«Η αναζήτηση στο ιαδίκτυο, οι ιστοσελίδες σαν πηγή πληροφόρησης και η αξιοπιστία τους» µια διδακτική προσέγγιση βασισµένη στη θεωρία του de Bono µε χρήση Web 2.0 εφαρµογών Τσελεπίδου Μαρία 1 1 Καθηγήτρια Πληροφορικής, 1 ο Γυµνάσιο ράµας Mεταπτυχιακή φοιτήτρια «Εξειδίκευση στα Πληροφοριακά Συστήµατα», Ε.Α.Π. tselepidou@yahoo.com Περίληψη Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται µια διδακτική προσέγγιση στο µάθηµα της Πληροφορικής Γυµνασίου στην οποία χρησιµοποιήθηκε ένας «διαφορετικός» τρόπος διδασκαλίας µε χρήση των έξι καπέλων σκέψης του Edward de Bono σε συνδυασµό µε web 2.0 εφαρµογές. Η εφαρµογή έγινε στη Β τάξη και στο κεφάλαιο «Υπηρεσίες Αναζήτησης στον Παγκόσµιο Ιστό». Με βάση τη µεθοδολογία των έξι σκεπτόµενων καπέλων οι µαθητές χωρίζονται σε έξι οµάδες, όσες και τα καπέλα και χρησιµοποιώντας ένα διαδικτυακό συνεργατικό χώρο -Wiki-, συνεργάζονται, µοιράζονται εµπειρίες, δηµιουργούν, συµµετέχουν ενεργά στη διδασκαλία και κτίζουν µόνοι τους τη γνώση. Αποδεικνύεται από την εφαρµογή στην τάξη ότι οι µαθητές µε την χρήση των νέων τεχνολογιών- web2.0 εφαρµογές-, του διαδικτύου, την εφαρµογή των αρχών του εποικοδοµητισµού και την τεχνική της οµαδοσυνεργατικής διδακτικής µεθόδου, µαθαίνουν να χρησιµοποιούν «σωστά» το διαδίκτυο σαν πηγή πληροφόρησης, να αξιολογούν τις ιστοσελίδες ως προς την αξιοπιστία τους και να σέβονται τα πνευµατικά δικαιώµατα. Λέξεις κλειδιά: Εξι καπέλα σκέψης του Edward de Bono, Β Γυµνασίου, web2.0 εφαρµογές, µηχανές αναζήτησης. Εισαγωγή Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται µία βιωµατική διδασκαλία που υιοθετεί τη µεθοδολογία των «έξι καπέλων σκέψης» του Edward de Bono σε συνδυασµό µε τη χρήση web2.0 εφαρµογών (Wiki). Χρησιµοποιούνται έξι διαφορετικά καπέλα σε έξι διαφορετικά χρώµατα, άσπρο, µαύρο, πράσινο, κόκκινο, κίτρινο, µπλε που το καθένα συµβολίζει έναν συγκεκριµένο τρόπο σκέψης. Φορώντας ένα από τα καπέλα, σηµαίνει ότι επιλέγουµε τον συγκεκριµένο τρόπο σκέψης. Αλλάζοντας το χρώµα του καπέλου που φοράµε, αλλάζουµε τη µέθοδο της σκέψης ή την οπτική µας στο εκάστοτε θέµα (De Bono, 1995). Στην οµαδοσυνεργατική αυτή διδασκαλία οι µαθητές χωρίζονται σε έξι οµάδες, όσες και τα καπέλα. Η κάθε οµάδα προσεγγίζει το κεφάλαιο των Μηχανών Αναζήτησης και ειδικότερα την ιστορία των µηχανών αναζήτησης, την αξιοπιστία των ιστοσελίδων που επισκέπτεται και τον σεβασµό των πνευµατικών δικαιωµάτων στο ιαδίκτυο από τη «σκοπιά» του καπέλου που φοράει. Το µάθηµα ξεφεύγει από τα «στενά» όρια της τάξης γίνεται πιο ελκυστικό και ενδιαφέρον για τους µαθητές. Οι µαθητές χρησιµοποιούν το διαδίκτυο για άντληση πληροφοριών και τα αποτελέσµατα της κάθε οµάδας παρουσιάζονται στο Wiki της τάξης και στη σελίδα του κάθε «καπέλουοµάδας» καθώς και στις σελίδες που «χτίζονται» από όλες τις οµάδες. Στο τέλος παρουσιάζεται από την ολοµέλεια της τάξης ένα ολοκληρωµένο προϊόν, µια πλήρης ηλεκτρονική παρουσίαση του µαθήµατος που είναι στη διάθεση των επόµενων τάξεων. Από τη θεώρηση του εποικοδοµητισµού δίνεται έµφαση στην ενεργητικό ρόλο του µαθητή και στην επίλυση πραγµατικών προβληµάτων διερευνητικού χαρακτήρα τα οποία δηµιουργούν κίνητρο για τους µαθητές (Κορδάκη, 2000).
