Νεοφύτου Σκεύη Πανεπιστήμιο Κύπρου

Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής στο Νηπιαγωγείο: Παραδείγματα Σχεδίασης και Υλοποίησης Δραστηριοτήτων που κάνουν Χρήση Διαφόρων Εκπαιδευτικών Λογισμικών Κατάλληλων για Παιδιά Προσχολικής Εκπαίδευσης από Μελλοντικές Νηπιαγωγούς Νεοφύτου Σκεύη Πανεπιστήμιο Κύπρου Περίληψη Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται η μεθοδολογία σχεδίασης, υλοποίησης και αξιολόγησης ενός μαθήματος εκπαίδευσης των μελλοντικών νηπιαγωγών με στόχο τη σχεδίαση αναπτυξιακά κατάλληλων δραστηριοτήτων που κάνουν χρήση διαφόρων εκπαιδευτικών λογισμικών κατάλληλων για παιδιά προσχολικής εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, η εργασία αυτή προσπαθεί να συμβάλει στο εξής ερώτημα: «Τι πρέπει να περιλαμβάνει το μάθημα Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής στο Νηπιαγωγείο για να προετοιμάζει τις μελλοντικές νηπιαγωγούς για τη χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην προσχολική εκπαίδευση;». Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν από τις φοιτήτριες του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής-Προδημοτική Εκπαίδευση του Πανεπιστημίου Κύπρου, δραστηριότητες που κάνουν χρήση διάφορων τύπων εκπαιδευτικών λογισμικών και που αφορούν διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα του Αναλυτικού Προγράμματος (γλωσσική αγωγή, εικαστική έκφραση, μαθηματικά, μουσική αγωγή κ.ά.). Τόσο από τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας όσο και από την επιθυμία των μελλοντικών νηπιαγωγών για ένα ολοκληρωμένο μοντέλο ενημέρωσης και επιμόρφωσης τους σε θέματα ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, προσδιορίζεται η ανάγκη αλλά και η ωφελιμότητα ενός τέτοιου μαθήματος. Εισαγωγή Η εξέλιξη των υπολογιστών και η ανάπτυξη των εκπαιδευτικών λογισμικών έφερε τις νέες τεχνολογίες προ των πυλών της αίθουσας διδασκαλίας. Είναι γενικά παραδεκτό πως η αναγκαιότητα για τεχνολογικό αλφαβητισμό αφορά και στις μικρές ηλικίες με τις οποίες ασχολείται η προσχολική εκπαίδευση. Η εισαγωγή του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο αποτελεί σημαντική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση των τελευταίων ετών στην εκπαίδευση των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και γενικά των ΤΠΕ, καθώς επίσης και η ανάπτυξη εκπαιδευτικού λογισμικού και αντίστοιχων δραστηριοτήτων στην προσχολική εκπαίδευση έχει ήδη εξαπλωθεί σε πολλά σχολικά συστήματα (Plowman & Stephen, 2003, Druin & Fast, 2002, Haugland & Wright, 1997). Όπως προαναφέρθηκε, οι ΤΠΕ έχουν μπει για τα καλά και στο χώρο του νηπιαγωγείου και ο εκπαιδευτικός καλείται να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις που δημιουργούν τα νέα δεδομένα και έτσι υποχρεώνεται να μάθει και να ενσωματώσει τον υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία. Επομένως, απαραίτητη προϋπόθεση για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδασκαλία και μάθηση αποτελεί η επιμόρφωση των μελλοντικών νηπιαγωγών σε θέματα ΤΠΕ. Ο εκπαιδευτικός πρέπει κατ αρχήν να αποκτήσει βασικές δεξιότητες χρήσης των ΤΠΕ και αφετέρου να ευαισθητοποιηθεί στο διεπιστημονικό πλαίσιο της ενσωμάτωσης τους μέσω της ανάπτυξης και αξιολόγησης κατάλληλων αναπτυξιακά δραστηριοτήτων, που κάνουν ευρεία χρήση των ηλεκτρονικών 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 477

