Τοπογράφων Μηχανικών, Α. Π.Θ. Λέξεις κλειδιά. Πληθυσµός, Χαρτογράφηση, Ταξινόµηση, Χωρική διαφοροποίηση, υναµική διαχείριση

Ένας " ηµογραφικός Απολογισµός" για την περιφέρεια Κ. Μακεδονίας [1951-1991]. Χαρτογραφική απεικόνιση και δυναµική παρουσίαση της πληθυσµιακής συµπεριφοράς και των διαστάσεών της. Μύρων Μυρίδης, Καθηγητής, Τµήµα Αγρονόµων Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ., Πρόεδρος Χαρτογραφικής Επιστηµονικής Εταιρίας Ελλάδας Αλεξάνδρα Κουσουλάκου, Επίκουρος Καθηγήτρια, Τµήµα Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. Πέρυ Λαφαζάνη, ρ. Μηχανικός, Α.Π.Θ. Νικόλαος Καρανικόλας, Υποψήφιος ιδάκτορας, Τµήµα Αγρονόµων Τοπογράφων Μηχανικών, Α. Π.Θ. Λέξεις κλειδιά Πληθυσµός, Χαρτογράφηση, Ταξινόµηση, Χωρική διαφοροποίηση, υναµική διαχείριση

1. Εισαγωγή Το ελληνικό δηµογραφικό πρόβληµα είναι πλέον γνωστό και διάσηµο. Η ανανέωση του πληθυσµού τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζει ρυθµούς που προκαλούν δικαιολογηµένες ανησυχίες. Στην Ευρώπη θεωρούµεθα από τους πλέον γηρασµένους πληθυσµούς και αν δεν γνωρίζαµε τα τελευταία χρόνια την καινούργια για µάς µετανάστευση προς την Ελλάδα, ο πληθυσµός θα είχε καθηλωθεί στα επίπεδα του 1991, της τελευταίας δηλαδή απογραφής. Προφανώς η αναζήτηση αιτίων και παραµέτρων που επηρεάζουν αυτή τη συµπεριφορά είναι δουλειά µεγάλη και απαιτεί ιδιαίτερες προσεγγίσεις. Σ αυτήν την εργασία θα προσπαθήσουµε κυρίως, να βάλουµε ένα µικρό κοµµάτι στην τεράστια µελέτη του πληθυσµού τής Χώρας, ιδιαίτερα στο τµήµα εκείνο που καταγράφει συστηµατικά, αυτοµατοποιηµένα και διαχρονικά την εξέλιξη αυτών των µεγεθών συναρτώντας την και µε µερικές ειδικές γεωγραφικές παραµέτρους, όπως το ανάγλυφο και η αστικότητα, µε στόχο να δώσουµε µέσα από χαρτογραφικές τεχνικές το «ανάγλυφο» αυτής της συµπεριφοράς και τον «δυναµισµό» της, προσπαθώντας επιπλέον να την ταξινοµήσουµε στην προοπτική µιας περισσότερο διαφοροποιηµένης ανάγνωσης του χώρου, καταλληλότερης προφανώς για τον σχεδιασµό του. Η έρευνα που γίνεται στον Τοµέα Κτηµατολογίου Φωτογραµµετρίας Χαρτογραφίας, έχει χώρο αναφοράς το σύνολο της ελληνικής επικράτειας, αλλά για την οικονοµία της παρουσίασης σ αυτήν την εργασία, περιοριζόµαστε στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας είναι η µεγαλύτερη σε επιφάνεια, αριθµό Νοµών και πληθυσµό (εκτός από την Περιφέρεια Αττικής).

Σχήµα 1. Η εξέλιξη του πληθυσµού της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (1951-1991) ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 1.800.000 1.600.000 1.400.000 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 1951 1961 1971 1981 1991 ΕΤΗ 2. Η διαχρονική καταγραφή Αυτή η διαχρονική καταγραφή έχει δύο σκέλη, που έχουν σχέση µε την κλίµακα της αναπαράστασης. Στο πρώτο, παίρνοντας υπόψη πληθυσµιακά δεδοµένα για τους οικισµούς της Χώρας µε πληθυσµό άνω των 2.000 κατοίκων και για τις χρονιές 1940, 1951, 1961, 1971, 1981, 1991 γίνεται προσπάθεια χρησιµοποίησης ορισµένων δυνατοτήτων των Νέων Τεχνολογιών, για τη δηµιουργία δυναµικών χαρτών σε επίπεδο Χώρας. [ ιπλωµατική Εργασία των φοιτητών του Τ.Α.Τ.Μ. /Α.Π.Θ., Β. Λιάκου καί Μ. Λιάκου]. Ο δυναµικός χαρακτήρας των ηλεκτρονικών αυτών χαρτών έγκειται τόσο στην απεικόνιση µε κίνηση της διαχρονικής µεταβολής πληθυσµιακών χαρακτηριστικών, όσο και στη δυνατότητα επέµβασης του χρήστη στην επιλογή των περιεχοµένων του χάρτη. Στο δεύτερο, χρησιµοποιώντας τα δεδοµένα από τις Εθνικές Απογραφές των ετών 1951, 1961, 1971, 1981, 1991 οργανώνουµε τις πληροφορίες µας µε βάση χωρικής µονάδας αναφοράς τον Ο.Τ.Α. Η µικρότερη βέβαια µονάδα χωρικής αναφοράς στις απογραφές του πληθυσµού από την ΕΣΥΕ είναι ο οικισµός,

αλλά µη γνωρίζοντας για τους οικισµούς τα γεωγραφικά τους όρια, δηλαδή τη Γεωµετρία τους, γίνεται δύσκολη αν όχι αδύνατη η προχωρηµένη χαρτογραφική επεξεργασία και άρα η αναπαράστασή τους. Επιπλέον θέλοντας η έρευνα αυτή να έχει ένα δυναµικό χαρακτήρα, δηλαδή δυνατότητες ενηµέρωσης, προσθήκης, ανάκλησης δεδοµένων, προσπαθήσαµε να οργανώσουµε τα χωρικά µας δεδοµένα σύµφωνα µε τις νέες διοικητικές ανακατατάξεις που επέφερε η εφαρµογή του Προγράµµατος «Ι. Καποδίστριας», θεωρώντας πλέον κάθε παλιό Ο.Τ.Α. ως ένα νέο οικισµό του ήµου «Καποδίστρια». Στην προσπάθεια αυτή έγιναν οι εξής επιλογές: Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΜΕ ΕΠΙΠΕ Ο ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΟΝ Ο.Τ.Α. Ή ΟΙΚΙΣΜΟ «ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑ» 1. Οι απογραφές της ΕΣΥΕ των ετών 1951 1991 κωδικοποιούνται σύµφωνα µε την απογραφή του 1991. ηλαδή, θεωρούµε ως επίπεδο αναφοράς τον διοικητικό χάρτη της χώρας του 1991. Αυτό σηµαίνει ότι: 1.1. Ως κωδικοί νοµών, διατηρούνται αυτοί του 1991. 1.2. Γεωγραφικές περιοχές χαρακτηρισµένες ως επαρχίες νοµών στις πριν του 1991 απογραφές και ως αυθύπαρκτοι νοµοί σε αυτή του 1991, αντιµετωπίζονται ως νοµοί από το 1951 έως το 1991. 1.3. Όλες οι γεωγραφικές περιοχές, νοµοί, επαρχίες, ΟΤΑ, οικισµοί, κωδικοποιούνται για όλα τα έτη απογραφών σύµφωνα µε την απογραφή του 1991. 1.4. Σε κάθε γεωγραφική περιοχή, εφόσον παραµένει σταθερά προσδιορισµένη ως διοικητική αναφορά, αντιστοιχούν 6 διαφορετικοί κωδικοί (συµπεριλαµβανοµένου και του «Καποδίστρια»). Στην περίπτωσή µας, όπως ήδη αναφέρθηκε, το ενδιαφέρον εστιάζεται στον γεωγραφικό χώρο των δήµων και κοινοτήτων της χώρας και µάλιστα στις χωροχρονικές µεταβολές αυτού του δικτύου των Ο.Τ.Α. που αντικατοπτρίζονται αρχικά µε τις αυξοµειώσεις των πληθυσµών τους. 2. Κάθε νοµός της Κεντρικής Μακεδονίας αντιµετωπίζεται ξεχωριστά: 2.1. ηµιουργείται Πίνακας π.χ. ΟΤΑ Νοµού Ηµαθίας 1991 1951, από τις απογραφές της ΕΣΥΕ για την ίδια περίοδο, ο οποίος απεικονίζει τους ΟΤΑ από το 1951 έως το 1991 µε τους κωδικούς, τις ονοµασίες και τις µετονο- µασίες τους. 2.2. Με το δεδοµένο ότι κάθε Ο.Τ.Α. είναι ένα πολύγωνο στο χωρικό επίπεδο ενός νοµού, και έχοντας ως αναφορά τη χωρική κατάσταση του 1991, «πηγαίνοντας προς τα πίσω», δηλαδή προς το 1951, βλέπουµε (µε τη βοήθεια των απογραφών) τη διοικητική και χωρική εξέλιξή του.

2.3. Οι ΟΤΑ που παύουν να υπάρχουν ως µοναδιαίες διοικητικές οντότητες και προσαρτώνται σε άλλους, διατηρούν τον κωδικό και το όνοµά τους µέχρι την τελευταία γι αυτούς δεκαετία αυθύπαρξής τους, και στη συνέχεια έ- χουν ως κωδικό αυτόν του ΟΤΑ στον οποίο προσαρτώνται, και ως όνοµα, το όνοµα του υποδοχέα Ο.Τ.Α., µέσα σε αγκύλες. π.χ. η κοιν. Μικράς Σάντας του νοµού Ηµαθίας λειτουργεί ως Ο.Τ.Α. από το 1951 έως και το 1971, ενώ από το 1981 και εντεύθεν έχει προσαρτηθεί στην κοιν. Καστανέας. Το παράδειγµα αναφέρεται σε Ο.Τ.Α. που καταργήθηκε ως τέτοιος µετά το 1951. 2.4. Υπάρχει όµως και η περίπτωση όπου ο Ο.Τ.Α. δηµιουργείται µετά το 1951. Η αντιµετώπιση είναι ακριβώς η ίδια, όσον αφορά τη σηµειολογία αυτών των Ο.Τ.Α. που δεν διατηρούν σταθερή διοικητική αναφορά στο διάστηµα 1951 1991. π.χ. η κοιν. Κεφαλοχωρίου το 1951 ανήκε στην κοιν. Ξεχασµένης, ενώ από το 1961 και εντεύθεν λειτουργεί ως Ο.Τ.Α. 2.5. Η διαφοροποίηση των δύο περιπτώσεων έγκειται στην αναγωγή τους στη διοικητική κατάσταση του 1991, που είναι και το κοµβικό σηµείο της όλης επεξεργασίας. Θεωρούµε τους Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΑ του 1991 και βλέπουµε πώς εξελίσσονται προς το 1951. 3. Οι περιπτώσεις εξέλιξης είναι οι εξής: 3.1. Οι Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΑ παραµένουν ίδιοι από το 1991 έως το 1951. 3.2. Οι Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΑ παραµένουν ίδιοι από το 1991 µέχρι 1971 ή 1961. 3.3. Υπάρχουν Ο.Τ.Α. των ετών 1951 ή 1961 ή 1971 ή 1981 που δεν αντιστοιχούν σε αυθύπαρκτους Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΑ του 1991, αλλά αποτελούν τµήµατα άλλων Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΩΝ του 1991. ηλαδή οι Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΑ του 1991 είναι η «χωρική γεωµετρική» και «πληροφοριακή» συνένωση αυτών των Ο.Τ.Α. από µια χρονολογία και µετά,. π.χ. ο δήµος Ειρηνούπολης στον νοµό Ηµαθίας. Εάν δηµιουργήσουµε αυτές τις συνενώσεις και για τα έτη της διοικητικής αυτοτέλειας αυτών των Ο.Τ.Α., τότε έχουµε την αναγωγή της διοικητικής κατάστασης των ετών προ του 1991, σε αυτή του 1991. Από τις µέχρι τώρα σηµειούµενες περιπτώσεις, οι δύο συνιστώσες της διοικητικής κατάστασης είναι: Η χωρική συνιστώσα, που εκφράζεται από τους Ο.ΤΑ ΠΟΛΥΓΩΝΑ του 1991 Η πληροφοριακή συνιστώσα που για τα έτη όπου συντελέστηκε η προσάρτηση εκφράζεται από τα δεδοµένα των αντίστοιχων απογραφών, ε- νώ για τα έτη διοικητικής αυτοτέλειας εκφράζεται από τους πίνακες συνενώσεων των ΟΤΑ. 3.4. Ο.Τ.Α. που υφίστανται το 1951 και έκτοτε έχουν εξαφανισθεί. Για τα έτη 1991 1961 παίρνουν ως κωδικό τον κωδικό του νοµού τους π.χ. 540000 για την κοιν. Φλαµουρίου του νοµού Θεσσαλονίκης,

