ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΝΔΔ ΑΡΥΔ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ (ΜΒΑ) ΣΑΣΗΡΗ Υ. ΗΡΑΚΛΔΙΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΝΔΔ ΑΡΥΔ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ (ΜΒΑ) ΣΑΣΗΡΗ Υ. ΗΡΑΚΛΔΙΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ κε ζέκα: Γηερεύνηζη ηων επιπηώζεων ηοσ ηοσριζμού ζε μία τώρα σποδοτής επί επιλεγμένων προϊόνηων ποσ ζσνθέηοσν ηην ηοσριζηική καηανάλωζη. τέζη εγτώριας παραγωγής και ειζαγωγών. ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΕΑΥΑΡΑΣΟ ΓΔΡΑΗΜΟ ΜΔΛΖ ΣΡΗΜΔΛΟΤ ΔΠΗΣΡΟΠΖ: ΕΑΥΑΡΑΣΟ ΓΔΡΑΗΜΟ ΒΟΤΣΗΝΑ ΒΑΗΛΔΗΟ ΠΑΝΟΠΟΤΛΟΤ ΜΑΡΗΑ ΠΑΣΡΑ ΟΚΣΧΒΡΗΟ 2011

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 10 ABSTRUCT... 10 ΔΗΑΓΧΓΗΚΔ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΔ ΠΡΟΔΓΓΗΔΗ... 11 ΜΔΡΟ Α ΘΔΧΡΗΣΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΔΙΑΓΧΓΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΟΡΙΜΟΙ 1.1 ΔΝΝΟΗΑ ΚΑΗ ΟΡΗΜΟ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ... 15 1.2 ΓΗΑΚΡΗΔΗ ΣΟΤΡΗΜΟΤ... 16 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΔΡΙ ΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΦΤΗ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Δ ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΠΟΓΟΥΗ 2.1 Ο ΣΟΤΡΗΜΟ Χ ΤΣΖΜΑ... 17 2.2 ΣΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟ ΠΡΟΨΟΝ... 18 2.3 ΣΟ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟ ΠΡΟΨΟΝ... 19 2.4 ΣΟ ΠΑΚΔΣΟ ΣΟΤΡΗΜΟΤ... 20 2.5 ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΕΖΣΖΖ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΨΟΝΣΟ... 21 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΚΛΑΓΙΚΗ ΓΙΑΡΘΡΧΗ ΣΗ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΒΙΟΜΗΥΑΝΙΑ Δ ΜΙΑ ΥΧΡΑ ΤΠΟΓΟΥΗ 3.1 ΔΗΑΓΧΓΖ... 23 3.2 ΚΛΑΓΟ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΦΗΛΟΞΔΝΗΑ... 23 3.3 ΚΛΑΓΟ ΜΔΣΑΦΟΡΧΝ... 24 3.4 ΚΛΑΓΟ ΘΔΑΜΑΣΧΝ.... 26 3.5 ΚΛΑΓΟ ΔΝΓΗΑΜΔΧΝ ΦΟΡΔΧΝ... 27 3.6 ΚΛΑΓΟ ΔΣΗΑΖ ΚΑΗ ΑΝΑΦΤΥΖ... 28 2

3.7 ΓΗΑΦΟΡΟΗ ΑΛΛΟΗ ΚΛΑΓΟΗ ΠΟΤ ΔΝΔΡΓΟΠΟΗΟΤΝΣΑΗ ΔΞΑΗΣΗΑ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ... 29 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ΟΙ ΔΠΙΠΣΧΔΙ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Δ ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΠΟΓΟΥΗ 4.1 ΔΗΑΓΧΓΖ... 30 4.2 ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ... 31 4.2.1 ΘΔΣΗΚΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ... 31 4.2.2 ΑΡΝΖΣΗΚΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ... 32 4.3 ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΖΝ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ... 33 4.3.1 ΘΔΣΗΚΔ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ... 34 4.3.2 ΑΡΝΖΣΗΚΔ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ... 35 4.4 ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖΝ ΚΟΗΝΧΝΗΑ ΚΑΗ ΣΟΝ ΠΟΛΗΣΗΜΟ... 35 4.4.1 ΘΔΣΗΚΔ ΚΟΗΝΧΝΗΚΔ - ΠΟΛΗΣΗΜΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ... 36 4.4.2 ΑΡΝΖΣΗΚΔ ΚΟΗΝΧΝΗΚΔ - ΠΟΛΗΣΗΜΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ... 36 4.5 ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ... 37 4.5.1 ΘΔΣΗΚΔ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ... 38 5.5.2 ΑΡΝΖΣΗΚΔ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ... 38 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 ΘΔΧΡΗΣΙΚΔ ΚΑΙ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ ΓΙΑ ΣΗΝ ΔΚΣΙΜΗΗ ΣΧΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΧΝ ΔΠΙΠΣΧΔΧΝ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ 5.1 ΔΗΑΓΧΓΖ... 39 5.2 ΑΝΑΛΤΖ ΚΟΣΟΤ ΟΦΔΛΟΤ... 39 5.3 ΜΟΝΣΔΛΟ ΠΟΛΛΑΠΛΑΗΑΣΧΝ... 40 5.4 ΟΗΚΟΝΟΜΔΣΡΗΚΑ ΜΟΝΣΔΛΑ... 40 5.5 Ο ΣΟΤΡΗΜΟ Χ ΜΗΑ ΗΓΗΑΗΣΔΡΖ ΓΗΑΜΟΡΦΟΤΜΔΝΖ ΗΓΗΧΣΗΚΖ ΚΑΣΑΝΑΛΧΖ... 41 5.6 Ζ ΜΔΘΟΓΟ ΔΗΡΟΧΝ ΔΚΡΟΧΝ... 43 5.6.1 ΠΧ ΥΡΖΗΜΟΠΟΗΔΗΣΑΗ Ο ΠΗΝΑΚΑ ΔΗΡΟΧΝ ΔΚΡΟΧΝ ΣΟΝ ΣΟΤΡΗΜΟ... 46 5.6.2 ΣΗ ΚΟΠΟΤ ΔΞΤΠΖΡΔΣΟΤΝ ΟΗ ΠΗΝΑΚΔ ΔΗΡΟΧΝ ΔΚΡΟΧΝ. 46 5.7 ΓΟΡΤΦΟΡΟ ΛΟΓΑΡΗΑΜΟ ΣΟΤΡΗΜΟΤ... 47 3