υπολογιστών και των εκπαιδευτικών λογισμικών κατάλληλων για την προσχολική αγωγή. Στα πλαίσιο αυτό εντάσσεται η παρούσα εργασία όπου παρουσιάζεται η μεθοδολογία σχεδίασης, υλοποίησης και αξιολόγησης ενός μαθήματος του προγράμματος σπουδών των νηπιαγωγών του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου, με τίτλο «Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής στο νηπιαγωγείο», που έλαβε χώρα κατά το εαρινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2009-2010. Σκοπός του μαθήματος ήταν να προσφέρει στις φοιτήτριες τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες να χρησιμοποιούν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή στο νηπιαγωγείο ως βάση επίδειξης και αλληλεπίδρασης και ως γνωστικό εργαλείο για τη διδασκαλία και μάθηση. Επιπλέον, μέσα από τη θεωρητική και πρακτική μελέτη των διαφόρων λογισμικών κατάλληλων για το νηπιαγωγείο να αναπτύξουν τις ικανότητες αξιολόγησης και σωστής επιλογής καθώς επίσης και τις κατάλληλες μεθόδους χρήσης τους με παιδιά προσχολικής ηλικίας. Μέσα από το πρακτικό μέρος του μαθήματος οι φοιτήτριες ήρθαν σε επαφή με διάφορα πληροφορικά εργαλεία για την ανάπτυξη διδακτικού υλικού με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου. Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάστηκαν και αναπτύχθηκαν από τις φοιτήτριες του Τμήματος, δραστηριότητες που αφορούν διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα του Αναλυτικού Προγράμματος (γλωσσική αγωγή, εικαστική έκφραση, μαθηματικά, μουσική αγωγή κ.ά.) και που ενσωματώνουν διαφόρων τύπων εκπαιδευτικά λογισμικά. Θεωρητικό Πλαίσιο Πολλοί είναι οι ερευνητές που επιβεβαίωσαν με τις έρευνες τους ότι οι ΤΠΕ επιδρούν θετικά και υποβοηθούν ουσιαστικά στη διαδικασία της μάθησης και της διδασκαλίας όλων των γνωστικών αντικειμένων (Mioduser, Tur-Kaspa & Leitner, 2000; Fear & Hirschbuhl, 1999; Kapa, 1999). Οι ΤΠΕ προσφέρουν δυνατότητες για μετασχηματισμό της διδακτικής πρακτικής προς πιο μαθητοκεντρικές, ενεργητικές, διερευνητικές και συνεργατικές μορφές μάθησης (Bransford, Brown & Cocking, 2000). Στο επίκεντρο αυτής της νέας διδασκαλίας βρίσκεται ο εκπαιδευτικός, ο οποίος καλείται να υλοποιήσει κάθε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση (Fullan, 1999). Στα παραδοσιακά προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών ακολουθείται το δασκαλοκεντρικό μοντέλο μάθησης, όπου ο εκπαιδευόμενος δεν έχει τη δυνατότητα επιλογής του τρόπου διδασκαλίας. Ο επιμορφωτής συνήθως παρουσιάζει ερευνητικά αποτελέσματα, που αφορούν σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους ή καινούριες δραστηριότητες ή εποπτικά υλικά, ενώ ο εκπαιδευόμενος παρακολουθεί παθητικά (Ξωχέλλης, Τερζής & Καψάλης, 1984), και πρέπει στη συνέχεια να αποκωδικοποιήσει και να εφαρμόσει ό,τι άκουσε στη τάξη. Είναι καθήκον του εκπαιδευόμενου να μαθαίνει ό,τι του παρουσιάζεται, ασχέτως εάν δεν του αρέσει το περιεχόμενο ή ο τρόπος παρουσίασης του, και ακολούθως θα κριθεί η ικανότητα του να αφομοιώνει τη νέα γνώση με μια γραπτή εξέταση (Prensky, 2009). Όπως πολύ σωστά σχολιάζει ο Richardson (1990), οι εκπαιδευόμενοι κατά κύριο λόγο κάνουν κάτι καινούριο, επειδή κάποιοι εκπαιδευτές τους το υποδεικνύουν. Μια τέτοια θεώρηση έρχεται σε αντίθεση με τις σύγχρονες αντιλήψεις για το ζήτημα της επιμόρφωσης, που θέλουν τον εκπαιδευόμενο διοργανωτή των διαδικασιών μάθησης και στοχαστικό ερευνητή, με αναζήτηση ορθολογικών επιλογών (Ξωχέλλης κ.ά 1984), και τέλος, κατασκευαστεί των δικών του νοημάτων (Jaworski, 1991). 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 478

