ΔΗΜΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 2 Η ΘΕΩΡΙΑ

ΔΗΜΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 2 Η ΘΕΩΡΙΑ 1

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Διατροφικά αποδεδειγμένα πρότυπα: Κρητική Διατροφή, Κρητικού-Τύπου Διατροφή, Μεσογειακή Διατροφή, Μεσογειακού-Τύπου διατροφή. 2

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Μελέτη 7 χωρών A. Keys HΠA, Ιαπωνία, Φινλανδία, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, Ολλανδία. Υγιείς άντρες 40-59 ετών. Ισορροπημένη διατροφή προάγει την υγεία με εμφανή αποτελέσματα. Στις μέρες μας έχει απλουστευθεί η σύνθεση της διατροφής ενώ έχουν «αποκλειστεί» τρόφιμα που παλιότερα ήταν σημαντικά (Manios et al. 2006). http://www.sph.umn.edu/epi/history/sevencountrie s.asp 3

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Μπορεί να επιτευχθεί: Προγράμματα διατροφής στην κοινότητα. Προγράμματα σωστής διατροφής ή ενεργούς παρέμβασης προς τις ομάδες που αντιμετωπίζουν διατροφικό πρόβλημα. Παγκόσμια έχουν γίνει ενέργειες κατευθυντήριων διατροφικών οδηγιών. Άλλα, η πρακτική εφαρμογή τους είναι περιορισμένη (Smitasiri & Uauy 2007). Απαιτείται συνεργασία πολλών κοινοτικών φορέων για να δοθεί έμφαση στην πρόληψη και ποιότητα ζωής. 4

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Παραδείγματα: Μεγ. Βρετανία Mend Programme (2002) Mend= Mind Exercise Nutrition Do it! Παιδιά 2-13 ετών. Οικογένεια. Πρόγραμμα για ενήλικους. Συνεργασία με άλλες χώρες: Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Δανία, Μέση Ανατολή, ΗΠΑ, Καναδάς. http://www.mendprogramme.org/ http://www.youtube.com/watch?v=flrma2cg2vg&feature =player_embedded&list=pl6ee620495c9714f4#at=42 5

6

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Παραδείγματα: Μεγ. Βρετανία Healthy Start (τέλη 2006) Έγκυες γυναίκες & παιδιά χαμηλού εισοδήματος παίρνουν δωρεάν γάλα, φρούτα, λαχανικά, βιταμίνες. Στόχος: ενθάρρυνση υγιεινής διατροφής, θηλασμό, παιδική διατροφή. http://www.healthystart.nhs.uk/ 7

8

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Παραδείγματα: Μεγ. Βρετανία Let s Get Cooking (2008) Ομάδες μαγειρικής. Στόχος: παιδιά/ νέους/ γονείς μέσα στην κοινότητα να μαγειρεύουν σωστά. 5000 ομάδες μαγειρικής στη Μεγ. Βρετανία. http://www.letsgetcooking.org.uk/home http://www.youtube.com/watch?v=ba0ttamslje& feature=player_embedded 9

10

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Παιδειατροφή (2008) Παραδείγματα: Ελλάδα Εκπαίδευση πληθυσμού πιλοτικών πόλεων στον υγιεινό & ισορροπημένο τρόπο διατροφής. Παιδιά από 6 μηνών- 12 ετών και στις οικογένειές τους. Στόχος: μείωση ποσοστών παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα. Αναμενόταν να ολοκληρωθεί το 2012. http://www.paideiatrofi.org/ 11

12

Γαλλία Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Απομάκρυνση αυτόματων πωλητών από τα σχολεία. Αντιδράσεις από επιχειρήσεις τροφίμων (Michaud & Baudier 2007). Ολλανδία Έρευνα (randomized control study) σε παιδιά που πηγαίνουν σχολείο έδειξε ότι δεν κατανάλωνε καθημερινά τη συνιστώμενη ποσότητα φρούτων/ λαχανικών. Πρόγραμμα αμφίδρομης ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ μαθητών- νοσηλευτριών μέσω δικτύου στα διαλλείματα των μαθημάτων. Η ομάδα ενημέρωσης άρχισε να καταναλώνει μεγ. ποσότητες φρούτων/ λαχανικών (Mangunkusumo et al. 2007). 13

