52 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH

52 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Των Γεωργίου ρογαλά, Θωµά Φωτιάδη, ηµήτρη Σουµπενιώτη Εισαγωγή Οεσωτερικός έλεγχος (Internal Audit) παρέχει εκτεταµένο εύρος υψηλού επιπέδου υπηρεσιών στους οργανισµούς οι οποίοι υιοθετούν τις αρχές του γνωστικού αντικειµένου του. Συχνά, η άγνοια των διοικούντων των επιχειρήσεων και των ελεγκτών, υπονοµεύει την ανωτέρω γνωστική προσέγγιση, και την ανάλογη αποδιδόµενη σηµασία στην δυνητική προσφορά του. Βασικό σηµείο στο σχεδιασµό ενός Συστήµατος Εσωτερικού Ελέγχου (Σ.Ε.Ε.) αποτελεί η εκτίµηση του κινδύνου. Το γεγονός αυτό τεκµηριώνει την µεγάλη έµφαση που αποδίδεται στην οπτική της στρατηγικής αξιολόγησης του κινδύνου. Ο εσωτερικός έλεγχος αποτελεί αποτελεσµατικό µέσο προσέγγισης, εκτίµησης, και αποσόβησης των παραµέτρων του επιχειρησιακού κινδύνου. Μέσω της οριοθέτησης του αντικειµένου και της γνωστικής περιοχής αναφοράς του εσωτερικού ελέγχου στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, επιχειρείται η θεωρητική προσέγγιση της καταλυτικής συνεισφοράς του στο πολυσύνθετο πεδίο δραστηριοποίησης των σύγχρονων οργανισµών. Σκοπός της εργασίας είναι να τονίσει την προκύπτουσα δέσµη ωφεληµάτων για την επιχείρηση ως αποτέλεσµα της εφαρµογής εσωτερικού ελέγχου, τόσο από την πλευρά της πρόληψης ενδοεπιχειρησιακών παραλήψεων και ατασθαλιών, όσο και από την οπτική της ελαχιστοποίησης των δυσµενών επιδράσεών τους στην επιχείρηση και τους περιβάλλοντες αυτήν φορείς. Η εργασία δοµείται σε τέσσερις ενότητες. Στην πρώτη ενότητα αναφέρεται το εννοιολογικό πλαίσιο του εσωτερικού ελέγχου µέσα από το πλέγµα ορισµών που επιχειρούν την περιγραφή του, ενώ στη δεύτερη ο εσωτερικός έλεγχος εξετάζεται ως καίρια µεταβλητή για την ε- πίτευξη αποτελεσµατικής διαχείρισης των κινδύνων. Στην τρίτη ενότητα, παρουσιάζεται µια πραγµατική µελέτη περίπτωσης επιχείρησης η οποία εγκολπίζει και εφαρµόζει τον εσωτερικό έλεγχο ως αναπόσπαστη επιχειρησιακή διαδικασία που συµβάλλει αποφασιστικά στην µείωση του κινδύνου. O Γεώργιος ρογαλάς είναι M.B.A., ο Θωµάς Φωτιάδης είναι Ph.D., M.B.A., B.Sc. in Economics (Λέκτορας Π.. 407 Πανεπιστηµίου Mακεδονίας και ο ηµήτρης Σουµπε - νιώτης είναι Ph.D., M. Soc. S c. (Aναπληρωτής Kαθηγητής Πανεπιστηµίου Mακεδο - νίας

IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 53 Έννοια εσωτερικού ελέγχου και συστήµατος εσωτερικού ελέγχου Στην οικονοµική των επιχειρήσεων, ο όρος εσωτερικός έλεγχος χρησιµοποιείται για να α- ποδώσει δύο βασικές έννοιες : το Σύστηµα Εσωτερικού Ελέγχου ( Internal Control ), και τον καθεαυτό Εσωτερικό Έλεγχο. α. Σύστηµα Εσωτερικού Ελέγχου. Το Σύστηµα Εσωτερικού Ελέγχου αναφέρεται σε ένα οργανωµένο πλέγµα λειτουργιών και διαδικασιών, σε ένα ολοκληρωµένο σύστηµα ελέγχων που καθιερώνει η διοίκηση, και αποσκοπεί στην αποτελεσµατική λειτουργία της επιχείρησης (Cheung, 1997). Το σύστηµα του εσωτερικού ελέγχου είναι το πλάνο της επιχείρησης και όλες οι µέθοδοι και διαδικασίες που ακολουθεί η διοίκηση για να διασφαλίσει την, όσο το δυνατόν, πιο αποδοτική συνεργασία µε τη διεύθυνση της επιχείρησης, τη διασφάλιση του κεφαλαίου, την πρόληψη και τον εντοπισµό της απάτης και του λάθους, την ακρίβεια και ολοκλήρωση των λογιστικών αρχείων, και την έγκαιρη προετοιµασία όλων των χρήσιµων οικονοµικών πληροφοριών (Meigs, 1984). Σύµφωνα µε τους Cook και Wincle (1976), το σύστηµα εσωτερικού ελέγχου προσοµοιάζει το νευρικό σύστηµα του ανθρώπου, αφού διακλαδίζεται και απλώνεται στον οργανισµό, και µεταφέρει εντολές και αντιδράσεις από και προς τη διοίκηση. Συνδέεται δε άµεσα µε την οργανωτική δοµή και τους γενικούς κανόνες λειτουργίας της επιχείρησης (Cai, 1997). β. Εσωτερικός έλεγχος. Ο όρος υιοθετήθηκε από τους Αγγλοσάξονες ( Internal Auditing ), και αναφέρεται στην υπηρεσία εσωτερικού ελέγχου η οποία αποσκοπεί στην αξιολόγηση της επάρκειας λειτουργίας του συστήµατος εσωτερικών ελέγχων, δηλαδή στις επιµέρους λειτουργίες (Controls), και προτείνει βελτιώσεις εκεί όπου διαπιστώνονται αδυναµίες (Οικονοµικός Ταχυδρόµος, 2004). Ενδεικτικό της σηµασίας που αποδίδεται στον εσωτερικό έλεγχο είναι το πλήθος των ορισµών που έχουν δοθεί για την περιγραφή του. Σύµφωνα µε την ASOBAC (Committee on Basic Auditing Concepts, 1973), ο εσωτερικός έ- λεγχος είναι µια συστηµατική διαδικασία αντικειµενικής αξιολόγησης στοιχείων για την εξακρίβωση του βαθµού συσχέτισης µεταξύ εκείνων των ισχυρισµών και καθιερωµένων κριτηρίων µε τα πραγµατικά αποτελέσµατα της επιχείρησης. Επιπρόσθετα, σύµφωνα µε την APC (Auditing Practices Committee, 1980), ο εσωτερικός έ- λεγχος είναι µια ανεξάρτητη εξέταση και γνωµοδότηση από έναν διορισµένο, από την επιχείρηση, ελεγκτή για τα οικονοµικά στοιχεία της, σύµφωνα µε το εκάστοτε ισχύον νοµικό καθεστώς. Σύµφωνα µε τους Miller και Bailley (1989), ο εσωτερικός έλεγχος είναι µια συστηµατική α- ναθεώρηση και αντικειµενική εξέταση ενός στοιχείου, και συµπεριλαµβάνει την επαλήθευση των συγκεκριµένων πληροφοριών όπως αυτή καθορίζεται από τον ελεγκτή ή όπως καθιερώνεται από τη