Δηλαδή, ο εκπαιδευόμενος αναλαμβάνει πλέον την ευθύνη για την κατασκευή της γνώσης του, του δικού του συνόλου ποιοτικών μαθησιακών εφαρμογών κατά τη διδασκαλία στη τάξη, βάσει των δικών του εκπαιδευτικών εφαρμογών και εμπειριών, όπως επίσης και βάσει των δικών του απόψεων και επηρεασμένος από την εκπαίδευση που έλαβε. Πορίσματα ερευνών προσφέρουν ενδιαφέροντα στοιχεία για τις στάσεις των μελλοντικών εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης απέναντι στις ΤΠΕ, τις χρήσεις του εκπαιδευτικού λογισμικού και την εκπαιδευτική κατάρτιση που έχουν λάβει και που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο θα εργαστούν και οι ίδιοι. Σύμφωνα με το Wang Yu-May (2001), ένα ποσοστό μελλοντικών εκπαιδευτικών είχαν σε παρόμοιο βαθμό και δασκαλοκεντρικές και μαθητοκεντρικές αντιλήψεις ενώ κατά την πρακτική τους άσκηση υιοθέτησαν δασκαλοκεντρικό ρόλο. Επιπλέον, ο καθημερινός χρόνος χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή οδηγεί σε θετικότερη στάση απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και δίνει αυτοπεποίθηση στους φοιτητές για τη χρήση του στη διδασκαλία, ενώ η εμπειρία στις ΤΠΕ και το έτος σπουδών αποτελούν παράγοντες που επίσης επηρεάζουν τη στάση τους (Σπανακά, 1999). Οι Διαμαντάκη, Ντάβου και Πανούσης (2001) επισημαίνουν πως συχνά η έλλειψη των απαραίτητων γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών όσον αφορά το νέο αντικείμενο οδηγεί στο φόβο και κατά συνέπεια σε άρνηση για ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διαδικασία της διδασκαλίας και μάθησης. Οι στάσεις των μελλοντικών εκπαιδευτικών για τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία γίνονται θετικότερες μετά την παρακολούθηση ανάλογου μαθήματος σχετικά με τις ΤΠΕ (Savenye, Davidson & Orr, 1992). Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών εκφράζει την ανάγκη για περισσότερη εκπαιδευτική κατάρτιση σε θέματα ΤΠΕ, καθώς και την ανάπτυξη στρατηγικών ενσωμάτωσης δραστηριοτήτων που κάνουν χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στο αναλυτικό πρόγραμμα (Chang, Rossini & Pan, 1997; Rodriguez, 1997; Galloway, 1997). Στη μελέτη του Baron (1991), παρουσιάζονται ενθαρρυντικά ερευνητικά αποτελέσματα που επιβεβαιώνουν τα πιο πάνω, ότι δηλαδή υπάρχει μια γενικότερη αποδοχή των υπολογιστικών εργαλείων στην προσχολική εκπαίδευση από την πλευρά των νηπιαγωγών. Επομένως, απαιτείται ολοκληρωμένη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που θα στοχεύει όχι στην απόκτηση γνώσεων τεχνολογικού χαρακτήρα αλλά στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών στις διδακτικές χρήσεις των ΤΠΕ στην καθημερινή πρακτική (Καρτσιώτης, 2000; Oliver, 1994). Μεθοδολογία Με βάση τα ερευνητικά πορίσματα που παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη ενότητα, αναδεικνύεται πως η εκπαιδευτική κατάρτιση όχι τόσο στην τεχνολογική χρήση των ΤΠΕ αλλά στην παιδαγωγική τους εφαρμογή στη τάξη, αποτελεί κύρια παράμετρο που επηρεάζει τις στάσεις των μελλοντικών εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης απέναντι στις ΤΠΕ. Επομένως, είναι απαραίτητη η επιμόρφωση τους τόσο σε θέματα θεωρίας σχετικής με τις ΤΠΕ όσο και πρακτικής εξάσκησης με τη χρήση των υπολογιστικών εργαλείων. Σύμφωνα με το πιο πάνω πλαίσιο, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε ένα εβδομαδιαίο μάθημα περιορισμένης επιλογής, του προγράμματος σπουδών των νηπιαγωγών του 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 479

