Όλγα Χ. Βερικάκη Κλινική Κοινωνική Λειτουργός,Msc Συμβουλευτικής Ψυχιατρικός Τομέας - Γ.Ν.Α «Ο Ευαγγελισμός»
Ηκοινωνικήεργασίακαλείταιναλειτουργήσεισυμπληρωματικάμετην ιατρική παρέμβαση, παρέχοντας παράλληλα ενίσχυση στον πάσχοντα από σοβαρό νόσημα και στο οικογενειακό περιβάλλον του. Ηαπειλή της απώλειας της υγείας επηρεάζει όλο το σύστημα -πάσχων-οικογενειακό περιβάλλον- το οποίο χαρακτηρίζεται από ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς και έρχονται αντιμέτωποι με προκλήσεις τόσο σε σωματικό, ψυχολογικό, κοινωνικό όσο και σε πνευματικό επίπεδο. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται και ως «διεργασία προπαρασκευαστικού θρήνου» (process of anticipatory grief).
Συναισθήματα άγχους/ματαίωσης προσωπικού νοσοκομείου «Τριγωνική» σχέση ασθενούς -ιατρονοσηλευτικού προσωπικού- κοινωνικού λειτουργού Παρέμβαση Κ.Λ. ως «διαμεσολαβητής» ή «συνήγορος» Βασικά αιτήματα ασθενούς: πληροφόρηση, τρόποι θεραπείας, προσδόκιμο ζωής
Θεώρηση ατόμου στο περιβάλλον (person in-environment process) Ψυχοδυναμικό μοντέλο Μοντέλο παρέμβασης στην κρίση Μοντέλο επικεντρωμένης σε στόχους κοινωνικής εργασίας Μοντέλο επικεντρωμένο στον ασθενή (person-centered approach) (Cleanthous & Newman, 2010). Μοντέλο αυτό-διαχείρισης στα θέματα της υγείας (Barlow, 2002)
Πλαίσιο κατανόησης χρόνιας νόσου Προσέγγιση άμεσης κοινωνικής εργασίας στον πάσχοντα: άμεση παρέμβαση, ενίσχυση στην κατανόηση της δά διάγνωσης, συμμετοχή στην ενημέρωση για το θεραπευτικό πλάνο, ενημέρωση για δαπάνες, εδραίωση συνέχισης συνεργασίας/παραπομπή Προσέγγιση κοινωνικής εργασίας στην οικογένεια
την άμεση παρέμβαση στην κρίση με την ενίσχυση του πάσχοντα αλλά και του υπάρχοντος οικογενειακού του περιβάλλοντος στην κατανόηση της διάγνωσης, την συμμετοχή στην ενημέρωση για το θεραπευτικό πλάνο από το θεράποντα και τον προγραμματισμό για τη περαιτέρω παρακολούθηση του, την ενημέρωση για τυχόν επιπλέον δαπάνες και κάλυψη κόστους διάφορο-διαγνωστικών εξετάσεων (συνταγογράφηση, follow-up), (ιδιαίτερη σημασία δίδεται σε περίπτωση που ο πάσχων έχει απολέσει την ασφαλιστική του ικανότητα),
τον συντονισμό και διασύνδεση με βασικές πηγές υποστήριξης της κοινότητας, και την εδραίωση συνέχισης της συνεργασίας ή της παραπομπής αν κρίνεται αναγκαίο σε εξειδικευμένη μονάδα φροντίδας υγείας ή σε μετανοσοκομειακό πλαίσιο, στα πλαίσια της αναγκαιότητας συνεχιζόμενης παρακολούθησης (Judd & Sheffield, 2010).
Τα κλινικά μοντέλα παρέμβασης επικεντρώνονται σε δύο θεματικές: Στην υπαρξιακή διερεύνηση του νοήματος Στην αναγκαιότητα σύνδεσης με την οικογένεια ή με άλλους οικείους που θα αναλάβουν ένα φροντιστικό ρόλο.
Ζητήματα που χρειάζεται ο Κ Λ να λάβει υπόψη του: Το υποκειμενικό νόημα που αποδίδεται στη νόσο. Ενσυναισθητική κατανόηση αρνητικών αισθημάτων Το αναπάντεχο μιας χρόνιας νόσου αποτελεί ναρκισσιστικό πλήγμα Εκτίμηση παραγόντων ζωής του πάσχοντα Συναισθηματική εμπερίεξη του πάσχοντα Goldstein, 2001.