γενική πρακτική. Ο εσωτερικός έλεγχος, όπως ορίζεται από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (http://www.hiia.gr/), είναι µια ανεξάρτητη, αντικειµενική, διαβεβαιωτική και συµβουλευτική δραστηριότητα, επαρκώς σχεδιασµένη και οργανωµένη, που µέσω των τεχνικών και επιστηµονικών προσεγγίσεων, αξιολογεί την επάρκεια λειτουργίας του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου (λειτουργίες-εφαρµογή διαδικασιών). Ο εσωτερικός έλεγχος επικουρεί την επίτευξη των επιχειρησιακών στόχων µε την συστηµατική προσέγγιση αξιολόγησης της αποτελεσµατικότητας διαχείρισης κινδύνων (IIA, 1999) Από τους ανωτέρω ορισµούς καθίσταται σαφές ότι ο εσωτερικός έλεγχος δεν είναι ένα µονοδιάστατο εργαλείο ελέγχου της ορθότητας των καταστάσεων, αλλά αποτελεί µέθοδο για την διεύρυνση της προστιθέµενης αξίας στην επιχείρηση µέσω της παροχής συµβουλευτικής δράσης προς την κατεύθυνση επίτευξης των δεικτών αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότηταςτης επιχείρησης (Goodwin, 2004).Εξάλλου, σκοπός του ελέγχου

54 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH είναι η σκόπιµη, προγραµµατισµένη και εστιασµένη επίδραση στην παρούσα κατάσταση της ε- πιχείρησης, προκειµένου αυτή η κατάσταση µελλοντικά να αναµορφωθεί, και να µετασχηµατιστεί προσεγγίζοντας το βέλτιστο (Mcnamee και Mcnamee, 1995). Ο έλεγχος της απόκλισης µεταξύ πραγµατοποιηθέντος και προγραµµατισθέντος, γίνεται εφικτός και µέσω του ελέγχου της παραµέτρου της σωστής διαχείρισης του κινδύνου. Σύµφωνα µε τους Bounton και KellWalter (1996), αντικειµενικός σκοπός του εσωτερικού ελέγχου είναι αφενός η παροχή εξειδικευµένου και υψηλού επιπέδου υπηρεσιών προς τη διοίκηση, και αφετέρου-µέσω αξιολόγησης του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου-η παροχή βοήθειας στα µέλη του οργανισµού για την αποτελεσµατικότερη άσκηση των καθηκόντων τους, κυρίως µέσω της παροχής σχετικών συµβουλών µε το ελάχιστο δυνατό κόστος. Τα συστήµατα ε- σωτερικού ελέγχου εφαρµόζονται σε οργανισµούς και επιχειρήσεις ως εργαλεία που προσθέτουν αξία στην επιχείρηση. Επιτυγχάνεται µε αυτόν τον τρόπο η συστηµική προσέγγιση της α- ποτελεσµατικότερης λειτουργίας του οργανισµού, ως σύνολο (Schleifer και Greenawalt, 1996). Κίνδυνοι ελέγχου-θεωρητική προσέγγιση Βασική µεταβλητή στο σχεδιασµό ελέγχου, είναι η εκτίµηση του κινδύνου των λαθών. Σύµφωνα µε τον Williams (1995), η αναγνώριση του κινδύνου είναι το πιο σηµαντικό και δύσκολο στάδιο στη διαχείριση των κινδύνων. Η βασική µεταβλητή για την αναγνώριση του κινδύνου είναι η επισταµένη αξιολόγηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κατάστασης που θα οδηγήσουν στο δυσµενές γεγονός (Godfrey, 1996). Η αντιµετώπιση των κινδύνων στα πλαίσια του εσωτερικού ελέγχου γίνεται κεντρικά, καθώς η φύση των διευρυµένων επιπτώσεων τους αλυσιδωτά µπορεί να επεκταθεί ακόµη και στους κανόνες της ηθικής και δεοντολογίας. Παραβίαση αυτών, αυξάνει την γενική ευπάθεια της επιχείρησης, πράγµα για το οποίο την κύρια ευθύνη φέρει ο εσωτερικός έλεγχος. Ο εσωτερικός έλεγχος καθίσταται η καίρια µεταβλητή για την επίτευξη της αποτελεσµατικής διαχείρισης των κινδύνων. Η µεθοδολογία της διοίκησης (Ρογδάκη, 2002) για την εκτίµηση των κινδύνων είναι βηµατική, και αποτελείται από τα παρακάτω στάδια : Αναγνώρισή τους, αξιολόγηση, κατάταξη σε σηµαντικούς ή µή και ιεράρχησή τους µε την χρήση της θεωρείας των πιθανοτήτων. Η αναφορά COSO για τον εσωτερικό έλεγχο και την αξιολόγηση του κινδύνου Hαναφορά COSO (Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission, 1992) δηµοσιεύτηκε το 1992. Oι πιο γνωστοί και έγκυροι οργανισµοί, συνέθεσαν τις απόψεις τους σχετικά µε τον εσωτερικό έλεγχο, και διαµόρφωσαν το πλαίσιο µέσα στο οποίο κινείται το γνωστικό αντικείµενο. Στην αναφορά COSO, περιγράφονται οι συστατικοί παράγοντες από τους οποίους αποτελείται. Ο εσωτερικός έλεγχος ορίζεται όχι σαν µια απλή οικονοµική λειτουργία, αλλά σαν µια διαδικασία σχεδιασµένη για να παρέχει ουσιαστική ασφάλεια στην επιχείρηση αναφορικά µε την αξιοπιστία των οικονοµικών καταστάσεων. Συστατικά στοιχεία (Rezaee και Zabihollah, 1995) που βοηθούν στην εύρυθµη υιοθέτηση και αποδοτικότερη λειτουργία του είναι: το περιβάλλον µέσα στο οποίο διάγεται η λειτουργία της επιχείρησης (The control environment),

IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 55 εκτίµηση κινδύνων (Risk assessment), ελεγκτικές δραστηριότητες (Control activities), πληροφόρηση και επικοινωνία (Information and Communication), και επόπτευση (Monitoring). Μοντέλο αξιολόγησης του κινδύνου Το µοντέλο αξιολόγησης του κινδύνου (Colbert και Alderman, 1995) είναι από τα πλέον χρήσιµα εργαλεία για τον σχεδιασµό ενός συστήµατος εσωτερικού ελέγχου. Καταγράφονται τρία είδη κινδύνου (AICPA, 1983) : Σύµφυτα Ενυπάρχων Κίνδυνος (IR ή inherent risk) Κίνδυνος Συστήµατος Ελέγχου (CR ή control risk) Κίνδυνος Ανίχνευσης (DR ή detection risk) Κατά αυτόν τον τρόπο, ο συνολικός κίνδυνος σε ένα σύστηµα εσωτερικού ελέγχου καθορίζεται ως: AR= IR*CR*DR, (όπου AR=Audit Risk, IR=Inherent Risk, CR=Control Risk. DR=Detection