Τμήματος Επιστημών της Αγωγής-Προδημοτική Εκπαίδευση του Πανεπιστημίου Κύπρου, με τίτλο «Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής στο νηπιαγωγείο», που έλαβε χώρα κατά το εαρινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2009-2010. Για το μάθημα γίνονταν δύο συναντήσεις εβδομαδιαία, μια ώρα και τριάντα λεπτά για κάθε συνάντηση και λάμβανε χώρα στο Εργαστήριο Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος πραγματοποιήθηκαν 24 διαλέξεις. Για κάθε διάλεξη υπήρχε προτεινόμενη βιβλιογραφία την οποία έπρεπε οι φοιτήτριες να μελετούν πριν από κάθε διάλεξη. Το μάθημα περιλάμβανε θεωρητικό και πρακτικό μέρος. Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος είχε ως στόχο να αποκτήσουν οι φοιτήτριες βασικές γνώσεις στις κύριες προσεγγίσεις που αφορούν την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία, να γνωρίσουν τα κύρια μοντέλα εισαγωγής τους στην εκπαίδευση, να γνωρίσουν τις σημαντικότερες θεωρίες μάθησης στις οποίες στηρίζεται η εφαρμογή των ΤΠΕ, να αποκτήσουν και να εφαρμόσουν γνώσεις διδακτικής μεθοδολογίας με ενσωμάτωση των ΤΠΕ στο αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου και να γνωρίσουν τρόπους αξιοποίησης τους στην προσχολική εκπαίδευση. Μέσα από το πρακτικό μέρος οι φοιτήτριες θα έρχονταν σε επαφή με διάφορα εκπαιδευτικά λογισμικά κατάλληλα για το νηπιαγωγείο και είχε ως στόχο την πρακτική εξάσκηση των φοιτητριών στην τάξη. Συγκεκριμένα στόχευε στην εγκατάσταση, προσαρμογή, χρήση και παρουσίαση εκπαιδευτικού λογισμικού, στην παιδαγωγική αξιολόγηση του, στην εξοικείωση με διαφόρων τύπων εκπαιδευτικά λογισμικά κατάλληλα για παιδιά προσχολικής ηλικίας με την καθοδήγηση του διδάσκοντα και τέλος στην ανάπτυξη μαθησιακών δραστηριοτήτων που κάνουν χρήση τέτοιων εκπαιδευτικών λογισμικών (Kidspiration, PowerPoint, Stagecast Creator, Tuxpaint, SmartNotebook κ.τ.λ) με έμφαση στην ανάπτυξη ενεργητικής, συνεργατικής και διερευνητικής μάθησης, κριτικής σκέψης, ικανότητας διαχείρισης πληροφοριών και δεξιοτήτων επικοινωνίας. Κατά τη διάρκεια του πρακτικού μέρους του μαθήματος οι φοιτήτριες εργάζονταν η κάθε μια στο δικό της ηλεκτρονικό υπολογιστή του εργαστηρίου και πραγματοποιούσαν εβδομαδιαίες συναντήσεις με την επίβλεψη του διδάσκοντα. Οι φοιτήτριες εργάστηκαν ατομικά και σε ομάδες. Εργάστηκαν ατομικά για την εκπόνηση εργασίας που στόχευε στη σχεδίαση και υλοποίηση αναπτυξιακά κατάλληλων δραστηριοτήτων που κάνουν χρήση διαφόρων λογισμικών. Ακολούθως, οι φοιτήτριες χωρίστηκαν σε ομάδες των τριών ατόμων και δούλεψαν συνεργατικά για να υλοποιήσουν την εργασία που είχε στόχο την σχεδίαση και υλοποίηση σεναρίων χρήσης εκπαιδευτικών λογισμικών κατάλληλων για το νηπιαγωγείο. Όλες οι φοιτήτριες έπρεπε να δουλέψουν και στο σπίτι ούτως ώστε να μπορέσουν να διεκπεραιώνουν τις εργασίες τους και να είναι σε θέση να τις παρουσιάζουν σε κάποιες από τις συναντήσεις και να παίρνουν ανατροφοδότηση από τις συμφοιτήτριες τους. Οι συναντήσεις ακολουθούσαν μια συγκεκριμένη δομή. Αρχικά γινόταν παρουσίαση του επιλεγμένου προς χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού. Αναπτυσσόταν δηλαδή αναλυτικά η βασική ιδέα του λογισμικού που είχε επιλεγεί για το σχεδιασμό δραστηριοτήτων και ακολουθούσε συζήτηση για τους τρόπους αξιοποίησής του μέσα στην τάξη. Ακολούθως, γινόταν αναφορά στις παιδαγωγικές αρχές του προτεινόμενου λογισμικού, στη θεωρία που το διέπει, στην παιδαγωγική προσέγγιση μάθησης του κάθε λογισμικού, γινόταν καθορισμός των γνωστικών αντικειμένων στα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθώς και στο ρόλο του εκπαιδευτικού που αναμένεται να έχει κατά τη 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 480

διάρκεια εφαρμογής του μέσα στη τάξη. Οι φοιτήτριες δηλαδή, έρχονταν σε επαφή με έννοιες όπως συμπεριφορισμός, οικοδομισμός, διερευνητική προσέγγιση μάθησης, μαθητοκεντρικό ή δασκαλοκεντρικό μοντέλο μάθησης και πολλές άλλες έννοιες. Στη συνέχεια, οι φοιτήτριες εργάζονταν ατομικά ή/και ομαδικά για να εξοικειωθούν με το προεπιλεγμένο λογισμικό. Μετά το τέλος της κάθε συνάντησης οι φοιτήτριες καλούνταν να εργαστούν στο σπίτι ώστε να αναπτύξουν δραστηριότητες που εξυπηρετούν τους στόχους του Αναλυτικού Προγράμματος του νηπιαγωγείου κάνοντας χρήση του συγκεκριμένου λογισμικού που επεξεργάζονταν στη τάξη. Σε επόμενη συνάντηση, γινόταν παρουσίαση των προτεινόμενων από τις φοιτήτριες δραστηριοτήτων. Συζητούσαν για το πώς ακριβώς θα υλοποιηθεί η κάθε δραστηριότητα μέσα στην τάξη δηλαδή για το γνωστικό της αντικείμενο, το σκοπό, τους επιμέρους στόχους, τη διάρκεια, τα υλικά που πιθανότατα χρειάζονται καθώς και την όλη διαδικασία της εφαρμογής. Επιπρόσθετα, ακολουθούσε η αξιολόγηση της όλης διαδικασίας, όπου γινόταν συζήτηση όσον αφορά στο σχεδιασμό αλλά και στην αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων τους. Παραδείγματα Δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκαν από τις μελλοντικές νηπιαγωγούς Κατά τη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτήτριες ήρθαν σε επαφή με διαφόρων τύπων εκπαιδευτικά λογισμικά κατάλληλων για παιδιά προσχολικής αγωγής. Πιο κάτω θα γίνει η παρουσίαση και περιγραφή μερικών δραστηριοτήτων που κάνουν χρήση κάποιων από αυτών των εκπαιδευτικών λογισμικών, οι οποίες σχεδιάστηκαν και αναπτύχθηκαν από τις μελλοντικές φοιτήτριες που συμμετείχαν στο εργαστηριακό αυτό μάθημα. Α) Δραστηριότητες με τη χρήση του λογισμικού PowerPoint 1. Εκμάθηση αυτοσχέδιου τραγουδιού Η νηπιαγωγός αφού τραγούδησε αρκετές φορές το τραγούδι με τα παιδιά, τοποθετεί στην τηλεόραση της τάξης, η οποία είναι συνδεδεμένη με τον Η/Υ, το τραγούδι σε μορφή ΚΑΡΑΟΚΕ που δημιουργήθηκε στο λογισμικό Power Point. Τα παιδιά θα τραγουδήσουν, δηλαδή, μόνοι τους το τραγούδι αυτό με ένα πιο διασκεδαστικό τρόπο από το συνηθισμένο. Το τραγούδι είναι γραμμένο με λέξεις και εικόνες, οι οποίες είναι εύκολα κατανοητές από τα παιδιά. Οι εικόνες αντικαθιστούν τις λέξεις του τραγουδιού, για παράδειγμα, η λέξη «μήλο» αντικαταστάθηκε από την εικόνα ενός μήλου, η λέξη «ναι» αντικαταστάθηκε από την εικόνα του, και ούτω καθεξής. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 481