ΜΔΡΟ Β ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΜΟΝΣΔΛΟΤ-ΠΡΑΚΣΙΚΗ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΣΟ ΔΡΧΣΗΜΑ ΚΑΙ ΣΟ ΥΡΗΙΜΟΠΟΙΟΤΜΔΝΟ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΝΑΛΤΗ ΣΧΝ ΔΠΙΠΣΧΔΧΝ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΔΠΙ ΔΠΙΛΔΓΜΔΝΧΝ ΚΛΑΓΧΝ 1.1 ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΟΤ ΘΔΜΑΣΟ ΚΑΗ ΣΖ ΥΡΖΗΜΟΠΟΗΟΤΜΔΝΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ... 50 1.2 ΤΠΟΘΔΔΗ ΣΟΤ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΟΤ ΤΠΟΓΔΗΓΜΑΣΟ... 50 1.3 ΑΚΟΛΟΤΘΟΤΜΔΝΑ ΒΖΜΑΣΑ ΣΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ... 52 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΑΡΑΘΔΗ ΣΧΝ ΑΠΑΡΑΙΣΗΣΧΝ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΝΑΛΤΗ ΣΟΤ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΚΟΤ ΤΠΟΓΔΙΓΜΑΣΟ 2.1 ΔΤΡΔΖ ΣΧΝ ΑΝΑΛΟΓΗΧΝ ΣΧΝ ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΧΝ ΣΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΠΡΟ ΣΟ ΤΝΟΛΟ ΣΧΝ ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΧΝ (ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΗ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ)... 54 2.1.1 ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ54 2.1.2 ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΔΛΛΑΓΑ ΤΜΦΧΝΑ ΜΔ ΣΖΝ ΑΠΟΓΡΑΦΖ... 55 2.1.3. ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΔΛΛΑΓΑ... 56 2.1.4 ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΔΛΛΑΓΑ... 58 2.1.5 ΤΝΟΛΗΚΔ ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΑΠΟ ΜΖ ΜΟΝΗΜΟΤ ΚΑΗ ΜΟΝΗΜΟΤ ΚΑΣΟΗΚΟΤ ΔΛΛΑΓΑ ΕΖΣΟΤΜΔΝΖ ΑΝΑΛΟΓΗΑ ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΧΝ... 59 2.2 ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΟΗ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΟΗ ΚΛΑΓΟΗ ΓΗΑ ΣΖΝ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ... 61 2.2.1 ΔΗΑΓΧΓΖ... 61 4

2.2.2 ΚΛΑΓΟΗ ΚΑΗ ΤΠΖΡΔΗΔ ΠΟΤ ΔΥΟΤΝ ΔΠΗΛΔΓΔΗ ΓΗΑ ΣΖΝ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ... 62 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΝΑΛΤΗ ΣΧΝ ΠΙΝΑΚΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΔΞΑΓΧΓΗ ΣΧΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΧΝ ΔΠΙΠΣΧΔΧΝ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Χ ΠΡΟ ΣΙ ΔΚΡΟΔ ΣΧΝ ΒΙΟΜΗΥΑΝΙΧΝ ΚΑΙ ΣΙ ΔΙΑΓΧΓΔ 3.1 ΔΗΑΓΧΓΖ... 64 3.2 ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΠΗΝΑΚΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΚΑΗ ΔΞΑΓΧΓΖ ΑΡΥΗΚΧΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΧΝ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2004... 64 3.3 ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΠΗΝΑΚΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΚΑΗ ΔΞΑΓΧΓΖ ΑΡΥΗΚΧΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΧΝ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2005... 77 3.4 ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΠΗΝΑΚΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΚΑΗ ΔΞΑΓΧΓΖ ΑΡΥΗΚΧΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΧΝ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2006... 81 3.5 ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΠΗΝΑΚΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΚΑΗ ΔΞΑΓΧΓΖ ΑΡΥΗΚΧΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΧΝ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2007... 86 3.6 ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΠΗΝΑΚΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΚΑΗ ΔΞΑΓΧΓΖ ΑΡΥΗΚΧΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΧΝ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2008... 90 3.7 ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΠΗΝΑΚΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΚΑΗ ΔΞΑΓΧΓΖ ΑΡΥΗΚΧΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΧΝ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2009... 95 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΓΙΑ ΣΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΔ ΔΠΙΠΣΧΔΙ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΣΙ ΔΚΡΟΔ ΣΧΝ ΒΙΟΜΗΥΑΝΙΧΝ ΚΑΙ ΣΙ ΔΙΑΓΧΓΔ 4.1 ΔΗΑΓΧΓΖ... 102 4.2 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΗ ΜΔΣΑΒΟΛΔ ΣΗ ΔΚΡΟΔ ΣΧΝ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΧΝ... 104 4.3 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΗ ΜΔΣΑΒΟΛΔ ΣΗ ΔΗΑΓΧΓΔ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΤΠΟΓΟΥΖ... 110 4.4 ΣΔΛΗΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 115 5

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 117 ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΔ ΠΗΓΔ... 120 6

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΠΙΝΑΚΧΝ Μέρος Α Πίλαθαο1 ΓΔΝΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΔΗΡΟΧΝ ΔΚΡΟΧΝ... 43 Μέρος Β Πίλαθαο1 ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΎΔΗ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΊΚΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ... 55 Πίλαθαο2 ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ.. 56 Πίλαθαο3 ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΑΝΑΛΤΣΗΚΑ... 57 Πίλαθαο4 ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΧΝ ΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΔΛΛΑΓΑ... 57 Πίλαθαο5 ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΔΛΛΑΓΑ... 58 Πίλαθαο6 ΤΝΟΛΗΚΔ ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΑΠΟ ΜΟΝΗΜΟΤ ΚΑΗ ΜΖ ΜΟΝΗΜΟΤ ΚΑΣΟΗΚΟΤ... 59 Πίλαθαο7 ΑΝΑΛΟΓΗΑ ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΠΡΟ ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΗ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 59 Πίλαθαο8 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΔΣΟΤ 2004... 65 Πίλαθαο9 ΔΠΔΞΔΡΓΑΜΔΝΟ ΠΗΝΑΚΑ ΥΡΖΖ ΔΣΟΤ 2004 ΜΔ ΓΗΑΥΧΡΗΜΟ ΣΖ ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ ΣΧΝ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ... 67 Πίλαθαο10 ΑΝΑΛΟΓΗΔ ΣΧΝ ΔΠΗΜΔΡΟΤ ΣΟΗΥΔΗΧΝ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2004... 70 Πίλαθαο11 ΔΚΡΟΔ ΣΧΝ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΧΝ, ΔΗΑΓΧΓΔ ΚΑΗ ΑΠΟΣΗΜΖΔΗ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ ΔΛΛΑΓΑ... 72 Πίλαθαο12 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2004... 75 Πίλαθαο13 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΔΣΟΤ 2005... 77 7

Πίλαθαο14 ΔΠΔΞΔΡΓΑΜΔΝΟ ΠΠΥ ΔΣΟΤ 2005 (ΓΗΑΥΧΡΗΜΟ ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ ΣΧΝ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ, ΔΤΡΔΖ ΣΧΝ ΑΝΑΛΟΓΗΧΝ ΣΟΤ ΠΗΝΑΚΑ ΠΡΟΦΟΡΑ)... 79 Πίλαθαο15 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2005... 80 Πίλαθαο16 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΔΣΟΤ 2006... 82 Πίλαθαο17 ΔΠΔΞΔΡΓΑΜΔΝΟ ΠΠΥ ΔΣΟΤ 2006 (ΓΗΑΥΧΡΗΜΟ ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ ΣΧΝ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ, ΔΤΡΔΖ ΣΧΝ ΑΝΑΛΟΓΗΧΝ ΣΟΤ ΠΗΝΑΚΑ ΠΡΟΦΟΡΑ)... 83 Πίλαθαο18 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2006... 84 Πίλαθαο19 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΔΣΟΤ 2007... 86 Πίλαθαο20 ΔΠΔΞΔΡΓΑΜΔΝΟ ΠΠΥ ΔΣΟΤ 2007 (ΓΗΑΥΧΡΗΜΟ ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ ΣΧΝ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ, ΔΤΡΔΖ ΣΧΝ ΑΝΑΛΟΓΗΧΝ ΣΟΤ ΠΗΝΑΚΑ ΠΡΟΦΟΡΑ)... 88 Πίλαθαο21 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2007... 89 Πίλαθαο22 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΔΣΟΤ 2008... 91 Πίλαθαο23 ΔΠΔΞΔΡΓΑΜΔΝΟ ΠΠΥ ΔΣΟΤ 2008 (ΓΗΑΥΧΡΗΜΟ ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ ΣΧΝ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ, ΔΤΡΔΖ ΣΧΝ ΑΝΑΛΟΓΗΧΝ ΣΟΤ ΠΗΝΑΚΑ ΠΡΟΦΟΡΑ)... 92 Πίλαθαο24 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2008... 93 Πίλαθαο25 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΥΡΖΖ ΔΣΟΤ 2009... 95 Πίλαθαο26 ΔΠΔΞΔΡΓΑΜΔΝΟ ΠΠΥ ΔΣΟΤ 2009 (ΓΗΑΥΧΡΗΜΟ ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ ΣΧΝ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ, ΔΤΡΔΖ ΣΧΝ ΑΝΑΛΟΓΗΧΝ ΣΟΤ ΠΗΝΑΚΑ ΠΡΟΦΟΡΑ) Πίλαθαο27 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ 2009... 96 Πίλαθαο28 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΑΠΟΣΗΜΖΔΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 100 Πίλαθαο29 ΜΔΟ ΟΡΟ ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤΔΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 103 Πίλαθαο30 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΔΚΡΟΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 104 8