Risk) Στα πλαίσια επιτυχούς ολοκλήρωσης του λογιστικού ελέγχου, πρέπει να διενεργηθεί µείωση των τριών συστατικών του συνολικού κινδύνου ελέγχου. Σύµφωνα µε τον AICPA, (1988 ;1995) και τον IFA (1991), ο εσωτερικός ελεγκτής πρέπει να κατανοεί πλήρως το σύστηµα εσωτερικού ελέγχου της επιχείρησης. Αυτή η κατανόηση βοηθά δραστικά στην εκτίµηση του κινδύνου συστήµατος ελέγχου. Η µείωση του αξιολογηµένου επιπέδου κινδύνου ελέγχου και ανίχνευσης, βρίσκεται στα πλαίσια αρµοδιοτήτων του ελεγκτή (Carmichael και Willingham, 2000).. Εντούτοις, ο σύµφυτος κίνδυνος (IR), θεωρείται ως µεταβλητή επί της οποίας η επέµβαση είναι περιορισµένης εµβέλειας και αποτελεσµατικότητας. Τα τρία είδη κινδύνου αναλύονται πιο διεξοδικά παρακάτω (Colbert και Alderman, 1995). Σύµφυτος κίνδυνος (Inherent Risk ) Oσύµφυτος κίνδυνος είναι το ενδεχόµενο εµφάνισης λανθασµένης παραδοχής (assertion) στις οικονοµικές καταστάσεις λόγω απουσίας του συστήµατος εσωτερικού ε- λέγχου. Ο σύµφυτος κίνδυνος (Colbert και Alderman, 1995) είναι ο κίνδυνος: µη συµµόρφωσης µε τους κανόνες και τους κανονισµούς (λογιστικός έλεγχος συµµόρφωσης), περιπτώσεων ανεπαρκών ή και ατελέσφορων διαδικασιών (λειτουργικός λογιστικός έλεγχος) και, περιπτώσεεων σηµαντικώς λανθασµένων διατυπώσεων που εισάγονται στο σύστηµα (οικονοµικός λογιστικός έλεγχος). Ο ελεγκτής αξιολογεί τον σύµφυτο κίνδυνο χωρίς να λαµβάνει υπόψη τη δοµή ελέγχου. ηλαδή, ο σύµφυτος κίνδυνος αξιολογείται χωρίς την πρότερη εξέταση των ελέγχων που µπορούν να είναι σε ισχύ για να αποτρέψουν ή να ανιχνεύσουν την µή συµµόρφωση, τις ανεπαρκείς και ατελέσφορες διαδικασίες, ή/και τις λανθασµένες διατυπώσεις. Ο ελεγκτής χρησιµοποιεί την επαγγελµατική του κρίση και εξετάζει πολλούς παράγοντες κατά την αξιολόγηση του κινδύνου. Οι σύµφυτα ενυπάρχοντες παράγοντες κινδύνου υποδιαιρούνται σε δύο σηµαντικές κατηγορίες:

56 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH σε κυρίαρχους παράγοντες (Pervasive factors), και σε ειδικούς παράγοντες (Specific inherent risk factors ). Οι κυρίαρχοι έµφυτοι παράγοντες κινδύνου, αφορούν την αξιολόγηση του έµφυτου κινδύνου σε όλες ή πολλές περιοχές λογιστικού ελέγχου. Οι ειδικοί έµφυτοι παράγοντες κινδύνου, αφορούν την αξιολόγηση του έµφυτου κινδύνου για ένα και µόνο ένα συγκεκριµένο λογαριασµό. Κίνδυνος συστήµατος ελέγχου (Control Risk ) Oκίνδυνος συστήµατος ελέγχου είναι η πιθανότητα ότι η αποτυχία συµµόρφωσης, οι ανεπαρκείς διαδικασίες, και οι λανθασµένες διατυπώσεις δεν θα ανιχνευθούν από το σύστη- µα εσωτερικού ελέγχου της επιχείρησης. Ο κίνδυνος συστήµατος ελέγχου (Knechel, 2001) είναι η πιθανότητα ότι το λάθος σε µια λογιστική ισορροπία µπορεί να εµφανιστεί αλλά να µην ανιχνευθεί εγκαίρως από τις πολιτικές και τις διαδικασίες δοµών του συστήµατος εσωτερικού ε- λέγχου. Η φύση του περιβάλλοντος ελέγχου, το σύστηµα λογιστικής, και οι διαδικασίες ελέγχου έχουν επιπτώσεις στο επίπεδο κινδύνου ελέγχου. Για τους σκοπούς της κατανοήσης της δοµής εσωτερικού ελέγχου, ο εσωτερικός ελεγκτής α- φενός συγκεντρώνει τις πληροφορίες σύµφωνα µε το σχέδιό του, και αφετέρου διαπιστώνει ε- άν το σχέδιο έχει τεθεί σε λειτουργία. Η δοµή εσωτερικού ελέγχου αποτελείται από κοινά στοιχεία, καθώς επίσης και από στοιχεία που είναι συγκεκριµένα σε µια εφαρµογή-συγκεκριµένη περίπτωση. Η αξιολόγηση του κινδύνου ελέγχου, ακολουθεί την πλήρη κατανόηση των στοιχείων της δοµής του εσωτερικού ελέγχου. Ο κίνδυνος ελέγχου µπορεί να αξιολογηθεί είτε στο ανώτατο όριό του, είτε σε επίπεδο κάτω από το µέγιστο. Εάν ο ελεγκτής αξιολογεί τον κίνδυνο ελέγχου στο ανώτατο όριό του (1.00 σε ποσοτική κλίµακα), δοκιµές ελέγχου δεν χρειάζεται να εκτελεστούν. Εντούτοις, εάν ο κίνδυνος ελέγχου αξιολογείται σε επίπεδο κάτω από το µέγιστο, ο εσωτερικός ελεγκτής εκτελεί τις δοκιµές των ελέγχων για να υποστηρίξει την αξιολόγηση του. Ο κίνδυνος συστήµατος ελέγχου αφορά την αποτελεσµατικότητα σχεδιασµού και λειτουργίας των διαδικασιών του εσωτερικού ελέγχου. Οι εκτιµήσεις για τον συγκεκριµένο κίνδυνο γίνονται µε βάση τα στοιχεία που αποκτώνται προκειµένου να τεκµηριωθεί η α- ποτελεσµατικότητα του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου στην αποφυγή ή τoν εντοπισµό λαθών. Λόγω των περιορισµών που είναι συνυφασµένοι µε οποιοδήποτε σύστηµα εσωτερικού ε- λέγχου, ως ένα βαθµό, η ύπαρξη αυτού του κινδύνου θα είναι πάντα υφιστάµενη. Κίνδυνος αδυναµίας εντοπισµού λανθασµένης παραδοχής από τις ελεγκτικές διαδι - κασίες (Detection Risk). Oκίνδυνος ανίχνευσης αναφέρεται στην περίπτωση που ο εσωτερικός ελεγκτής, ως υπεύθυνος του εσωτερικού ελέγχου, δεν ανιχνεύει τις λανθασµένες διατυπώσεις, τις περιπτώσεις µή συµµόρφωσης, και τις ανεπαρκείς διαδικασίες. Αφορά την αποτελεσµατικότητα των ελεγκτικών διαδικασιών που εφαρµόζονται. Ο κίνδυνος αδυναµίας εντοπισµού λαθών µπορεί να αυξηθεί ή να µειωθεί από την ο- µάδα ελέγχου, σε αντίθεση µε το συµφυή κίνδυνο και τον κίνδυνο του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου, οι οποίοι δεν επηρεάζονται από την διαδικασία ελέγχου των οικονοµικών κατ α σ τ ά σ ε ω ν.

IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 57 Ο κίνδυνος αδυναµίας εντοπισµού λανθασµένης παραδοχής (detection risk) αφορά ένα ή περισσότερα από τα εξής: το είδος και την αποτελεσµατικότητα των διαδικασιών που εφαρµόζονται, την αξιοπιστία των στοιχείων εκεί όπου εφαρµόζονται οι διαδικασίες, το βαθµό λεπτοµέρειας στον οποίο υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία, και τον αριθµό και το ύψος των λογαριασµών που εξετάζονται. ιαδικασίες οι οποίες είναι ανεπαρκείς, ή/και λανθασµένη διατύπωση που εισάγεται στο σύστηµα δεν ανιχνεύεται και δεν αποτρέπεται από τη δοµή ελέγχου και από το σύστηµα εσωτερικού ελέγχου, αποτελούν εκφάνσεις-αποτελέσµατα κινδύνου ανίχνευσης. Ολοκλήρωση και ανασκόπηση ελέγχου Κατά τη διάρκεια του ελέγχου, ο ελεγκτής συγκεντρώνει το υλικό που θα του επιτρέψει να συνάγει το σωστό συµπέρασµα στα πλαίσια του προκαθορισµένου ελεγκτικού κινδύνου, και να τεκµηριώσει πλήρως τη γνώµη του για το βαθµό της αξιοπιστίας των λογιστικών καταστάσεων. Η συλλογή του συνόλου του αποδεικτικού υλικού ολοκληρώνεται κατά το τέλος της ελεγκτικής εργασίας λόγω του ότι υπάρχουν αρκετά ελεγκτικά τεκµήρια των οποίων η εξασφάλιση βρίσκεται σε εκκρεµότητα. Πρακτική εφαρµογή εσωτερικού ελέγχου στα πλαίσια της εταιρίας ΚΡΙ-ΚΡΙ Α.Ε. Η εταιρεία ΚΡΙ-ΚΡΙ Α.Ε. Ηανώνυµη εταιρεία µε την επωνυµία ΚΡΙ-ΚΡΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ συστάθηκε την 31.12.1993 µε σκοπό της Εταιρείας την βιοµηχανική επεξεργασία γάλακτος και όλων των παραγώγων αυτού, καθώς και των συναφών και παρεµφερών ειδών. (ετήσιο δελτίο ΚΡΙ-ΚΡΙ, 2003 ) Η δραστηριότητα της Εταιρείας επικεντρώνεται στην παραγωγή διαφόρων τύπων παγωτού και την διάθεσή τους κυρίως στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό, καθώς και στην παραγωγή και διάθεση γιαούρτης στην εγχώρια αγορά. Η βιοµηχανική δραστηριότητα της Εκδότριας στις χρήσεις 2001, 2002, και 2003 ανήλθε στο 98,7%, 98,1% και 93,4% του κύκλου εργασιών, αντίστοιχα. Στην αγορά παγωτού, η ΚΡΙ ΚΡΙ κατείχε το 2003 το 6% της συνολικής εγχώριας αγοράς, ε- νώ το ποσοστό αυτό για τη Βόρεια Ελλάδα ανήλθε σε 13% (πηγή: εκτιµήσεις Εταιρείας). Αναλόγως, στην αγορά γιαούρτης, η Εταιρεία κατείχε το 5% της αγοράς παραδοσιακού γιαουρτιού, ενώ στην κατηγορία της οικογενειακής συσκευασίας Ευρωπαϊκού Τύπου Γιαούρτης, κατείχε το 32%. Στοιχεία κλάδου ΚΡΙ-ΚΡΙ Oευρύτερος κλάδος οικονοµικής δραστηριότητας της Εταιρείας, είναι η Παραγωγή Γαλακτοκοµικών Προϊόντων (155). Ο κλάδος του παγωτού χαρακτηρίζεται από έντονη ε- ποχικότητα, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε τις καιρικές συνθήκες.

58 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Το τµήµα εσωτερικού ελέγχου Mετά την εισαγωγή της στο Χ.Α.Α., σύµφωνα µε το άρθρο 12 της αριθ. 5/204/14.11.2000 α- πόφασης του ιοικητικού Συµβουλίου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κανόνες συµπεριφοράς των εταιριών που έχουν εισαγάγει τις µετοχές τους στο Χρηµατιστήριο Αξιών Αθηνών και των συνδεόµενων µε αυτές προσώπων, διαθέτει Τµήµα Εσωτερικού Ελέγχου το οποίο σκοπεί στη συνεχή παρακολούθηση της λειτουργίας της εταιρείας, και έχει την ευθύνη της έγγραφης ενηµέρωσης σε τακτά χρονικά διαστήµατα του ιοικητικού Συµβουλίου για την εφαρµογή του Κανονισµού Εσωτερικής Λειτουργίας της εταιρείας. Το Τµήµα Εσωτερικού Ελέγχου υπάγεται απ ευθείας στο ιοικητικό Συµβούλιο, συνεργάζεται και ενηµερώνει τον Πρόεδρο του ιοικητικού Συµβουλίου και τον ιευθύνοντα Σύµβουλο για την πορεία του έργου του - ιδιαιτέρως όταν υφίσταται θέµα λήψης απόφασης από το ιοικητικό Συµβούλιο. Η αποστολή του είναι η παροχή βοήθειας στη ιοίκηση της εταιρείας για την α- ποτελεσµατική άσκηση των καθηκόντων της, κυρίως µέσω της εκπονήσεως έγκυρων και έ- γκαιρων αναλύσεων, εκτιµήσεων, προτάσεων, συµβουλών και πληροφοριών για όλο το φάσµα των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων που ελέγχει. Ο προσανατολισµός, τον ο- ποίο υιοθετεί η εταιρία αναφορικά µε τον εσωτερικό έλεγχο, είναι αναπόσπαστο τµήµα του µακροχρόνιου στρατηγικού σχεδιασµού της, και περιγράφεται ως εξής : Η Εταιρία υποστηρίζει τον Εσωτερικό Έλεγχο, προκειµένου: - Να λειτουργεί ως σύµβουλος της ιοίκησης, σύµφωνα µε τις ελεγκτικές αρχές και τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα. - Να λειτουργεί αντικειµενικά και ανεξάρτητα από τις δραστηριότητες τις οποίες ελέγχει. - Να παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα της εταιρείας, µέσω αναλύσεων, αξιολογήσεων και σχετικών εισηγήσεων. - Να λειτουργεί ως υπηρεσία παροχής βοήθειας σε όλα τα επίπεδα της δ ι ο ι κ η τ ι κ ή ς και λειτουργικής διάρθρωσης της Εταιρείας και στο ανθρώπινο δυναµικό που στελεχώνει α υ τ ά. - Να έχει απρόσκοπτη πρόσβαση σε αρχεία, πόρους και εν γένει στοιχεία της εταιρείας, που είναι απαραίτητα για τη διενέργεια του ελέγχου. Προσδιορισµός/οριοθέτηση πλαισίου ελέγχων Οάρτιος προσδιορισµός των ελέγχων που διενεργούνται είναι θέµα που σχετίζεται µε την ε- παγγελµατική εµπειρία των διοικητικών στελεχών των ανώτερων και ανώτατων βαθµίδων ιεραρχίας, την συλλεχθείσα εταιρική γνώση της εταιρείας η οποία εν πολλοίς αντικατοπτρίζεται στην κουλτούρα της, και τις επί µέρους προτεραιότητες. Με βάση τα ανωτέρω, και στα πλαίσια µιας πιο συστηµατικής προσέγγισης του προβλήµατος, ακολουθούνται τα κατωτέρω βήµατα: καταγραφή των λειτουργιών ή/και διευθύνσεων που ελέγχονται, οµαδοποίηση κατά οµάδα ελέγχων-projects, καθιέρωση προτεραιοτήτων, ορισµός συχνότητας του κάθε ελέγχου, κατάταξη των ελέγχων σε τακτικούς και ειδικούς ελέγχους, προσδιορισµός της δύναµης (αριθµού) των ελεγκτών που χρειάζονται, κατάρτιση του µακροχρόνιου πλάνου ελέγχων, κατάρτιση του ετήσιου πλάνου ελέγχων.

IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 59 Ενδογεννείς κίνδυνοι οι οποίοι σχετίζονται µε τον κλάδο των παγωτοβιοµηχανιών Αναλυτικά, οι κίνδυνοι των παγωτοβιοµηχανιών σχετίζονται µε : Πίνακας 1 1. Εποχικότητα. 2. Πιστωτικός κίνδυνος. 3. Κίνδυνοι αποθεµάτων λόγω 4. Συναλλαγµατικοί κίνδυνοι. ηµεροµηνίας λήξης. 5. Περιορισµοί (κτήρια, χώρους, χωρητικότητα) 6. Συστήµατα ή τοµείς υψηλής κεφαλαιοποίησης 7. Προτιµήσεις των πελατών 8. Προσφορά. 9. Ζήτηση. 10.Εργασιακές σχέσεις. 11. Απρόσµενα γεγονότα από απροσεξίες 12.Υγεία-ασφάλεια. που βαρύνουν την εταιρεία. 13. Χρηµατοδότηση. 14.Τεχνολογικές εξελίξεις 15. ίκτυα. 16. Ανθρώπινοι πόροι και ανάπτυξή τους Κέντρα επιχειρηµατικής δραστηριότητας της ΚΡΙ-ΚΡΙ Ο εσωτερικός έλεγχος είναι η διαδικασία της επιχείρησης που συµβάλλει αποφασιστικά στην µείωση του κινδύνου. Στο πλαίσιο αποδοχής αυτής της λογικής, το τµήµα εσωτερικού ε- λέγχου της ΚΡΙ-ΚΡΙ, κρίνει αναγκαία την ανάλυση της διάρθρωσης των λειτουργιών της, µε σκοπό την όσο το δυνατό καλύτερη διαχείριση του κινδύνου. Στην ΚΡΙ-ΚΡΙ, οι διαδικασίες του εσωτερικού ελέγχου πραγµατοποιούνται στα κάτωθι κέντρα επιχειρηµατικής δραστηριότητας: Πίνακας 2 1. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΑΓΩΤΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΟΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 2. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΜΗΜΑ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΠΑΓΩΤΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ 3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΜΗΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ 4. ΙΕΥΘΥΝΣΗ LOGISTICS ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΑΠΟΘΗΚΗΣ 5. ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

60 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH ιεύθυνση εργοστασίου Οκίνδυνος παραγωγής ελαττωµατικών προϊόντων και τήρησης λάθος διαδικασιών ποιοτικού ελέγχου, κρίνεται ως µεγάλης σηµαντικότητας. Το τµήµα εσωτερικού ελέγχου της ΚΡΙ-ΚΡΙ, καταρτίζει κατά έτος ενιαίο πρόγραµµα παραγωγής για όλα τα προϊόντα και για κάθε προϊόν ξεχωριστά, σύµφωνα µε χρονοδιάγραµµα. Εφαρµόζονται µεµονωµένες διαδικασίες αναφορικά µε τα ελλατωµατικά προϊόντα, και ιδιαίτερα στον τρόπο διαχείρισης αυτών. Αναφορικά µε το τεχνικό τµήµα, καθορίζονται οι έλεγχοι στις περιοχές που ο εσωτερικός έ- λεγχος κρίνεται ικανοποιητικός, αλλά και στις περιοχές που δεν υφίσταται ή είναι ανεπαρκής. Στο πλαίσιο αυτό διενεργούνται οι εξής έλεγχοι: Έλεγχοι εξουσιοδοτήσεων και διαδικασιών, που αφορούν την εκτίµηση αναγκών των πάγιων στοιχείων και την επιλογή αγοράς ή/και βελτίωσης/εκσυγχρονισµού του παραγωγικού κεφαλαιουχικού εξοπλισµού. Έλεγχοι φυσικής ασφάλειας και προστασίας, µέσω των οποίων διαπιστώνεται η ύπαρξη των κατάλληλων συνθηκών σε συνεχή βάση για την υποστήριξη των εργασιών που διεξάγονται στην παραγωγική µονάδα της ΚΡΙ-ΚΡΙ. Έλεγχοι συµβάσεως αγοράς ή κατασκευής παγίων, µέσω των οποίων διαπιστώνεται η ε- γκυρότητα τήρησης των συµβάσεων. Το τµήµα εσωτερικού ελέγχου της ΚΡΙ-ΚΡΙ, δίδει ιδιαίτερη σηµασία στην διενέργεια του ποιοτικού ελέγχου, µε στόχο την περαιτέρω µείωση του κινδύνου της εποχικότητας. Στα πλαίσια µείωσης της ανωτέρω αναφερθείσας παραµέτρου κινδύνου, διαπιστώνεται ότι εφαρµόζονται πρότυπα διασφάλισης ποιότητας I.S.O. σε όλες τις διαδικασίες. Τα προϊόντα µε ποιοτικά προβλήµατα ελέγχονται περαιτέρω και µετά από κάθε ποιοτικό έλεγχο συντάσσεται έκθεση η οποία κοινοποιείται στην διοίκηση. Το σύστηµα διασφάλισης της ποιότητας αξιολογείται σε τακτά χρονικά διαστήµατα. Η ΚΡΙ-ΚΡΙ θεωρεί ότι η ανωτερότητα της ποιότητας αποτελεί την Λύδια λίθο της διοικητικής φιλοσοφίας της. Η εφαρµογή του εσωτερικού ελέγχου, επικουρεί δραστικά στην µείωση του αριθµού των ελλατωµατικών προιόντων της ΚΡΙ-ΚΡΙ και, ταυτόχρονα, στην µείωση της απόκλισης µεταξύ του προγραµµατισθέντος και του πραγµατοποιηθέντος ύψους της παραγωγής, γεγονός που ε- πηρεάζει καταλυτικά την βιωσιµότητα και την αποτελεσµατικότητα του προγραµµατισµού της επιχείρησης. Αφορά δε στο αν : Τηρούνται οι διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου. Είναι σύµφωνες µε τα πρότυπα ποιότητας ISO και µε τα άλλα πρότυπα ποιότητας που α- κολουθεί η εταιρεία. Οι διαδικασίες ελέγχου της ποιότητας καλύπτουν όλο το φάσµα της παραγωγικής διαδικασίας. Τα υλικά και οι πρώτες ύλες αποθηκεύονται υπό κανονικές συνθήκες θερµοκρασίας. Τηρείται σύστηµα Ι.S.Ο και στην αποθήκευση. Το αρµόδιο τµήµα διασφάλισης της ποιότητας είναι κατάλληλα και επαρκώς επανδρωµένο. Συντάσσεται έκθεση µετά από κάθε ποιοτικό έλεγχο. Κοινοποιείται το πόρισµα αυτό στη διοίκηση, στην παραγωγή και στις πωλήσεις. Λαµβάνονται άµεσα µέτρα, κατά τη διάρκεια του ποιοτικού ελέγχου, όταν διαπιστώνονται ποιοτικές αποκλίσεις κατά των παραγωγική διαδικ α σ ί α.

IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 61 Εµπορική διεύθυνση Οι κίνδυνοι παραλείψεων και ατασθαλιών κατά τη διαχείριση των οικονοµικών πόρων περιορίζονται σηµαντικά µε την εφαρµογή αποτελεσµατικών µέτρων εσωτερικού ελέγχου. Η ΚΡΙ-ΚΡΙ καθιερώνει αυστηρά µέτρα ελέγχου των πωλήσεων, απαιτήσεων, εισπράξεων και πληρωµών της. Ενδεικτικά, όλα τα δελτία παραγγελίας και εντολές πωλήσεων είναι προαριθ- µηµένα και νοµότυπα συµπληρωµένα. Η χορήγηση πιστώσεων εγκρίνεται κάθε φορά από τον οικονοµικό διευθυντή, και η αποτίµηση των απαιτήσεων γίνεται σύµφωνα µε τις λογιστικές αρχές και τα όσα επιβάλλει ο νόµος. Τέλος, λόγω της φύσεως των διαθεσίµων (ρευστά, ανώνυµα και αποκρύπτονται εύκολα), ο εσωτερικός έλεγχος είναι ιδιαίτερα λεπτοµερής. Ενδεικτικά, ε- ξετάζεται δείγµα αποδείξεων, εισπράξεων και επιταγών σε τακτά χρονικά διαστήµατα.με την αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας των µέτρων αυτών ο ελεγκτής είναι σε θέση να κρίνει πολύ πριν από το τέλος της χρήσεως την αξιοπιστία των λογιστικών πληροφοριών και να καθορίσει την έκταση και το βάθος του ελέγχου τεκµηριώσεως των αντίστοιχων λογαριασµών. Πιο συγκεκριµένα, ο ελεγκτής µπορεί να εξακριβώσει εάν : έχει εγκριθεί εγκαίρως η χορήγηση των πιστώσεων από το αρµόδιο πρόσωπο (η εντολή πωλήσεως φέρει την υπογραφή του αρµόδιου και την ηµεροµηνία της εγκρίσεως), έχουν εκδοθεί κανονικά όλα τα παραστατικά της πώλησης (τα παραστατικά είναι αριθ- µηµένα και θεωρηµένα, φέρουν τις υπογραφές των αρµόδιων στελεχών και έχουν εκδοθεί στο σωστό αριθµό αντιγράφων), έχουν καταχωρηθεί πλήρως οι συναλλαγές στα ηµερολόγια, στα αναλυτικά καθολικά, και στο γενικό καθολικό από πρόσωπα που δεν έχουν πρόσβαση στις εισπράξεις ή στα α- χρησιµοποίητα παραστατικά ( τα αντίγραφα των τιµολογίων φέρουν τις µονογραφές των υπαλλήλων που έκαναν τις καταχωρήσεις και την ηµεροµηνία των καταχωρήσεων), έχει γίνει σωστός καταµερισµός αρµοδιοτήτων ανάµεσα στα στελέχη της επιχείρησης (απαντήσεις σε ερωτηµατολόγια). Αναφορικά µε το τµήµα µάρκετινγκ, γίνεται προσπάθεια µείωσης του κινδύνου που απορρέει από την αλλαγή των προτιµήσεων των πελατών, και από τις αλλαγές στο εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Στην βάση της πολιτικής αυτής, η ΚΡΙ-ΚΡΙ επικοινωνεί άµεσα µε τους πελάτες, ή έµµεσα µέσω των διαφόρων διαφηµιστικών εταιρειών. Το ολοκληρωµένο σύστηµα µηχανογράφησης αποτελεί σηµαντικό παράγοντα στην οργάνωση και στην ανάπτυξη του δικτύου των πωλήσεων. Το σύστηµα παρέχει την δυνατότητα άµεσης πρόσβασης σε κάθε είδους πληροφορία σχετικά µε την παραγγελία του πελάτη. Επιπλέον, η διάθεση των προϊόντων υποστηρίζεται από ιδιόκτητα µεταφορικά µέσα και σε π ε ρ ί- πτωση παραγγελιών από πελάτες της επαρχίας υπάρχει συνεργασία µε εξειδικευµένες µεταφορικές εταιρείες. Τέλος, γίνεται εις βάθος ανάλυση των πωλήσεων για τον εντοπισµό ευκαιριών και την ανίχνευση των κινδύνων που ελλοχεύουν στην αγορά. Οικονοµική διεύθυνση Οχρηµατοοικονοµικός κύκλος περιλαµβάνει τις δραστηριότητες εκείνες που σχετίζονται µε τη χρηµατοδότηση της ΚΡΙ-ΚΡΙ, δηλαδή µε τα κεφάλαια (ίδια και ξένα) που είναι απαραίτητα για την οµαλή λειτουργία της. Ο κίνδυνος χαµένων κεφαλαίων και ο πιστωτικός κίνδυνος προβάλλονται ως καθοριστικοί παράγοντες επηρεασµού της βιωσιµότητας της εταιρείας. Στα πλαίσια της προσπάθειας µείωσης του κινδύνου και της σωστής κατάρτισης οικονοµικών καταστάσεων, η ΚΡΙ-ΚΡΙ διενεργεί τους παρακάτω ελέγχους:

62 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Έλεγχος εξουσιοδοτήσεων και διαδικασιών, όπου διαπιστώνεται αν οι επενδύσεις λαµβάνουν χώρα σύµφωνα µε την εγκεκριµένη επενδυτική πολιτική, και εάν εγκρίνονται από τα κορυφαία στελέχη της ΚΡΙ-ΚΡΙ. Έλεγχος αξιολογήσεων και επιβεβαιώσεων, όπου κυρίως συγκρίνεται το κόστος των επενδύσεων µε τις τρέχουσες αξίες. Έλεγχος διαθεσίµων, συµµετοχών, καταθέσεων σε τράπεζες και δανείων, όπου διαπιστώνεται η τακτική ενηµέρωση αυτών και η επιβεβαίωση των υπολοίπων τους. Επιπλέον, στα πλαίσια του εσωτερικού ελέγχου, διαπιστώνεται αν η ΚΡΙ-ΚΡΙ ακολουθεί την κατάλληλη στρατηγική χρηµατοοικονοµικής διαχείρισης, και αν οι οικονοµικές καταστάσεις είναι ορθά καταρτισµένες. Όσο αφορά στο τµήµα λογιστηρίου, ο υπεύθυνος του λογιστηρίου, αφενός ελέγχει τον επι- µερισµό σε κέντρα κόστους- παραγωγής των άµεσων και έµµεσων βιοµηχανικών εξόδων, και α- φετέρου διαπιστώνει τον ορθό υπολογισµό των βραχυχρόνιων αποτελεσµάτων. Ο υπεύθυνος καταχωρήσεων εκπληρώνει τις απαιτήσεις λογιστικής απεικόνισης των γεγονότων, και ο εσωτερικός ελεγκτής αξιολογεί την αποτελεσµατικότητά του. Τέλος, η ανάπτυξη και συντήρηση των καταλληλότερων µηχανογραφικών συστηµάτων, γίνεται µε βάση συγκεκριµένο σχέδιο. Στα πλαίσια αυτού, η ΚΡΙ-ΚΡΙ διενεργεί τους παρακάτω ελέγχους: Έλεγχος οργάνωσης συστηµάτων µηχανοργάνωσης, όπου διαπιστώνεται η ύπαρξη κατάλληλης µελέτης σκοπιµότητας για τα προγράµµατα, και ακολουθείται η τεχνοοικονοµική διαδικασία µηχανογράφησης. Έλεγχος επεξεργασίας δεδοµένων, όπου διαπιστώνεται η σωστή είσοδος και έξοδος των στοιχείων. Έλεγχος ασφαλείας µηχανοργάνωσης, όπου διαπιστώνεται η τήρηση αντιγράφων ασφάλειας και η ύπαρξη κανονισµού εκτάκτου ανάγκης. ιεύθυνση LOGISTICS Tο τµήµα προµηθειών συµβάλλει στην δηµιουργία του συνολικού κέρδους µε την επίτευξη των συµφερότερων τιµών και την παράλληλη αποφυγή του κινδύνου αποθήκευσης µεγάλων ποσοτήτων εµπορευµάτων. Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής, ως βασικό κριτήριο α- ποδοχής νέων προµηθευτών ορίζεται ο άριστος συνδυασµός ποιότητας-τιµής, και οι όσο το δυνατό καλύτεροι όροι αποπληρωµής. Ο εσωτερικός ελεγκτής ενηµερώνει τον προϊστάµενο οικονοµικών συναλλαγών για τον τρόπο πληρωµής κάθε παραγγελίας, και παραθέτει σε συχνή βάση έγγραφο αξιολόγησης των προµηθευτών. Σχετικά µε την διακίνηση του προϊόντος, διασφαλίζεται η ορθολογικότητα του προγραµ- µατισµού των αποστολών για όλα τα τµήµατα παραγωγής και επιδιώκεται η ακριβής εκτέλεση. Επιπλέον, διενεργείται περιοδικός έλεγχος των δελτίων αποστολής, και επιβεβαιώνεται η διενέργεια ενός τελικού ελέγχου πριν από την αποστολή της παραγγελίας. Αναφορικά µε την αποθήκη, διενεργείται φυσική-ποσοτική καταµέτρηση των παραλαβών και αντιπαραβολή αυτών µε τα αντίστοιχα δελτία αποστολής. Ο υπεύθυνος της αποθήκης παραδίδει καθηµερινά τα δελτία εσωτερικής διακίνησης και τα σχετικά παραστατικά αγορών στο λογιστήριο, ενώ διεξάγεται επιλεκτική απογραφή προϊόντων σε τακτά χρονικά διαστήµατα.

IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 63 ιεύθυνση ανθρώπινου δυναµικού Οι διαδικασίες που προτείνονται από τον εσωτερικό έλεγχο επιδιώκουν τη µείωση του κινδύνου κακών εργασιακών σχέσεων, και µή ορθής στρατολόγησης και εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναµικού της εταιρίας. Ενδεικτικά αναφέρεται πως υπάρχει σαφής πολιτική προσωπικού για όλα τα επίπεδα, η οποία αναθεωρείται σύµφωνα µε τις εκάστοτε υπάρχουσες ανάγκες. Τα καθήκοντα είναι ξεκάθαρα ορισµένα, οι αρµοδιότητες είναι διατυπωµένες µε πλήρη σαφήνεια, ενώ σε περίπτωση οργανωσιακών αλλαγών η ενηµέρωση είναι άµεση και έγκυρη. Παράλληλα, βάρος δίδεται και στον σχεδιασµό για µελλοντική πρόσληψη ανθρώπινου προσωπικού. ίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκπαίδευση και εξέλιξη του προσωπικού µέσω της συνεχούς διεξαγωγής προγραµµάτων επιµόρφωσης που αφορούν κυρίως τις τεχνολογικές εξελίξεις που σηµειώνονται στον κλάδο. Οι χώροι εργασίας και η υπάρχουσα υποδοµή συµβάλλει στην διατήρηση του υψηλού επιπέδου υγιεινής, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί εχέγγυο για την α- σφάλεια των εργαζοµένων. Οι σχέσεις εργαζοµένων και διοίκησης διέπονται από πνεύµα συνεργασίας και επικοινωνίας, και οι εργαζόµενοι φέρονται να είναι ικανοποιηµένοι από το σύστηµα αµοιβών και την επιχείρησιακή κουλτούρα. Πιο συγκεκριµένα, έχουν θεσπιστεί και λειτουργούν οι κάτωθι διαδικασίες : Υπάρχει σαφής πολιτική προσωπικού για όλα τα επίπεδα, η οποία αναθεωρείται σύµφωνα µε τις εκάστοτε ανάγκες. Έχουν θεσπισθεί διαδικασίες και κανονισµός λειτουργίας προσωπικού. Καταρτίζεται βραχυχρόνιο και µακροχρόνιο πρόγραµµα προσωπικού. ιενεργείται συστηµατικός έλεγχος σε θέµατα προσωπικού από την υπηρεσία εσωτερικού ε λ έ γ χ ο υ. Ολοκλήρωση και ανασκόπηση ελέγχου Ηταξινόµηση των αποδεικτικών στοιχείων γίνεται µε σαφήνεια, πληρότητα και λογική αλληλουχία. Έτσι διευκολύνεται: η ανεύρεση των νευραλγικών σηµείων των ελεγκτικών διαδικασιών, ο υπολογισµός του χρόνου και του κόστους που απαιτήθηκαν για την ολοκλήρωση του κάθε επί µέρους ελέγχου, ο εντοπισµός των υπευθύνων για τη διεξαγωγή κάθε σηµαντικής φάσης ελέγχου η διερεύνηση και η επαλήθευση των σηµειώσεων, των παρατηρήσεων και των υποδείξεων των ελεγκτών προς την επιχείρηση. Πρέπει να επισηµανθεί, ότι όλα τα µέλη της οµάδας του ελεγκτικού έργου συµβάλλουν στη συγκέντρωση και τη συστηµατοποίηση του αποδεικτικού υλικού, ανάλογα µε τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί. Ο ελεγκτής µελετά το σύνολο του αποδεικτικού υλικού προκειµένου να κρίνει εάν ικανοποιούνται τα κριτήρια της επάρκειας και της καταλληλότητας, και εάν εξασφαλίζεται η πλήρης τεκµηρίωση του πορίσµατος που πρέπει να συναχθεί. Στην περίπτωση που κριθεί ότι τα αποδεικτικά στοιχεία δεν επαρκούν ή ότι δεν είναι κατάλληλα, τότε απαιτείται πλήρης αιτιολόγηση αυτής της κρίσης. Από τη στιγµή που θα τερµατιστεί ο έλεγχος και µέχρι να εκδοθούν και επίσηµα τα αποτελέσµατά του, µεσολαβεί πάντα κάποιο χρονικό διάστηµα κατά το οποίο πραγµατοποιούνται και άλλες λογιστικές εργασίες από πλευράς της επιχείρησης. Για λόγους παροχής πλερέστερης πληροφόρησης προς το κοινό, αλλά και για λόγους προστασίας των ελεγκτών, γεγονότα τα οποία πραγµατοποιούνται µετά το κλείσιµο των βιβλίων της επιχείρησης και τα οποία µπορούν να µεταβάλουν δραστικά την εικόνα και την προοπτική, δεν λαµβάνονται υπόψην.

