ΙΑΒΗΤΙΚΗ ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙ ΟΠΑΘΕΙΑ Ένας ενηµερωτικός οδηγός για την πραγµατικότητα του σήµερα ρ. Αναστάσιος-Ιωάννης Κανελλόπουλος Καθηγητής Οφθαλµολογίας Παν/µιου Νέας Υόρκης Ο διαβήτης µπορεί να επηρεάσει την όραση Εάν πάσχετε από σακχαρώδη διαβήτη ο οργανισµός σας δεν χρησιµοποιεί ή και δεν αποθηκεύει το σάκχαρο µε σωστό τρόπο. Ο διαβήτης µπορεί να προκαλέσει υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίµα, εκτεταµένη δίψα και διούρηση. Μπορεί επίσης να προκαλέσει αλλοιώσεις στα αγγεία, τις φλέβες και τις αρτηρίες που µεταφέρουν το αίµα στο εσωτερικό του σώµατος. Πολλοί ασθενείς συνδέουν την λέξη σάκχαρο µε την ζάχαρη και νοµίζουν ότι ο διαβήτης αφείλεται σε κατανάλωση...γλυκών. Η πραγµατικότητα είναι ότι όλες οι τροφές µετατρέπονται στο σώµα µας σε γλυκόζη και όταν αυτή δεν αποθηκεύεται σωστά προκαλεί σάκχαρο. Άρα η βάση της θεραπείας του διαβήτη είναι η απώλεια σωµατικού βάρους, η σωστή δίαιτα και η γυµναστική. Τι είναι διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια; Η διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια είναι επιπλοκή του διαβήτη που προκαλείται από αλλοιώσεις στα αγγεία του µατιού. Ο αµφιβληστροειδής είναι το στρώµα των νευρώνων στο οπίσθιο τοίχωµα του µατιού που δέχεται το φως και βοηθά στην αποστολή των εικόνων προς τον εγκέφαλο. Πρόκειται δυστυχώς για τον πιο συχνό λόγο τύφλωσης σε άτοµα ηλικίας κάτω των 65 ετών. Όταν τα αγγεία στον αµφιβληστροειδή υποστούν βλάβη, µπορεί να εµφανίσουν διαρροή υγρού ή αίµατος και να αναπτύξουν εύθρυπτους κλάδους µε «µορφή βούρτσας» και ουλώδη ιστό. Αυτό µπορεί να προκαλέσει θολερότητα ή παραµόρφωση των εικόνων που στέλνονται από τον αµφιβληστροειδή στον εγκέφαλο. Η διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί πρωταρχικό αίτιο πρωτοπαθούς τύφλωσης µεταξύ ενηλίκων σε όλο το δυτικό κόσµο και στην Ελλάδα. Πιστεύεται ότι οι ασθενείς µε αθεράπευτο διαβήτη βρίσκονται 25 φορές σε µεγαλύτερο κίνδυνο για τύφλωση απ ότι ο γενικός πληθυσµός. 1
Όσο µακρύτερο είναι το διάστηµα που πάσχει από διαβήτη ο ασθενής, τόσο µεγαλύτερος και ο κίνδυνος αναπτύξεως διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας. Ο διαβήτης καταστρέφει τα αγγεία στον αµφιβληστροειδή και µπορεί να προκαλέσει διαρροή ή ανώµαλη υπερπλασία. Περίπου 80% των ασθενών που είχαν διαβήτη επί 15 χρόνια τουλάχιστον πάσχουν σήµερα από κάποιου βαθµού αγγειακή βλάβη στον αµφιβληστροειδή. Οι ασθενείς µε διαβήτη τύπου Ι (νεανικός διαβήτης) είναι πιο πιθανοί υποψήφιοι για διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια σε µικρότερη ηλικία. Και σε αυτούς όµως αυτό συµβαίνει συνήθως µετά την εφηβεία. Εάν πάσχετε από διαβήτη, είναι σηµαντικό να γνωρίζετε ότι σήµερα µε τις βελτιωµένες µεθόδους διάγνωσης και θεραπείας ένα µικρό µόνο ποσοστό ασθενών που αναπτύσσουν αµφιβληστροειδοπάθεια αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα οράσεως. Τύποι διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας H αµφιβληστροειδοπάθεια υποστρώµατος αποτελεί πρώιµο στάδιο της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας. Στο στάδιο αυτό, τα τριχοειδή αγγεία µέσα στον αµφιβληστροειδή