Αγωγή και προαγωγή της υγείας στην παιδική και εφηβική ηλικία. Α. Ξεκαλάκη Παιδίατρος Δ/νση Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού
Προαγωγή της υγείας Αρχικός ορισμός: Οι ενέργειες και οι παρεμβάσεις που γίνονται με στόχο την υποστήριξη και την βελτίωση της υγείας των ανθρώπων. Ποια «υγεία»; Ποιες ενέργειες ή παρεμβάσεις;
Πολυπαραγοντική διάσταση της υγείας (αλλά και της αρρώστιας)
Προαγωγή της υγείας Πρόληψη Δημόσια Υγεία Αγωγή υγείας Σχετική υποστηρικτική νομοθεσία
Το καταστατικό της Ottawa(1986) Ορίζειότιοιδράσειςγιατηνπροαγωγήυγείας συμπεριλαμβάνουν: Την θέσπιση «υγιών» νομοθεσιών(build healthy public policy) Την δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος(create supportive environments) Την ενίσχυση της κοινοτικής δράσης(strengthen community action) Την ανάπτυξη των προσωπικών ικανοτήτων(develop personal skills) Τον επαναπροσανατολισμό των ιατρικών υπηρεσιών(reorient health services)
Αγωγή υγείας «η διαδικασία μάθησης μέσω της οποίας άτομα ή ομάδες ατόμων υιοθετούν συμπεριφορές που ευνοούν την προαγωγή, διατήρηση ή αποκατάσταση της υγείας» Αφορά: μετάδοση γνώσεων εκπαίδευση σε δεξιότητες οικοδόμηση αυτοεκτίμησης
Αγωγή υγείας Η αγωγή υγείας έχει αφετηρία το σημείο εκείνο στο οποίο βρίσκεται μια ομάδα ανθρώπων:αναπτυξιακά, συναισθηματικά, κοινωνικά Δηλαδή Είναιπιθανότεροοιάνθρωποινα αξιοποιήσουν γνωστικές πληροφορίες που να είναι σχετικές με την προσωπική τους εμπειρία και κατάσταση
Αγωγή-Προαγωγή Υγείας Είναι πολύ σημαντική ηδιάκρισημεταξύ τους: Η αγωγή υγείας είναι ένα σημαντικό κομμάτι της προαγωγής υγείας, αλλά η προαγωγή υγείας είναι πολύ ευρύτερη.
Προσεγγίσεις στην αγωγή υγείας προσέγγιση αντιλήψεων υγείας (health belief model) σημασία αντιλήψεων για υγεία (περιλ. γνώσεων και αντιλήψεων για προσωπικό κίνδυνο άγνοια, σύστημα αντιλήψεων) θεωρία λογικής δράσης (reasoned action theory) σημασία α/ προθέσεων (σχέση με αντιλήψεις), β/ υποκειμενικής αίσθησης για κοινωνικές νόρμες θεωρία κοινωνικής μάθησης (social learning theory) σημασία αντίστροφου καθορισμού (αλλαγές συμπεριφοράς ατόμου μέσω αλλαγών συμπεριφορών στο κοινωνικό περιβάλλον) προσέγγιση σταδίων αλλαγής συμπεριφοράς (stage of change model) σημασία τυπολογίας σταδίων στην αλλαγή συμπεριφοράς (5 στάδια: προκαταρκτικό, εσωτερική διεργασία, ετοιμασία, αλλαγή, διατήρηση)
Ηθικά διλήμματα στην προαγωγή υγείας Οι δράσεις προαγωγής της υγείας οφείλουν να εξασφαλίζουν: Σεβασμός στην αυτονομία του ατόμου. Προσπάθεια για τελικό «όφελος»(beneficence=doing good) Προσπάθεια για «όχι βλάβη»(nonmaleficence=doing no harm) Δικαιοσύνη
In our view, there is no right aim for health promotion, and no one right approach or set of activities. We need to work out for ourselves which aim and which activities we use, in accordance with our own professional code of conduct (if there is one), our own carefully considered values and our own assessment of our clients needs Ewles and Simnett,1999
Παιδική ηλικία ή Εφηβεία Οικογένεια
Οικογένεια Πυρηνική οικογένεια (nuclear family) Διευρυμένη οικογένεια(extended family) Επίπεδο υποστήριξης μεταξύ των μελών
Σε τι συνίσταται ο γονεϊκός ρόλος; Η φροντίδα του παιδιού αποτελείται από δύο βασικά καθήκοντα: 1. Να παρέχει τα απαραίτητα υλικά αγαθά. 2. Να παρέχει την ενέργεια, τον χρόνο και την προσοχή που απαιτείται.
Γονεϊκός ρόλος (parenting) Δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε τον γονεϊκό ρόλο, ούτε να σχεδιάσουμε παρεμβάσεις για την υποστήριξη των γονέων και την επιτυχή ανατροφή των παιδιών, αν δεν τον εντάξουμε στο οικονομικό, κοινωνικό, ιστορικό και πολιτικό του πλαίσιο
Poverty is the greatest risk factor of all Schorr (1988) Σημαντική μείωση εισοδήματος, οικονομική δυσπραγία, μακροχρόνια φτώχεια Γονεϊκού ρόλου Εκρήξεις θυμού Προβλήματα συμπεριφοράς Μειωμένο σεβασμό στον πατέρα Αυξημένη εξάρτηση σε ομάδες συνομηλίκων, κυρίως των εφήβων αγοριών Μειωμένη αυτοπεποίθηση και έλλειψη στόχων των εφήβων κοριτσιών Απομόνωση και κατάθλιψη στην εφηβεία Μη παρακολούθηση σχολείου και χρήση ουσιών (έμμεσα λόγω μειωμένης γονεϊκής πειθαρχίας Σχολική αποτυχία Νεανικό έγκλημα
Υγεία μητέρας Bostock(1998) 33% εξαιρετική /καλή 67% μέτρια/ κακή BHPS (British Household Panel Survey) 77% εξαιρετική /καλή 27% μέτρια/ κακή
Υποστήριξη της οικογένειας από επαγγελματίες υγείας Πρόληψη(prevention) Ανταπόκριση υπηρεσιών υγείας (reactive services) Έγκαιρη παρέμβαση (early intervention) Παρέμβαση σε κρίση (crisis intervention) Μακροχρόνια εμπλοκή (long-term involvement) (Carnergie Trust,1994)
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Πόσο ο επαγγελματίας υγείας ασχολείται με τα δεδομένα της οικογένειας; Πόσο είναι εκπαιδευμένος /η νατο πράττει; Υπάρχει δυνατότητα χρόνου στις συνήθεις συνθήκες εργασίας;
Παιδική ηλικία Γέννηση Βρεφική ηλικία Προσχολική ηλικία Σχολική ηλικία
ΕΦΗΒΕΙΑ Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας: τοποθετεί την εφηβεία στην δεύτερη δεκαετία της ζωής, στην χρονική περίοδο μεταξύ 10 και 19 ετών. έχει με έμφαση τονίσει ότι η υγιής εξέλιξη των ατόμων που βρίσκονται στην δεύτερη δεκαετία της ζωής οφείλει να αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς στόχους κάθε κοινωνίας. Σε αντίθετη έκβαση οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις θα είναι τεράστιες
Η υγεία των εφήβων Οι έφηβοι θεωρούνται ένας πληθυσμός υγιής και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η θνησιμότητα σε αυτή την ηλικιακή ομάδα είναι μικρότερη από αυτή των παιδιών ή των γερόντων.
Η υγεία των εφήβων Κάπνισμα Αλκοόλ Διατροφή, Διαταραχές διατροφής Ναρκωτικά Βίαιη συμπεριφορά Συναισθηματικά προβλήματα Σχέσεις με τους γονείς Σχέσεις με τους φίλους Εφηβική εγκυμοσύνη Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα
Ηυγείατωνεφήβων/ Αγωγή υγείας Αφορά: μετάδοση γνώσεων εκπαίδευση σε δεξιότητες οικοδόμηση αυτοεκτίμησης
Ηυγείατωνεφήβων/ Αγωγή υγείας ΑΤΟΜΙΚΑ Προσοχή: Hidden agenda ΣΕ ΤΑΞΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΟΜΑΔΑΣ
Η επίδραση των συνομήλικων παιδιών(peers) Προσχολική-σχολική ηλικία Εφηβεία Αγωγή υγείας από συνομήλικους εκπαιδευτές
Η υγεία των εφήβων Επαγγελματίες υγείας(εκπαίδευσηπροκαταλήψεις, συμβουλευτική σε γονείς, ατομικά στους εφήβους teenage problems-you tube/videos Υπηρεσίες υγείας