Κάθε συμμετέχοντας γεμίζει το συννεφάκι με ατάκες που ιδανικά θα έλεγαν και σκέψεις που ιδανικά θα είχαν τα άτομα που περιβάλλουν το πρόσωπο στο κέντρο.
Παράγοντες αποκλεισμού 1. Πολιτισμικές διαφορές 2. Γεωγραφικά εμπόδια 3. Μαθησιακές δυσκολίες 4. Σωματικές, νοητικές και συναισθηματικές ιδιαιτερότητες 5. Θέματα υγείας 6. Οικονομικό υπόβαθρο 7. Κοινωνικό υπόβαθρο etwinning National Conference 2017: Turning Inclusion into Action St Julian, Malta: October 2017
Ερωτήματα προς διερεύνηση: 1. Πώς το Θέατρο και οι Τέχνες μπορούν να λειτουργήσουν ως μέσα για μια εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς; 2. Πώς διαφοροποιούνται οι δραστηριότητες αυτές για κάθε μαθησιακό επίπεδο; 3. Ποιες είναι οι δυσκολίες της προσέγγισης αυτής;
Ευτυχία και διασκέδαση (Alexander et al., 2010) Καλοσύνη και ενσυναίσθηση (Phillips & Taylor, 2009) Κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες συνεργασίας (Ehrenreich, 2007) Προσωπική Κοινωνική Εκπαιδευτική Ευημερία Αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση (Rawls, 1999) Ομαδικό πνεύμα (Layard & Dunn, 2009) Ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων Ελεύθερη έκφραση ιδεών και απόψεων Αυτοπειθαρχία (Layard & Dunn, 2009) Tomasidou, N. (2013) The contribution of drama and the arts to the personal, social and educational well-being of primary school children in Cyprus: An ethnographic case study (unpublished PhD thesis).
Βιβλιογραφικές αναφορές Maddern, E. and Hess, P. (2003) The King with Horse s Ears. London: Frances Lincoln. Neelands, J. (2003) Structuring Drama Work. Cambridge University Press. Tomasidou, N. (2013) The contribution of drama and the arts to the personal, social and educational well-being of primary school children in Cyprus: An ethnographic case study (unpublished PhD thesis). University of Warwick, United Kingdom. Ελενή Ε. και Τριανταφυλλοπούλου Κ. (2003) Το Εκπαιδευτικό Θέατρο στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. Τομασίδου, Ν. (2013) «Ο βασιλιάς με τα αυτιά γαϊδάρου: Ένα σχέδιο μαθήματος για τον αντιρατσισμό και την αποδοχή της διαφορετικότητας». Περιοδικό «Θέατρο και Εκπαίδευση», Τεύχος 14, Αθήνα.
Επικοινωνία: nandiatomasidou@gmail.com