2. «Μάντεψε ποιο ζώο είναι!» Η νηπιαγωγός παρουσιάζει στα παιδιά το αρχείο στο πρόγραμμα Microsoft Power Point και τους λέει ότι θα παίξουν ένα παιχνίδι που ονομάζεται «Μάντεψε ποιο ζώο είναι!». Η νηπιαγωγός σε κάθε διαφάνεια έβαλε από ένα αίνιγμα το οποίο υπάρχει σε γραπτή και ηχογραφημένη μορφή. Κάτω από κάθε αίνιγμα υπάρχουν επιλογές για να επιλέξουν τα παιδιά την σωστή απάντηση. Αφού επιλέξουν τα παιδιά την απάντηση τους, δίνεται ανατροφοδότηση θετική ή αρνητική ανάλογα. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 482

3. «Ποιος κύκλος έχει τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά;» Η νηπιαγωγός παρουσιάζει στα παιδιά το αρχείο στο πρόγραμμα Microsoft Power Point. Δίνονται στα παιδία κάποιες εικόνες και ένας προβληματισμός με τη χρήση των λέξεων περισσότερα λιγότερα. Ένα παράδειγμα: ποιός κύκλος έχει περισσότερα φρούτα; Τα παιδιά πρέπει να παρατηρήσουν καλά το περιεχόμενο των κύκλων και να αποφασίσουν ποιός έχει τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά και να τον επιλέξουν. Δηλαδή δίνονται στα παιδία κάποια σύνολα και με βάση τον προβληματισμό πρέπει να βρουν την σωστή απάντηση. Αν απαντήσουν λάθος εμφανίζεται μια εικόνα που υποδηλώνει ότι έκαναν λάθος και ζητά να ξαναπροσπαθήσουν. Και αν απαντήσουν σωστά συνεχίζουν με την επόμενη ερώτηση μέχρι να απαντήσουν και τις έξη διαφάνειες. Β) Δραστηριότητες με τη χρήση του λογισμικού Kidspiration 1. Χωρίζω τις ανθυγιεινές από της μη ανθυγιεινές τροφές Η νηπιαγωγός ζητά από τα παιδιά να ανοίξουν στον υπολογιστή το αρχείο του λογισμικού Kidspiration και καλούνται να ξεχωρίσουν από µια σειρά τροφών την ανθυγιεινή τροφή και να τη βάλουν στο σάκο που βρίσκεται δίπλα από κάθε κατηγορία. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 483

2. Αναγνώριση της φωνούλας Μ Τα παιδιά καλούνται να ανοίξουν το αρχείο του λογισμικού Kidspiration και να ακούσουν προσεχτικά τις ακόλουθες οδηγίες: 1. Βγάλε τις εικόνες που δεν ακούγονται όπως την φωνούλα Μ από το πρώτο κουτί. 2. Χώρισε τις εικόνες που βρίσκονται στο μεσαίο κουτί ανάλογα με τον αν ξεκινούν από το γράμμα Μ ή όχι. 3. Ψάξε τις εικόνες της βιβλιοθήκης αν υπάρχουν άλλες εικόνες που αρχίζουν από το Μ και τοποθέτησε τις στο κουτί που βρίσκεται από κάτω. Στο πρώτο κουτί, όπου θα πρέπει να τοποθετηθούν οι εικόνες που ξεκινούν από το Μ, υπάρχουν ήδη κάποιες εικόνες όπου ορισμένες από αυτές δεν ξεκινούν από το φώνημα Μ έτσι πρέπει να τις αφαιρέσουν και να τις τοποθετήσουν στο μεσαίο κουτί με τις υπόλοιπες εικόνες. Στη συνέχεια αφού ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία τα παιδιά θα πρέπει να χωρίσουν τις εικόνες που βρίσκονται στο μεσαίο κουτί σε αυτές που ξεκινούν από το γράμμα Μ και σε αυτές που ξεκινούν από άλλο γράμμα εκτός του Μ. Πάνω από το κάθε κουτί αναγράφεται πoιες εικόνες πρέπει να τοποθετηθούν εκεί. Τέλος αφού ολοκληρωθεί και αυτή η φάση τα παιδιά μπορούν να ψάξουν τη βιβλιοθήκη και να βρουν και άλλες λέξεις που ξεκινούν από το φώνημα Μ και να τις τοποθετήσουν στο 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 484