Τρεις παράγοντες έχουν μελετηθεί σε σχέση με την ανακοίνωση ενός σοβαρού νοσήματος στην οικογένεια: Η συστηματική και με σαφήνεια πληροφόρησή τους, Η ανάγκη να νιώθουν ασφαλείς λί ότι παρέχεται στον ασθενή τους ποιοτική φροντίδα, Η ανάγκη για κατάλληλες συνθήκες νοσηλείας. (Παπάζογλου, Μπελλάλη & Παπαδάτου, 2010, σ.505)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ υψηλοί παράγοντες κινδύνου (άλλες πιθανές απώλειες, συμπεριφορικές αντιδράσεις στη παρούσα κρίση- απώλεια υγείας), ποιά η κοινωνική και οικονομική κατάσταση του ασθενούς και των συγγενών του (παρουσία πολλαπλών ψυχοκοινωνικών προβλημάτων;)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ποιά οά η ψυχολογική κατάσταση αά α των συγγενών εώ (είναι α αυτοί σε θέση να αντιμετωπίσουν την κατάσταση;), τη διαθεσιμότητα μέσων υποστήριξης, ποιά η αντίληψη της παρούσας συνθήκης υγείας από τους συγγενείς. (Kinrade, Jackson & Tomnay, 2011)
Διατήρηση αυτόνομης σκέψης/ αποφυγή ταύτισης ή υπερεμπλοκής Ενεργή επαφή με το νόημα που αποδίδεται στην ανακοίνωση του χρόνιου νοσήματος Διερεύνηση προτύπων επικοινωνίας μεταξύ των μελών της οικογένειας του πάσχοντα Ενθάρρυνση άμεσης επικοινωνίας Ενίσχυση να κατανοήσουν τα δυναμικά των σχέσεων μεταξύ του πάσχοντα και του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Weinstein, 2008
Δημοπούλου-Λαγωνίκα, Μ., (2009). Μεθοδολογία Κοινωνικής Εργασίας/ Μοντέλα Παρέμβασης: από την ατομική στη γενικήολιστική προσέγγιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Mc Leod, J., (2003). Εισαγωγή στη Συμβουλευτική. Αθήνα: Μεταίχμιο. Παπάζογλου, Ε., Μπελλάλη, Θ.,& Παπαδάτου, Δ. (2010). Υποστήριξη των συγγενών τουαρρώστου που πεθαίνει από την ομάδα υγείας. Στο Κουλιεράκης, Γ., Πασχάλη, Α., Ρότσικα, Β. & Τζινιέρη- Κοκκώση, Μ., (Επιμ.). Κλινική Ψυχολογία και Ψυχολογία της Υγείας (σελ.503-530). Αθήνα: Παπαζήση.
Παπαδάτου, Δ. &Αναγνωστόπουλος, Φ. (1999). ΗΨυχολογίαστο χώρο της υγείας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. ρ Σάλτσμπεργκ- Ουϊτενμπέργκ, Ι. (1995). Η αυτογνωσία από ψυχαναλυτική θεώρηση και οι ανθρώπινες σχέσεις. (Μια κλαϊνική προσέγγιση). Αθήνα: Καστανιώτη. Σηφακάκη, Γ., (1995). Αντιμετωπίζοντας την ανίατη ασθένεια και το θάνατο: Η σκοπιά της ψυχολογίας. Στο Ποταμιάνος, Γ., (Επιμ.). Δοκίμιαστηψυχολογίατηςυγείας(σελ. 131-180). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Auslander, G., (2001). Social work in health care: what have we achieved? Journal of Social Work, 1(2):201-222. Cleanthous, S. & Newman, St., (2010). Health psychology interventions to improve outcomes in chronic illness. Στο Κουλιεράκης, Γ., Πασχάλη, Α., Ρότσικα, Β. & Τζινιέρη-Κοκκώση, Μ., (Επιμ.). Κλινική Ψυχολογία και Ψυχολογία της Υγείας (σελ. 349-364). Αθήνα: Παπαζήση. Damaskos, P., & Gerbino, S. (2014). Introduction to the special issue: coping with chronic cancer: Clinical approaches for Oncology Social Work practice. Social Work in Health Care, 53: 1-4.
Fobair, P., (2009). Historical threads in the development of Oncology Social Work. Journal of Psychosocial Oncology, 27 (2): 155-215. Goldstein. E.G., (2001). Object relations theory and selfpsychology in social work practice. New York: The Free Press. Judd, R. G., & Sheffield, Sh. (2010). Hospital social work: contemporary roles and professional activities. Social Work in Health Care, 49:9, 856-871.
Kinrade, T., Jackson, A. C. & Tomnay, J., (2011). Social workers perspectives on the psychosocial needs of families during critical illness. Social Work in Health Care, 50: 9, 661-681. Miller, G., (2012). Application of theory to family-centered care: a role for social workers. Social Work in Health Care, 51: 89-106. Newman, St., Steed, L. & Mulligan, K. (2004). Self- management interventions for chronic illness. www.thelancet.com Vol364. Weinstein, J., (2008). Working with loss, death and bereavement. A guide for social workers. London: Sage.
Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας