Οι ζςνηάξειρ με μια μαηιά, έκδοζη 2009: Σςζηήμαηα ζςνηαξιοδόηηζηρ-ειζοδήμαηορ ζηιρ σώπερ ηος ΟΟΣΑ

Pensions at a Glance 2009: Retirement-Income Systems in OECD Countries Summary in Greek Οι ζςνηάξειρ με μια μαηιά, έκδοζη 2009: Σςζηήμαηα ζςνηαξιοδόηηζηρ-ειζοδήμαηορ ζηιρ σώπερ ηος ΟΟΣΑ Περίληψη στα Ελληνικά Η κπίζη και η πολιηική για ηιρ ζςνηάξειρ Τα επίζεκα ζηνηρεία πξνθαινύλ θόβν. Δμαηηίαο ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο, ε αμία ησλ επελδύζεσλ ησλ ηδησηηθώλ ηακείσλ ζπληάμεσλ ππνρώξεζε θαηά 23% ζηε δηάξθεηα ηνπ 2008, ή θαηά 5,4 ηξηζεθ. δνιάξηα ΗΠΑ ζηηο ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ. Σηηο ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ, ην ΑΔΠ αλακέλεηαη λα ππνρσξήζεη θαηά 4,3% ην 2009 θαη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε δελ αλακέλεηαη λα επηζηξέςεη έσο ην 2011. Η αλεξγία αλακέλεηαη λα απμεζεί από 5,6% ηνπ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ ην 2007 ζε 9,9% ην 2010. Απηό πνπ μεθίλεζε σο ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε έρεη πιένλ κεηαβιεζεί ζε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θξίζε. Τα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα αληηκεησπίδνπλ ηα πην άκεζα θαη νξαηά πξνβιήκαηα από ηελ ππνρώξεζε ησλ ηηκώλ ησλ κεηνρώλ θαη ησλ αθηλήησλ. Ο αληίθηππνο είλαη πξνθαλώο κεγαιύηεξνο ζε ρώξεο όπνπ ηα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα δηαδξακαηίδνπλ ήδε ζεκαληηθό ξόιν ζηελ παξνρή εηζνδήκαηνο γηα ηελ ηξίηε ειηθία, όπσο ζηελ Απζηξαιία, ηηο Κάησ Φώξεο θαη ηηο ΗΠΑ. Ωζηόζν θακία ρώξα θαη θαλέλα PENSIONS AT A GLANCE 2009: RETIREMENT-INCOME SYSTEMS IN OECD COUNTRIES ISBN 978-92-64-060715 OECD 2009 1

ζπληαμηνδνηηθό ζύζηεκα δελ κέλεη αλεπεξέαζην από ηελ θξίζε. Τα δεκόζηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα ζα αληηκεησπίζνπλ θαη απηά ρξεκαηνπηζησηηθά πξνβιήκαηα θαζώο ηα έζνδα από εηζθνξέο κεηώλνληαη θαη νη δαπάλεο γηα παξνρέο απμάλνληαη εμαηηίαο ηεο αύμεζεο ηεο αλεξγίαο θαη ηεο κείσζεο ησλ απνδνρώλ. Πνιινί άλζξσπνη έραζαλ έλα ζεκαληηθό κέξνο ησλ ζπληαμηνδνηηθώλ απνηακηεύζεώλ ηνπο ζε ζπληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα θαη ινηπά πεξηνπζηαθά ζηνηρεία. Η θαηάζηαζε είλαη ηδηαίηεξα δπζκελήο γηα ηνπο πην ειηθησκέλνπο εξγαδόκελνπο. Όρη κόλν είλαη δπζθνιόηεξν γηα απηνύο λα βξνπλ λέα εξγαζία ζε πεξίπησζε πνπ βξεζνύλ άλεξγνη, αιιά έρνπλ θαη ιίγν ρξόλν λα πεξηκέλνπλ πξνθεηκέλνπ νη απνηακηεύζεηο ηνπο λα αλαθηήζνπλ ηελ αμία ηνπο πξνηνύ ζπληαμηνδνηεζνύλ. Καηά κέζν όξν, ηα έζνδα