κουτί που βρίσκεται στην βάση της σελίδας. Όλες οι οδηγίες υπάρχουν σε γραπτή και ηχογραφημένη μορφή και για την κάθε εικόνα υπάρχει ηχογράφηση για να αναγνωρίζουν τα παιδιά ακουστικά το φώνημα που ξεκινά η λέξη, και έτσι στη συνέχεια να γίνεται ο διαχωρισμός. 3. Εκμάθηση του τραγουδιού «Όταν θα πας, κυρά μου, στο παζάρι» Η νηπιαγωγός ζητά από τα παιδιά να ανοίξουν στον υπολογιστή το αρχείο του λογισμικού Kidspiration και να ακούσουν το τραγούδι «Όταν θα πας, κυρά μου, στο παζάρι» το οποίο υπάρχει σε γραπτή και ηχογραφημένη μορφή. Στο τραγούδι υπάρχουν κάποια κενά σημεία τα οποία πρέπει να συμπληρώσει το παιδί με τη σωστή εικόνα ζώου στο οποίο αναφέρεται το τραγούδι τη συγκεκριμένη στιγμή. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 485

Γ) Δραστηριότητα με τη χρήση του λογισμικού Stagecast Creator «Συλλέγω τα υλικά!» Τα παιδιά καλούνται να ανοίξουν το αρχείου του λογισμικού Stagecast Creator. Μόλις ανοίξουν το αρχείο εμφανίζεται στην οθόνη ένα ανθρωπάκι το οποίο ζητά τη βοήθεια των παιδιών για να φτιάξει τούρτα και άλλα τρόφιµα που θα χρειαστούν για το πάρτι. Τα παιδιά πρέπει να καθοδηγήσουν το ανθρωπάκι ώστε να βρει και να συλλέξει όλα τα υλικά που χρειάζονται. Δ) Δραστηριότητες με τη χρήση του λογισμικού Smart Notebook Software 1. Χωρίζω τις ωφέλιμες από τις βλαβερές τροφές! Η νηπιαγωγός ανοίγει το αρχείου του λογισμικού Smart Notebook Software. Τα παιδιά καλούνται να χωρίσουν τις τροφές που βλέπουν στη δραστηριότητα μπροστά τους, σε ωφέλιμες και βλαβερές και αφού ολοκληρώσουν τη δραστηριότητα, κάνουν έλεγχο από μόνα τους για τη λύση. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 486

2. Βάζω τα γράμματα στη σωστή σειρά! Η νηπιαγωγός ανοίγει το αρχείου του λογισμικού Smart Notebook Software. Στην οθόνη εμφανίζονται ανακατεμένα γράμματα τα οποία θα πρέπει να τοποθετήσουν στη σωστή σειρά ώστε να σχηματιστεί μια λέξη. Για να καταλάβουν τα παιδιά ποια λέξη είναι, θα πρέπει να πατήσουν το κουμπί με τη λέξη clue (στοιχεία), ώστε να βγει η εικόνα και η λέξη του αντικειμένου, δίνοντας τους έτσι μια μικρή βοήθεια. Οι λέξεις θα είναι «ανακύκλωση», «κάδος», «γυαλί», «χαρτί», «πλαστικό», «αλουμίνιο». Ε) Δραστηριότητα με τη χρήση του λογισμικού Storybook Weaver «Βρίσκω τη λέξη μέσα στο κρυπτόλεξο» Η νηπιαγωγός ανοίγει το αρχείου του λογισμικού Storybook Weaver και καλεί τα παιδιά να παίξουν ένα παιχνίδι όπου εµφανίζεται στο βιντεοπροβολέα µια εικονογραφηµένη λέξη και ένα κρυπτόλεξο (γράµµατα σε σειρά). Τα παιδιά σε ζευγάρια καλούνται να διακρίνουν την εικονογραφηµένη λέξη µέσα από το κρυπτόλεξο. Οι λέξεις εµφανίζονται πάντα σε οριζόντια σειρά και αλλάζει κάθε φορά η θέση στο κρυπτόλεξο. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 487

