Η Κοινωνική Υπηρεσία του ΤΕΙ - ΑΘΗΝΑΣ. Ιστορικό στελέχωση

Η Κοινωνική Υπηρεσία του ΤΕΙ - ΑΘΗΝΑΣ Ιστορικό στελέχωση Η Κοινωνική Υπηρεσία του ΤΕΙ Α έχει κλείσει μια δεκαετία ζωής. Οφείλει την ύπαρξή της σε απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος το1989, μετά από πρόταση καθηγητών του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας. Το προσωπικό της αποτελείται σήμερα από ένα ψυχίατρο - καθηγητή του ιδρύματος, με 6ώρες απασχόληση την εβδομάδα, ο οποίος έχει την επιστημονική εποπτεία του έργου, τέσσερις κοινωνικούς λειτουργούς με συνολικό χρόνο απασχόλησης 21 ωρών, μια κοινωνιολόγο με 11 ώρες και μια ασκούμενη κοινωνική λειτουργό με πλήρες ωράριο. Η προσέγγισή μας Η πρακτική μας στην Κοινωνική Υπηρεσία του ΤΕΙ Α, διέπεται από την αντίληψη ότι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, το νέο άτομο έρχεται αντιμέτωπο με καταστάσεις περιβαλλοντικές και προσωπικές, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν δυσμενώς τη διαδικασία μάθησής του, την ολοκλήρωση της ταυτότητας του και τη διαμόρφωση μιας θετικής στάσης ζωής, ή ακόμα, οι καταστάσεις αυτές, μπορεί να προκαλέσουν διάφορα προβλήματα κοινωνικής λειτουργικότητας και ψυχικής υγείας. Κατά συνέπεια, βασικός μας στόχος είναι, η προώθηση της ομαλής προσαρμογής των σπουδαστών στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό χώρο, αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, καθώς επίσης και η συμβολή μας, στην πρόληψη και αντιμετώπιση προβλημάτων ψυχοκοινωνικής υγείας των σπουδαστών. Αυτό το επιχειρούμε αφ ενός μέσα από γενικές δραστηριότητες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των σπουδαστών, οι οποίες ενισχύουν τα θετικά ή υγιή στοιχεία του περιβάλλοντος και αφ ετέρου μέσα από ειδικές παρεμβάσεις σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες των σπουδαστών και στο μέτρο των δυνατοτήτων μας. Προγράμματα Τα προγράμματα που εφαρμόζουμε είναι : Ενημέρωση & ευαισθητοποίηση της εκπαιδευτικής κοινότητας Ατομική συμβουλευτική Υποστήριξη κωφών & βαρήκοων σπουδαστών Υποστήριξη αλλοδαπών και ομογενών σπουδαστών Έρευνα αναγκών & προβλημάτων της εκπαιδευτικής κοινότητας Η ενημέρωση - ευαισθητοποίηση της εκπαιδευτικής κοινότητας, αποσκοπεί στην πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη στον τομέα της ψυχοκοινωνικής υγείας των σπουδαστών. Τα μέσα και οι δράσεις που χρησιμοποιούμε στο πρόγραμμα αυτό είναι : η γνωριμία των σπουδαστών με την Κοινωνική Υπηρεσία, η οποία επιτυγχάνεται σε γενικό επίπεδο με ενημερωτικές επισκέψεις του προσωπικού της Υπηρεσίας στις τάξεις των νεοεισερχόμενων σπουδαστών, καθώς επίσης και με τη διανομή του ενημερωτικού φυλλαδίου της Υπηρεσίας 1