και ως γεωγραφική αναφορά παύλα (-). Έτσι, µε ερώτηµα στον πίνακα µε τους Ο.Τ.Α.της Κεντρικής Μακεδονίας κατά την περίοδο 1951 1991, φαίνονται αυτοί οι εξαφανισθέντες Ο.Τ.Α. και σε ποιους νοµούς ανήκουν. 3.5. Υπάρχουν Ο.Τ.Α. που «µετακινήθηκαν» σε όµορους νοµούς κατά την περίοδο 1951 1991. Για κάθε έτος απογραφής παίρνουν ως κωδικό αυτόν του νοµού στον οποίο ανήκαν το έτος απογραφής. π.χ. η κοιν. Καρτερών που «µετακινήθηκε» από τον νοµό Κιλκίς στον νοµό Θεσσαλονίκης. 3.6. Μία περίπτωση που εντοπίσθηκε είναι και αυτή της κατάργησης ενός Ο.Τ.Α. ως διοικητικής οντότητας για ενδιάµεσο έτος απογραφής. Αναφέρεται στην κοιν. Επταµύλου του νοµού Σερρών. Αντιµετωπίζεται ως συνενούµενος ΟΤΑ για το έτος της διοικητικής µεταβολής. Έτσι, από τους Πίνακες των νοµών ΟΤΑ Νοµού Ηµαθίας 1991-1951 ΟΤΑ Νοµού Χαλκιδικής 1991-1951 ο Πίνακας των ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας 1991 1951: Η ιοικητική Εξέλιξη των Ο.Τ.Α. από το 1951 έως το 1991 ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Όπως ήδη αναφέρθηκε, υπάρχουν Ο.Τ.Α. σε όµορους νοµούς που σε κάποιες απογραφές απαντούν στον Α νοµό και σε άλλες στον Β νοµό. Γι αυτό, όταν συγκεντρωθούν οι Ο.Τ.Α. στην περιφέρεια που ανήκουν, θα εµφανίζονται διπλές (ή και πολλαπλές) εγγραφές αυτών των (κοινών) ΟΤΑ. Σε αυτή την περίπτωση θα αφήσουµε µόνο µία εγγραφή και θα σβήσουµε τις υπόλοιπες. Στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας τέτοιοι ΟΤΑ είναι: ΕΛΑΦΟΥ (Ν. Πιερίας, Ν. Ηµαθίας) ΚΑΡΤΕΡΩΝ (Ν. Θεσ/νίκης, Ν. Κιλκίς) ΛΕΥΚΟΧΩΡΙΟΥ (Ν. Θεσ/νίκης, Ν. Κιλκίς) ΠΕΤΡΟΚΕΡΑΣΩΝ (Ν. Θεσ/νίκης, Ν. Χαλκιδικής)

Ο Πίνακας: Ο.Τ.Α. Κεντρικής Μακεδονίας 1991 1951 (ΠΙΝΑΚΑΣ 1) δίνει τη διοικητική εξέλιξη των Ο.Τ.Α. στη µεταπολεµική περίοδο «ανηγµένη» σε αυτή του 1991. Σχήµα 2: ιαφορετικοί τύποι εξέλιξης των Ο.Τ.Α. της Ελλάδας.

Η χωροχρονική εξέλιξη των Ο.Τ.Α. Κεντρικής Μακεδονίας από το 1951 µέχρι τον «Καποδίστρια». Σε Πίνακες όπου εµφανίζονται ανά νοµό οι Ο.Τ.Α. του 1991 προσθέτουµε τους κωδικούς των Ο.Τ.Α. κατά «Καποδίστρια»: 1. στους Ο.Τ.Α. που διατηρούνται ως µοναδιαίες διοικητικές αναφορές, 2. στους Ο.Τ.Α. που συνενώθηκαν κατά την περίοδο 1991-1997 και 3. στους Ο.Τ.Α. που διασπάσθηκαν µε τον «Καποδίστρια». Σε αυτούς αντιστοιχίζουµε δύο κωδικούς (όσα είναι και τα τµήµατα στα οποία διασπάται ο «παλαιός» Ο.Τ.Α.), που σηµαίνει πρόσθεση 2ης εγγραφής στους παραπάνω πίνακες των Ο.Τ.Α. Με αυτόν τον τρόπο δεν «χάνεται» η εξέλιξη των Ο.Τ.Α. από τον «Καποδίστρια» µέχρι το 1951. Τέτοιο παράδειγµα αποτελεί ο Ο.Τ.Α. Αγίας Βαρβάρας στον Νοµό Ηµαθίας, όπου φαίνεται ότι τα δύο Κ.. Αγίας Βαρβάρας που εµφανίζονται σε δύο διαφορετικούς δήµους «Καποδίστρια» αποτελούν τµήµατα της ίδιας ενιαίας κοιν. Αγίας Βαρβάρας, αφού και στα δύο Κ.. αντιστοιχεί ο ίδιος ΕΣΥΕ91, δηλαδή ο κωδικός που είχε η «παλαιά» κοιν. Αγίας Βαρβάρας το 1991. Για κάθε νοµό δηµιουργείται ο Πίνακας: ΟΤΑ Ν_ ΚΑΠΟ _1 1951 και από αυτούς ο Πίνακας: ΟΤΑ Κ_ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΚΑΠΟ _1 1951 ο οποίος δείχνει τη µεταπολεµική χωροχρονική εξέλιξη των Ο.Τ.Α. από το 1951 µέχρι τον «Καποδίστρια», και στον οποίο επί πλέον φαίνονται οι κωδικοί των Ο.Τ.Α. για το 1991 και για το διάστηµα 1991-1997. Ο Πίνακας: ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας ΚΑΠΟ - 1951 αποτελεί αντίγραφο του παραπάνω χωρίς να περιλαµβάνει τα πεδία ΕΣΥΕ91 και ΚΩ 91-97. Η µεταπολεµική Πληροφοριακή Βάση των Ο.Τ.Α. Κεντρικής Μακεδονίας Από τον Πίνακα: ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας 1991 1951 και τους Πίνακες: Πληθυσµός Χώρας 1951,, 1991, µε τη βοήθεια της Access, προκύπτουν οι πίνακες: ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας 1951»»» 1961..»»» 1991