Πίλαθαο31 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ ΔΗΑΓΧΓΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 110 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΥΗΜΑΣΧΝ Μέρος Β ρήκα1 ρήκα2 ρήκα3 ρήκα4 ρήκα5 ρήκα6 ρήκα7 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ 1 ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΔΚΡΟΧΧΝ ΣΧΝ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΧΝ ΓΗΑ ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΟΤ ΚΛΑΓΟΤ ΣΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 106 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ 2 ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΔΚΡΟΧΧΝ ΣΧΝ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΧΝ ΓΗΑ ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΟΤ ΚΛΑΓΟΤ ΣΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 107 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ 3 ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΔΚΡΟΧΧΝ ΣΧΝ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΧΝ ΓΗΑ ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΟΤ ΚΛΑΓΟΤ ΣΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 108 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ 4 ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΔΚΡΟΧΧΝ ΣΧΝ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΧΝ ΓΗΑ ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΟΤ ΚΛΑΓΟΤ ΣΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 109 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ 1 ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΔΗΑΓΧΓΧΝ ΓΗΑ ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΟΤ ΚΛΑΓΟΤ ΣΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 112 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ 2 ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΔΗΑΓΧΓΧΝ ΓΗΑ ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΟΤ ΚΛΑΓΟΤ ΣΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 113 ΤΓΚΔΝΣΡΧΣΗΚΟ ΠΗΝΑΚΑ 3 ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΔΗΑΓΧΓΧΝ ΓΗΑ ΔΠΗΛΔΓΜΔΝΟΤ ΚΛΑΓΟΤ ΣΧΝ ΜΖ ΜΟΝΗΜΧΝ ΚΑΣΟΗΚΧΝ... 114 9

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ο ηνπξηζκφο ζπληζηά έλα ηδηφκνξθν θαηλφκελν ιφγσ ηεο πξνζσξηλήο κεηαβαηηθήο θαηάζηαζεο πνπ βξίζθεηαη ν επηζθέπηεο, ν νπνίνο ελεξγνπνηεί ηνλ ηνπξηζκφ. Έρεη πνηθίιεο επηπηψζεηο, θαη ιφγσ ηνπ κεγέζνπο ηνπ, νη επηπηψζεηο απηέο είλαη πιένλ αξθεηά ζεκαληηθέο. Ηδηαίηεξνπ ελδηαθέξνληνο απνηεινχλ νη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ, εηδηθά ζηηο νηθνλνκίεο ππνδνρήο επηζθεπηψλ. ηελ παξνχζα εξγαζία, θαηφπηλ ηεο αλάπηπμεο ηνπ αλαγθαίνπ ζεσξεηηθνχ ππφβαζξνπ, επηδηψθεηαη ε αλάπηπμε ελφο κεζνδνινγηθνχ κνληέινπ γηα ηελ, θαηά ην δπλαηφλ, πην άκεζε θαη νξζή εθηίκεζε απηψλ ησλ νηθνλνκηθψλ επηπηψζεσλ. Σν πξνηεηλφκελν κνληέιν θάλεη ρξήζε ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ ηα νπνία ήδε ζπιιέγνληαη απφ ηηο αξκφδηεο, θαη έηζη ην θφζηνο ηνπ είλαη ειάρηζην. ΑBSTRUCT Tourism is a peculiar phenomenon due to the temporary transitional situation of visitors, which are the ones who make tourism to exist. Tourism has various effects, and because of its size, tourism impacts are now significant. Of particular interest are the economic impacts of tourism, especially in economies that host visitors. In this project, after developing the necessary theoretical background, it is develop a methodological model for the most possible direct and accurate assessment of these economic impacts. The proposed model makes use of statistical data already collected by the relevant authorities, what minimizes the cost. 10

ΔΙΑΓΧΓΙΚΔ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ 11

Απφ ηελ εμέηαζε ησλ δηαθφξσλ νξηζκψλ ηνπ ηνπξηζκνχ πνπ έρνπλ δνζεί δηαρξνληθά ζηελ βηβιηνγξαθία, κπνξεί λα δηαπηζησζεί φηη ν ηνπξηζκφο αλαθέξεηαη ζε κία θνηλσληθή δηαζπλνξηαθή δηεζληθή ή δηαπεξηθεξεηαθή θηλεηηθφηεηα αηφκσλ κε ζηφρν ηελ ηθαλνπνίεζε πξνζσπηθψλ αλαγθψλ θαη επηζπκηψλ φζν θαη επαγγεικαηηθψλ. Όηαλ παξαηεξείηε έλα θνηλσληθφ-νηθνλνκηθφ θαηλφκελν φπσο ν ηνπξηζκφο ζε κία νηθνλνκία, αλαπηχζζνληαη κηα πνηθηιία θαη πιεζψξα θνηλσληθννηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη επηπηψζεσλ. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε πξνζέγγηζε θαη ε αλάπηπμε ελφο κεζνδνινγηθνχ πιαηζίνπ αλαθνξηθά κε ηηο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ, επηθεληξψλνληαο ζηηο επηπηψζεηο ζηελ παξαγσγή ησλ εγρψξησλ βηνκεραληψλ, θαζψο θαη ηηο εηζαγσγέο. Δπνκέλσο, θξίλεηαη ζθφπηκν ε παξνχζα εξγαζία λα δηαξζξσζεί ζε δχν κέξε. ην πξψην κέξνο αλαπηχζζνληαη νη ζεσξεηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ δεηήκαηνο, ελψ ζην δεχηεξν ε κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε θαη ε αλάπηπμε ελφο πξνηεηλφκελνπ κνληέινπ γηα ηελ εθηίκεζε ησλ νηθνλνκηθψλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ παξαγσγή ζπγθεθξηκέλσλ βηνκεραληψλ κίαο εγρψξηαο νηθνλνκίαο, πνπ ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ε κειέηε αθνξά ηελ Διιάδα. Δηδηθφηεξα, ην πξψην κέξνο δηαξζξψλεηαη ζε πέληε θεθάιαηα, ηα νπνία ζα απνηειέζνπλ ηελ βάζε γηα ηελ θαηαλφεζε θαη αλάιπζε ηνπ πξαθηηθνχ κέξνπο πνπ ζα αθνινπζήζεη ζην δεχηεξν κέξνο. Αλαθέξνληαη βαζηθνί νξηζκνί ζρεηηθά κε ηνλ ηνπξηζκφ, ηηο θαηεγνξίεο ηνπξηζηψλ, ηνπξηζηηθψλ ηαμηδηψλ, ηνπξηζκνχ θαη ηνπξηζηηθψλ δαπαλψλ. Δπίζεο, παξαζέηνληαη ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή θχζε θαη επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ (κεηαβνιή ηεο εγρψξηαο θαηαλάισζεο θαη θαηά ζπλέπεηα κεηαβνιή ηεο παξαγσγήο, ησλ εηζαγσγψλ, θαη θάζε άιινπ ζηνηρείνπ ζηελ καθξννηθνλνκηθή εμίζσζε ηνπ εηζνδήκαηνο), θαζψο θαη ηηο ινηπέο επηπηψζεηο ηεο ελεξγνπνίεζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θαηλνκέλνπ ζε κία ρψξα ππνδνρήο (θνηλσληθέο, πνιηηηζκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη άιιεο). Σν πξψην κέξνο θαηαιήγεη αλαιχνληαο ζπλνπηηθά ηηο βαζηθέο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί γηα ηελ κειέηε θαη κέηξεζε ησλ νηθνλνκηθψλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζε κία νηθνλνκία (νηθνλνκεηξηθά κνληέια, πίλαθαο εηζξνψλ εθξνψλ, δνξπθφξνη ινγαξηαζκνί ηνπξηζκνχ, θιπ). Σν δεχηεξν κέξνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο αθνξά ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ηεο κεζνδνινγηθήο πξνζέγγηζεο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ πξνηεηλφκελνπ κνληέινπ. Κχξηνο 12

άμνλαο ηεο πξνζέγγηζεο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ Πηλάθσλ Πξνζθνξάο θαη Υξήζεο (Πιαίζην Πηλάθσλ Δηζξνψλ Δθξνψλ), κέζσ ηνλ νπνίσλ εμεηάδνληαη ζπγθεθξηκέλνη βηνκεραληθνί θιάδνη. Σα αλαγθαία ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ηνπ κνληέινπ γηα ηελ Διιεληθή νηθνλνκία, ζπγθεληξψζεθαλ απφ ηελ ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Eurostat) θαη ηελ Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή ( ΔΛ.ΣΑΣ.). Δθηφο απφ λνκηζκαηηθνχο δείθηεο πνπ αθνξνχλ ζηελ δαπάλε ησλ επηζθεπηψλ θαη ην πξντφλ ησλ βηνκεραληθψλ θιάδσλ, ε πξνζέγγηζε ζηεξίδεηαη ζε κε λνκηζκαηηθνχο δείθηεο πνπ αθνξνχλ ηνλ αξηζκφ ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ ησλ κφληκσλ θαηνίθσλ ζην εμσηεξηθφ θαη ηνλ αξηζκφ ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ ησλ κε κφληκσλ θαηνίθσλ ζηελ Διιάδα. Με απηά ηα ζηνηρεία, κέζσ ηνπ κεζνδνινγηθνχ πιαηζίνπ πνπ αλαπηχζζεηαη, ζα εμαρζνχλ απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηελ θαηαλαισηηθή δαπάλε ησλ ηνπξηζηψλ κε κφληκσλ θαηνίθσλ, ηελ θαηαλαισηηθή δαπάλε κφληκσλ θαηνίθσλ θαζψο θαη ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηε κεηαβνιή ησλ εθξνψλ ησλ βηνκεραληψλ θαη ησλ εηζαγσγψλ ζε πεξίπησζε πνπ δελ ζα ελεξγνπνηνχηαλ ηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα. Ζ κέζνδνο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα επεξεάδνληαη απφ ηηο ππνζέζεηο ηνπ κνληέινπ ιφγσ ησλ ειιείςεσλ ζε ζηαηηζηηθά δεδνκέλα. πγθεθξηκέλα ππάξρνπλ ειιείςεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ θαζψο θαη ηθαλνπνηεηηθήο αλάιπζεο ησλ επηιεγκέλσλ θαηαλαισηηθψλ θιάδσλ. Δληνχηνηο, ην κνληέινπ αλαπηχζζεηαη κεζνδνινγηθά θαηά ηέηνηνλ ηξφπν νχηνο ψζηε λα δίλεη πην αθξηβή απνηειέζκαηα εάλ ηα δεδνκέλα πνπ εηζάγνληαη είλαη πεξηζζφηεξν αλαιπηηθά, ιεπηνκεξή θαη αιεζή. Αλαγλσξίδεηαη ην γεγνλφο φηη ε ζπγθεθξηκέλε πξνζέγγηζε κπνξεί λα θξηζεί σο κε ηδηαίηεξεο δπζθνιίαο ζηελ ζεσξεηηθή ηεο ζχιιεςε. Παξφια απηά, ε πξαθηηθή ηεο εθαξκνγή ζπλαληά ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο ιφγσ ηνπ ηξφπνπ πνπ ζπιιέγνληαη ηα δεδνκέλα ζηνπο εζληθνχο ινγαξηαζκνχο θαη παξέρνληαη απφ ηηο ζηαηηζηηθέο αξρέο. Σφζν ε επηκέξνπο αλαιπηηθή αλάπηπμε ηεο κεζνδνινγηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ πξνηεηλφκελνπ κνληέινπ, φζν θαη νη δπζθνιίεο-πεξηνξηζκνί-ππνζέζεηο ηνπ κνληέινπ, αλαπηχζζνληαη ζηα εηζαγσγηθά ηνπ δεχηεξνπ κέξνπο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. 13