στους σπουδαστές. Με το φυλλάδιο, καλωσορίζουμε τους σπουδαστές στην εκπαιδευτική κοινότητα, τους ενημερώνουμε για το ρόλο και το έργο της Κ.Υ. και τους προσκαλούμε σε κοινή δράση για αντιμετώπιση δυσκολιών και βελτίωση συνθηκών. Μια δεύτερη σημαντική δραστηριότητα που πραγματοποιούμε κάθε χρόνο από το 1997 σε αυτό το πρόγραμμα, είναι η αποκαλούμενη «εβδομάδα επικοινωνίας». Πρόκειται για μια ποικιλία μουσικών εικαστικών αθλητικών θεατρικών - εκδηλώσεων και ενημέρωσης για προγράμματα απεξάρτησης, που γίνονται στον εκπαιδευτικό χώρο και διαρκούν μια εβδομάδα. Ο στόχος αυτών των εκδηλώσεων είναι η ενίσχυση εναλλακτικών στάσεων και συμπεριφορών προς τη χρήση ουσιών, καθώς και η σύνδεση των σπουδαστών που κάνουν χρήση ουσιών με θεραπευτικά προγράμματα. Η «εβδομάδα επικοινωνίας» γίνεται σε συνεργασία με την κινητή μονάδα ενημέρωσης και θεραπευτικές κοινότητες του ΚΕΘΕΑ. Ένα δείγμα αυτής της δράσης είναι : ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ( 21 25 Μαΐου 2001) Διοργάνωση : Κοινωνική Υπηρεσία του ΤΕΙ-Α & Κινητή Μονάδα «ΠΗΓΑΣΟΣ» του ΚΕΘΕΑ Μόνιμες Εκδηλώσεις (Κεντρικό Αμφιθέατρο) Έκθεση αφίσας τμήματος Γραφιστικής Έκθεση χειροποίητου κοσμήματος ΚΕΘΕΑ Έκθεση Φωτογραφίας ΚΕΘΕΑ Ενημερωτικά Περίπτερα Θεραπευτικών Κοινοτήτων Ενημερωτικό Περίπτερο Αλλοδαπών Σπουδαστών Ενημερωτικό Περίπτερο Κωφών και Βαρήκοων Ενημερωτικό Περίπτερο Κοινωνικής Υπηρεσίας του ΤΕΙ-Α Παρουσία της Κινητής Μονάδας Ενημέρωσης ΠΗΓΑΣΟΣ του ΚΕΘΕΑ Πρόγραμμα άλλων εκδηλώσεων Δευτέρα : Δημιουργία Grafity Τρίτη : Τουρνουά αγώνων Μπάσκετ μεταξύ ομάδων του ΤΕΙ και ομάδων των θεραπευτικών κοινοτήτων Ομάδα Παντομίμας Θεατρική Ομάδα του ΤΕΙ με τα έργα: «η ανθρώπινη φωνή» Ζ. Κοκτώ, «αυτός και το παντελόνι του» Ι. Καμπανέλλη «η πιο δυνατή» Στρινμπεργκ. Τετάρτη: Αγώνας Ποδοσφαίρου μεταξύ ομάδας του ΤΕΙ και ομάδας των θεραπευτικών κοινοτήτων. Θεατρική Ομάδα του ΤΕΙ με το έργο : «Εμιγκρέδες» του Μπρόζνεκ Πέμπτη : Παράσταση με το «Θέατρο Δρόμου Μπουφόνοι» Κινηματογραφική προβολή του έργου «Όλα είναι Δρόμος» του Π. Βούλγαρη Παρασκευή : Μουσική Συναυλία με τα Συγκροτήματα της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 2

Το επόμενο πρόγραμμά μας, η ατομική συμβουλευτική, αποτελεί την κυριότερη δραστηριότητα της Κ.Υ. και εκτός από την ατομική συνεργασία με το σπουδαστή ή τη σπουδάστρια συχνά περιλαμβάνει συνεργασία με εκπαιδευτικούς, άλλες υπηρεσίες του ιδρύματος και της ευρύτερης κοινότητας προκειμένου να προωθηθεί η επίλυση των προβλημάτων των σπουδαστών. Ως προς τον τύπο των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε στην Κ.Υ., από την εκτίμηση των περιστατικών των ετών 1994-1999 διαπιστώνουμε 1 ότι τη μεγαλύτερη συχνότητα με ποσοστό 53.4 % έχουν τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα όπως προβλήματα σχέσεων με γονείς και συντρόφους (21.5%) οικονομικά προβλήματα (14.3%), χαμηλή επίδοση στα μαθήματα (9.8%) και προβλήματα προσαρμογής( 8.2% ). Ακολουθούν στη δεύτερη θέση οι οργανικές παθήσεις με ποσοστό 24.6% και μεγαλύτερα ποσοστά συγκέντρωσης στην κώφωση - βαρηκοΐα και κινητικές αναπηρίες, ενώ την τρίτη θέση κατέχουν οι ψυχιατρικές διαταραχές με ποσοστό 22 %. Να σημειωθεί ότι το ποσοστό προσέλευσης των σπουδαστών με κάποιο αίτημα στην Κ.