από ηελ απνηακίεπζε, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ηδησηηθώλ ζπληαμηνδνηηθώλ ζπζηεκάησλ, απνηεινύλ ην έλα ηέηαξην ησλ εζόδσλ ησλ ζπληαμηνδνηνύκελσλ ζηηο ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ. Σε επηά από απηέο, απνηεινύλ πάλσ από ην 40%. Άξαγε απηέο νη απώιεηεο ζα πξνθαιέζνπλ θηώρεηα ζηνπο ζπληαμηνδνηνύκελνπο; Πνιιέο ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ δηαζέηνπλ πξνγξάκκαηα πνπ ελεξγνύλ σο «απηόκαηνη ζηαζεξνπνηεηέο», κεηξηάδνληαο ηνλ αληίθηππν ησλ απσιεηώλ ηεο αμίαο ησλ επελδύζεσλ ζηα ζπλνιηθά εηζνδήκαηα από ηηο ζπληάμεηο. Οη παξνρέο πνπ βαζίδνληαη ζηνλ έιεγρν ησλ κέζσλ δηαβίσζεο ηνπ δηθαηνύρνπ γηα παξάδεηγκα, ζα πξνζηαηεύζνπλ ηνπο αλζξώπνπο νη ζπληάμεηο ησλ νπνίσλ ζα ππνρσξήζνπλ θάησ από ην θξίζηκν όξην. Αιιά ζε νξηζκέλεο ρώξεο, νη δηθιείδεο αζθαιείαο γηα ηελ ηξίηε ειηθία είηε είλαη είηε ζα θαηαζηνύλ αλεπαξθείο ζε επνρέο πνπ ππνρσξνύλ ηα έζνδα από ηελ ηδησηηθή απνηακίεπζε. Η βξαρππξόζεζκε πνιηηηθή πίεζε πνπ αζθείηαη ζηηο θπβεξλήζεηο γηα λα παξάζρνπλ άκεζε αλαθνύθηζε είλαη ηεξάζηηα. Έλαο ζαθήο θίλδπλνο πνπ δηαθαίλεηαη ζήκεξα είλαη νη ππεύζπλνη ράξαμεο πνιηηηθήο λα κπνπλ ζηνλ πεηξαζκό λα κεηώζνπλ ηνλ αξηζκό ησλ ειηθησκέλσλ αλέξγσλ εληάζζνληάο ηνπο ζε πξνγξάκκαηα παξνρώλ καθξνρξόληαο αζζέλεηαο ή αλαπεξίαο ή αλνίγνληαο μαλά ηα πξνγξάκκαηα πξόσξεο ζπληαμηνδόηεζεο. Ωζηόζν, ε εκπεηξία ηνπ παξειζόληνο ππνδεηθλύεη όηη ηα κέηξα πνπ ζρεδηάδνληαη κε βξαρππξόζεζκν νξίδνληα ηείλνπλ λα παξακέλνπλ γηα θαηξό επηβάιινληαο βαξύ θόζηνο ζηα δεκόζηα νηθνλνκηθά θαη ζηελ νηθνλνκία. Δμάιινπ ηα κέηξα απηά ζα πξέπεη λα απνθεύγνληαη επεηδή απνθιίλνπλ από ηελ αλάγθε αύμεζεο ησλ νξίσλ ειηθίαο ζπληαμηνδόηεζεο ελόςεη ηεο γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνύ. Η θξίζε ππνγξάκκηζε ηε ζπλερηδόκελε αλάγθε κεηαξξπζκίζεσλ ηόζν ζηα δεκόζηα όζν θαη ζηα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα. Μεηαμύ ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο κεηαξξύζκηζεο είλαη ε επαλεμέηαζε ησλ δεκόζησλ πξνγξακκάησλ πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί όηη παξέρνπλ PENSIONS AT A GLANCE 2009: RETIREMENT-INCOME SYSTEMS IN OECD COUNTRIES ISBN 978-92-64-060715 OECD 2009 2