στους οποίους φαίνονται οι Ο.Τ.Α. του έτους π.χ. 1951, µε τις ποσοτικές και ποιοτικές πληροφορίες που τους αφορούν, καθώς και οι Ο.Τ.Α. του 1991 στους οποίους έχουν προσαρτηθεί. Από τους παραπάνω προκύπτουν µε τη βοήθεια ερωτηµάτων οι Συνενώσεις Ο.Τ.Α. για κάθε έτος απογραφής, π.χ. Συνενώσεις ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας 1951. Οι τελευταίοι εισάγονται στο Excel όπου διαµορφώνονται οι ποσοτικές και ποιοτικές πληροφορίες σε επίπεδο συνενούµενου Ο.Τ.Α., και «επιστρέφουν» στην Access µε την ονοµασία π.χ. Συνενούµενοι ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας 1951, όπου οι κωδικοί τίθενται αφού εξαντληθεί ο κατάλογος των «πραγµατικών» Ο.Τ.Α. ανά επαρχία. Από τους: ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας 19 δηµιουργούνται οι πίνακες: ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 19 στους οποίους διαγράφονται οι εγγραφές των Ο.Τ.Α. που συνενώνονται και προστίθενται, από τους Πίνακες: Συνενούµενοι ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας 19, οι συνενούµενοι Ο.Τ.Α. που αντιστοιχούν στους Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΑ του 1991. Έτσι, οι Πίνακες: ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 19 (ΠΙΝΑΚΕΣ 2) δίνουν τους Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΑ του 1951 «ανηγµένους» στους Ο.Τ.Α. ΠΟΛΥΓΩΝΑ του 1991. Κάθε ένας από αυτούς δίνει ποσοτικές και ποιοτικές πληροφορίες του έτους απογραφής για τους Ο.Τ.Α. που υπήρχαν ως αυθύπαρκτες διοικητικές οντότητες και εξακολούθησαν έτσι έως και το 1991, καθώς και γι αυτούς που η διοικητική τους εξέλιξη µέχρι το 1991 δεν παραµένει σταθερή, αλλά εµφανίζονται µε νέα µορφή ως τµήµατα νέων ή παλαιών Ο.Τ.Α., όπως οι τελευταίοι φαίνονται στην απογραφή του 1991. ηλαδή Οι Πίνακες: Οι Πίνακες: ΟΤΑ Κεντρικής Μακεδονίας 19 ίνουν τη διοικητική εξέλιξη των Ο.Τ.Α. των ετών 1951 έως 1991 σε σχέση µε τους Ο.Τ.Α. του 1991, καθώς και τις πληροφορίες που αφορούν τους Ο.Τ.Α. των ετών 1951 έως 1991. ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 19 είχνουν ποια θα ήταν η διοικητική κατάσταση των Ο.Τ.Α. των ετών 1951 έως 1991 εκφρασµένη µε χωρικούς όρους του 1991 και δίνουν συγχρόνως τις πληροφορίες που αναφέρονται στους Ο.Τ.Α. των ετών 1951 έως 1991 πραγµατικούς και «πλασµατικούς» ή «ανηγµένους».