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Οι καμπάνιες έχουν στόχο την υγιεινή διατροφή & στην προαγωγή της υγείας μέσω προώθησης κατευθυντήριων οδηγιών. Υπάρχει αποτελεσματικότητα (Kolodinsky et al. 2007). Κρήτη Αγωγή υγείας με έμφαση την διατροφή & αύξηση φυσ. δραστηριότητας σε παιδιά που πάνε σχολείο βελτίωση δεικτών υγείας (Manios et al. 1999). Οι γονείς έχοντας συνειδητοποιήσει την ευεργετική επίδραση των φρούτων, συμμετέχουν σε προγράμματα προώθησης κατανάλωσης φρούτων από τα παιδιά (Yeo & Edwards 2006). 14

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Μητρικός θηλασμός WHO (2002): η υποστήριξη του μητρικού θηλασμού είναι θέμα υψίστης προτεραιότητας. Αποφασίστηκαν δράσεις για να προωθηθεί Όμως η πλειοψηφία των γυναικών σταματάει τον θηλασμό μέχρι τον 4 ο μήνα μετά τον τοκετό Έρευνα έχει δείξει ότι οι γυναίκες σταματούν τον θηλασμό λόγω διαφόρων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν, αλλά με σωστή ενημέρωση θα ήθελαν να συνεχίζουν (Hall Moran et al. 2004) 15

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Μεγ. Βρετανία: ενημέρωση σε μητέρες μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων αυξάνουν (εθνικά ή WHO) την διάρκεια του θηλασμού. Μέσω αξιολόγησης: breastfeeding support skills tool (BeSST) (ερωτηματολόγιο & βίντεο). 16

17

18

19

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Υπάρχει μεγάλο κενό στην εκπαίδευση γιατρών σε σχέση με την πολιτική υγείας για τον θηλασμό. Ιατρικά εκπαιδευτικά σεμινάρια για ν αποκτήσουν γνώσεις για να προωθήσουν τον θηλασμό (Wallace & Kosmala- Anderson 2006). 20

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Υπάρχουν εργαλεία που αναλύουν τρόφιμα ως προς τα θρεπτικά συστατικά και επιτρέπουν την κατηγοριοποίησή τους σε ποιοτικές κατηγορίες. προώθηση υγιεινής διατροφής και σύγκριση τροφίμων ώστε ν αποφασιστούν ποιά θα χρησιμοποιηθούν σε σωστή δίαιτα (Azaıs-Braesco et al. 2006, Labouze et al. 2007). 21

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Nutrimap Σύγκριση φαγητών, Θρεπτική ποιότητα των τροφίμων ίδιας κατηγορίας, Θρεπτική σύνθεση, κατηγορία τροφίμων. http://www.nutrinfo.com/pagina/info/nutritopics_3 5_en.pdf 22

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας FoodProfiler Σύγκριση φαγητών σε 6 κοινά σημεία: Συνολικό λίπος, trans Λ.Ο, κορεσμένο λίπος, προστιθέμενα σάκχαρα, προστιθέμενο αλάτι Το 6 ο εξαρτάται από το είδος του φαγητού- π.χ. ασβέστιο, σίδηρος, ίνες, κτλ. http://thefoodprofiler.com/product.php http://thefoodprofiler.com/pdfs/the_food_profiler_ short_method.pdf 23

24

25

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Η διατροφική πολιτική διαμορφώνεται επίσης από τις μεγάλες επιχειρήσεις διατροφικών αλυσίδων. Υιοθέτηση πολιτικών κοινωνικής ευθύνης. Π.χ.: παραγωγή ασφαλέστερων & υγιεινότερων τροφίμων προς τους καταναλωτές. προαγωγή δημόσιας υγείας. 26