ΜΔΡΟ Α ΘΔΧΡΗΣΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ 14

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΔΙΑΓΧΓΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΚΑΙ ΟΡΙΜΟΙ 1.1 ΔΝΝΟΗΑ ΚΑΗ ΟΡΗΜΟ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Μέρξη ζήκεξα έρνπλ δνζεί πάξα πνιχ νξηζκνί ζρεηηθά κε ηνλ ηνπξηζκφ ηφζν απφ Έιιελεο φζν θαη απφ μέλνπο επηζηήκνλεο πνπ έρνπλ σο αληηθείκελφ ηνπο ην ηνπξηζηηθφ θαηλφκελν. Παξφια απηά έλαο πνιχ αληηπξνζσπεπηηθφο νξηζκφο πνπ έρεη δνζεί είλαη απφ ην IRTS 2008 ( International Recommendation for Tourism Statistics) φπνπ παξέρεη ηηο βαζηθέο έλλνηεο θαη νξηζκνχο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηνλ ηνπξηζκφ. πγθεθξηκέλα ην IRTS 2008 αλαθέξεη ηνλ ηνπξηζκφ σο έλα θαηλφκελν πνπ έρεη σο βάζε ηνπ ηελ δήηεζε ησλ ηνπξηζηψλ θαη αλαθέξεηαη ζηηο ελέξγεηεο ησλ επηζθεπηψλ θαη ζηνλ ξφιν ηνπο φζνλ αθνξά ηελ απφθηεζε αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Δπηπιένλ, ν ηνπξηζκφο κπνξεί λα αλαθεξζεί θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο θαη κπνξεί λα αλαιπζεί σο κία ζεηξά απφ παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο νη νπνίεο εμππεξεηνχλ θπξίσο ηνπο ηνπξίζηεο. Ο επηζθέπηεο πξαγκαηνπνηεί έλα ηαμίδη ζε έλα θχξην πξννξηζκφ εθηφο ηνπ ζπλεζηζκέλνπ πεξηβάιινληνο γηα ιηγφηεξν απφ έλα ρξφλν θαη γηα θάζε θχξην ζθνπφ ( δηαθνπέο ε θάζε άιιν πξνζσπηθφ ζθνπφ) παξά γηα λα απαζρνιεζεί απφ κία κνλάδα κφληκεο εγθαηάζηαζεο ζηελ ρψξα ή ην κέξνο πνπ επηζθέπηεηαη. Ο ηνπξηζκφο είλαη έλα θνηλσληθφ, πνιηηηζκηθφ θαη νηθνλνκηθφ θαηλφκελν ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηελ κεηαθίλεζε αηφκσλ. Ζ ζρέζε ηνπ ηνπξηζκνχ κε κία ηφζν κεγάιε πνηθηιία νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ έρεη θαιιηεξγήζεη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ κέηξεζε ηεο νηθνλνκηθήο ζπλεηζθνξάο, θπξίσο ζηα κέξε πνπ επηζθέπηνληαη νη ηνπξίζηεο, θαη ηελ εθηίκεζε ηεο αιιειεπίδξαζεο κε άιιεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο. αλ ζπλέπεηα, έλαο αξηζκφο ρσξψλ θαη δηεζλψλ νξγαληζκψλ έρνπλ εκπιαθεί ζηελ αλάπηπμε ελλνηψλ, πιαηζίσλ, βάζεσλ δεδνκέλσλ θαη ηερληθψλ γηα λα γίλνπλ απηέο νη κεηξήζεηο εθηθηέο. χκθσλα κε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ παξαηεξνχκε φηη φια ηα άηνκα πνπ ηαμηδεχνπλ δελ είλαη απαξαίηεηα θαη ηνπξίζηεο. Γηα λα ραξαθηεξηζηεί θάπνηνο σο ηνπξίζηαο πξέπεη λα έρεη νξηζκέλα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απφζηαζε πνπ δηαλχεηαη απφ ηνλ ηφπν αλαρψξεζεο κέρξη ηνλ ηφπν πξννξηζκνχ, ηελ 15

ρξνληθή δηάξθεηα ηεο θπθιηθήο κεηαθίλεζεο πνπ ραξαθηεξίδεη ηνλ ηνπξηζκφ θαη ηέινο ηνλ ζθνπφ ηνπ ηαμηδηνχ. 1.2 ΓΗΑΚΡΗΔΗ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Τπάξρνπλ δηάθνξα είδε ηνπξηζκνχ αλάινγα κε ηελ ρψξα πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ, ηελ ρξνληθή δηάξθεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ηελ θηλεηηθφηεηα ηνπ ηνπξίζηα θαηά ηνλ ρξφλν παξακνλήο θαη ηέινο ηνλ ζθνπφ ηνπ ηαμηδηνχ. Αλαιπηηθφηεξα ζχκθσλα κε ην θξηηήξην ηεο πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ ν ηνπξηζκφο δηαθξίλεηαη ζε εγρψξην θαη δηεζλή. Ο εγρψξηνο ηνπξηζκφο πεξηιακβάλεη ηνλ ηνπξηζκφ ησλ θαηνίθσλ κίαο ρψξαο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη εληφο ηεο ρψξαο κφληκεο θαηνηθίαο. Αληίζεηα ν δηεζλήο ηνπξηζκφο πεξηιακβάλεη ηνλ ηνπξηζκφ πνπ ιακβάλεη ρψξα ζε ρψξα δηαθνξεηηθή απφ ηνλ ηφπν κφληκεο εγθαηάζηαζεο θαη πεξηιακβάλεη ηφζν ηνλ εμεξρφκελν φζν θαη ηνλ εηζεξρφκελν ηνπξηζκφ. Ο εμεξρφκελνο ηνπξηζκφο αθνξά ηνπο θαηνίθνπο κίαο ρψξαο πνπ ηαμηδεχνπλ εθηφο ηεο ρψξαο ηεο κφληκεο θαηνηθίαο ηνπο ελψ ν εηζεξρφκελνο ηνπξηζκφο αθνξά ηνπο κε κφληκνπο θαηνίθνπο πνπ ηαμηδεχνπλ ζε κία άιιε ρψξα ππνδνρήο. Μία ηειεπηαία θαηεγνξηνπνίεζε κε βάζεη ηελ πξνέιεπζε ησλ ηνπξηζηψλ είλαη ν εζσηεξηθφο ηνπξηζκφο πνπ πεξηιακβάλεη ηνλ εγρψξην θαη ησλ εηζεξρφκελν θαη ν εζληθφο ηνπξηζκφο πνπ πεξηιακβάλεη ηνλ εγρψξην θαη ηνλ εμεξρφκελν ηνπξηζκφ. χκθσλα κε ην θξηηήξην ηεο ρξνληθήο δηάξθεηαο ησλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ έρνπκε ηνλ ζπλερή θαη ηνλ επνρηθφ ηνπξηζκφ. ηελ πεξίπησζε ηεο ρψξαο καο θπξηαξρεί ν επνρηθφο ηνπξηζκφο κε ηελ κεγάιε δήηεζε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ. Αλαθνξηθά κε ηελ θηλεηηθφηεηα θαηά ηελ παξακνλή ηνπ ηνπξίζηα ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ ππάξρεη ν ζηαηηθφο ηνπξηζκφο φπνπ ν ηνπξίζηαο παξακέλεη ζηνλ ηφπν επηινγήο ζρεδφλ γηα φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ θαη ν θηλεηηθφο ηνπξηζκφο φπνπ ν ηνπξίζηαο βξίζθεηαη ζε θίλεζε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ. Σέινο ππάξρεη ηαμηλφκεζε κε βάζε ηνλ ζθνπφ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην ηαμίδη. Οη δχν θπξηφηεξεο θαηεγνξίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη είλαη ν γεληθφο ηνπξηζκφο θαη νη εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ πεξηιακβάλνπλ ηνλ επαγγεικαηηθφ, ηνλ ζπλεδξηαθφ θαη άιιεο κνξθέο ηνπξηζκνχ. Τπάξρνπλ βέβαηα θαη νξηζκέλεο θαηεγνξίεο πνπ δελ αλαθέξζεθαλ φπσο είλαη αλαθνξηθά κε ην κέγεζνο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πιήζνπο θαη ηελ ειηθηαθή δηάξζξσζε. 16