64 IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Συµπεράσµατα Ηαναγκαιότητα της ανάληψης-κυρίως από τα διοικητικά επιχειρησιακά όργανα- µεγαλύτερων επιχειρηµατικών κινδύνων, και κυρίως η διαχείρισή αυτών µε στόχο είτε την αποφυγή τους, είτε την ελαχιστοποίηση των αρνητικών συνεπειών τους, επιβάλλει την υιοθέτηση του εσωτερικού ελέγχου ως αρωγού για την αποτελεσµατική επίτευξη των στόχων των συγχρονων επιχειρήσεων. Ο εσωτερικός έλεγχος αποτελεί τον καταλύτη για την εύρυθµη λειτουργία της επιχείρησης και τον περιορισµό των αρνητικών επιπτώσεων των αναληφθέντων κινδύνων. Ο εσωτερικός έλεγχος, κινείται σε ένα ευρύτερο επίπεδο διοικητικής φιλοσοφίας και πρακτικής εφαρµογής, και προσθέτει αξία µέσω της παροχής µίας συστηµατικής επιστηµονικής προσέγγισης για την αποτίµηση και την βελτίωση της αποτελεσµατικότητας της διαχείρισης των κινδύνων. Συντίθεται ως ένα σύνολο διαδικασιών που καλύπτει όλο το εύρος των δραστηριοτήτων της πραγµατικής µελέτης περίπτωσης, και συµβάλλει καταλυτικά στον εντοπισµό των διαχειριστικών αδυναµιών, στην πρόληψη και στην καταστολή των απρόβλεπτων γεγονότων. Αποτελεί κοµβικό σηµείο για την εύρυθµη λειτουργία της επιχείρησης. Μέσω της υιοθέτησης του πλέγµατος προσεγγίσεων των καίριων λειτουργικών περιοχών εντός των πλαισίων της ΚΡΙ- ΚΡΙ, βοηθά στον εντοπισµό των λειτουργικών αδυναµιών. Αποτελεσµατικά, συµβάλει στον περιορισµό του επιχειρηµατικού κινδύνου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική Παπαστάθη, Π. (2003). Ο Σύγχρονος Εσωτερικός έλεγχος στις Επιχειρήσεις-Οργανισµούς και η πρακτι - κή εφαρµογή του, τόµος Α, Αθήνα: εκδόσεις ΟΠΑΠ. Παπαστάθη, Π. (2003). Ο Σύγχρονος Εσωτερικός έλεγχος στις Επιχειρήσεις-Οργανισµούς και η πρακτι - κή εφαρµογή του, τόµος Β, Αθήνα: εκδόσεις ΟΠΑΠ. Ρογδάκη, Ε. (2002). Ναυτιλιακή Ελεγκτική, Πειραιάς: σηµειώσεις Πανεπιστήµιο Πειραιά. Ρογδάκη, Ε. (2002). Εσωτερικός έλεγχος, Χίος: σηµειώσεις Πανεπιστήµιο Αιγαίου. Meigs, Walter. B., Larsen, E.John, and Meigs, Robert F. (1984). Ελεγκτική, Μετάφραση Θ. ιαµαντόπουλος Ι Ταλαρούγκας, Αθήνα:εκδόσεις Παπαζήση. Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών : http://www.hiia.gr/ Ετήσιο ελτίο 2003, ΚΡΙ-ΚΡΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ : http://www.krikri.gr/ Εφηµερίς της κυβερνήσεως της Ελληνικής ηµοκρατίας, (17 Μαΐου 2002). αρ. Φύλλου 110. Οικονοµικός Ταχυδρόµος. (2004). Εσωτερικός έλεγχος των Επιχειρήσεων, 12(2602): 64-65. Ξενόγλωσση Aldridge, C. Richard and Colbert, Janet L. (1994). Management s Report on Internal Control, and the Accountant s Response, Managerial Auditing Journal, 9(7): 21-28. American Institute of Certified Public Accountants (AICPA), Statement on Auditing Standards 47, (1983). Audit risk and materiality in conducting an audit, AICPA, New York, NY. American Institute of Certified Public Accountants (AICPA), Statement on Auditing Standards 55, (1988). Consideration of the internal control structure in a financial statement audit, AICPA, New York, NY. American Institute of Certified Public Accountants (AICPA), Statement on Auditing Standards 78, (1995). Consideration of internal control in a financial statement audit: an amendment to SAS No. 55, AICPA, New York, NY. Auditing Practices Committee. (1980). Auditing Standards and Guidelines explanatory forward, para.2.

IOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 65 Bounton, William C. and KellWalter, G. (1996). Modern Auditing, 6nd edition, John Wiley & Sons, Inc. Cai, Chun. (1997). On the functions and objectives of internal audit and their underlying conditions, Managerial Auditing Journal, 12(4): 247-250. Carmichael, D. R. and Willingham, J.J. (2000). Auditing Concepts and Methods: A guide to current auditing theory and practice, 5nd Edition, McGraw-Hill, New York. Cheung, T. Chi. and Qiang, Chen. (1997).Internal audit at Guangdong Nuclear Power Joint Venture Company Limited, Managerial Auditing Journal, 12(4): 219-226. Colbert, Janet L and Alderman, C. Wayne. (1995). A risk-driven approach to the internal audit, Managerial Auditing Journal, 10(2): 38-44. Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO). (1992). Internal Controlintegrated Framework, Coopers and Lybrand, 1-4. Committee on Basic Auditing Concepts, (1973). A statement of basic auditing concepts (ASOBAC), American Accounting Association. Cook, and Wincle.(1976). Auditing, Philosophy and Technique. Godfrey, P. (1996). Control of Risk: A Guide to the Systematic Management of Risk from Construction, London: Construction Industry Research and Information Association. Goodwin, J. (2004). A comparison of internal audit in the private and public sectors, Managerial Auditing Journal, 19(5): 640-650. Institute of Internal Auditors (IIA), (1999). Definition of Internal Auditing, The Institute of Internal Auditors, Altamonte Springs, FL. International Federation of Accountants (IFA), International Standards on Auditing 6, (1991). Risk assessment and internal control, IFA, New York, NY. Knechel, W.Robert. (2001). Auditing Assurance & Risk, 2 n d Edition, Canada, South-Western College Publishing. McNamee, D. and McNamee, T. (1995). The transformation of internal auditing, Managerial Auditing Journal, 10(2): 34-37. Miller, M.A and Bailley L.P. (1989). Comprehensive GAAS Guide 1989, Harcourt Brace Jovanovich. Rezaee, Zabihollah. (1995). What the COSO report means for internal auditors, Managerial Auditing Journal, 10(6): 5-9. Rezaee, Zabihollah and Lander, Gerald H.(1991). The Internal Auditor - Education and Training: The Partnership Concept, Managerial Auditing Journal, 6(2): 36-43. Schleifer, L.F. and Greenawalt, M.B. (1996). The internal auditor and the critical thinking process, Managerial Auditing Journal, 11(5): 5-13. Williams, P. (1995). A regulation evaluation system: a decision support system for the Building Code of Australia, Construction Management and Economics, 13: 197-208.