Ζ) Δραστηριότητα με τη χρήση του λογισμικού TuxPaint «Θερμά και ψυχρά χρώματα» Τα παιδιά καλούνται να ανοίξουν το αρχείου του λογισμικού Tuxpaint και να ζωγραφίσουν τη μια μεριά της εικόνας με θερμά χρώματα και την άλλη μεριά με ψυχρά χρώματα. Συμπεράσματα/Συζήτηση Η αξιολόγηση της προσπάθειας των φοιτητριών για το σχεδιασμό και ανάπτυξη δραστηριοτήτων που κάνουν χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών έγινε σε τέσσερις φάσεις: η πρώτη αφορούσε στην ολοκλήρωση κάθε συνάντησης, η δεύτερη στην εκπόνηση μιας ατομικής εργασίας, η τρίτη στην υλοποίηση της ομαδικής τους εργασία και τέλος, η τέταρτη φάση με μια γραπτή τελική εξέταση. Αναλυτικότερα για την πρώτη φάση, σε κάθε συνάντηση οι φοιτήτριες παρουσίαζαν μέσα στην τάξη τις δραστηριότητες που είχαν ετοιμάσει και ακολουθούσε συζήτηση στην ολομέλεια με σκοπό την εποικοδομητική κριτική αλλά και την επισήμανση διαφόρων εισηγήσεων για την εργασία της κάθε φοιτήτριας ξεχωριστά. Η διαδικασία αυτή είχε ως αποτέλεσμα τη διόρθωση τυχών λαθών και παρανοήσεων που είχαν οι φοιτήτριες και τον εμπλουτισμό της εργασίας τους με ιδέες. Όσον αφορά τη δεύτερη φάση, οι φοιτήτριες στη 17 η και 18 η συνάντηση έπρεπε να παραδώσουν ατομική εργασία που στόχευε στην ανάπτυξη μαθησιακών δραστηριοτήτων που κάνουν χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών κατάλληλων για παιδιά νηπιαγωγείου και ακολούθως να την παρουσιάσουν στη τάξη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι φοιτήτριες πήραν ανατροφοδότηση τόσο από το διδάσκοντα όσο και από τις συμφοιτήτριες τους και δέχθηκαν εισηγήσεις. Αυτό πάλι βοήθησε τις φοιτήτριες για βελτίωση της εργασίας τους. Στην τρίτη φάση, οι φοιτήτριες με το τέλος του μαθήματος έπρεπε εκτός των γραπτών εξετάσεων, να παραδώσουν μια ομαδική εργασία που είχε στόχο την ανάπτυξη θεματικής ενότητας που βασίζεται στο 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 488

σχεδιασμό και ανάπτυξη σεναρίων που κάνουν χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών που έχουν επιλεγεί, έτσι ώστε να αξιολογηθούν πλέον συνολικά για το μάθημα. Από τις ομαδικές εργασίες τους αποδεικνύεται πως οι φοιτήτριες εργάστηκαν με σθένος και ανταποκρίθηκαν σε μεγάλο βαθμό στις απαιτήσεις τις συγκεκριμένης εργασίας. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά, αφού οι δραστηριότητες που σχεδίασαν και ανέπτυξαν παρουσίασαν τεράστια βελτίωση ως προς το περιεχόμενο και τον τρόπο χρήσης και ενσωμάτωσης των εκπαιδευτικών λογισμικών, σε σχέση με τις προηγούμενες τους εργασίες. Διαφάνηκε πως οι φοιτήτριες ενσωμάτωσαν τις εισηγήσεις που τους έκαναν οι συμφοιτήτριες τους στις προηγούμενες συναντήσεις που παρουσίασαν τις άλλες τους εργασίες, διόρθωσαν τις τυχόν παρανοήσεις που είχαν και σχεδίασαν δραστηριότητες πολύ πιο βελτιωμένες. Σε γενικές γραμμές, παρατηρώντας τις εργασίες των φοιτητριών μπορείς να δεις μια εξέλιξη και βελτίωση. Οι φοιτήτριες ανταποκρίθηκαν σε μεγάλο βαθμός στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου μαθήματος. Ενώ στην αρχή του εξαμήνου στις εργασίες της πλειοψηφίας των φοιτητριών παρατηρήθηκε αδυναμία στη κατάλληλη παιδαγωγική αξιοποίηση των εκπαιδευτικών λογισμικών, στο τέλος του εξαμήνου, σημειώθηκαν σημαντικές διαφοροποιήσεις. Απέδειξαν πως είχαν αρχίσει να κατανοούν και να αναγνωρίζουν τις δυνατότητες χρήσης των ΤΠΕ και ειδικότερα των εκπαιδευτικών λογισμικών με βάση το Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου. Επιπρόσθετα, αντιλήφθηκαν τη σημασία και την κατάλληλη χρήση των εκπαιδευτικών λογισμικών με τα οποία είχαν την ευκαιρία να εργαστούν κατά τη διάρκεια του μαθήματος και τέλος, αξιολόγησαν τα εκπαιδευτικά λογισμικά με τα οποία ήρθαν σε επαφή και πρότειναν ακόμη και αλλαγές που θα μπορούσαν να γίνουν σε αυτά. Κρίνοντας από τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας αλλά και από την επιθυμία των μελλοντικών νηπιαγωγών για ένα ολοκληρωμένο μοντέλο ενημέρωσης και επιμόρφωσης τους σε θέματα ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, οφείλουμε να επισημάνουμε την επιτακτική ανάγκη αλλά και την ωφελιμότητα που φαίνεται να έχει ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός τέτοιου μαθήματος. Είναι προφανές ότι οι ΤΠΕ έχουν μπει για τα καλά και στο χώρο του νηπιαγωγείου και ο εκπαιδευτικός καλείται να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις που δημιουργούν τα νέα δεδομένα. Έτσι ο εκπαιδευτικός πρέπει να αποκτήσει τις βασικές δεξιότητες χρήσης των ΤΠΕ αλλά και να επιμορφωθεί σωστά για την κατάλληλη παιδαγωγική αξιοποίηση τους στη τάξη. Για τους πιο πάνω λόγους οργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε το προαναφερόμενο μάθημα. Ευχαριστίες Ευχαριστίες στις φοιτήτριες του μαθήματος «Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής στο Νηπιαγωγείο», που έλαβε χώρα κατά το εαρινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2009-2010, που εργάστηκαν με σθένος και ανταποκρίθηκαν σε μεγάλο βαθμό στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου μαθήματος. Αναφορές Στα Ελληνικά Διαμαντάκη, Κ., Ντάβου, Μ., & Πανούσης, Γ. (2001) Νέες τεχνολογίες και παλαιοί φόβοι στο σχολικό σύστημα. Αθήνα: Παπαζήσης. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 489

