Γεώργιος Μανθούλης, Msc.

Έρευνα Στρατηγικού Σχεδιασµού και Ανάπτυξης για την προώθηση των επιτραπέζιων σταφυλιών του ήµου Αρχανών Αστερουσίων Υποέργο 3 MedStrategy: Integrated Strategy for Sustainable Development of Mediterranean Rural Areas Γεώργιος Μανθούλης, Msc. Η µελέτη συντάχθηκε από το Μεσογειακό Αγρονοµικό Ινστιτούτο Χανίων στα πλαίσια της σύµβασης µεταξύ ήµου ΑΡΧΑΝΩΝ-ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ και του αναδόχου «Μεσογειακό Αγρονοµικό Ινστιτούτο Χανίων» (αρ. πρωτ. 13035), ως τελικό παραδοτέο (Περίληψη παρουσίασης µελέτης) 1

Παγκόσµιο Περιβάλλον (καλιεργούµενες εκτάσεις) Σύµφωνα µε τον Οργανισµό Τροφίµων και Γεωργίας ( Food and Agriculture Organization FAO) : Παγκόσµια καλλιεργούµενες εκτάσεις σταφυλιών, 7.397.603 ha το 2001 σε 7.197.923 ha το 2010 Ελλάδα, 13 η το 2001 µε 132.100 ha και 1 7 η το 2010 µε 99,300 ha Ισπανία το 2010 κατείχε το 14% της παγκόσµιας έκτασης µε 1.002. 100 ha αλλά παρουσίασε µείωση 11.7% σε σχέση µε το 2001 Κίνα είχε την µεγαλύτερη αύξηση της καλλιεργούµενης έκτασης από 337,300 ha το 2001 σε 649. 300 ha το 2010 Παγκόσµιο Περιβάλλον (παραγωγή) Σύµφωνα µε τον Οργανισµό Τροφίµων και Γεωργίας (Food and Agriculture Organization FAO): Μεγαλύτερος παραγωγός είναι η Κίνα µε 8. 651. 831 tons το 201 0 από 3. 764. 000 ton το 2001 µε αύξηση 130% Ελλάδα, 16 η το 2010 µε 1.002.900 tons αλλά µε µείωση 22% την περίοδο 2001-2010 2 η µεγαλύτερη παραγωγός Ιταλία (7.787.800 tons), 3 η (6.220.360 tons) και 4 η Ισπανία (6.107.000 tons) ΗΠΑ Μεγαλύτερη αύξηση παραγωγής είχε η Ινδία µε αύξηση 113% από το 2001 (1.060.000 tons) 2010 (2.263. 100 tons ) Παγκόσµια παραγωγή αυξήθηκε κατά 11% από 61.431.776 tons το 2001 σε 68. 311. 466 tons 2010 Η περίπτωση της Ελλάδας Μείωση 30% την τελευταία δεκαετία της καλιεργούµενης έκτασης σε 99. 300 ha ( 2010 ) Η εγχώρια παραγωγή διακρίνεται σε 3 κατηγορίες: Επιτραπέζια σταφύλια (11%, εγχώριας παραγωγής) Οινοποιήσιµα σταφύλια (60%, εγχώριας παραγωγής) Σταφύλια για σταφίδα (29%, εγχώριας παραγωγής) Τα τελευταία χρόνια η παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών είναι σταθερή Το µεγαλύτερο µέρος της παραγωγής πακετάρεται και εξάγεται 2