επαξθή πξνζηαζία ελάληηα ζηε θηώρεηα, ηόζν ζήκεξα όζν θαη κειινληηθά. Οη κεραληζκνί απηόκαηεο αλαπξνζαξκνγήο ησλ ζπληάμεσλ πνπ έρνπλ εηζαρζεί από πνιιέο ρώξεο πξνθεηκέλνπ λα ζπλδέζνπλ ηηο ζπληάμεηο κε ην πξνζδόθηκν δσήο θαζώο θαη ηα νηθνλνκηθά ησλ πξνγξακκάησλ, ίζσο πξέπεη λα επαλεμεηαζηνύλ επίζεο. Η εθαξκνγή ησλ θαλόλσλ ζηε ζεκεξηλή πεξίνδν νηθνλνκηθήο ύθεζεο ζα ζήκαηλε ζπρλά πεξηθνπή ησλ παξνρώλ, θαη ζε πνιιέο πεξηπηώζεηο κάιηζηα αθόκε θαη ζε νλνκαζηηθνύο όξνπο. Οη θπβεξλήζεηο ζα πξέπεη λα εμεηάζνπλ πξνζεθηηθά θαηά πόζνλ νη θαλόλεο ζα πξέπεη λα εθαξκνζηνύλ ζήκεξα, λα αλαβιεζνύλ πξνζσξηλά έσο όηνπ μεθηλήζεη ε νηθνλνκηθή αλάθακςε, ή λα εθαξκνζηνύλ επηιεθηηθά απαιιάζζνληαο ηνπο πην εππαζείο ζπληαμηνδνηνύκελνπο. Η εκπηζηνζύλε ζηα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα βξίζθεηαη ζε ηζηνξηθά ρακειό επίπεδν. Οξηζκέλνη ππνζηεξίδνπλ ηελ απνκάθξπλζε από ηα δηαθνξνπνηεκέλα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα θαη ηελ επηζηξνθή ζηα απνθιεηζηηθά δεκόζηα δηαλεκεηηθνύ ηύπνπ ζπζηήκαηα. Σηε Σινβαθηθή Γεκνθξαηία, γηα παξάδεηγκα, νη εξγαδόκελνη πνπ θαιύπηνληαλ από ηα λέα πξνγξάκκαηα θαζνξηζκέλεο εηζθνξάο κπόξεζαλ λα επηζηξέςνπλ ζην δεκόζην ζύζηεκα. Αιιά ε απόζπξζε κεηαξξπζκίζεσλ πνπ εηζήρζεζαλ κε πνιύ θόπν δελ είλαη ν ζσζηόο δξόκνο. Η ρξεκαηνπηζησηηθή θαη νηθνλνκηθή θξίζε κεηαηόπηζε ην θέληξν ηεο πξνζνρήο από ηηο δεκνγξαθηθέο πξνθιήζεηο. Απηέο σζηόζν δελ εμαθαλίζηεθαλ θαη ε αληηκεηώπηζή ηνπο παξακέλεη επείγνπζα. Γηα λα απνηξαπνύλ απηέο νη αλαηξνπέο, είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο λα απνθαηαζηαζεί ε εκπηζηνζύλε ησλ αλζξώπσλ ζηα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα. Καη πάιη, ε θξίζε θαηέζηεζε κε νδπλεξό ηξόπν εκθαλή ηελ αλάγθε αιιαγώλ ζηνλ ηξόπν πνπ ιεηηνπξγνύλ ηα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα. Οη αιιαγέο απηέο πεξηιακβάλνπλ ηε βειηίσζε ηνπ ξπζκηζηηθνύ πιαηζίνπ, ηελ πην απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε, ηελ ζαθέζηεξε πιεξνθόξεζε ζρεηηθά κε ηνπο θηλδύλνπο θαη ηα πιενλεθηήκαηα ησλ δηαθόξσλ επηινγώλ θαη ην απηόκαην πέξαζκα ζε ιηγόηεξν επηθίλδπλεο επελδύζεηο θαζώο νη άλζξσπνη πιεζηάδνπλ ηελ ειηθία ζπληαμηνδόηεζεο. Δάλ νη ππεύζπλνη ράξαμεο πνιηηηθήο δελ θαηνξζώζνπλ λα πείζνπλ γηα ηε ζθνπηκόηεηα ησλ δηαθνξνπνηεκέλσλ ζπζηεκάησλ ζπληαμηνδόηεζεο-εηζνδήκαηνο πνπ ζα ζπλδπάδνπλ ηδησηηθά θαη δεκόζηα ζηνηρεία, δηαλεκεηηθνύ θαη θεθαιαηνπνηεηηθνύ ηύπνπ ζηνηρεία θαζώο θαη αηνκηθά κε ζπιινγηθά ζηνηρεία, ζα βξεζνύλ θαη πάιη ζην ζεκείν κεδέλ ζρεηηθά κε ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο λα δηαηεξήζνπλ ηελ επκάξεηα ζε θνηλσλίεο κε πιεζπζκό πνπ γεξάζθεη. PENSIONS AT A GLANCE 2009: RETIREMENT-INCOME SYSTEMS IN OECD COUNTRIES ISBN 978-92-64-060715 OECD 2009 3

ΟΟΣΑ Οι Σςνηάξειρ με μια Μαηιά 2009: έναρ οδηγόρ Η ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε θαη ε βαζεηά νηθνλνκηθή θξίζε πνπ πξνθάιεζε ε πξώηε θπξηαξρνύλ ζηηο εηδήζεηο εδώ θαη πάλσ από έλα ρξόλν. Τν πξώην εηδηθό θεθάιαην ηεο Δλόηεηαο I ηεο έθδνζεο ηνπ 2009 ηνπ νδεγνύ Οι Συντάξεις με μια Ματιά εμεηάδεη ηηο ζπλέπεηεο ηεο θξίζεο ζηα ζπζηήκαηα ζπληαμηνδόηεζεοεηζνδήκαηνο. Τν εηδηθό θεθάιαην εμεηάδεη πνηα άηνκα (ηδίσο νη δηάθνξεο ειηθηαθέο νκάδεο), ζε πνηνπο ηύπνπο ζπληαμηνδνηηθώλ ζπζηεκάησλ θαη ζε πνηεο ρώξεο πιήηηνληαη πεξηζζόηεξν από ηελ θξίζε. Δμεηάδνληαη θαη αμηνινγνύληαη νη ελέξγεηεο πνπ έρνπλ ήδε πξαγκαηνπνηεζεί από ηηο θπβεξλήζεηο γηα ην κεηξηαζκό ηνπ αληίθηππνπ ηεο θξίζεο. Τν θεθάιαην απηό δείρλεη όηη ηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα επεξεάζηεθαλ θπξίσο κε δύν ηξόπνπο από ηα παθέηα νηθνλνκηθώλ θηλήηξσλ πνπ πηνζέηεζαλ πνιιέο θπβεξλήζεηο: απμεκέλεο πιεξσκέο ζε πην ειηθησκέλνπο αλζξώπνπο θαη ρξήζε απνζεκαηηθώλ ησλ δεκόζησλ ζπληαμηνδνηηθώλ ζπζηεκάησλ γηα ηε ρξεκαηνδόηεζε ηνπ κεηξηαζκνύ ηεο θξίζεο. Αμηνινγνύληαη επίζεο θαη άιιεο απαληήζεηο γηα ηελ πνιηηηθή γηα ηηο ζπληάμεηο, νη νπνίεο θαιύπηνπλ ηελ αγνξά εξγαζίαο, ηηο δεκόζηεο δηθιείδεο αζθαιείαο, ην ξπζκηζηηθό πιαίζην ησλ ηδησηηθώλ ηακείσλ ζπληάμεσλ θαη ηηο επελδπηηθέο επηινγέο. Σην δεύηεξν εηδηθό θεθάιαην ηεο Δλόηεηαο Ι εμεηάδνληαη ηα εηζνδήκαηα θαη ε θηώρεηα ησλ πην ειηθησκέλσλ αλζξώπσλ ζήκεξα. Σηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 2000, ην θαζαξό εηζόδεκα ησλ αλζξώπσλ άλσ ησλ 65 εηώλ είρε δηακνξθσζεί ζε 82% ηνπ κέζνπ εηζνδήκαηνο ηνπ ζπλνιηθνύ πιεζπζκνύ ζηηο ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ (ιακβάλνληαο ππόςε ηηο δηαθνξέο ζην κέγεζνο ησλ λνηθνθπξηώλ). Υπάξρεη σζηόζν κηα κεγάιε δηαθνξά κεηαμύ ησλ ρσξώλ. Δπίζεο, ε θηώρεηα ζηελ ηξίηε ειηθία είλαη ζρεδόλ αλύπαξθηε ζε νξηζκέλεο ρώξεο, αιιά ζε άιιεο όπσο π.ρ. ζηελ Κνξέα, πάλσ από ην 40% ησλ αλζξώπσλ ηξίηεο ειηθίαο δνπλ ζε εηζνδεκαηηθή θηώρεηα. Τα κέζα πνζνζηά θηώρεηαο ησλ ειηθησκέλσλ ζηηο ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ αλέξρνληαη ζε 13,2%, έλαληη 10,6% γηα ην ζύλνιν ηνπ πιεζπζκνύ. Σην θεθάιαην απηό εμεηάδεηαη επίζεο ε πηζαλή κειινληηθή εμέιημε ησλ εηζνδεκάησλ θαη ηεο θηώρεηαο ησλ ειηθησκέλσλ εμαηηίαο ηεο κεηαξξύζκηζεο ησλ ζπληαμηνδνηηθώλ ζπζηεκάησλ θαη ησλ θνηλσληθώλ θαη νηθνλνκηθώλ κεηαβνιώλ. Οη πξόζθαηεο κεηαξξπζκίζεηο ησλ ζπληαμηνδνηηθώλ ζπζηεκάησλ απνηεινύλ αληηθείκελν ηνπ ηξίηνπ εηδηθνύ θεθαιαίνπ ηεο Δλόηεηαο I. Τν θεθάιαην απηό επηθαηξνπνηεί ηελ αλάιπζε ηεο πξνεγνύκελεο έθδνζεο Οι Συντάξεις με μια Ματιά, θαη δείρλεη όηη νη ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ ζπλέρηζαλ λα κεηαξξπζκίδνπλ ηα ζπληαμηνδνηηθά ηνπο ζπζηήκαηα ην δηάζηεκα από ην 2004 θαη κεηά. Πξάγκαηη, κόλν ζε πέληε ρώξεο παξαηεξήζεθαλ ιίγεο ή θαη θαζόινπ αιιαγέο. Απηέο νη πξόζθαηεο κεηαξξπζκίζεηο PENSIONS AT A GLANCE 2009: RETIREMENT-INCOME SYSTEMS IN OECD COUNTRIES ISBN 978-92-64-060715 OECD 2009 4