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας Κατευθυντήριες οδηγίες από φορείς (USDA, κ.α). Προώθηση διατροφικού μοντέλου πλούσιου σε φρούτα/ λαχανικά & φτωχό σε λιπαρά. Αντίθετο με το μάρκετινγκ μεγάλων εταιριών διατροφής. Ερωτήματα για το μέχρι που πρέπει να φτάνει η παρέμβαση των διαιτολόγων- διατροφολόγων & οι προτεραιότητες της κοινωνίας (δημόσια υγεία ή εμπορικό κέρδος;) (Nestle 2000). 27

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ 28

Επιδημιολογία Κλάδος της δημόσιας υγείας που προσπαθεί ν ανακαλύψει τις αιτίες της ασθένειας ώστε να είναι δυνατή η πρόληψη ασθενειών. Είναι η μελέτη κατανομής & παραγόντων που προσδιορίζουν την υγεία/ συμβάντα που σχετίζονται με την υγεία σε συγκεκριμένους πληθυσμούς και η εφαρμογή της μελέτης για τον έλεγχο των προβλημάτων υγείας. Τελικός στόχος: λήψη προληπτικών μέτρων. 29

Επιδημιολογία Αρχικά ασχολιόταν μόνο με τη μελέτη & τον έλεγχο των επιδημιών. Σήμερα- ευρύτερο πεδίο περιλαμβάνοντας: Οξέα & λοιμώδη νοσήματα, Αξιολόγηση υπηρεσιών υγείας, Ψυχιατρικά προβλήματα κ.τ.λ. Για να επιτευχθούν οι στόχοι των επιδημιολογικών μελετών μετριέται η συχνότητα μιας ασθένειας (ή άλλου συμβάντος). 30

Επιδημιολογία Διάκριση επιδημιολογίας: Περιγραφική Μέτρηση συχνότητας μιας ασθένειας & των διαχρονικών αλλαγών (π.χ ελονοσία). Διατύπωση αιτιολογικών υποθέσεων. 31

Επιδημιολογία Διάκριση επιδημιολογίας: Αναλυτική Έλεγχος αιτιολογικών υποθέσεων με σκοπό την απόδειξη συσχετίσεων & σχέσεις αιτίουαποτελέσματος ανάμεσα σε δυνητικούς αιτιολογικούς παράγοντες & σε παθολογικές καταστάσεις (π.χ. λίπη- καρδιαγγειακά προβλήματα). 32

Επιδημιολογία Επιδημία = εμφάνιση αυξημένου αριθμού κρουσμάτων μιας νόσου, σε σύγκριση με το αναμενόμενο, σ ένα δεδομένο τόπο, σ ένα συγκεκριμένο πληθυσμό & κατά την διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Επείγουσα κατάσταση με επιπτώσεις οικονομικές & πολιτικές στην δημόσια υγεία. Tο σύστημα βρίσκεται σε δοκιμασία & πρέπει να παρθούν άμεσα αποτελεσματικά μέτρα για να περιοριστεί. Π.χ. παχυσαρκία στην Σητεία. 33

34

Επιδημία: Επιδημιολογία Διερεύνηση για να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειες στον τομέα της υγείας & δημόσιας υγείας (κοινωνικές/ οικονομικές). Τι & γιατί έγινε; Βελτίωση γνώσεων. Βελτίωση σύστημα επιτήρησης/ ανίχνευσης επιδημιών. Πρόληψη μελλοντικών επιδημιών με λήψη βραχυπρόθεσμων & μακροπρόθεσμων μέτρων. 35

Επιδημιολογία Κρούσμα = σύνολο κριτηρίων με σκοπό την κατηγοριοποίηση των ατόμων σχετικά με το αν εμφανίζουν/ ή όχι τη νόσο που μελετάται. Αποτελεί σημαντικό βήμα στη διερεύνηση της επιδημίας. 36