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΦΤΗ ΣΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Δ ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΠΟΓΟΥΗ 2.1 Ο ΣΟΤΡΗΜΟ Χ ΤΣΖΜΑ Ο ηνπξηζκφο δελ είλαη έλαο ζπκβαηηθφο παξαγσγηθφο θιάδνο, αιιά έλα ζχκπιεγκα ζηελά ζπλδεδεκέλσλ θαη αιιεινεμαξηψκελσλ παξαγσγηθψλ θιάδσλ νη νπνίνη ζπκκεηέρνπλ άκεζα ε έκκεζα ζηελ παξαγσγή, δηακφξθσζε θαη δηάζεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ζηελ αγνξά ( Μπξηαζνχιε, 2000 ). Γειαδή, ν ηνπξηζκφο απνηειείηαη απφ έλα πιέγκα δξαζηεξηνηήησλ νηθνλνκηθνχ ραξαθηήξα ηφζν θχξησλ φζν θαη δεπηεξεπνπζψλ φπσο ηεο δηακνλήο, ηεο εζηίαζεο, ηεο αλαςπρήο θαη άιισλ. Δπηπιένλ, ε ελλνηνινγηθή θαη ζρεδηαζηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ηνπξηζκνχ θαζνξίδεηαη θπξίσο απφ ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηηο αιιειεμαξηήζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ κε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν εθδειψλεηαη. ( Pearce 1981/1989). Ζ ιεηηνπξγία ηνπ ηνπξηζκνχ σο ζχζηεκα επεξεάδεηαη επίζεο θαη απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά φπσο νη θπζηθνί πφξνη κίαο πεξηνρήο θαη ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη δεκφζηνη θαη ηδησηηθνί θνξείο. Δπνκέλσο, γηα ηνλ καθξνρξφλην ζρεδηαζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο αλάπηπμεο πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη νη εμσηεξηθνί παξάγνληεο φπσο νη δεκνγξαθηθέο ηάζεηο, νη νηθνλνκηθέο επηξξνέο θαη νη δηάθνξεο αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηνλ ηξφπν δσήο ησλ αλζξψπσλ. Έλα ζεκαληηθφ ξφιν φπσο πξναλαθέξζεθε ζηελ δεκηνπξγία ηνπ ηνπξηζηηθνχ ζπζηήκαηνο επηηεινχλ ν δεκφζηνο θαη ν ηδησηηθφο ηνκέαο. πγθεθξηκέλα, νη ελέξγεηεο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο πξνο ηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά ελψ ηνπ ηδησηηθνχ πξνο ηελ δήηεζε. Σν θξάηνο θαη γεληθφηεξα ν επξχηεξνο δεκφζηνο ηνκέαο είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ ράξαμε ηεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο, ηνλ ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε, ηελ δεκηνπξγία θαη ηελ ιεηηνπξγία ησλ απαξαίηεησλ ππνδνκψλ θαη ηελ αλάπηπμε πξνσζεηηθψλ ζηξαηεγηθψλ κε ζθνπφ ηελ πξνζέιθπζε ησλ ηνπξηζηψλ ζηελ ρψξα ππνδνρήο. Αληίζεηα, ν ηδησηηθφο ηνκέαο αλαιακβάλεη ηελ παξαγσγή θαη ηελ πξνψζεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ζηελ αγνξά ( Μπξηαζνχιε 2000). Σέινο, ν ιφγνο ηνπ ραξαθηεξηζκνχ ηνπ ηνπξηζκνχ σο ζχζηεκα είλαη πξνθαλήο. Από ηα πάνω παπαηηπούμε όηι ο ηοςπιζμόρ δεν αποηελείηαι μόνο από άηομα 17

πος ηαξιδεύοςν, ηα ξενοδοσεία, ηα εζηιαηόπια αλλά από ένα ζύνολο ζύνθεηων και αλληλοεξαπηώμενων παπαμέηπων πος ζςνδέονηαι μέζω μίαρ δςναμικήρ και αμθίδπομηρ ζσέζηρ και απαιηούν πολιηική, οπγάνωζη, ζσεδιαζμό και οπθολογική διασείπιζη πποκειμένος να διαζθαλιζηούν ηα πποζδοκώμενα οθέλη ( Gunn Var 2002 ). 2.2 ΣΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟ ΠΡΟΨΟΝ Σν ηνπξηζηηθφ πξντφλ δελ δηαζέηεη θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ηα ππφινηπα πξντφληα. Απνηειεί έλα πξντφλ ζχλζεην φπνπ γηα ηελ παξαγσγή θαη ηελ πξνζθνξά ηνπ είλαη αλαγθαία ε ζπλεξγαζία πνιιψλ θαη δηαθνξεηηθψλ κεηαμχ ηνπο θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο. Με άιια ιφγηα, απαηηείηαη ν ζπλδπαζκφο θπζηθψλ θαη αλζξψπηλσλ πφξσλ, κέζσλ κεηαθνξάο, μελνδνρείσλ, εζηηαηνξίσλ θαη άιισλ. Γειαδή παξαηεξνχκε φηη ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ είλαη έλα κείγκα επηκέξνπο αγαζψλ, ππεξεζηψλ θαη θπζηθψλ ζηνηρείσλ. Γειαδή, απνηειείηαη απφ ηα ζέιγεηξα πνπ έρεη ν ηφπνο πξννξηζκνχ πνπ κπνξεί λα είλαη θπζηθά, θαηαζθεπαζκέλα, ηζηνξηθά, θνηλσληθά θαη άιια. Δπηπιένλ, ε πξνζπειαζηκφηεηα ηνπ ηφπνπ πξννξηζκνχ κε ηελ έλλνηα ηνπ θαηά πφζν εχθνια, γξήγνξα θαη νηθνλνκηθά κπνξεί λα θηάζεη ν ηνπξίζηαο. Οη δηεπθνιχλζεηο πνπ παξέρεη ν ηφπνο πξννξηζκνχ είλαη ην ηξίην ζηνηρείν ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο. ηελ πεξίπησζε απηή ππάγνληαη ηα μελνδνρεία, ηα εζηηαηφξηα, ηα κέζα κεηαθνξάο θαη άιια. Πνιχ κεγάιε ζεκαζία γηα ηνπο ηνπξίζηεο έρεη θαη ε εηθφλα πνπ δηακνξθψλεη ν ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο. πγθεθξηκέλα, ην ηη κπνξεί λα θάλνπλ θαη λα δνπλ ζε έλα ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ην θαηά πφζν ζα επηιέμνπλ ην ζπγθεθξηκέλν κέξνο. Σέινο, έλα ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο είλαη θαη ε ηηκή ηνπ, δειαδή ην ζπλνιηθφ θφζηνο γηα ηελ κεηαθίλεζε, ηελ δηακνλή θαη γεληθά φισλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζα δαπαλήζεη ζηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ. Σν ηνπξηζηηθφ πξντφλ φπσο πξναλαθέξζεθε δηαθέξεη απφ ηα ππφινηπα πξντφληα. Έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε αδπλακία απνζήθεπζεο θαη φηη ν ηφπνο θαηαλάισζεο ηνπ πξντφληνο είλαη θαη ηφπνο παξαγσγήο ηνπ, δειαδή είλαη απαξαίηεην γηα ηελ θαηαλάισζή ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ε επίζθεςε ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ. Δπηπιένλ, παξαηεξείηαη αλειαζηηθφηεηα σο πξνο ηηο κεηαβνιέο ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο. Γηα παξάδεηγκα ε πξνζθνξά παξακέλεη ακεηάβιεηε αλεμάξηεηα απφ ην αλ ν ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο ζα πξνζειθχζεη 18