νκαδνπνηνύληαη κε βάζε ηνπο βαζηθνύο ζηόρνπο ηνπ ζπζηήκαηνο ζπληάμεσλ: θάιπςε ησλ εξγαδνκέλσλ, θαηαιιειόηεηα ησλ παξνρώλ ζπληαμηνδόηεζεο, ρξεκαηννηθνλνκηθή βησζηκόηεηα, νηθνλνκηθή απνδνηηθόηεηα (ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζηξεβιώζεσλ ζηελ πξνζθνξά εξγαζίαο θαη ζηα θίλεηξα απνηακίεπζεο), δηνηθεηηθή απνδνηηθόηεηα θαη αζθάιεηα ηνπ εηζνδήκαηνο ζπληαμηνδόηεζεο ελόςεη ησλ δηαθόξσλ θηλδύλσλ θαη αζηάζκεησλ παξαγόλησλ. Η αμηνιόγεζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ δείρλεη όηη ε πεξίνδνο 2004-08 ήηαλ κηα πεξίνδνο εμέιημεο θαη όρη επαλάζηαζεο. Γελ ππήξμε θακία κεγάινπ εύξνπο ζπζηεκηθή κεηαξξύζκηζε όπσο εθείλεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ηε δεθαεηία πξηλ ην 2004. Σε νξηζκέλεο ρώξεο, όπσο ε Απζηξία, ε Ιξιαλδία, ε Ννξβεγία θαη νη ΗΠΑ, ε δηαδηθαζία ησλ κεηαξξπζκίζεσλ έρεη δηαθνπεί. Σε άιιεο ρώξεο ε δηαδηθαζία ησλ κεηαξξπζκίζεσλ έρεη επηβξαδπλζεί ή θαη αλαζηξαθεί. Γηα παξάδεηγκα, νη λνκνζεηεκέλεο αιιαγέο ηνπ ζπληαμηνδνηηθνύ ζπζηήκαηνο ζηελ Ιηαιία θαζπζηέξεζαλ. Σηε Σινβαθηθή Γεκνθξαηία, νη εξγαδόκελνη πνπ θαιύπηνληαλ από ηα λέα πξνγξάκκαηα θαζνξηζκέλεο εηζθνξάο κπόξεζαλ λα επηζηξέςνπλ ζην δεκόζην ζύζηεκα θαη ζε άιιεο ρώξεο ε απόζπξζε παξεκθεξώλ κεηαξξπζκίζεσλ βξίζθεηαη ππό ζπδήηεζε. Η θξίζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζε πεξαηηέξσ αιιαγέο πνπ δελ ζπκβαδίδνπλ κε ηε καθξνρξόληα ζηξαηεγηθή πνπ απαηηείηαη γηα κηα βηώζηκε πνιηηηθή γηα ηηο ζπληάμεηο. Τν ηειεπηαίν εηδηθό θεθάιαην ηεο Δλόηεηαο I, ην νπνίν επηθαηξνπνηεί θαη επεθηείλεη ηελ εξγαζία ηεο πξνεγνύκελεο έθδνζεο Οι Συντάξεις με μια Ματιά, εμεηάδεη ηελ θάιπςε ησλ ηδησηηθώλ ζπληάμεσλ. Δπηθεληξώλεηαη ζε ρώξεο όπνπ νη δεκόζηεο ζπληάμεηο είλαη ρακειέο θαη έηζη ηα άηνκα θέξνπλ βαξύηεξε επζύλε γηα λα κεξηκλήζνπλ γηα ηα γεξάκαηά ηνπο. Καη πάιη, ε ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε πξνθαιεί ηδηαίηεξε αλεζπρία, ηδίσο εάλ ππνζθάπηεη ηελ εκπηζηνζύλε ησλ αλζξώπσλ ζηα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα. Δληνύηνηο, ε ύπαξμε δεκνζηνλνκηθώλ πεξηνξηζκώλ ζεκαίλεη όηη ηα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα πξέπεη λα παξακείλνπλ έλα κέξνο ηεο εμίζσζεο πνπ αθνξά ηε κέξηκλα γηα ηελ ηξίηε ειηθία. Αμηνινγνύληαη επίζεο νη πνιηηηθέο πνπ δηαζθαιίδνπλ όηη νη άλζξσπνη απνηακηεύνπλ γηα ηε ζύληαμή ηνπο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο απηόκαηεο εγγξαθήο θαη ησλ θνξνινγηθώλ θηλήηξσλ. Σηελ Δλόηεηα II ηεο παξνύζαο έθζεζεο παξνπζηάδεηαη κηα ζεηξά δεηθηώλ γηα ηηο ζπληάμεηο. Οη πξώηνη ελλέα δείθηεο εμεηάδνπλ ηα κεκνλσκέλα ζπληαμηνδνηηθά δηθαηώκαηα, κε βάζε ηα ππνδείγκαηα ζπληάμεσλ ηνπ ΟΟΣΑ. Οη ηηκέο ησλ παξακέηξσλ αληαλαθινύλ ηελ θαηάζηαζε ηνπ 2006. Οη ππνινγηζκνί έρνπλ ζρεδηαζηεί γηα λα εκθαλίδνπλ ηα κειινληηθά δηθαηώκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ κπήθαλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ην 2006 θαη ζα ππάγνληαη ζηνπο ίδηνπο θαλόλεο ζε όιε ηε δηάξθεηα ηνπ εξγαζηαθνύ ηνπο βίνπ. Γηα ηνπο εξγαδόκελνπο κε κέζεο απνδνρέο, PENSIONS AT A GLANCE 2009: RETIREMENT-INCOME SYSTEMS IN OECD COUNTRIES ISBN 978-92-64-060715 OECD 2009 5

ην κηθηό πνζνζηό αλαπιήξσζεο παξνρέο ζπληαμηνδόηεζεο ζε ζρέζε κε ηα εηζνδήκαηα από ηελ εξγαζία αλέξρεηαη θαηά κέζν όξν ζε 59% ζηηο 30 ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ. Τν πνζνζηό θπκαίλεηαη από 31% ζην Ηλσκέλν Βαζίιεην θαη 34% ζηελ Ιξιαλδία θαη ηελ Ιαπσλία έσο 96% ζηελ Διιάδα. Σηελ έθδνζε ηνπ 2009 έρεη πξνζηεζεί έλαο λένο δείθηεο πνπ παξνπζηάδεη ηα πνζνζηά αλαπιήξσζεο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζπλήζσλ νηθηνζειώλ ηδησηηθώλ ζπληαμηνδνηηθώλ πξνγξακκάησλ. Πνιιέο ρώξεο παξέρνπλ ειαθξύλζεηο ζην θόξν εηζνδήκαηνο ησλ πην ειηθησκέλσλ θαη νη πεξηζζόηεξνη ζπληαμηνύρνη δελ θαηαβάιινπλ εηζθνξέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Έηζη, γηα ηνπο εξγαδόκελνπο κε κεζαία εηζνδήκαηα, ην κέζν θαζαξό πνζνζηό αλαπιήξσζεο (ιακβάλνληαο ππόςε ηε θνξνινγία θαη ηηο εηζθνξέο) αλέξρεηαη θαηά κέζν όξν ζε 70%. Τα πνζνζηά αλαπιήξσζεο παξνπζηάδνληαη μερσξηζηά γηα ηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο θαη κε βάζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο εηζνδεκάησλ. Τν ζεκαληηθό ζηνηρείν από ηελ άπνςε ησλ δεκόζησλ δαπαλώλ δελ είλαη κόλν ην πνζνζηό αλαπιήξσζεο θαηά ηε ζπληαμηνδόηεζε αιιά θαη ε ζπλνιηθή ζπληαμηνδνηηθή ππόζρεζε. Απηή κεηξάηαη από ηνπο δείθηεο ηεο ζπληαμηνδνηηθήο πεξηνπζίαο, νη νπνίνη παξνπζηάδνπλ ηελ αμία δηάξθεηαο δσήο ησλ παξνρώλ ιακβάλνληαο ππόςε ηηο δηαθνξέο ζηελ ειηθία ζπληαμηνδόηεζεο, ην πξνζδόθηκν δσήο θαη ηελ ηηκαξηζκηθή αλαπξνζαξκνγή ησλ θαηαβαιιόκελσλ ζπληάμεσλ. Καηά κέζν όξν, νη άλδξεο ζην Λνπμεκβνύξγν ζα ιάβνπλ πεξίπνπ 