Η περίπτωση της Ελλάδας (εξαγωγές) Οι εξαγωγές των επιτραπέζιων σταφυλιών παρουσίασαν µειωση 44% από 121,897 tons το 2001 σε 68,717 tons το 2011, που σηµαίνει ότι η Ελλάδα έχασε την µισή της εξαγωγική της δύναµη σε µία δεκαετία Οι µεγαλύτεροι εισαγωγείς επιτραπέζιων σταφυλιών: Γερµανία (34%), 23.313 tons (2011) από 38.494 tons ( 2001 ) Ολλανδία (16%), 11. 365 tons (2011) από 13.180tons ( 2001 ) Ηνωµένο Βασίλειο (16%), 10. 984 tons (2011) από 11.365 tons ( 2001 ) Πολωνία (5%), Ρουµανία (4%), Βουλγαρία (3%), Σουηδία (3%) Η περίπτωση της Ν.Ηρακλείου (εξαγωγές) Σύµφωνα µε την διεύθυνση Αγροτική Ανάπτυξης Ν. Ηρακλείου: 80% των εξαγωγών γίνεται στην Γερµανία Το 2005 η Γερµανία εισήγαγε 12.165 tons από τους συνολικά 16.112 tons (Ολλανδία, 1997, Η.Β., 1.330) Το 2007 ήταν µια κακή χρονιά για τις εξαγωγές του Ν. Ηρακλείου, η Γερµανία εισήγαγε 6.016 tons από τους συνολικά 9.860 tons To 2011 ήταν η χειρότερη χρονιά µε συνολικές εξαγωγές 8.586 tons (Γερµανία 6. 893 tons, Η.Β. 986 tons και Ολλανδία 198 tons ) Γερµανική Αγορά (χαρακτηριστικά) Παραµένει παραδοσιακή αγορά των Ελληνικών φρούτων Ελληνικές εξαγωγές από το Ιούλιο µέχρι τον εκέµβριο Ισχυρός ανταγωνισµός Κύριοι ανταγωνιστές: Ιταλία Ισπανία Γαλλία Ολλανδία Ν. Αφρική Πλήρης επικράτηση των µεγάλων σούπερ µάρκετ και επιβάλουν αυστηρότατες προδιαγραφές ποιότητας και χαµηλά όρια υπολειµµάτων σε φυτοφάρµακα 3

Γερµανική Αγορά Ελληνικές εξαγωγές επιτραπέζιων σταφυλιών σε χιλ. Γερµανική Αγορά Η µέση τιµή ( ) των Ελληνικών επιτραπέζιων σταφυλιών στην Γερµανία Γερµανική Αγορά Τα περισσότερα φορτία που εισάγονται στη Γερµανική αγορά από την Ελλάδα, προέρχονται από την Κρήτη, την Πελοπόννησο και την Καβάλα. Η κύρια ποικιλία που εξάγεται είναι η Σουλτανίνα (µικρές ρώγες) και η Thomson Seedless (χοντρές ρώγες) Παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την τιµή του προϊόντος: Ποιότητα των σταφυλιών (αφυδατωµένα κοτσάνια, µικρό µέγεθος ρώγες, όχι έντονο χρώµα και µη-ώριµα σταφύλια) Χρήση ορµονών στην Σουλτανίνα για να γίνει ένα σταφύλι χονδρό µεγαλόρωγο, νόστιµο και κυρίως χωρίς κουκούτσι Καµία διαφήµιση για την ποιότητα του 4

Γερµανική Αγορά (ανταγωνιστές) Ποσότητες εξαγωγών στην Γερµανία από τους ανταγωνιστές χιλ. Kg Γερµανική Αγορά (ανταγωνιστές) Τουρκία, παράγει πανοµοιότυπα επιτραπέζια σταφύλια µε τα Ελληνικά, πουλάει σε αρκετά χαµηλές τιµές, δύσκολο να τις ανταγωνιστεί ο Έλληνας παραγωγός Ιταλία εξάγει την ποικιλία ΙΤΑΛΙΑ, µία ένσπερµη ποικιλία που δεν επιδέχεται τη χρήση φυτικής ορµόνης, όπως και η Ισπανία εξάγει ποικιλίες που δεν επιδέχονται την χρήση ορµονών. Ιταλία και Ισπανία δεν αποτελούν άµεσους ανταγωνιστές γιατί εξάγουν διαφορετικές ποικιλίες και έχουν επικεντρωθεί στην βιολογική γεωργία Γερµανική Αγορά Οι ποσότητες των Κρητικών σταφυλιών που εξάγονται, εξαρτώνται κυρίως από το πόσο χαµηλή τιµή µπορεί να πετύχει ο εισαγωγέας και όχι από την ποιότητα Εντατικό µάρκετινγκ για να βελτιωθεί η εικόνα του Ελληνικού- Κρητικού σταφυλιού Καινούριες ποικιλίες όπως κόκκινες ποικιλίες Crimson, Flame Seedless και Ruby Seedless, λευκές ποικιλίες Sugraone και Superior Seedless Εστίαση στα πλεονεκτήµατα των ανταγωνιστών (Ιταλία, Ισπανία) που παράγουν βιολογικά προϊόντα 5

Ολλανδική Αγορά (χαρακτηριστικά) Παρουσιάζει πολλές οµοιότητες µε την Γερµανική αγορά Η Ολλανδική αγορά παρουσιάζει πολύ υψηλή κατά κεφαλήν κατανάλωση επιτραπέζιων σταφυλιών 6,5 Kg/ χρόνο Ευαίσθητοι στην υγιεινή διατροφή και πρόθυµοι να πληρώσουν παραπάνω για τα βιολογικά Ολλανδία, επανεξάγει το 52% των συνολικών εισαγωγών (80% των επανεξαγωγών γίνεται στην Γερµανία Λιµάνι Rotterdam (κοµβικό σηµείο) Σε απόσταση 300 µιλίων από το λιµάνι, βρίσκεται το 1/3 του πληθυσµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ολλανδική Αγορά (χαρακτηριστικά) Τα περισσότερα επιτραπέζια σταφύλια αγοράζονται από τα σούπερ µάρκετ Πωλούνται σε µεγάλες ποσότητες χονδρικής άρα χαµηλότερες τιµές Προτιµούν λευκές ποικιλίες χωρίς κουκούτσι Συσκευασίες των 500 gr. Ολλανδική Αγορά Τα Ελληνικά Thomson seedless στην αγορά της Ολλανδίας 6

Ολλανδική Αγορά Τα Ελληνικά Victoria στην αγορά της Ολλανδίας Ολλανδική Αγορά ύσκολη αγορά που παίζει τον ρόλο διαµετακοµιστικού κόµβου ( HUB) Τα κρητικά σταφύλια µπορούν να κατακτήσουν µεγαλύτερα µερίδια αρκεί να βελτιώσουν κάποιες αδυναµίες Μεγαλύτερη σηµασία στην βιολογική γεωργία Προώθηση του Κρητικού επιτραπέζιου σταφυλιού στο εξωτερικό ως ποιοτικό και υγιεινό σταφύλι που θα το διαφοροποιήσει από τα υπόλοιπα των αναπτυσσόµενων αγορών Συσκευασία δίνει µία προστιθέµενη αξία στο προϊόν. Αν είναι δυνατόν καινούριες ποικιλίες όπως οι κόκκινες Crimson, Flame Seedless, οι λευκές, Sugraone, Superior Seedless οι οποίες έχουν µεγαλύτερη ζήτηση στην αγορά της Ολλανδίας Αγορά Ηνωµένου Βασιλείου (χαρακτηριστικά) Παρατηρείται γενική πτώση στις εξαγωγές της Ελλάδας προς το Η.Β. Προϋπόθεση για εξαγωγές στο Η.Β. είναι να πληροί τις ανώτατες υπάρχουσες προδιαγραφές ποιότητας και ασφάλειας τροφίµων και να είναι ειδικά πιστοποιηµένες κατά το πρότυπο BRC ή Global GAP Οι καταναλωτές αγοράζουν περισσότερο σταφύλια από τα σούπερ µάρκετ και λιγότερο από άλλες αγορές 7