Καρτσιώτης, Θ. (2000, Σεπτέμβριος). Η αναγκαιότητα της άμεσης καθολικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις Νέες Τεχνολογίες. Πανελλήνιο Συνέδριο ΣΕΠΔΕΘ: Πληροφορική και Εκπαίδευση, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα. Σπανακά, Α. (1999, Οκτώβρης). Παράγοντες που επηρεάζουν τις στάσεις των φοιτητών παιδαγωγικών τμημάτων δημοτικής εκπαίδευσης ως προς τις νέες τεχνολογίες. Στους Α. Κόλλιας., Α. Μαργετουσάκη, και Π. Μιχαηλίδης (επιμ.) Πρακτικά 4 ου Πανελλήνιου συνεδρίου: Διδακτική των μαθηματικών, Πληροφορική στην εκπαίδευση (σ. 391-399). Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ξωχέλλης, Π., Τερζής, Ν., & Καψάλης, Α. (1984) Παιδαγωγική και Εκπαίδευση. Θεσσαλονίκη: Αφοι Κυριακίδη Στα Αγγλικά Baron, G. (1991) Informatique, appropriations culturelles, apropriations cognitives: le cas des enseignants, Rapport intermediaire INRP, 91(041). Bransford, J. D., Brown, A. L., & Cocking, R. R. (2000) How people learn: Brain, mind, experience, and school. Washington DC: National Academy Press. Chang, N., Rossini, M.L. & Pan, C. A. (1997). Perspectives on Computer Use for the Education of Young Children. Retrieved from http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/html1997/yc_chang.htm. Druin, A., & Fast, C. (2002) The Child as Learner, Critic, Inventor, and Technology Design Partner: An Analysis of Three Years of Swedish Student Journals, International Journal of Technology and Design Education, 12, 189-213. Fear, V., & Hirschbuhl, J. (1999) Does interactive multimedia promote achievement and higher level thinking skills for today s science students?, British Journal of Educational Technology, 30(4). Fullan, M. (1999) Change Forces: The Sequel. London: Taylor & Francis. Galloway, P. J. (1997). How Teachers Use and Learn To Use Computers. Retrieved from http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/html1997/re_gall.htm. Haugland, S. W., & Wright, J. L. (1997) Young Children and Technology: A World Of Discovery. Massachusetts: Allyn and Bacon. Jaworski, B. (1991). Some implications of a constructivist philosophy for the teacher of Mathematics, Proceedings of the 15th PME, 213-220. Kapa, E. (1999) Problem solving, planning ability and sharing processes with LOGO, Journal of Computer Assisted Learning, 15(1). 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 490

Mioduser, D., Tur-Kaspa, H., & Leitner, I. (2000) The learning value of computer-based instruction of early reading skills, Journal of Computer Assisted Learning, 16(1). Oliver, R. (1994) Information Technology Courses in Teacher Education: The need for integration, Journal of Information Technology for Teacher Education, 3(2), 135-146. Plowman, L., & Stephen, C. (2003). A benign addition? Research on ICT and preschool children. Journal of Computer Assisted Learning, 19, 149-164. Richardson, V. (1990) Significant and Worthwhile change in Teaching Practice, Educational Researcher, 10-18. Prensky, M. (2009) Ψηφιακό Παιχνίδι: Αρχές, δυνατότητες, και παραδείγματα εφαρμογής στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Αθήνα: Μεταίχμιο. Rodriguez, S. (1997). Early Childhood Development and Technology: A Case Study. Retrieved from http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/html1997/yr_rodr.htm. Savenye, W. C., Davidson, G. V., & Orr, K. B. (1992) Effects of an educational computing course on preservice teachers attitudes and anxiety toward computers, Journal of Information Technology for Teacher Education, 3(1), 31-41. Wang Yu-Mei (2001) Student teachers perception and practice of the teachers role when teaching with computers, Journal of Educational Computing Research, 24(4), 419-434. 11 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 491