825.000 δνιάξηα ΗΠΑ σο ζύληαμε ζηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο θαη νη γπλαίθεο, πεξίπνπ 1 εθαη. δνιάξηα ΗΠΑ. Τν Λνπμεκβνύξγν κπνξεί λα απνηειεί έλα αθξαίν παξάδεηγκα αιιά ε κέζε αμία ηεο πξνζόδνπ εθόξνπ δσήο αλέξρεηαη ζε 400.000 δνιάξηα ΗΠΑ γηα ηνπο άλδξεο θαη 475.000 δνιάξηα ΗΠΑ γηα ηηο γπλαίθεο ζηηο ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ. Έλα δεύηεξν ζύλνιν ηεζζάξσλ δεηθηώλ πνπ παξνπζηάδνληαη γηα πξώηε θνξά ζηελ έθδνζε ηνπ 2009 ηνπ νδεγνύ Οι Συντάξεις με μια Ματιά, εμεηάδεη έλα επξύηεξν θάζκα ζηνηρείσλ ησλ ζπζηεκάησλ ζπληαμηνδόηεζεο-εηζνδήκαηνο. Παξνπζηάδεη πιεξνθνξίεο γηα ηηο εηζθνξέο θαη γηα ηε δηαρξνληθή εμέιημε ησλ πνζνζηώλ ζπληαμηνδνηηθώλ εηζθνξώλ. Πξάγκαηη, ηα πνζνζηά εηζθνξώλ ππήξμαλ ηδηαίηεξα ζηαζεξά δεδνκέλσλ ησλ δεκνγξαθηθώλ πηέζεσλ ζηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα, θαη απμήζεθαλ από 20% θαηά κέζν όξν ην 1994 ζε 21% ην 2007. Ωζηόζν, νη πηέζεηο απηέο είλαη εκθαλείο εάλ εμεηάζεη θαλείο ηηο δεκόζηεο δαπάλεο γηα ηηο ζπληάμεηο, νη νπνίεο απμήζεθαλ 17% ηαρύηεξα από ό,ηη ην εζληθό εηζόδεκα κεηαμύ 1990 θαη 2005, θαη δηακνξθώζεθαλ από 6,2% ζε 7,2% ηνπ αθαζάξηζηνπ εζληθνύ πξντόληνο. Ο δείθηεο γηα ηηο ζπληαμηνδνηηθέο δαπάλεο πεξηιακβάλεη επίζεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα ππνρξεσηηθά ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα θαη ηηο παξνρέο ζε είδνο, όπσο ηα ζηεγαζηηθά επηδόκαηα θαη νη επηδνηήζεηο. Γύν δείθηεο γηα ηα ζπζηήκαηα ζπληαμηνδόηεζεο-εηζνδήκαηνο αθνξνύλ ηηο ηδησηηθέο ζπληάμεηο θαη παξνπζηάδνπλ ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηα PENSIONS AT A GLANCE 2009: RETIREMENT-INCOME SYSTEMS IN OECD COUNTRIES ISBN 978-92-64-060715 OECD 2009 6

νηθηνζειή ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα θαη ηελ αμία ησλ πεξηνπζηαθώλ ζηνηρείσλ ησλ ηακείσλ ζπληάμεσλ. Η θάιπςε από ηδησηηθέο ζπληάμεηο είλαη ζρεδόλ κεδεληθή ζε πεξίπνπ έλα ηξίην ησλ ρσξώλ ηνπ ΟΟΣΑ, αιιά ζε επηά από απηέο, ηνπιάρηζηνλ ην 45% ηνπ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ ζπκκεηέρεη ζε θάπνην νηθηνζειέο ηδησηηθό ζπληαμηνδνηηθό πξόγξακκα ελώ ζε 11 ρώξεο ηα ηδησηηθά ζπληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα είλαη ππνρξεσηηθά. Πξηλ ην μέζπαζκα ηεο θξίζεο, ε αμία ησλ πεξηνπζηαθώλ ζηνηρείσλ ησλ ηακείσλ ζπληάμεσλ ηζνδπλακνύζε κε ην 75% ηνπ εζληθνύ εηζνδήκαηνο ηνπ ζπλόινπ ησλ ρσξώλ ηνπ ΟΟΣΑ. Τν ηειεπηαίν ζύλνιν ηεζζάξσλ δεηθηώλ παξνπζηάδεη ην πιαίζην θαη ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ιεηηνπξγνύλ ηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα. Οη ηξεηο από απηνύο είλαη δεκνγξαθηθνί: πξνζδόθηκν δσήο, γνληκόηεηα θαη ιόγνο δεκνγξαθηθήο εμάξηεζεο (ν αξηζκόο ησλ ζπληαμηνύρσλ αλά άηνκν ζε ειηθία εξγαζίαο). Οη δείθηεο απηνί ππνδεηθλύνπλ όηη ζε όιεο ηηο ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ παξαηεξείηαη γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνύ αιιά κε δηαθνξεηηθνύο ξπζκνύο. Η Κνξέα αλακέλεηαη λα πεξάζεη από ηε ζέζε ηεο ηξίηεο ρώξαο κε ην λεόηεξν πιεζπζκό κεηαμύ ησλ ρσξώλ ηνπ ΟΟΣΑ ζηε ζέζε ηεο δεύηεξεο ρώξαο κε ην γεξαηόηεξν πιεζπζκό ην 2050 (κεηά ηελ Ιαπσλία). Άιιεο, όπσο ε Γαιιία, νη Κάησ Φώξεο, ε Σνπεδία θαη ην Ηλσκέλν Βαζίιεην, είλαη ήδε δεκνγξαθηθά γεξαζκέλεο θαη έηζη ν πιεζπζκόο ηνπο δελ ζα γεξάζεη κε ηαρείο ξπζκνύο ηηο επόκελεο δεθαεηίεο. Τα ζηνηρεία γηα ηηο κέζεο απνδνρέο ζηα νπνία ζηεξίδνληαη αξθεηνί από ηνπο ππόινηπνπο δείθηεο, βξίζθνληαη επίζεο εδώ. Τέινο, ηα πξνθίι ησλ ρσξώλ ζηελ Δλόηεηα III ηνπ νδεγνύ Οι Συντάξεις με μια Ματιά 2009 παξνπζηάδνπλ θάπνηνπο βαζηθνύο δείθηεο γηα ηα εζληθά ζπζηήκαηα ζπληάμεσλ θαη παξαζέηνπλ κε ζπλάθεηα ηηο παξακέηξνπο θαη ηνπο θαλόλεο θαζώο θαη ηα θύξηα απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηα αηνκηθά ζπληαμηνδνηηθά δηθαηώκαηα: πνζνζηά αλαπιήξσζεο θαη ζπληαμηνδνηηθή πεξηνπζία. Σηελ αξρή ηεο Δλόηεηαο III βξίζθεηαη έλαο εύρξεζηνο αλαθεθαιαησηηθόο πίλαθαο ησλ βαζηθώλ παξακέηξσλ θαη θαλόλσλ θαη γηα ηηο 30 ρώξεο ηνπ ΟΟΣΑ. PENSIONS AT A GLANCE 2009: RETIREMENT-INCOME SYSTEMS IN OECD COUNTRIES ISBN 978-92-64-060715 OECD 2009 7

OECD 2009 Η περίληυη ασηή δεν αποηελεί επίζημη μεηάθραζη ηοσ ΟΟΣΑ. Η αναπαπαγυγή ηηρ πεπίλητηρ αςηήρ επιηπέπεηαι ςπό ηην πποϋπόθεζη όηι παπαηίθεηαι ηο δικαίυμα αποκλειζηικήρ εκμεηάλλεςζηρ ηος ΟΟΣΑ, καθώρ και ο ηίηλορ ηηρ ππυηόηςπηρ έκδοζηρ. Οι Πολύγλφζζες Περιλήυεις είναι μεηαθραζμένα αποζπάζμαηα ηφν δημοζιεσμάηφν ηοσ ΟΟΣΑ ποσ εκδόθηκαν αρτικά ζηην αγγλική και ηη γαλλική γλώζζα. Γιαηίθενηαι δφρεάν ζηο Ηλεκηρονικό Βιβλιοπφλείο ηοσ ΟΟΣΑ www.oecd.org/bookshop/ Για πεπιζζόηεπερ πληποθοπίερ επικοινυνήζηε με ηο Τμήμα Δικαιυμάηυν και Μεηαθπάζευν ηηρ Διεύθςνζηρ Δημοζίυν Υποθέζευν και Επικοινυνιών ηος ΟΟΣΑ μέζυ ηλεκηπονικού ηασςδπομείος ζηη διεύθςνζη: rights@oecd.org ή μέζυ θαξ: +33 (0)1 45 24 99 30 OECD Rights and Translation unit (PAC) 2 rue André-Pascal, 75116 Paris, France Επιζκεθηείηε ηον ηλεκηπονικό μαρ κόμβο www.oecd.org/rights/ PENSIONS AT A GLANCE 2009: RETIREMENT-INCOME SYSTEMS IN OECD COUNTRIES ISBN 978-92-64-060715 OECD 2009 8