ηνπξίζηεο ή φρη. Γειαδή, αλ ζπκβεί έλα αξλεηηθφ πεξηζηαηηθφ ε ηνπξηζηηθή δήηεζε είλαη πηζαλφ λα κεησζεί αιιά ε πξνζθνξά παξακέλεη ζηαζεξή. Γηα λα δεκηνπξγεζεί ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ είλαη απαξαίηεηε θαη ε δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ ππνδνκψλ θάηη πνπ ζπλεπάγεηαη ζπλήζσο πςειφ θφζηνο επέλδπζεο. 2.3 ΣΟ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟ ΠΡΟΨΟΝ Ζ Διιάδα απνηειεί έλα ηφπν πνπ πξνζειθχεη εθαηνκκχξηα ηνπξίζηεο θάζε ρξφλν. Γειαδή έρεη έλα ηνπξηζηηθφ πξντφλ πνιχ ηζρπξφ αθνχ δηαζέηεη θπζηθνχο θαη ηερληθνχο πφξνπο ηθαλνχο λα πξνζειθχζνπλ ηνπξίζηεο. Αλαιπηηθφηεξα, ππάξρεη αθζνλία θαη πνηθηινκνξθία ησλ θπζηθψλ πφξσλ φπσο ήιηνο θαη ζάιαζζα θαζψο θαη ζεκαληηθφ ηζηνξηθφ θαη πνιηηηζηηθφ απφζεκα. Ζ Διιάδα δηαζέηεη θαιή γεσγξαθηθή ζέζε ζηηο Γπηηθνεπξσπατθέο θαη Αλαηνιηθνεπξσπατθέο αγνξέο θαη είλαη έλαο αλαγλσξίζηκνο ηφπνο πξννξηζκνχ γηα ηνπο δπλεηηθνχο ηνπξίζηεο ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Δπηπιένλ, έρνπλ δεκηνπξγεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα επηρεηξήζεηο πνπ πξνζθέξνπλ εκπινπηηζκέλν ηνπξηζηηθφ πξντφλ κε ζθνπφ ηελ πξνζέιθπζε ηνπξηζηψλ εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ κε ζθνπφ ηελ δηαθνξνπνίεζε απφ ηνπο αληαγσληζηέο πνπ δηαζέηνπλ παξφκνην ηνπξηζηηθφ πξντφλ. Παξφια απηά ππάξρνπλ αξθεηέο απεηιέο γηα ην ειιεληθφ ηνπξηζηηθφ πξντφλ. πγθεθξηκέλα νξηζκέλεο απφ ηηο απεηιέο πνπ αληηκεησπίδεη ν Διιεληθφο ηνπξηζκφο είλαη ν δηεζλήο αληαγσληζκφο κε ηε κείσζε ηνπ ειιεληθνχ κεξηδίνπ αγνξάο ιφγσ χπαξμεο πην ειθπζηηθψλ παθέησλ δηαθνπψλ ( βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο νξηζκέλσλ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ ρσξίο αχμεζε ηηκψλ ) ζε άιινπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο, ε απαίηεζε ησλ θαηαλαισηψλ γηα θαιχηεξεο πξνζθεξφκελεο θαη πξντφληα ζε ρακειφηεξεο ηηκέο θαη ηέινο ε θαζνξηζηηθή επηξξνή ησλ tour operators. Τπάξρνπλ επηπιένλ απεηιέο εμαηηίαο ηεο θαηάζηαζεο πνπ επηθξαηεί ζηηο αγνξέο δειαδή ππάξρεη απμαλφκελνο αληαγσληζκφο θαη κεγαιχηεξε πξνζθνξά ζε ζπλδπαζκφ κε ρακειφηεξεο ηηκέο θαζψο θαη κείσζε ησλ επαλαιακβαλφκελσλ επηζθέςεσλ. Ο θίλδπλνο λα κελ πξνιάβνπλ νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ρψξν ηνπ ηνπξηζκνχ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο απνηειεί αθφκα κία απεηιή πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζνπλ νη ειιεληθέο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο Σέινο, εθηφο απφ ηηο απεηιέο ησλ ρσξψλ πνπ δηαζέηνπλ ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο αδπλακίεο πνπ δηαζέηεη ε Διιάδα σο 19

ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο. ζπγθεθξηκέλα δελ ππάξρεη ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλν ζχζηεκα κεηαθνξψλ δειαδή ηα κέζα κεηαθνξέο παξνπζηάδνπλ αξθεηέο αδπλακίεο θαη δελ κπνξεί ν θιάδνο ησλ κεηαθνξψλ λα αληαπνθξηζεί ζηηο απαηηήζεηο ησλ ηνπξηζηψλ. Δπηπιένλ, αξθεηνί ηνπξίζηεο επηιέγνπλ ηελ Διιάδα σο ηφπν πξννξηζκνχ εμαηηίαο ηεο πινχζηαο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Παξφια απηά δελ ππάξρεη ηθαλνπνηεηηθή ζχλδεζε κε ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θαζψο παξνπζηάδνληαη αδπλακίεο ζηνλ ηξφπν έθζεζεο θαη παξνπζίαζεο ζηα κνπζεία, δελ ππάξρνπλ θαηάιιειεο ππνδνκέο γηα ηελ παξνπζίαζε ησλ εθζεκάησλ φπσο θαη θησρφ πιεξνθνξηαθφ πιηθφ γηα ηελ ελεκέξσζε ησλ ηνπξηζηψλ ζρεηηθά κε ην ηη παξνπζηάδεη. Όιεο απηέο νη αδπλακίεο κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ κε θαηάιιειεο ελέξγεηεο ηφζν απφ ην θξάηνο φζν θαη απφ ηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο. 2.4 ΣΟ ΠΑΚΔΣΟ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Σν ηνπξηζηηθφ παθέην είλαη έλα πνιχ ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ ηνπξηζκνχ θαζψο είλαη ν ζπλδπαζκφο ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ ζπλζέηνπλ ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ. χκθσλα κε ην δηεζλέο ηαμηδησηηθφ ιεμηθφ ηεο αθαδεκίαο ηνπξηζκνχ ηνπ Μνλαθφ ην παθέην ηνπξηζκνχ νξίδεηαη σο ην αηνκηθφ ή θαη ην νκαδηθφ ηαμίδη ή πεξηνδεία πνπ νξγαλψλεηαη απφ πξαθηνξείν ηαμηδηψλ ζηα πιαίζηα κίαο γεληθφηεξεο ζπκθσλίαο θαη ρξέσζεο πνπ θαιχπηεη φιεο ηηο. Γειαδή ην ηνπξηζηηθφ παθέην είλαη νξγαλσκέλν εθ ησλ πξνηέξσλ, ζπλδπάδεη αγαζά θαη θαη πξνζθέξεηαη ζηελ αγνξά ζε ζπγθεθξηκέλε ηηκή θαη κε ηξφπν ηππνπνηεκέλν. Έλα παθέην ηνπξηζκνχ ζα κπνξνχζε λα δεκηνπξγεζεί θαη απφ κέξνπο ησλ ηνπξηζηψλ αιιά απηή ε δηαδηθαζία ζα απαηηνχζε απφ ηνλ δπλεηηθφ ηνπξίζηα πεξηζζφηεξν ρξφλν, θφπν θαη θπζηθά κεγαιχηεξν θφζηνο. Σα βαζηθά ζηνηρεία πνπ δεκηνπξγνχλ ην ηνπξηζηηθφ παθέην είλαη ν πξννξηζκφο πνπ έρεη ζπγθεληξσκέλεο ηηο πξψηεο χιεο πνπ δελ κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ θαη λα θαηαλαισζνχλ αιινχ, ην κεηαθνξηθφ κέζν πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ κεηαθνξά απφ ηνλ ηφπν δηακνλήο ζηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, ην θαηάιπκα πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ δηακνλή ηνπ ηνπξίζηα ζηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ή ζηνπο ηφπνπο πξννξηζκνχ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο ηνπξηζηηθήο κεηαθίλεζεο απφ ηνλ ηφπν κφληκεο δηακνλήο ηνπ ζε απηφλ θαη 20