καταστρέφονται, δηµιουργώντας διαρροή µκροσκοπικών ποσοτήτων αίµατος ή υγρού. Το υγρό που διαρρέει δηµιουργεί οίδηµα στον αµφιβληστροειδή ή οδηγεί στον σχηµατισµό ιζηµάτων που λέγονται εξιδρώµατα. Στο στάδιο αυτό η όραση δεν επηρεάζεται συνήθως. Ωστόσο η πάθηση µπορεί να οδηγηθεί σε περισσότερο απειλητικά για την όραση στάδια. Για τον λόγο αυτό η αµφιβληστροειδοπάθεια υποστρώµατος θεωρείται προειδοποιητικό σηµείο. Σε κάποιες περιπτώσεις το υγρό που διαρρέει συλλέγεται στην ωχρά κηλίδα, το τµήµα εκείνο του αµφιβληστροειδούς που µας επιτρέπει να δούµε λεπτοµέρειες όπως γράµµατα ή αριθµούς. Το πρόβληµα αυτό καλείται οίδηµα της ωχράς κηλίδος. Η ανάγνωση και η εργασία σε κοντινή απόσταση από το αντικείµενο µπορεί να γίνει πιο δύσκολη λόγω αυτής της καταστάσεως. Η υπερπλαστική αµφιβληστροειδοπάθεια περιγράφει τις αλλαγές που συµβαίνουν όταν νέα, µη φυσιολογικά αγγεία αρχίζουν να αναπτύσσονται πάνω στην επιφάνεια του αµφιβληστροειδούς. 2
Η ανώµαλη αυτή αύξηση καλείται νεοαγγείωση. Τα νέα αγγεία έχουν πιο αδύναµα τοιχώµατα και µπορεί να σπάσουν και να αιµορραγήσουν. Το υαλώδες είναι η διαυγής, ζελατινοειδής ουσία που γεµίζει το εσωτερικό του µατιού. Το αίµα από τη διαρροή µπορεί να προκαλέσει νέφη στο υαλώδες και να αποφράξει µερικώς τη διέλευση του φωτός από την κόρη του οφθαλµού προς τον αµφιβληστροειδή, προκαλώντας θολερές και παραµορφωµένες εικόνες. Τα ανώµαλα αγγεία ίσως να αναπτύξουν ουλώδη ιστό που µπορεί να ασκήσει έλξη, αποµακρύνοντας τον αµφιβληστροειδή από το οπίσθιο τοίχωµα του οφθαλµού. Αυτό καλείται αποκόλληση του αµφιβληστροειδούς. Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, η αποκόλληση µπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή απώλεια της οράσεως. Ανώµαλα αγγεία µπορούν επίσης να αναπτυχθούν γύρω από την κόρη (πάνω στην ίριδα) προκαλώντας γλαύκωµα από αύξηση της πίεσης µέσα στο µάτι. Η υπερπλαστική διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί τη πιο σοβαρή µορφή διαβητικής αµφιβληστροειδικής νόσου. Εµφανίζεται µέχρι και σε 20% των διαβητικών και µπορεί να προκαλέσει σοβαρή απώλεια της οράσεως, συµπεριλαµβανοµένης της τύφλωσης. Ποια είναι τα συµπτώµατα της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας; Συνήθως δεν υπάρχουν συµπτώµατα στην αµφιβληστροειδοπάθεια του υποστρώµατος, παρόλο που µπορεί να παρατηρηθεί σταδιακή θολερότητα της όρασης εάν συνυπάρχει οίδηµα της ωχράς κηλίδος. Μπορεί να µην παρατηρήσετε ποτέ αλλαγές στην όρασή σας. Η ιατρική εξέταση είναι ο µόνος τρόπος για να ανευρεθούν αλλαγές στο εσωτερικό του οφθαλµού σας. Όταν εµφανισθεί αιµορραγία, η όρασή σας µπορεί να γίνει θολερή, να γεµίσει µε θολά σηµεία ή ακόµα και να χαθεί 3
εντελώς. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει πόνος, η υπερπλαστική αµφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί σοβαρή µορφή της νόσου και απαιτεί άµεση ιατρική φροντίδα. Η εγκυµοσύνη και η υπέρταση µπορεί να χειροτερέψουν τη διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια. ιάγνωση της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας; Η καλύτερη προστασία κατά της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας είναι οι συχνές οφθαλµολογικές