2 Στόχος της διδακτικής αυτής προσέγγισης είναι η ενεργός συµµετοχή των µαθητών στη µαθησιακή διαδικασία, η ανάπτυξη οµαδοσυνεργατικού πνεύµατος, η χρήση του διαδικτύου, η ηλεκτρονική συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών µέσω web2.0 εφαρµογών για την κατάκτηση της γνώσης, η προώθηση δεξιοτήτων και δηµιουργικότητας και η ενίσχυση της αυτοµάθησης (Ferrari et al., 2009). Η υλοποίηση της διδασκαλίας στην τάξη δικαιώνει τους στόχους που τέθηκαν όπως φαίνεται από το Wiki που δηµιουργήθηκε από τους µαθητές και την αποτίµηση της συγκεκριµένης µεθόδου. Η µεθοδολογία του Eduard de Bono στη µάθηση Ο κοινωνικοπολιτισµικός παράγοντας παίζει έναν ουσιώδη ρόλο στη µάθηση. Η µάθηση δηµιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόµου µε άλλα άτοµα σε συγκεκριµένες επικοινωνιακές περιστάσεις και µέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων (Doise και Mugny,1984). Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Edward de Bono εφηύρε τη µέθοδο των Έξι Σκεπτόµενων Καπέλων, η οποία δηµιουργήθηκε για να παρουσιάσει τις διάφορες µεθόδους σκέψης που χρησιµοποιούν οι άνθρωποι σε περιπτώσεις επίλυσης προβληµάτων. Έτσι, κάθε καπέλο αντιπροσωπεύει έναν συνηθισµένο τρόπο σκέψης που χρησιµοποιούµε για να λύσουµε προβλήµατα. Ένα ζητούµενο µέσω αυτής της µεθόδου είναι να µπορέσουµε να εντοπίσουµε τις διαφορετικές µεθόδους σκέψης που χρησιµοποιεί το κάθε άτοµο και συνεπώς, να κατανοήσουµε την δική µας προσέγγιση των πραγµάτων. Ο άλλος στόχος είναι να καταφέρουµε να καταλάβουµε καλύτερα τις σκέψεις των άλλων και έτσι, πιθανόν να ενσωµατώσουµε κάποιες στις δικές µας. Χρησιµοποιούνται έξι διαφορετικά καπέλα σε έξι διαφορετικά χρώµατα, άσπρο, µαύρο, πράσινο, κόκκινο, κίτρινο, µπλε που το καθένα συµβολίζει έναν συγκεκριµένο τρόπο σκέψης. Φορώντας ένα από τα καπέλα, σηµαίνει ότι επιλέγουµε τον συγκεκριµένο τρόπο σκέψης. Αλλάζοντας το χρώµα του καπέλου που φοράµε, αλλάζουµε τη µέθοδο της σκέψης ή την οπτική µας στο εκάστοτε θέµα (De Bono, 1995). Το Λευκό καπέλο αναπαριστά τα δεδοµένα και τις πληροφορίες τις σχετικές µε την κατάσταση. Είναι αντικειµενική γνώση, περισσότερο περιγραφή παρά εξήγηση. Το Κόκκινο καπέλο αναπαριστά τις συναισθηµατικές αντιλήψεις της κατάστασης. Είναι µια υποκειµενική εµπειρία, συναισθήµατα και διαίσθηση. Το Πράσινο καπέλο παράγει νέες ιδέες, προτάσεις ή λύσεις. Συµβολίζει την ανοιχτή και δηµιουργική σκέψη. Το Κίτρινο καπέλο συλλέγει τις θετικές πτυχές µιας προτεινόµενης λύσης, τα πλεονεκτήµατα ή τα µελλοντικά οφέλη. Αναπαριστά την θετική πλευρά µιας επιλεγµένης λύσης. Το Μαύρο καπέλο συλλέγει όλες τις