Επιδημιολογία Ενδημία = ύπαρξη νοσήματος για πολύ καιρό είτε σε κλινική ή υπο-κλινική μορφή σε μια συγκεκριμένη περιοχή με εξάρσεις & υφέσεις στην εκδήλωσή του. Δηλαδή το νόσημα υπάρχει σε συγκεκριμένο πληθυσμό που κατοικεί σε μια περιοχή & κατά καιρούς εκδηλώνονται εξάρσεις & υφέσεις στην εμφάνισή του. Π.χ. ελονοσία στην βόρεια Κένυα. 37

38

Επιδημιολογία Πανδημία = εμφάνιση αυξημένου αριθμού κρουσμάτων μιας νόσου, σε σύγκριση με τον αναμενόμενο σε μεγάλες περιοχές της γης που στα κρούσματα περιλαμβάνουν ανθρώπους με διαφορετικά χαρακτηριστικά και από διαφορετικές χώρες. Ο αριθμός των νοσούντων είναι πολύ μεγάλος σε σχέση με τον αναμενόμενο παγκοσμίως. Π.χ. πανδημία γρίπης χοίρων. 39

40

41

42

Διατροφική Επιδημιολογία Στοχεύει στην σχέση ανάμεσα στην διατροφή & την υγεία. Ο Lind πρώτος παρατήρησε ότι τα φρέσκα φρούτα & λαχανικά μπορούν να θεραπεύσουν το σκορβούτ.ο Κλινική δοκιμή με λεμόνια & πορτοκάλια. Είχαν την «πιο ξαφνική & θετική επίδραση» στη θεραπεία της ασθένειας. 43

Διατροφική Επιδημιολογία Ο Takaki (1884) βρήκε συσχέτιση στη δίαιτα Ιαπώνων ναυτικών που κατανάλωναν ρύζι με την ασθένεια beriberi. Προσθήκη γάλατος & λαχανικών αποβάλλεται η ασθένεια. Ο Goldberger (1915) επισήμανε την πελάγρα ανάμεσα στους φτωχούς ανθρώπους που η διατροφή τους βασιζόταν στο καλαμπόκι στις νότιες πολιτείες της Αμερικής. 44

Διατροφική Επιδημιολογία Παρελθόν Σύνδρομα ανεπάρκειας: Πρωτεϊνικός- ενεργειακός υποσιτισμός, Αναιμία από ανεπάρκεια σιδήρου, Βρογχοκήλη (goitre). Συναντώνται σε άτομα με χαμηλή πρόσληψη τροφίμων/ θερμίδων. Αναστρέψιμα σε μέρες ή εβδομάδες. 45

Διατροφική Επιδημιολογία Παρόν Ασθένειες Δυτικού κόσμου: Καρδιαγγειακές παθήσεις, Καρκίνος, Οστεοπόρωση, Σακχ. Διαβήτης. 46

Διατροφική «μετατόπιση» 47

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ 48

Επιδημιολογικές Έρευνες Διερευνούν την συχνότητα μιας ασθένειας σ ένα πληθυσμό & την αιτιολόγηση συσχετίσεων ανάμεσα σε παράγοντες κινδύνου & στην ασθένεια. Υπάρχουν διάφορα είδη επιδημιολογικών μελετών, ανάλογα με τα δεδομένα, τα χρήματα & τον διαθέσιμο χρόνο. 49

Επιδημιολογικές Έρευνες Οι επιδημιολογικές έρευνες διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τα κριτήρια. 1. Περιγραφικές Περιγράφουν μια κατάσταση. Δεν είναι απαραίτητο να προϋπάρχει υπόθεση/ θεωρία που χρειάζεται να ελεγχθεί. Θέλουμε να δούμε πως εμφανίζεται & κατανέμεται μια συγκεκριμένη ασθένεια/ κατάσταση. Χρησιμοποίηση απλών στατιστικών πακέτων. 2. Αναλυτικές Σύνθετα στατιστικά πακέτα. Ελέγχουν συγκεκριμένες θεωρίες/ υποθέσεις με σκοπό ν αποδείξουν συσχετίσεις & σχέσεις αιτίου & αποτελέσματος. 50