εξετάσεις από τον οφθαλµίατρό σας. Η αµφιβληστροειδοπάθεια σοβαράς µορφής µπορεί να υπάρχει χωρίς καθόλου συµπτώµατα. Η νόσος µπορεί να βελτιωθεί µε τη θεραπεία. Για την ανεύρεση διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας, ο οφθαλµίατρος εξετάζει το εσωτερικό του µατιού χρησιµοποιώντας το οφθαλµοσκόπιο (βυθοσκόπηση). Οι κόρες των οφθαλµών ίσως να πρέπει να διασταλούν (να µεγαλώσουν) µε οφθαλµικές σταγόνες. Εάν ο οφθαλµίατρος παρατηρήσει διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια µπορεί να συµβουλευθεί τις έγχρωµες φωτογραφίες του αµφιβληστροειδούς ή την ειδική εξέταση που λέγεται φλουροαγγειογραφία για να διαπιστώσει εάν χρειάζεστε θεραπεία. Η αγγειογραφία µε φλουροσκεϊνη είναι δοκιµασία κατά την οποία σας χορηγείται χρωστική µε τη µορφή ενέσεως στο χέρι και λαµβάνονται ειδικές φωτογραφίες του µατιού σας. Xρησιµοποιoύµε δε και στην Ελλάδα την ειδική διαγνωστική συσκευή που χρησιµοποιεί λειζερ και οχι ενέσιµες ουσίες για την έγκαιρη διάγνωση οιδήµατος της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας (ΗRΤ). Image Quality Πως θεραπεύεται η διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια; Ο ρ. Κανελλόπουλος θα λάβει υπόψη : Την ηλικία σας Το ιατρικό ιστορικό σας Τον τρόπο ζωής σας Τον έλεγχο του διαβήτη και συγκεκριµένα τις εξετάσεις γλυκοσιλιωµένης αιµοσφαιρίνης (ΗbA1C) που πρέπει να κάνετε κάθε 3 µήνες Την έκταση της βλάβης στον αµφιβληστροειδή Σε πολλές περιπτώσεις η θεραπεία δεν είναι απαραίτητη, αλλά θα χρειαστεί να εξακολουθήσετε να κάνετε συχνές οφθαλµολογικές εξετάσεις. Σε άλλες περιπτώσεις συνιστάται θεραπεία για να σταµατήσει η βλάβη της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας και να βελτιωθεί η όραση όποτε αυτό είναι εφικτό. Χειρουργική µε λέιζερ: Η διαδικασία αυτή βοηθά συχνά στην θεραπεία της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας. Μια φωτεινή ακτίνα λέιζερ εστιάζεται επάνω 4
στον κατεστραµµένο αµφιβληστροειδή. Μικρές δόσεις της ακτίνας λέιζερ µπορούν να σφραγίσουν τη διαρροή από τα αµφιβληστροειδικά αγγεία για να ελαττώσουν το οίδηµα της ωχράς. Αυτό καλείται φωτοπηξία. Η υγρή (εξιδρωµατική) µορφή της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας όπως και το οίδηµα ωχράς, µπορεί να σταθεροποιηθεί ή και να θεραπευθεί σε ορισµένες περιπτώσεις µε έγχυση ειδικού φαρµάκου (ΑVASTIN) και κορτιζόνης (ΚΕΝΑLOG) µέσα στην κοιλότητα του υαλοειδούς. Πρόκειται για µια επαναστατικά χρήσιµη θεραπεία που διαθέτουµε και στην Ελλάδα από το 2006. Έχει ήδη γίνει διαδικασία ρουτίνας σε πολλά ανάλογα κέντρα στις Η.Π.Α. Για την ανώµαλη ανάπτυξη των αγγείων (νεοαγγείωση), οι δόσεις της ακτίνας λέιζερ διαχέονται στις πλαϊνές περιοχές του αµφιβληστροειδή. Οι µικροσκοπικές ουλές του λέιζερ ελαττώνουν την ανώµαλη ανάπτυξη αγγείων και βοηθούν στην ανάπτυξη δεσµών ανάµεσα στον αµφιβληστροειδή και το οπίσθιο τοίχωµα, λειτουργώντας ως προληπτικό µέτρο για την αποκόλληση. Κατά τη φωτοπηξία, το λέιζερ εστιάζεται επάνω στον αµφιβληστροειδή για να σφραγίσει τις διαρροές από τα αγγεία και να ελαττώσει την ανώµαλη ανάπτυξη νέων αγγείων. Η επέµβαση µε λέιζερ πραγµατοποιείται στο κέντρο µας. Εάν η διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια ανιχνευθεί πρώιµα, η χειρουργική µε λέιζερ µπορεί να επιβραδύνει την απώλεια της όρασης. Ακόµα και στα πιο προχωρηµένα στάδια της νόσου (υπερπλαστική αµφιβληστροειδοπάθεια), ελαττώνει τις πιθανότητες σοβαρής απώλειας της όρασης. Κρυοθεραπεία: Εάν το υαλώδες παρουσιάσει θολερότητες αίµατος, η χειρουργική µε λέιζερ δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί έως ότου το αίµα σταθεροποιηθεί ή καθαρίσει. Σε ορισµένες περιπτώσεις αιµορραγίας µέσα στο υαλώδες, η κρυοθεραπεία ή το πάγωµα του αµφιβληστροειδούς µπορεί να βοηθήσει στη συρρίκνωση των ανώµαλων αγγείων. Εκτοµή του υαλώδους: Σε προχωρηµένες περιπτώσεις υπερπλαστικής διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας, ο οφθαλµίατρος µπορεί να συστήσει εκτοµή του υαλώδους. Αυτή η µικροχειρουργική επέµβαση πραγµατοποιείται µόνο στο χειρουργείο. Η εκτοµή του υαλώδους αποµακρύνει το θολό υαλώδες και το αντικαθιστά µε ένα καθαρό διάλυµα. 5
ιόρθωση αποκόλλησης του αµφιβληστροειδούς DIABETIC RETINOPATHY APR 2009 A. John Kanellopoulos Εάν ο ουλώδης ιστός αποκολλήσει τον αµφιβληστροειδή από το οπίσθιο τοίχωµα, µπορεί να εµφανιστεί σοβαρή απώλεια της όρασης ή και τύφλωση εκτός εάν πραγµατοποιηθεί επέµβαση για την επανατοποθέτηση του αµφιβληστροειδούς. Ποιος είναι ο δικός σας ρόλος στη θεραπεία; Η επιτυχής αντιµετώπιση της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας εξαρτάται από τη θεραπεία που πρέπει να αρχίσει πολύ νωρίς τον οφθαλµίατρό σας. Η συµπεριφορά σας και η προσοχή σας σε φάρµακα και δίαιτα είναι πολύ σηµαντικές. Θα πρέπει να διατηρήσετε τα επίπεδα του σακχάρου σας, να αποφύγετε το κάπνισµα και να προσέχετε τη πίεσή σας. Σηµαντικός δείκτης της καλής θεραπείας είναι οι εξετάσεις σακχάρου και κυρίως της γλυκοσιλιοµένης αιµοσφαιρίνης (HbA1C) ανά τρίµηνο. Εαν καταφέρετε και την διατηρήσετε σε επίπεδα κάτω του 65%, ελαχιστοποιείτε τις πιθανότητες διαβητικών επιπλοκών υγείας. Η σωµατική άσκηση συνήθως δεν αποτελεί πρόβληµα για τους ασθενείς µε αµφιβληστροειδοπάθεια υποστρώµατος. Συχνά σε ασθενείς µε ενεργό υπερπλαστική αµφιβληστροειδοπάθεια η συµβουλή είναι να περιοριστεί η επίµονη σωµατική άσκηση. Η απώλεια της όρασης µπορεί σε µεγάλο βαθµό να προληφθεί. Η διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια µπορεί να είναι εµφανιστεί χωρίς καθόλου συµπτώµατα. Η πρώιµη ανίχνευση της διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας αποτελεί την καλύτερη προστασία ενάντια στην απώλεια της οράσεως. Οι ασθενείς µε διαβήτη θα πρέπει να προγραµµατίζουν την εξέταση από έναν οφθαλµίατρο τουλάχιστον µία φορά κάθε χρόνο. Συχνότερες οφθαλµολογικές εξετάσεις µπορεί να χρειαστούν από τη στιγµή που θα διαγνωσθεί διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια. Με προσεκτική παρακολούθηση µπορεί να αρχίσει θεραπεία προτού προσβληθεί η όραση. Οι χειρουργικές επεµβάσεις, η χρήση αντιαγγειογεννητικών ουσιών και οι επεµβάσεις µε λέιζερ αποτελούν πολύ αποτελεσµατική θεραπεία διαβητικής αµφιβληστροειδοπάθειας. Εάν έχετε άλλα ερωτήµατα ή θέλετε περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε µαζί µας ή επισκεφθείτε την ιστοσελίδα µας: www.laservision.gr 6