αρνητικές πτυχές µιας λύσης ή απόφασης. Περιγράφει κινδύνους, δυσφορίες ή αρνητικές επιπτώσεις Μπλε καπέλο αναπαριστά τον έλεγχο όλης της διαδικασίας. Προτείνει και καθοδηγεί τα επόµενα βήµατα, τόσο κατά την διάρκεια της συνάντησης όσο και µετά. Αυτό το καπέλο επιτρέπει στους συµµετέχοντες να καθοδηγούν την διαδικασία και να επικεντρώνονται στη µέθοδο µε σωστή κατεύθυνση. Η χρήση της µεθοδολογίας De Bono σε συνδυασµό µε την εκπαιδευτική τεχνική της οµάδας ενισχύει την οµαδοσυνεργατική διδασκαλία προσδίνοντάς της ένα διαφορετικό «χρώµα» µε τη χρήση των καπέλων. Η οµαδοσυνεργατική διδασκαλία είναι παιδαγωγική και διδακτική διαδικασία, που µεσολαβεί α- νάµεσα στην παραδοσιακή και στην εξατοµικευµένη µάθηση και οδηγεί στην οµαδοσυνεργατική µάθηση, δηλαδή στη διαδικασία οµαδικής µάθησης στην οποία λαµβάνουν χώρα σηµαντικές µαθησιακές αλληλεπιδράσεις µεταξύ των µαθητών (Ζωγόπουλος, 2012). Η οµαδοσυνεργατική διδασκαλία και µάθηση βοηθά τα παιδιά µε χαµηλή επίδοση να ξοδέψουν λιγότερο χρόνο έξω από το θέµα που επεξεργάζονται και επηρεάζει θετικά την επίδοσή τους. Εµπλέκει τους µαθητές /τριες περισσότερο ενεργά στη διαδικασία µάθησης. Αναδεικνύει τις αδυναµίες των µαθητών και συµβάλλει στην άµβλυνσή τους. Βελτιώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις µαθητών, ειδικά όταν η επιλογή των οµάδων είναι τυχαία. (Χιονίδου -Μοσκοφόγλου, 2000). Η χρήση των Web 2.0 εφαρµογών στην εκπαίδευση Ο όρος Web 2.0 (Ιστός 2.0), ειπώθηκε για πρώτη φορά το 2004 κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου µεταξύ της O Reilly Media και της MediaLive International όπου πρότειναν ιδέες για την αναβάθµι-
3 ση του διαδικτύου και χρησιµοποιείται για να περιγράψει τη νέα γενιά του Παγκόσµιου Ιστού η ο- ποία βασίζεται στην όλο και µεγαλύτερη δυνατότητα των χρηστών του ιαδικτύου να µοιράζονται πληροφορίες και να συνεργάζονται online. Αυτή η νέα γενιά είναι µια δυναµική διαδικτυακή πλατφόρµα στην οποία µπορούν να αλληλεπιδρούν χρήστες χωρίς εξειδικευµένες γνώσεις σε θέµατα υπολογιστών και δικτύων. Η αλληλεπίδραση των χρηστών δεν εξαρτάται πλέον από τους άµεσους τρόπους επικοινωνίας (e-mails). ( Vickery, Graham, et al., 2007). Χαρακτηριστικά των web 2.0 εφαρµογών είναι η δηµιουργικότητα, η διάδοση πληροφοριών, το συνεργατικό ασύγχρονο - σύγχρονο περιβάλλον, η χρήση εργαλείων που επιτρέπουν στον χρήστη να κάνει σχόλια, αλλαγές, αξιολογήσεις και οι δυναµικές ιστοσελίδες. Χαρακτηριστικές εφαρµογές του Web 2.0 είναι τα κοινωνικά µέσα (social media), τα wiki και τα blog. Στην εκπαιδευτική διαδικασία οι web 2.0 εφαρµογές,wiki, χρησιµοποιούνται για την ανάπτυξη δεξιοτήτων παραγωγής γραπτού λόγου, συλλογή πληροφοριών, δηµιουργία e-portfolio, καταγραφή αποτελεσµάτων έρευνας, δηµοσίευση σχεδίων εργασίας. Η χρήση των web 2.0 εφαρµογών όπως το wiki της παρούσας εργασίας ενισχύει την συνεργατική µάθηση που µπορεί να οριστεί ως η από κοινού εργασία πάνω σε ένα συγκεκριµένο θέµα µε τρόπο τέτοιο ώστε να προωθείται η ατοµική µάθηση µέσω των συνεργατικών διεργασιών (Σγουροπούλου, Κουτουµάνος 2001). Οι σύγχρονες κονστρουκτιβιστικές εκπαιδευτικές προσεγγίσεις (constructivist approach) (Bruner, 1960) δίνουν ιδιαίτερη έµφαση στην ενεργό συµµετοχή των µαθητών, στην οµαδοσυνεργατική προσέγγιση του γνωστικού αντικειµένου, στην καθοδηγούµενη ανακάλυψη των πληροφοριών και στην αλληλεπίδραση µε πιο ικανούς ενήλικες ή συµµαθητές(vigotsky L.V., 1978). Το Wiki υποστηρίζει: την ανάπτυξη κοινοτήτων µάθησης, δηµιουργεί ένα θετικό κίνητρο για την συµµετοχή των µαθητών στο µάθηµα, ενισχύει τη σύνδεση του σχολείου µε την παραγµατική ζωή, κοινωνικοποιεί τους µαθητές, η χρήση του βοηθάει στην ανταλλαγή απόψεων µεταξύ των µαθητικών οµάδων και στην επικοινωνία εκπαιδευτικού-µαθητή εκτός σχολείου.(james Governor et al., 2009). Το Wiki του µαθήµατος Η web 2.0 εφαρµογή που χρησιµοποιήθηκε για την εφαρµογή της διδακτικής µεθόδου είναι το Wiki και συγκεκριµένα δηµιουργήθηκε στην δωρεάν διαδικτυακή πλατφόρµα http://www.wikispaces.com/ που ενδείκνυται για εκπαδευτικούς σκοπούς. Ένα wikispace είναι ένας ηλεκτρονικός χώρος που συνήθως χρησιµοποιείται για ένα σκοπό ή είναι αφιερωµένος σε ένα θέµα. Μπορεί να αποτελείται από πολλές σελίδες που µπορεί να περιέχουν εκτός από κείµενο, αρχεία, εικόνες βίντεο και συνδέσµους. Υπάρχουν τρείς τύποι χώρου στο wikispaces: Public (δηµόσιος) αυτός ο τύπος χώρου είναι θεατός από όλους και όλοι µπορούν να τον επεξεργαστούν, Protected (προστατευµένος) αυτός ο τύπος χώρου είναι θεατός από όλους, αλλά µόνο τα µέλη του µπορούν να τον επεξεργαστούν, Private (ιδιωτικός) αυτός ο τύπος χώρου είναι θεατός µόνο από τα µέλη του και µπορούν να τον επεξεργαστούν µόνο τα µέλη του.( Blog από το Τµήµα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών, Παν/µιο Αθηνών) Το wikispace είναι ιδιαίτερα εύκολο στη δηµιουργία πολλών χρηστών γιατί δίνει την δυνατότητα εισαγωγής στοιχείων και δηµιουργίας κωδικών µέσω πίνακα όπου έχουν καταχωρηθεί όλα τα στοιχεία των χρηστών, πχ. µέσω ενός αρχείου excel, στο οποίο έχουν καταχωρηθεί το όνοµα και το email του χρήστη. Υπάρχει η δυνατότητα για ανέβασµα διαφορετικών τύπων αρχείων (κειµένου, εικόνας, ήχου, βίντεο, κινούµενης εικόνας) και ηλεκτρονική βιβλιοθήκη όπου φυλάσσονται όλα τα αρχεία είτε χρησι- µοποιούνται στις σελίδες είτε όχι. Η επεξεργασία των σελίδων δεν παρουσιάζει δυσκολίες, ενώ δίνεται η δυνατότητα ενσωµάτωσης βίντεο, εισαγωγής συνδέσµων σε αρχεία, ιστοσελίδες και σε άλλες σελίδες µέσα στο wiki.
4 Υπάρχει ιστορικό που ενηµερώνεται για την δραστηριότητα του κάθε χρήστη κι έτσι εύκολα ο εκπαιδευτικός µπορεί να ελέγξει την συµµετοχή των µαθητών του στο µάθηµα. Το wiki που δηµιουργήθηκε για το µάθηµα είναι τύπου Protected και έχουν δηµιουργηθεί σελίδες για κάθε οµάδα µε το όνοµα του καπέλου που «φορούσε», «Ασπρο καπέλο», «Μαύρο καπέλο», «Κόκκινο καπέλο», «Μπλε καπέλο», «Πράσινο καπέλο», «Κίτρινο καπέλο». Άλλες σελίδες που υ- πάρχουν στο Wiki είναι «Μεθοδολογία De Bono», «Ιστορία των µηχανών αναζήτησης», «Αξιοπιστία των µηχανών αναζήτησης», «Πνευµατικά δικαιώµατα», «Αποτίµηση της µεθόδου», «Φυλλάδια- Εφαρµογή Φωτογραφίες», «Οµάδες Εργασίας», «Πηγές». Η δηµιουργία λογαριασµών των οµάδων στο Wiki έγινε από τον διδάσκοντα και δόθηκε ένας κωδικός εισόδου σε κάθε οµάδα. Η διεύθυνση του wiki είναι: http://using-web.wikispaces.com Ενσωµάτωση διδακτικής ύλης Το γνωστικό αντικείµενο των Μηχανών Αναζήτησης αφορά το Κεφάλαιο 7, Υπηρεσίες Αναζήτησης στον Παγκόσµιο Ιστό, του βιβλίου Πληροφορικής Γυµνασίου(Συγγραφείς: Αριστείδης Αράπογλου, Χρίστος Μαβόγλου, Ηλίας Οικονοµάκος, Κωνσταντίνος Φύτρος). Υλοποίηση Η διδακτική προσέγγιση υλοποιήθηκε τον Ιανουάριο - Φεβρουάριο του 2013 στο 1 ο Γυµνάσιο ρά- µας, στο τµήµα Β5 της Β τάξης και συµµετείχαν 17 µαθητές (14 κορίτσια και 3 αγόρια). Οι µαθητές δούλεψαν σε οµάδες 2-3 ατόµων. Το µάθηµα έγινε στο εργαστήριο πληροφορικής, χρησιµοποιήθηκαν 13 ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ένας βιντεοπροβολέας ( projector), πίνακας, camera, λογισµικό που υπάρχει εγκατεστηµένο στο εργαστήριο (MSWord, πρόγραµµα επεξεργασίας εικόνας ), web εφαρµογές και το διαδίκτυο. Είχε διάρκεια πέντε διδακτικές ώρες. Αρκετή δουλειά έγινε από τους µαθητές εκτός σχολικού ω- ραρίου µέσω διαδικτύου. Οι µαθητές δουλέψανε εξ αποστάσεως σύγχρονα και ασύγχρονα στο wiki του µαθήµατος (http://using-web.wikispaces.com). Ο ρόλος του εκπαιδευτικού ήταν καθοδηγητικός, παραινετικός και συµβουλευτικός, αφού παρείχε βοήθεια σε όποιο πρόβληµα αντιµετώπιζαν οι µαθητές στο εργαστήριο ή και όταν δούλευαν στον υπολογιστή τους στο σπίτι. Στόχοι που τέθηκαν από τον διδάσκοντα Να µάθουν οι µαθητές τι είναι και πώς λειτουργούν οι µηχανές αναζήτησης. Να γνωρίσουν τι σηµαίνει αξιοπιστία των ιστοσελίδων όταν χρησιµοποιούνται σαν πηγή πληροφόρησης. Να µάθουν τι σηµαίνει σέβοµαι τα πνευµατικά δικαιώµατα στο ιαδίκτυο. Να εξοικειωθούν µε τη χρήση των µηχανών αναζήτησης. Να αναπτύξουν ικανότητες συνεργασίας µεταξύ τους. Να εκφραστούν δηµιουργικά, να καλλιεργήσουν δεξιότητες αλλά και να αναπτύξουν τη φαντασία και την εφευρετικότητα τους µέσα από την τέχνη. Μεθοδολογία Την πρώτη διδακτική ώρα έγινε µια µικρή εισήγηση για τον τρόπο µε τον οποίο θα γίνει το µάθηµα. Ακολούθησε ενηµέρωση των µαθητών για την θεωρία των έξι καπέλων του De Bono µε επίδειξη κατάλληλου βίντεο. Στη συνέχεια σύµφωνα µε τη Θεωρία του De Bono οι µαθητές χωρίστηκαν σε έξι οµάδες όσα και τα χρώµατα των καπέλων. Η επιλογή των οµάδων ήταν τυχαία κι έγινε µε κλήρωση. Οι µαθητές τράβηξαν από ένα χαρτάκι και ανάλογα µε το χρώµα που έγραφε αυτό συγκρότησαν την οµάδα τους: Άσπρο καπέλο, Μαύρο καπέλο, Κόκκινο καπέλο, Μπλε καπέλο, Πράσινο καπέλο, Κίτρινο καπέλο. Για το χωρισµό σε οµάδες είχαν αγοραστεί και καπέλα στα έξι χρώµατα. Οι
5 µαθητές φόρεσαν κυριολεκτικά τα καπέλα τους και ξεκίνησε το µάθηµα. Έγινε επίδειξη του τρόπου λειτουργίας του wikispaces και έγινε εγγραφή των οµάδων στο wiki της τάξης. Τη δεύτερη διδακτική ώρα έγινε παρουσίαση των µηχανών αναζήτησης, του τρόπου λειτουργίας τους και των τεχνικών αναζήτησης µέσα από κατάλληλους εκπαιδευτικούς ιστοτόπους. Στη συνέχεια δόθηκε το πρώτο φυλλάδιο εργασίας όπου η κάθε οµάδα καλούνταν ανάλογα µε το χρώµα του καπέλου της να αναζητήσει πληροφορίες για την Ιστορία των µηχανών αναζήτησης (σκοπός - πλεονεκτή- µατα - µειονεκτήµατα) και να γράψει τα αποτελέσµατα της εργασίας της στη σελίδα της στο wikispace της τάξης using-web. Την τρίτη διδακτική ώρα έγινε αναφορά στην αξιοπιστία των µηχανών αναζήτησης, µοιράστηκε το δεύτερο φυλλάδιο εργασίας που πρότεινε κατάλληλους ιστοτόπους και κάθε οµάδα ανέλαβε ανάλογα µε το χρώµα του καπέλου της να εµπλουτίσει την σελίδα Αξιοπιστία µηχανών αναζήτησης στο Wiki αντλώντας πληροφορίες από το σχολικό βιβλίο και από το διαδίκτυο. Τη τέταρτη διδακτική ώρα µοιράστηκε το τρίτο φύλλο εργασίας και κάθε οµάδα ανέλαβε να κάνει αναζήτηση ιστοσελίδων µε θέµα την τέχνη. Ζητήθηκε από κάθε οµάδα να βρει για έναν ζωγραφικό πίνακα (Ηλιοτρόπια του Vincent van Gogh) συγκεκριµένες πληροφορίες ανάλογα µε το χρώµα του καπέλου της και να αξιολογήσει τα αποτελέσµατα µε βάση την αξιοπιστία των ιστοσελίδων που χρησιµοποιήθηκαν σαν πηγές. Τα αποτελέσµατα της εργασίας-εφαρµογής παραδόθηκαν σε ηλεκτρονικό έγγραφο (Word) και αναρτήθηκαν στο e-book που δηµιουργήθηκε για το µάθηµα στο site www.flipsnack.com. Η επιλογή του συγκεκριµένου πίνακα έγινε από την ολοµέλεια της τάξης. Την πέµπτη διδακτική ώρα έγινε ανατροφοδότηση και παρουσιάστηκε το Wiki και το e-book και οι οµάδες δηµιούργησαν µια αφίσα για τα πνευµατικά δικαιώµατα στο site http://www.glogster.com/ και ένα συνεφόλεξο στο site http://www.tagxedo.com/. Οι µαθητές συνεργάστηκαν στη δηµιουργία του e-book και δούλεψαν αρκετά στο Wiki και από το σπίτι. Τα Φυλλάδια Εργασίας υπάρχουν στο e-book του µαθήµατος. Αποτίµηση της µεθοδολογίας Η αποτίµηση της µεθοδολογίας που ακολουθήθηκε στην συγκεκριµένη διδακτική προσέγγιση έγινε µε βάση το τελικό αποτέλεσµα που παρουσίασε η τάξη, τον τρόπο που εργάστηκαν οι µαθητές και από τη συµπλήρωση ηλεκτρονικού ερωτηµατολογίου που δηµιουργήθηκε στα google docs και στάλθηκε στο προσωπικό e-mail των µαθητών. Το ερωτηµατολόγιο και τα στατιστικά που προέκυψαν βρίσκονται στη σελίδα του Wiki «Αποτί- µηση της µεθόδου» και στο e-book του µαθήµατος. Το τελικό αποτέλεσµα που παρουσίασε η τάξη ήταν περισσότερο από ικανοποιητικό. Οι µαθητές ενθουσιάστηκαν µε την µεθοδολογία των «Έξι σκεπτόµενων καπέλων» και τη χρήση του wikispaces. Οι νέοι σήµερα είναι εξοικειωµένοι µε την τεχνολογία και τη χρήση των κοινωνικών δικτύων, έ- τσι πολύ εύκολα µε ελάχιστα προβλήµατα