3. Η οργάνωση των διαφορετικών κατηγοριών (11) εξέλιξης του πληθυσµού Όµως θα ήταν ίσως περιοριστική και εν τέλει ελλιπής µια οµαδική και αδιαβάθµητη προσέγγιση του προβλήµατος, αν παραµέναµε στην απλή, διαχρονική µελέτη και παρουσίαση του συνόλου των Ο.Τ.Α. της µελέτης. Έτσι αποφασίστηκε η διαφοροποιηµένη οργάνωσή τους σύµφωνα µε µια ποσοτικοποιοτική ταξινόµηση των Ο.Τ.Α. που προέκυπτε ουσιαστικά από τη διαχρονική τους παρατήρηση. Η ταξινόµηση αυτή έδωσε έντεκα (11) διαφορετικές οµάδες συµπεριφοράς ως προς την αύξηση ή τη µείωση του πληθυσµού τους ανά δεκαετία, και τη σύγκριση κάθε δεκαετίας ως προς την εποµένη: Α: Συνεχείς σοβαρές µειώσεις Β: Αυξανόµενες µειώσεις Γ: Επιβραδυνόµενες µειώσεις : Μειώσεις που υπερβαίνουν τις αυξήσεις Ε: Μειώσεις κατώτερες των αυξήσεων ΣΤ: Αυξήσεις που υπερβαίνουν τις µειώσεις Ζ: Αυξήσεις κατώτερες των µειώσεων Η: Επιβραδυνόµενες αυξήσεις Θ: Αυξανόµενες αυξήσεις Ι: Σοβαρές αυξήσεις που επιβραδύνονται Κ: Σοβαρές αυξήσεις που επιταχύνονται Κάθε Ο.Τ.Α. συνοδεύεται και από ορισµένα χαρακτηριστικά. Η χωροχρονική ε- ξέλιξη αυτών των χαρακτηριστικών που αναφέρονται σε: Ο.Τ.Α. διοικητικές οντότητες που υφίστανται συνεχώς από το 1951 έως το 1991 Ο.Τ.Α. διοικητικές οντότητες που υφίστανται οπωσδήποτε το 1991 και το 1981 και δεν υπάρχουν ως τέτοιες το 1951 ή τα έτη 1951, 1961 ή τα έτη 1951, 1961, 1971 Ο.Τ.Α. διοικητικές οντότητες που προέρχονται από συνενώσεις άλλων αυθύπαρκτων Ο.Τ.Α. διοικητικών οντοτήτων για όλες τις απογραφές, συνδυάζεται σε ένα πίνακα για κάθε χαρακτηριστικό µέσα από τη σύνδεση των πινάκων ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 19. Οι προκύπτουσες µεταβολές αντανακλούν την πορεία των ΟΤΑ του 1991 από το 1951 έως και το 1991, όσον αφορά τον πληθυσµό τους, την έκτασή τους, την αστικότητά τους, τη µορφολογία τους, τα υψόµετρά τους.

Έτσι δηµιουργούνται οι πίνακες: Αστική Εξέλιξη των ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας Μορφολογική»»» Πληθυσµιακή»»» Εκτάσεις των ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας Υψόµετρα»» Από τον Πίνακα: Πληθυσµιακή Εξέλιξη των ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας προκύπτει ο Πίνακας: % Μεταβολές Πληθυσµού των ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας και από αυτόν οι Πίνακες: % Αυξήσεις Πληθυσµών Τ(51-61)»» Τ 1 (61-71)»» Τ 2 (71-81)»» Τ 3 (81-91) % Μειώσεις Πληθυσµών Τ(51-61)»» Τ 1 (61-71)»» Τ 2 (71-81)»» Τ 3 (81-91) Οι πληθυσµιακές αυξοµειώσεις κάθε δεκαετίας κατηγοριοποιούνται σε 11 οµάδες για όλους τους Ο.Τ.Α. της Κεντρικής Μακεδονίας σύµφωνα µε τα παρακάτω διαγράµµατα.

ΑΥΞΟΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΑΕΤΙΩΝ 1951 1961 ΚΑΙ 1961-1971 % Μειώσεις 51 61 Τ % Μειώσεις 61-71 Τ 1 Τ = Τ - Τ 1 Πίνακες Μ > 10% Μ > 10% Κατ_Α Μ < 10% Τ 1 > Τ Τ = Τ - Τ 1 < 0 Κατ_Β Μ Τ 1 < Τ και Τ 1 < 10% Τ = Τ - Τ 1 > 0 Κατ_Γ % Αυξήσεις 51-61 Τ % Μειώσεις 61-71 Τ 1 Τ = Τ - Τ 1 Πίνακες Α Τ 1 > Α =Τ Τ = Τ - Τ 1 < 0 Κατ_ Α Τ 1 < Α =Τ Τ = Τ - Τ 1 > 0 Κατ_Ε % Μειώσεις 51 61 Τ % Αυξήσεις 61-71 Τ 1 Τ = Τ - Τ 1 Πίνακες Μ Τ 1 > Μ = Τ Τ = Τ - Τ 1 < 0 Κατ_ΣΤ Μ Τ 1 < Μ = Τ Τ = Τ - Τ 1 > 0 Κατ_Ζ % Αυξήσεις 51-61 Τ % Αυξήσεις 61-71 Τ 1 Τ = Τ - Τ 1 Πίνακες Α Τ 1 < Τ και Τ 1 < 10% Τ = Τ - Τ 1 > 0 Κατ_Η Α < 10% Τ 1 < 10% και Τ 1 > Τ Τ = Τ - Τ 1 < 0 Κατ_Θ Α > 10% Τ 1 > 10% και Τ 1 < Τ Τ = Τ - Τ 1 > 0 Κατ_Ι Α Τ 1 > 10% και Τ 1 > Τ Τ = Τ - Τ 1 < 0 Κατ_Κ

ΑΥΞΟΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΑΕΤΙΩΝ 1961 1971 ΚΑΙ 1971-1981 % Μειώσεις 61 71 % Μειώσεις 71-81 Τ 1 Τ 2 Τ = Τ 1 Τ 2 Πίνακες Μ > 10% Μ > 10% Κατ_Α Μ < 10% Τ 2 > Τ 1 Τ = Τ 1 Τ 2 < 0 Κατ_Β Μ Τ 2 < Τ 1 και Τ 2 < 10% Τ = Τ 1 Τ 2 > 0 Κατ_Γ % Αυξήσεις 61-71 Τ 1 % Μειώσεις 71-81 Τ 2 Τ = Τ 1 Τ 2 Πίνακες Α Τ 2 > Α =Τ 1 Τ = Τ 1 Τ 2 < 0 Κατ_ Α Τ 2 < Α =Τ 1 Τ = Τ 1 Τ 2 > 0 Κατ_Ε % Μειώσεις 61 71 Τ 1 % Αυξήσεις 71-81 Τ 2 Τ = Τ 1 Τ 2 Πίνακες Μ Τ 2 > Μ = Τ 1 Τ = Τ 1 Τ 2 < 0 Κατ_ΣΤ Μ Τ 2 < Μ = Τ 1 Τ = Τ 1 Τ 2 > 0 Κατ_Ζ % Αυξήσεις 61-71 Τ 1 Α Α < 10% Α > 10% Α % Αυξήσεις 71-81 Τ 2 Τ 2 < Τ 1 και Τ 2 < 10% Τ 2 < 10% και Τ 2 > Τ 1 Τ 2 > 10% και Τ 2 < Τ 1 Τ 2 > 10% και Τ 2 > Τ 1 Τ = Τ 1 Τ 2 Τ = Τ 1 Τ 2 > 0 Τ = Τ 1 Τ 2 < 0 Τ = Τ 1 Τ 2 > 0 Τ = Τ 1 Τ 2 < 0 Πίνακες Κατ_Η Κατ_Θ Κατ_Ι Κατ_Κ

ΑΥΞΟΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΑΕΤΙΩΝ 1971 1981 ΚΑΙ 1981 1991 % Μειώσεις 71 81 % Μειώσεις 81-91 Τ 2 Τ 3 Τ = Τ 2 Τ 3 Πίνακες Μ > 10% Μ > 10% Κατ_Α Μ < 10% Τ 3 > Τ 2 Τ = Τ 2 Τ 3 < 0 Κατ_Β Μ Τ 3 < Τ 2 και Τ 3 < 10% Τ = Τ 2 Τ 3 > 0 Κατ_Γ % Αυξήσεις 71-81 Τ 2 % Μειώσεις 81-91 Τ 3 Τ = Τ 2 Τ 3 Πίνακες Α Τ 3 > Α =Τ 2 Τ = Τ 2 Τ 3 < 0 Κατ_ Α Τ 3 < Α =Τ 2 Τ = Τ 2 Τ 3 > 0 Κατ_Ε % Μειώσεις 71 81 Τ 2 % Αυξήσεις 81-91 Τ 3 Τ = Τ 2 Τ 3 Πίνακες Μ Τ 3 > Μ = Τ 2 Τ = Τ 2 Τ 3 < 0 Κατ_ΣΤ Μ Τ 3 < Μ = Τ 2 Τ = Τ 2 Τ 3 > 0 Κατ_Ζ % Αυξήσεις 71-81 Τ 2 Α Α < 10% Α > 10% Α % Αυξήσεις 81-91 Τ 3 Τ 3 < Τ 2 και Τ 3 < 10% Τ 3 < 10% και Τ 3 > Τ 2 Τ 3 > 10% και Τ 3 < Τ 2 Τ 3 > 10% και Τ 3 > Τ 2 Τ = Τ 2 Τ 3 Τ = Τ 2 Τ 3 > 0 Τ = Τ 2 Τ 3 < 0 Τ = Τ 2 Τ 3 > 0 Τ = Τ 2 Τ 3 < 0 Πίνακες Κατ_Η Κατ_Θ Κατ_Ι Κατ_Κ Κάθε µια από αυτές τις οµάδες καταγράφεται σε ένα πίνακα, όπως π.χ.: Κατ_Α(1): οι Ο.Τ.Α. της Α κατηγορίας για τις δεκαετίες 1951 1961, 1961-1971 Κατ_Α(2): οι Ο.Τ.Α. της Α κατηγορίας για τις δεκαετίες 1961 1971, 1971-1981 Κατ_Α(3): οι Ο.Τ.Α. της Α κατηγορίας για τις δεκαετίες 1971 1981, 1981-1991

Οι συσχετίσεις αυτών των οµάδων πινάκων µε την Αστική Εξέλιξη των ΟΤΑ δηµιουργούν, αντίστοιχα, τους πίνακες: Αστικότητα(1), Αστικότητα(2), Παρόµοια, οι συσχετίσεις των Κατ_Α(1), µε τη Μορφολογική Εξέλιξη των ΟΤΑ δηµιουργούν τους πίνακες: Μορφολογία Α(1), Μορφολογία Α(2), Σηµείωση: Από την Αστική Εξέλιξη των ΟΤΑ παίρνουµε µόνο την ΑΣΤΙ 91, ως συσχετιζόµενο πεδίο. Από τη Μορφολογική Εξέλιξη των ΟΤΑ παίρνουµε µόνο τη ΜΟΡΦ 91 ως συσχετιζόµενο πεδίο. 4. Αυξοµειώσεις αγροτικού και αστικού πληθυσµού της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας 1. ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Οι αυξοµειώσεις αυτές αναφέρονται ανά δεκαετία για όλη τη µεταπολεµική περίοδο. Από τους Πίνακες: ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 19 δηµιουργούνται οι αντίστοιχοι πίνακες µε τον Αγροτικό Πληθυσµό. ηλαδή: ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 1951 ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 1961 ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 1971 ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 1981 ΟΤΑ Κ_Μακεδονίας 1991 Αγροτικός Πληθυσµός 1951 Αγροτικός Πληθυσµός 1961 Αγροτικός Πληθυσµός 1971 Αγροτικός Πληθυσµός 1981 Αγροτικός Πληθυσµός 1991 Από τους παραπάνω πίνακες προκύπτουν: % Μεταβολές Αγροτικού Πληθυσµού 1951 1961»»» 1961-1971»»» 1971-1981

»»» 1981-1991 και από αυτούς: % Αυξήσεις Αγροτικού Πληθυσµού 1951-1961»»» 1961-1971 % Αυξήσεις Αγροτικού Πληθυσµού 1971-1981»»» 1981-1991 % Μειώσεις Αγροτικού Πληθυσµού 1951-1961»»» 1961-1971»»» 1971-1981»»» 1981-1991 2. ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Όπως στον Αγροτικό Πληθυσµό, έτσι και εδώ προκύπτουν: % Αυξήσεις Αστικού Πληθυσµού 1951-1961»»» 1961-1971»»» 1971-1981»»» 1981-1991 % Μειώσεις Αστικού Πληθυσµού 1951-1961»»» 1961-1971»»» 1971-1981»»» 1981-1991