Επιδημιολογικές Έρευνες Άλλος τρόπος διάκρισης: μελέτες παρατήρησης & πειραματικές ανάλογα από ποιόν αντλείται η πληροφορία για την έκθεση. 1. Μελέτες παρατήρησης Αν υπάρχει ή όχι έκθεση ορίζεται από τα υποκείμενα με βάση τα «λεγόμενά» τους. Συνηθέστερος τύπος επιδημιολογικής μελέτης. Μεγαλύτερη πιθανότητα σφαλμάτων. 51

Επιδημιολογικές Έρευνες 2. Μελέτες πειραματικές Η έκθεση καθορίζεται από τον ερευνητή. Γνωστότερη κατηγορία: τυχαιοποιημένες & ελεγχόμενες έρευνες κλινικής παρέμβασης (randomised control trials- RCT). Οι ηθικοί περιορισμοί πολλές φορές εμποδίζουν τη διεξαγωγή αυτών των ερευνών- π.χ. το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο του οισοφάγου; Αναφέρονται ως πρότυπα gold standards στο σχεδιασμό μελετών γιατί λαμβάνονται υπόψη για τον σχεδιασμό άλλων ερευνών. 52

Είδη Επιδημιολογικών Ερευνών Περιγραφικές Έρευνες Αναλυτικές Έρευνες Οικολογικές Έρευνες (Ecological Studies) Διατμηματικές Έρευνες (Cross Sectional) Μελέτες Παρατήρησης (Observational Studies) Πειραματικές Έρευνες (Experimental Studies) Μελέτες Κοορτής (Cohort Studies) Μελέτες Ασθενών- Μαρτύρων (Case- Control Studies) 53

54

Πηγές Anderson A, (2007), Nutrition interventions in women in low-income groups in the UK, Proceedings of the Nutrition Society, 66, p.25 32 Azaıs-Braesco V, Goffi C, Labouze E, (2006), Nutrient profiling: comparison and critical analysis of existing systems, Public Health Nutrition: 9(5), 613 622 Birse E, (1998), The role of health promotion within integrated health systems, Working Group on Integrated Health Systems Colapinto, C., Fitzgerald, A., Taper, J., & Veugelers, P. (2007), Children s preference for large portions: Prevalence, determinants, and consequences, Journal of the American Dietetic Associatioin, 107, p.1183-1190. Hawkes C, Ruel M, Babu S, (2007), Linkages between agriculture and health in science, policy, and practice, Food and Nutrition Bulletin, Supplement, 20:2 Labouze E, Goffi C, Moulay L, Azaïs-Braesco V, (2007), A multipurpose tool to evaluate the nutritional quality of individual foods: Nutrimap, Public Health Nutrition, 10(7):690-700 Manios, Y., Detopoulou, V., Visioli, F., Galli, C., 2006. Mediterranean diet as a nutrition education and dietary guide: misconceptions and the neglected role of locally consumed foods and wild green plants. In: Heinrich, M., Muller, W.E., Gallim, C. (Eds.), Local Mediterranean Food Plants and Nutraceuticals. Forum Nutr., vol. 59. Karger, Basel, p.154 170 Nestle M, (2000), Ethical dilemmas in choosing a healthful diet: vote with your fork!, Proceedings of the Nutrition Society, 59:619 629 Nutbeam D, (1998), Health promotion glossary, Health Promotion International, Oxford University Press,13:4 Smith JP, (2007), "The Contribution of Infant Food Marketing to the Obesogenic Environment in Australia",Breastfeeding Review, 15:1, p.23-35. WHO Europe, (2006), Highlights on health in Greece 55