χρησιµοποίησαν το χώρο του wikispaces. Βρήκαν την όλη διδακτική µέθοδο ευχάριστη όπως φαίνεται στο Σχήµα 1. Και τους βοήθησε αρκετά στην κατανόηση των εννοιών του µαθήµατος όπως φαίνεται στο Σχήµα 2. Σε γενικές γραµµές επιτεύχθηκαν οι διδακτικοί στόχοι που τέθηκαν από τον διδάσκοντα. Οι µαθητές µάθανε να χρησιµοποιούν σωστά το διαδίκτυο για αναζήτηση πληροφοριών, να αξιολογούν τα αποτελέσµατα και να σέβονται τα πνευµατικά δικαιώµατα στο διαδίκτυο. Αυτό φάνηκε κι από το συνολικό αποτέλεσµα που παρουσίασαν στο Wiki της τάξης. Έµαθαν πώς να δηµιουργούν οµαδικά εργασίες, να συνοµιλούν, να συµφωνούν, να διαφωνούν και να µοιράζονται εµπειρίες εξ αποστάσεως µέσω διαδικτυακών web 2.0 εφαρµογών. Εµαθαν να δουλεύουν οµαδοσυνεργατικά για τη δηµιουργία του wiki, µια διδακτική µέθοδο µε την οποία δεν είναι εξοικειωµένοι στο Ελληνικό σχολείο. Στην αρχή κάποιες οµάδες δεν συνεργαζόταν καθόλου, µάλιστα περιθωριοποιούσαν κάποια µέλη της οµάδας τους. Το ποιο ισχυρό σηµείο της εφαρµογής στην τάξη ήταν η καλή και δηµιουργική διάθεση των παιδιών. Το Wiki έγινε αποκλειστικά από τα παιδιά µε δουλειά στο σχολικό εργαστήριο και στο σπίτι.
6 Το ποιο αδύνατο σηµείο ήταν το γεγονός ότι το µάθηµα είναι µονόωρο και ο χρόνος κάποιες φορές δεν επαρκoύσε για την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στην επίλυση αυτού του προβλήµατος βοήθησε το διαδικτυακό περιβάλλον µάθησης αφού έδινε την δυνατότητα στους µαθητές να συνεργαστούν και να δουλέψουν και από το σπίτι. 9 8 7 6 5 4 Πώς θα χαρακτηρίζατε τη διαδικασία; 3 2 1 0 ΕΥΧΑΡΙΣΤΗ ΕΥΚΟΛΗ Ενδιαφέρουσα καικαινοτόµα Σχήµα 1. 6 5 4 3 2 Σας βοήθησε στην κατανόηση των εννοιών που περιλάµβανε το µάθηµα; 1 0 ΠΟΛΥ ΑΡΚΕΤΑ ΛΙΓΟ Σχήµα 2. Συµπεράσµατα Η εφαρµογή της συγκεκριµένης διδακτικής προσέγγισης µας οδηγεί στο συµπέρασµα ότι τα συνεργατικά εργαλεία του παγκόσµιου ιστού (web 2.0) µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως εκπαιδευτικά εργαλεία ανακαλυπτικής - διερευνητικής µάθησης. Αν συνδυασθούν δε µε οµαδοσυνεργατικές µεθόδους διδασκαλίας µπορούν µέσα σ' ένα ευχάριστο κοινωνικοπολιτισµικό περιβάλλον να οδηγήσουν τους µαθητές στην κατάκτηση της γνώσης. Ακόµα και µαθητές που δεν δείχνουν να έχουν ιδιαίτερη προτίµηση για το µάθηµα της πληροφορικής ενεργοποιούνται, αναλαµβάνουν πρωτοβουλίες, παίρνουν αποφάσεις, και συµµετέχουν αποδοτικά στο µάθηµα. Μαθητές µε χαµηλές επιδόσεις, µέσα από την οµάδα αποκτούν αυτοεκτίµηση και βοηθούνται από τους συµµαθητές τους. Η κατανόηση του συγκεκριµένου κεφαλαίου «Υπηρεσίες Αναζήτησης στον Παγκόσµιο Ιστό», του βιβλίου Πληροφορικής Γυµνασίου µόνο βιωµατικά µπορεί να γίνει από τους µαθητές. Η χρήση των Web 2.0 εφαρµογών δίνει την δυνατότητα στον διδάσκοντα να εµπλέξει τους µαθητές του στη διδακτική διαδικασία του µαθήµατος. Η χρήση οµάδων βοηθά στη συµµετοχή όλων των µαθητών και όχι µόνο αυτών που ασχολούνται µε την τεχνολογία και τον Υπολογιστή. ίνει ένα κίνητρο στους µαθητές να ασχοληθούν δηµιουργικά µε το διαδίκτυο, να γνωρίσουν συνεργατικά διαδικτυακά περιβάλλοντα που θα τους αποσπάσουν από τα κοινωνικά δίκτυα (Facebook) και θα τους δείξουν µια «άλλη» χρήση του διαδικτύου. Αυτή την µέθοδο διδασκαλίας την εφάρµοσα και σε άλλα µαθήµατα Πληροφορικής Γυµνασίου και συγκεκριµένα στην Α τάξη στο κεφάλαιο Πειρατεία Λογισµικού µε µεγάλη επιτυχία. Θα µπορούσε να γίνει εφαρµογή αυτής της µεθόδου διδασκαλίας και σε µαθητές των ΕΠΑ.Λ και των Γενικών Λυκείων σε µαθήµατα Πληροφορικής και στο Project. Επίσης θα µπορούσε να εφαρµοστεί και στις τάξεις Ε και ΣΤ του ηµοτικού Σχολείου στα πλαίσια του «Πληροφορικού Γραµµατισµού στο ηµοτικό» όπως καθορίζεται από το Πρόγραµµα σπουδών για τις ΤΠΕ στην Πρωτοβάθµια
7 εκπαίδευση. ιαθεµατικά σε συνδυασµό µε άλλο µάθηµα του Γυµνασίου και σε συνεργασία µε τον διδάσκοντα καθηγητή για την παρουσίαση ενός θέµατος πχ Ιστορίας, Γεωγραφίας, Μαθηµατικών κλπ. Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω την ιεύθυνση ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης ράµας για την ευκαιρία που µου έδωσε µέσω της πλατφόρµας Ασύγχρονης Εκπαίδευσης και του Εκπαιδευτικού σεµιναρίου «Learning By Six Thinking Hats» που διενεργήθηκε το σχολικό έτος 2012-2013, να γνωρίσω την µεθοδολογία των έξι καπέλων του Edward De Bono. Αναφορές Blog από το Τµήµα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών, Παν/µιο Αθηνών Εργαστήριο Εκπαιδευτικής και Γλωσσικής Τεχνολογίας, ανακτήθηκε 5/2/2014 http://wiki-project-diuoa.wikispaces.com Bono, Edward de, (1995), Serious creativity, Journal for Quality & Participation, 18(5) Bruner, J. (1960), Α Process of Education Doise, W., & Mugny, G. (1984). The social development of the intellect. Oxford, Pergamon Press James Governor, Dion Hinchcliffe, Duane Nickull, (2009), Web 2.0 architectures, O'Reilly Media / Adobe Dev Library James Governor, Dion Hinchcliffe, Duane Nickull, (2009), Web 2.0 architectures, O'Reilly Media / Adobe Dev Library Vickery, Graham, et al., (2007). Participative web and user-created content: web 2.0, wikis and social networking. Vigotsky L.V., (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Αποστάσεως Εκπαίδευση. Ζωγόπουλος, Ε. (2012). Η αποτελεσµατική ενσωµάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία Περιοδικό i- teacher τεύχος 4ο, ISSN 1792-4146 Κορδάκη, Μ. (2000). ιδακτική της Πληροφορικής. Πανεπιστηµιακές παραδόσεις. Πάτρα. Ματσαγγούρας, Η., (1989) Οµαδοκεντρική ιδασκαλία και Μάθηση, Αθήνα, Εκ. Γρηγόρη. Σγουροπούλου, Κ., Κουτουµάνος, Α., (2001), Η Επικοινωνία Μέσω Υπολογιστή για την Υποστήριξη των Κοινοτήτων Μάθησης. Εισήγηση στο 1o συνέδριο για την Ανοικτή και εξ Χιονίδου -Μοσκοφόγλου, Μ. (2000). Βασικές µέθοδοι οµαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και µάθησης στα µαθηµατικά. Ευκλείδης Γ. Επιθεώρηση Μαθηµατικής Εκπαίδευσης, 16 (52), 39-53.