Αγορά Ηνωµένου Βασιλείου Κύριες χώρες και ποσότητες που εισήγαγε το Ην. Βασίλειο επιτραπέζια σταφύλια το 2009 Αγορά Ηνωµένου Βασιλείου 8

Αγορά Ηνωµένου Βασιλείου Βασίζεται στις εισαγωγές και όχι στην ιδία παραγωγή Οι µεγαλύτερες ποσότητες για το Ην. Βασίλειο εισάγονται τις περιόδους Μάρτιο Μάιο και Σεπτέµβριο Νοέµβριο Οι πιο δηµοφιλείς ποικιλίες σταφυλιών είναι οι λευκές και οι άσπορες, τα Thomson Seedless Πολύ µεγάλη βαρύτητα στον υγιεινό τρόπο ζωής (βιολογικά προϊόντα) ηµοφιλείς συσκευασίες, σακουλάκια και πλαστικά των 500 gr. ράσεις προβολής και προώθησης προϊόντων Λοιπές Αγορές (Ρωσία) Στη Ρωσία είναι κατά κύριο λόγο, οι Thompson, Red Globe και Victoria, καταλαµβάνοντας µερίδιο 30-50% της αγοράς Στη Ρωσική αγορά, συνήθως συσκευάζονται σε ξύλινα ή χαρτονένια κουτιά 4.5kg ή 8.5kg Για να γίνει εισαγωγή στην Ρωσία χρειάζεται: Βεβαίωση συµµόρφωσης του προϊόντος µε τα Ρωσικά ποιοτικά πρότυπα, τα οποία βασίζονται στο φυτό-υγειονοµικό πιστοποιητικό της χώρας που εξάγει το προϊόν Βεβαίωση Ασφάλειας παραγωγής µε φυτική προέλευση, σε σχέση µε τα κατάλοιπα από φυτοφάρµακα, σύµφωνα µε τα ρωσικά επίπεδα ασφαλείας Πιστοποιητικό Ασφάλειας, που εκδίδεται από πιστοποιηµένα εργαστήρια, σε σχέση µε τα κατάλοιπα φυτοφαρµάκων στο προϊόν, σύµφωνα µε τα ρωσικά επίπεδα ασφαλείας Πιστοποιητικό προέλευσης Βεβαίωση εξαγωγής Φόρος εισαγωγής ως ποσοστό επί της αξίας του εισαγόµενου φορτίου Λοιπές Αγορές ( ανία) Η Ελλάδα κατέχει το 7.1% της συνολικής εισαγόµενης ποσότητας Αυξάνονται σταθερά οι Ελληνικές εξαγωγές στην ανία Πρέπει να δηµιουργηθούν εµπορικές σχέσεις µε χονδρέµπορους και αλυσίδες σούπερ µάρκετ οι οποίοι θα συγκεκριµενοποιήσουν και τις απαιτήσεις τους σχετικά µε το προϊόν και θα συµφωνηθούν και οι απαραίτητες διαδικασίες Παράγοντες Για Την Επιτυχηµένη Εξαγωγή ιαχείριση αποθεµάτων ( Logistics) Οργάνωση αλυσίδας µεταφορών για τα νωπά φρούτα και λαχανικά, υπό 9

συνεχώς ελεγχόµενες συνθήκες Ακριβής παράδοση, σύµφωνα µε το πρόγραµµα που έχει εγκριθεί µε το λιανοπωλητή, στα περιφερειακά κέντρα διανοµής Ευελιξία, όσον αφορά τις απαραίτητες τροποποιήσεις ενός εβδοµαδιαίου προγράµµατος, ανάλογα µε την ανάπτυξη της προσφοράς και της ζήτησης σε επίπεδο λιανικής Σύγχρονες µεθόδους διαχείρισης αποθεµάτων ECR (Efficient Consumer Response) Σχετικά µεγάλη απόσταση από την αγορά Παράγοντες Για Την Επιτυχηµένη Εξαγωγή Αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής παραγωγής ιαφοροποίηση και βελτίωση της ποιότητας των παραγόµενων επιτραπέζιων σταφυλιών Αντιπρόσωποι ή διάφοροι πωλητές γνωρίζουν την αγορά της περιοχής τους Ολοκληρωµένες εταιρίες διανοµής, οι οποίες διαθέτουν ένα υπάρχων και εκτεταµένο δίκτυο διανοµής και αναλαµβάνουν εξ ολοκλήρου τη διανοµή τροφίµων Προβολή των εµπορικών σηµάτων θεωρείται εξίσου σηµαντική, προκειµένου να επιτευχθεί η αναγνωρισιµότητα Παράγοντες Για Την Επιτυχηµένη Εξαγωγή Προώθηση Βιολογικών προϊόντων Η συσκευασία στο χωράφι, µπορεί να αποτελέσει µια καινοτόµα και δυναµική πρόταση στη διεθνή αγορά των τροφίµων Συµµετοχή σε διεθνείς εκθέσεις και συνέδρια σχετικά µε αγροτικά προϊόντα Συνεχής για την κατανάλωση, την προτίµηση και την τάση των καταναλωτών στις αγορές-στόχους Ίδρυση γραφείου αντιπροσώπευσης στο εξωτερικό Καταχώρηση σχετικής αγγελίας στα ελτία των Επιµελητηρίων του εξωτερικού Παράγοντες Για Την Επιτυχηµένη Εξαγωγή Αλλαγή του design της συσκευασίας του προϊόντος. Η οικολογική συσκευασία είναι πιο επιθυµητή Συµµετοχή στο EUROPARTENARIAT Συνεχής επικοινωνία και ενηµέρωση των ήδη υπαρχόντων πελατών για τυχόν προσφορές ιεθνής εκστρατεία για την ανάδειξη των σηµείων υπεροχής των ελληνικών επιτραπέζιων σταφυλιών σε σχέση µε άλλα ανταγωνιστικά ιατήρηση και επέκταση πελατολογίου 10

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α Επιβλέπων: ρ. Γεώργιος Μπαουράκης ( ιευθυντής ΜΑΙΧ) ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΜΑΙΧ: Γεώργιος Αγγελάκης (MSc., Μ.Α., Ερευνητής, Τµ. Οικονοµίας & ιοίκησης, ΜΑΙΧ) Ελένη Αγγελάκη (Υπ. ιδάκτορας, Τµ. Μηχανικών Παραγωγής & ιοίκησης, Πολυτεχνείο Κρήτης) Εµµανουέλλα Κάτση (MSc., Ερευνητής, Τµ. Οικονοµίας & ιοίκησης, ΜΑΙΧ) Γεώργιος Μανθούλης (Υπ. ιδάκτορας, Τµ. Οικονοµίας & ιοίκησης, ΜΑΙΧ) Περσεφόνη Παπαγιαννάκη (MSc., Ερευνητής, Τµ. Οικονοµίας & ιοίκησης, ΜΑΙΧ) Γεώργιος Φακωτακής (Ερευνητής, Τµ. Οικονοµίας & ιοίκησης, ΜΑΙΧ) ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Prof. Gert Van Dijk (Wageningen University and Nyenrode University, the Netherlands) Πρόδροµος Καλαϊτζής (Ανώτερος Σύµβουλος Πολιτικής Copa-Cogeca, European Farmers & Agricooperatives Organisation, Brussels) Περικλής ράκος (ΕΕ ΙΠ, Τµ. Οικονοµικών Επιστηµών, Παν/µιο Κρήτης) * Το παρόν κείµενο αποτελεί πνευµατική ιδιοκτησία του ήµου Αρχανών- Αστερουσίων (οποιαδήποτε χρήση του από τρίτα άτοµα, προϋποθέτει την αναφορά του ως πηγή) 11