Σηµείωση: Οι % Πληθυσµιακές µεταβολές προκύπτουν, π.χ. για τη δεκαετία 1951 1961, ως: % Π = ([ΠΛΗΘ61] [ΠΛΗΘ51])*100/[ΠΛΗΘ51] που σηµαίνει ότι θα πρέπει [ΠΛΗΘ51] ο, για να έχει νόηµα η διαίρεση. Επειδή όµως πρόκειται για πληθυσµό, η τιµή του [ΠΛΗΘ51] θα είναι είτε 0 είτε >0. Κατά συνέπεια στον Αγροτικό Πληθυσµό 1951, π.χ., θα µπει ο περιορισµός [ΠΛΗΘ51]>0. Με τον ίδιο τρόπο αντιµετωπίζονται και οι υπόλοιπες χρονολογίες, εφόσον υπάρχουν µηδενικοί πληθυσµοί. Ειδικά για τον Πληθυσµό 1951 επειδή υπάρχουν Ο.Τ.Α. που δεν εµφανίζονται στις επόµενες απογραφές, στο πεδίο ΟΤΑ 91, όπου ανάγονται αυτοί οι «εξαφανισθέντες» Ο.Τ.Α. µε παύλα (-), τίθεται περιορισµός για τη µη εµφάνισή τους στον πίνακα πληθυσµού. Έτσι οι τιµές που προκύπτουν είναι: 0, <0, >0. Σχήµα 3: Εξέλιξη αυξανόµενων - στάσιµων - µειούµενων αστικών ηµιαστικών - αγροτικών Ο.Τ.Α. περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΩΝ - ΣΤΑΣΙΜΩΝ - ΜΕΙΟΥΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ - ΗΜΙΑΣΤΙΚΩΝ - ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ Ο.Τ.Α. ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 600 500 Ο.Τ.Α. 400 300 ΜΕΙΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΑΣΙΜΟΙ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΙ 200 100 0 51-61 61-71 71-81 81-91 51-61 61-71 71-81 81-91 51-61 61-71 71-81 81-91 ΕΤΗ

Σχήµα 4: Εξέλιξη αυξανόµενων στάσιµων - µειούµενων, πεδινών ηµιορεινών - ορεινών Ο.Τ.Α. στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΩΝ - ΣΤΑΣΙΜΩΝ - ΜΕΙΟΥΜΕΝΩΝ ΠΕ ΙΝΩΝ - ΗΜΙΟΡΕΙΝΩΝ - ΟΡΕΙΝΩΝ Ο.Τ.Α. ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 450 400 350 Ο.Τ.Α. 300 250 200 ΜΕΙΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΑΣΙΜΟΙ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΙ 150 100 50 0 51-61 61-71 71-81 81-91 51-61 61-71 71-81 81-91 51-61 61-71 71-81 81-91 ΕΤΗ 5. Η χαρτογραφική απόδοση Εικονοποιώντας τις προηγούµενες διαδικασίες, δόθηκε µεγάλη σηµασία στις βασικές χαρτογραφικές επιλογές και στη συνολική σύνθεση του Χάρτη. Επιθυµία ήταν η κατασκευή ηµογραφικών Χαρτών και όχι εικόνων των δηµογραφικών δεδοµένων. Το βασικό υπόβαθρο, ο Χάρτης Βάσης, είναι απόσπασµα του συνολικού ψηφιακού διοικητικού Χάρτη της Ελλάδας που έχει κατασκευασθεί στον Τοµέα Κτηµατολογίου Φωτογραµµετρίας Χαρτογραφίας του Α.Π.Θ. Βασικά του γεωµετρικά χαρακτηριστικά είναι:

Η χαρτογραφική προβολή Η κλίµακα Η εσωτερική και εξωτερική αναγνώριση Οι θεµατικές επιλογές στηρίχθηκαν στους βασικούς κανόνες της οπτικής αντιληψιµότητας και της επικοινωνίας, δηλαδή στην επιθυµία για κατασκευή ευανάγνωστων και όσο το δυνατόν εύχρηστων χαρτών. Το µεγάλο πλήθος δεδοµένων παρουσιάζει σηµαντικές δυσκολίες και στη χαρτογραφική τους απόδοση. Γι αυτό και οι επιλογές που έγιναν προσπάθησαν να προτείνουν µια σύµβαση ως προς τα χαρακτηριστικά του ενιαία και αποδεκτή. Τα θέµατα που επελέγησαν προς χαρτογράφηση ήταν τα εξής: 1. Επίπεδο Χώρας Εξέλιξη του πληθυσµού των Οικισµών άνω των 2.000 κατοίκων από το 1940 έως το 1991. Μία σειρά ηλεκτρονικών χαρτών που µε τρόπο δυναµικό παρουσιάζει τις διαδοχικές φάσεις, ανά δεκαετία, της εξέλιξης του πληθυσµού αυτών των Οικισµών.

Χάρτης 1: Πληθυσµός των Ο.Τ.Α. άνω των 2.000 κατοίκων για το 1981 2. Επίπεδο Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Μονάδα Χωρικής Αναφοράς οι πριν τον «Καποδίστρια» Ο.Τ.Α. [σηµερινός οικισµός "Καποδίστρια"]. Μία σειρά ηλεκτρονικών χαρτών στους οποίους καταγράφονται: α. οι ποσοστιαίες αυξοµειώσεις του πληθυσµού ανά δεκαετία, β. η ταξινοµηµένη, σε 11 κατηγορίες, συµπεριφορά των οικισµών ως προς τις αυξοµειώσεις του πληθυσµού τους, γ. η διαφοροποιηµένη ως προς το ανάγλυφο (πεδινό, ορεινό, ηµιορεινό), συµπεριφορά της εξέλιξης του πληθυσµού των οικισµών, και τέλος δ. η διαφοροποιηµένη ως προς την αστικότητα (αστικοί, αγροτικοί, ηµιαστικοί), συµπεριφορά της εξέλιξης του πληθυσµού των οικισµών.