αληίζηξνθα, ην είδνο ηεο δηαηξνθήο ηνπ ηνπξίζηα θαη ηέινο νη κεηαθνξέο- κεηαθηλήζεηο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ. 2.5 ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΑΗ ΕΖΣΖΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Σοςπιζηική ζήηηζη Αληηπξνζσπεχεη ηελ ηνπξηζηηθή αγνξά θαη απνηειείηαη απφ ηα άηνκα πνπ ηαμηδεχνπλ γηα ηνπξηζκφ. Σοςπιζηική πποζθοπά Αληηπξνζσπεχεη ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ησλ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ πνπ πξνζθέξεηαη ζηνπο επηζθέπηεο γηα θαηαλάισζε. Αλαιχνληαο πεξηζζφηεξν ηνπο παξαπάλσ νξηζκνχο, ε ηνπξηζηηθή δήηεζε είλαη ε πνζφηεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ ηα άηνκα ζέινπλ θαη κπνξνχλ λα αγνξάζνπλ ζε ζπγθεθξηκέλεο ηηκέο, ζε δεδνκέλε αγνξά θαη δεδνκέλν ρξφλν. Γειαδή ε δήηεζε πξνέξρεηαη απφ ηελ πιεπξά ησλ ηνπξηζηψλ θαη εμαξηάηαη γηα ην θάζε άηνκν απφ ην εηζφδεκα, ηνλ ειεχζεξν δηαζέζηκν ρξφλν, ηελ ειηθία, ην επίπεδν ησλ ηηκψλ ηεο θάζε ρψξαο ππνδνρήο θαζψο επίζεο θαη απφ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ρψξαο ππνδνρήο φπσο ην θιίκα, ην πεξηβάιινλ θαη ε δπλαηφηεηα δηαζθέδαζεο. Βέβαηα φπσο θαη ζε θάζε άιιν αγαζφ ή ππεξεζία ππάξρεη θαη ε πεξίπησζε λα κεηαβιεζεί ε δήηεζε αλ αιιάμνπλ απφηνκα νξηζκέλεο ζπλζήθεο γηα παξάδεηγκα ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ ή ζηηο νηθνλνκηθέ δπλαηφηεηεο ηνπ δπλεηηθνχ ηνπξίζηα. Αληίζεηα ε ηνπξηζηηθή πξνζθνξά επηθεληξψλεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ. Ζ πξνζθνξά πεξηιακβάλεη ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ζα επεξεάζνπλ ηνλ ηνπξίζηα φζνλ αθνξά ηελ ρψξα ππνδνρήο. Ζ εηθφλα πνπ ζα ζρεκαηίζεη ν θάζε επηζθέπηεο εμαξηάηαη απφ ηα δίθηπα κεηαθνξάο, ηηο ππνδνκέο, ην πεξηβάιινλ θαη άιια. Δπνκέλσο, σο ηνπξηζηηθή πξνζθνξά ελλννχκε ηελ πνζφηεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ πνπ νη πσιεηέο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα πνπιήζνπλ ζηελ ηνπξηζηηθή αγνξά ζε ζπγθεθξηκέλε ηηκή θαηά ηε δηάξθεηα κίαο νξηζκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ. Ζ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά πξνζαξκφδεηαη ζηε δήηεζε κέζσ ηεο αλάπηπμεο θαη θνζηνιφγεζεο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ ηθαλνπνηνχλ ηηο πξνηηκήζεηο ησλ ηνπξηζηψλ. Γειαδή απφ ιεηηνπξγηθή άπνςε ν ηνπξηζκφο απνηειείηαη απφ έλα δπλακηθφ ζχζηεκα δχν παξαγφλησλ ηεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ( Gunn θαη Var 2002). Απηά ηα κέξε ηνπ ζπζηήκαηνο είηε κεκνλσκέλα είηε ζε ζπλδπαζκφ κεηαμχ 21

ηνπο θαηεπζχλνπλ ηνλ ηνπξηζκφ ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο θαη ιεηηνπξγνχλ ζαλ ζηαζεξνπνηεηηθφο παξάγνληαο αλάπηπμήο ηνπο ( Doswell 2002, Κνθθψζεο θαη Σζάξηαο 2001 ). 22

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ΚΛΑΓΙΚΗ ΓΙΑΡΘΡΧΗ ΣΗ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΒΙΟΜΗΥΑΝΙΑ Δ ΜΙΑ ΥΧΡΑ ΤΠΟΓΟΥΗ 3.1 ΔΗΑΓΧΓΖ ην θεθάιαην απηφ πεξηγξάθνληαη νη πέληε βαζηθνί θιάδνη ηεο βηνκεραλίαο νη νπνίνη ελεξγνπνηνχληαη εμαηηίαο ηνπ ηνπξηζκνχ. Δίλαη ινγηθφ απηνί νη θιάδνη λα ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο αθνχ φπσο πξναλαθέξζεθε ν ηνπξηζκφο απνηειεί έλα ζχζηεκα ζηελά ζπλδεδεκέλσλ θαη αιιεινεμαξηψκελσλ παξαγσγηθψλ θιάδσλ νη νπνίνη ζπκκεηέρνπλ άκεζα ε έκκεζα ζηελ παξαγσγή, δηακφξθσζε θαη δηάζεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ζηελ αγνξά. Δπηπιένλ κία άλζηζε ηνπ ηνπξηζκνχ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε αχμεζε ησλ λέσλ επηρεηξήζεσλ ελψ κία πηψζε ηνπ ελεξγνπνηνχκελνπ ηνπξηζκνχ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε ζπξξίθλσζε ηνπο. Γειαδή ε ελεξγνπνίεζε ηνπ ηνπξηζκνχ ζε κία νηθνλνκία ππνδνρήο πξνζδίδεη ζπλήζσο ηδηαίηεξα νθέιε. Οη πην βαζηθνί θιάδνη πνπ εληζρχνληαη εμαηηίαο ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη νη παξαθάησ θαη ππάγνληαη ζε δηάθνξνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο δειαδή ηφζν ζηνλ πξσηνγελή, δεπηεξνγελή θαη ηξηηνγελή ηνκέα. Απηφ πνπ ηζρχεη γηα φιεο ηηο βηνκεραλίεο πνπ ζα αλαθεξζνχλ είλαη φηη ηα έζνδα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη ηδηαίηεξα πςειά. 3.2 ΚΛΑΓΟ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΦΗΛΟΞΔΝΗΑ Ο ηνκέαο ηεο θηινμελίαο απνηειεί έλα πνιχ ζεκαληηθφ θιάδν γηα ηελ αλάπηπμε θάπνηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ. Σα πνηνηηθά θαη πνζνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ππεξεζηψλ θηινμελίαο επεξεάδνπλ ηελ εηθφλα θαη ηελ πξννπηηθή αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ δειαδή ην πξφηππν ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. Τπάξρνπλ θαηά θχξην ιφγν ηξία είδε θαηαιπκάησλ, ην θαηάιπκα κε ηαπηφρξνλε παξνρή ππεξεζηψλ, ην απηνεμππεξεηνχκελν θαηάιπκα θαη ηέινο ε δηακνλή ζε θίινπο ή ζπγγελήο. ηελ πξψηε θαηεγνξία θαηαιπκάησλ πεξηιακβάλνληαη ζπλνπηηθά ηα μελνδνρεία, ηα κνηέι θαη ηα παλδνρεία. Απηά ηα 23