Το λογισµικό που χρησιµοποιήθηκε είναι τέτοιο, ώστε να είναι δυνατή η χρήση αυτού του εργαλείου από µη ειδικούς, και ενδιαφερόµενους µε βασικές γνώσεις χρήσης χαρτογραφικών προγραµµάτων. 6. Το «ηµογραφικό Ανάγλυφο» και ο «ηµογραφικός Απολογισµός» της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Η αξιολόγηση των αποτελεσµάτων που προκύπτουν απ αυτή την προσπάθεια έχουν κυρίως γεωγραφικό ενδιαφέρον. Θα µπορούσε να οργανώσει κανείς την προσέγγισή τους χρονικά και χωρικά. Ως προς το πρώτο, επιβεβαιώνονται µε σαφή τρόπο διαπιστώσεις γνωστές από καιρό, για τη διαχρονική εξέλιξη του πληθυσµού των οικισµών της Χώρας. Αυτό το ενδιαφέρον γίνεται µεγαλύτερο και αποκτά ιδιαίτερες διαστάσεις στη µελέτη της συµπεριφοράς αυτών των οικισµών, σύµφωνα µε τα κριτήρια που τέθηκαν προηγουµένως. ηλαδή στη µελέτη της διαµόρφωσης ενός δηµογραφικού χαρακτήρα για κάθε οικισµό στο πέρασµα του χρόνου. Φαίνεται ότι δεν είναι πολλοί οι οικισµοί που διατηρούν ένα «σταθερό χαρακτήρα», είτε θετικό είτε αρνητικό, στη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η πλειοψηφία τους παρουσιάζει δηµογραφικές «µεταλλάξεις», δείχνοντας µια αστάθεια ως προς αυτήν τη συµπεριφορά. Στο σύνολο βέβαια της Περιφέρειας το πληθυσµιακό ισοζύγιο µοιάζει κατ αρχή θετικό, ίσως σε καλύτερη µάλιστα κατάσταση από πολλές άλλες, εκτός αυτής της Αττικής, τολµώντας µάλιστα να πούµε και όχι εξ αιτίας της Θεσσαλονίκης. Εσωτερικά βέβαια υπάρχουν πολύ µεγάλες διαφοροποιήσεις, δηµιουργώντας ένα ενδιαφέρον όσο και ανησυχητικό µωσαϊκό, ιδιαίτερα στο βόρειοβορειοανατολικό τµήµα της Περιφέρειας. Αυτή η χωρική διαφοροποίηση ενισχύεται και σηµατοδοτεί καλύτερα το χώρο, όταν συσχετίζεται µε τις άλλες δύο χωρικές συνιστώσες: το ανάγλυφο και την αστικότητα. Η ανάγνωση πλέον των Χαρτών µας γίνεται ανθρωπογεωγραφική µελέτη, χρωµατίζοντας το χώρο µε τόση πολλαπλότητα και πολυσηµαντότητα, που ξεπερνάει πια τα σύνορα µίας απλής χαρτογραφικής απόδοσης, έστω και σύνθετων δηµογραφικών δεδοµένων.

Σχήµα 5: Συµµετοχή του Π.Σ.Θ. στην εξέλιξη του πληθυσµού της περιφέρειας Κεντρ. Μακεδονίας ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ Π.Σ.Θ. ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 1.800.000 1.600.000 1.400.000 1.200.000 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 1951 1961 1971 1981 1991 ΕΤΗ Π.Σ.Θ. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΟ Π.Σ.Θ. Είναι αλήθεια σε ό,τι τουλάχιστον αφορά την αστικότητα, ότι η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και η Ελλάδα στο σύνολό της, δεν παρουσιάζει ενδιαφέροντα ιστό. Έτσι η περιορισµένη εµφάνιση των αστικών οικισµών σε σχέση µε τους ηµιαστικούς και τους αγροτικούς, που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία, δεν αφήνει πολλά περιθώρια για σύνθετα και εκλεπτυσµένα σχόλια. Το ίδιο ισχύει, σε ένα βαθµό, και ιδιαίτερα για την κεντρική Μακεδονία, σε ό,τι έχει σχέση µε το ανάγλυφο. Περιορισµένων ορεινών εξάρσεων, η Περιφέρεια αυτή χαρακτηρίζεται κυρίως από πεδινούς και ηµιορεινούς οικισµούς και σε σχέση µ αυτούς είναι που θα ζητηθούν συσχετισµοί και κατηγοριοποιήσεις.

7. Συµπεράσµατα Αυτά που θα µπορούσε να πει κανείς συνοψίζοντας αυτή την προσπάθεια, έχουν σχέση τόσο µε το περιέχον όσο και µε το περιεχόµενο. Τόσο δηλαδή µε τη χαρτογράφηση του θέµατος, όσο και µε το ίδιο το θέµα. Βέβαια η χαρτογραφική αλήθεια υφίσταται από τη στιγµή που θα συµφωνήσουµε για την ύπαρξη αλήθειας στο ίδιο το θέµα που χαρτογραφείται. Με άλλα λόγια οι Χάρτες που θα πάρουµε είναι βέβαια µία σύµβαση, που εµπεριέχει τις δικές της παραδοχές, αυτό όµως δεν µπορεί να απενοχοποιήσει τις πιθανές «αναλήθειες» που κρύβουν τα ίδια τα δεδοµένα, το ίδιο το θέµα. Οι ηµογραφικοί χάρτες ιδιαίτερα, µπορούν να θεωρηθούν από τους πλέον αµφισβητήσιµους σ αυτό το πεδίο, γιατί άµεσα συνδεδεµένοι µε τη γεωµετρία του χώρου στον οποίο αναφέρονται, παραµορφώνουν ακόµα περισσότερο τα δεδοµένα, όπως συµβαίνει σε όλους τους χωροπληθικούς χάρτες. Επιπλέον η "αυθαίρετη" επιλογή τού βήµατος στην ταξινόµηση των δεδοµένων, αυξάνει το περιθώριο "λαθεµένης" εκτίµησης των αποτελεσµάτων. Ο παραπάνω προβληµατισµός δεν αίρει όµως σε κανένα βαθµό την αξία αυτών των χαρτών που αποτελούν τα βασικά εργαλεία δουλειάς του Πληθυσµιακού Γεωγράφου κατ αρχήν και του ηµογράφου δευτερευόντως.