Υ. παραμένει χαμηλό. Παρότι, τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται αύξηση, το ποσοστό δεν υπερβαίνει 0.5% ή 40 σπουδαστές ανά εξάμηνο. Ένας περιοριστικός παράγοντας για την κατάσταση αυτή, φαίνεται να είναι το μειωμένο ωράριο λειτουργίας της Υπηρεσίας καθώς και οι ετήσιες αλλαγές στη σύνθεση του προσωπικού της. Υποστήριξη κωφών & βαρήκοων σπουδαστών. Για τους κωφούς και βαρήκοους σπουδαστές, εφαρμόζουμε ειδικό πρόγραμμα από το 1998 υπό την εποπτεία εξειδικευμένης κοινωνικής λειτουργού. Το πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε με μια ομάδα 20 κωφών και βαρήκοων σπουδαστών από διάφορα τμήματα του ΤΕΙ Α και σήμερα συνεχίζεται με μια ομάδα των 11 σπουδαστών. Σε επίπεδο εκτίμησης των προβλημάτων των κωφών και βαρήκοων σπουδαστών, διαπιστώνουμε ότι οι περισσότεροι δεν παρακολουθούν τις παραδόσεις των θεωρητικών μαθημάτων και έχουν σοβαρές δυσκολίες κατανόησης και επικοινωνίας στα εργαστήρια και γενικά στην ορολογία των μαθημάτων. Ακόμη, παρουσιάζουν σοβαρές ελλείψεις στην έκφραση του γραπτού λόγου, γραμματική και τη σύνταξη της ελληνικής γλώσσας. Αρκετοί σπουδαστές, δεν ενημερώνουν στους καθηγητές για την κώφωση τους, αντίθετα κάνουν προσπάθειες επικοινωνίας με τους ακούοντες συσπουδαστές τους, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό ανταποκρίνονται θετικά στις ανάγκες τους. Σε επίπεδο παρέμβασης για την αντιμετώπιση των δυσκολιών αυτών ακολουθούμε την εξής πορεία δράσης : αρχικά οργανώνουμε και προετοιμάζουμε μια ομάδα βοηθών σπουδών προκειμένου να διευκολύνουμε τους κωφούς και βαρήκοους σπουδαστές στη φοίτησή τους. Παράλληλα λειτουργούμε σε εβδομαδιαία βάση μια ενιαία ομάδα, από τους κωφούς - βαρήκοους σπουδαστές και ακούοντες συσπουδαστές στο ρόλο του βοηθού σπουδών. Στην ομάδα αυτή προσδιορίζονται οι ατομικές ανάγκες των κωφών 1 Τα ποσοστά αυτά προκύπτουν από εκτίμηση των περιστατικών της Υπηρεσίας την πενταετία 1994 1999. Πηγή στοιχείων : Αρχείο Κ.Υ. 3

και ρόλοι των βοηθών, επιδιώκεται η προώθηση της επίλυσης ατομικών και ομαδικών προβλημάτων καθώς και η συναισθηματική υποστήριξη των μελών. Σημαντικά αποτελέσματα της ομαδικής αυτής παρέμβασης είναι η ανάληψη πρωτοβουλιών των κωφών για ουσιαστική συμμετοχή στη μαθησιακή διαδικασία, η εξασφάλιση σημειώσεων για τα μαθήματα από τους βοηθούς, η καλυτέρευση της επικοινωνίας κωφών σπουδαστών καθηγητών, και η πρόσφατη δημιουργία ειδικού τμήματος αγγλικών στο ΤΕΙ Α για κωφούς σπουδαστές με τη συμμετοχή διερμηνέα Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας. Επίσης ξεκίνησε ένα φροντιστηριακό πρόγραμμα με επαγγελματία βοηθό σπουδών στο τμήμα Γραφιστικής το οποίο συγκέντρωνε το μεγαλύτερο αριθμό κωφών. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί η σημαντική άνοδος που παρατηρήθηκε στη επίδοση των κωφών και βαρήκοων σπουδαστών, δηλαδή υπήρξαν εξάμηνα που οι περισσότεροι σπουδαστές πέρασαν 10 μαθήματα από 11, 7 από 8, και 13 από τα 14 μαθήματα. Το αποτέλεσμα αυτό φαίνεται να συνδέεται τόσο με την λήψη συγκεκριμένης βοήθειας στα μαθήματα όσο και την συναισθηματική υποστήριξη που είχαν οι σπουδαστές. Όσον αφορά τα οικονομικά του προγράμματος, ξεκίνησε με χρηματοδότηση από τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, για ένα χρόνο και έκτοτε, το ΤΕΙ-Αθήνας ανέλαβε τη δαπάνη για την υπεύθυνο του προγράμματος, τον διερμηνέα και την επαγγελματία βοηθό σπουδών. Οι σπουδαστές βοηθοί σήμερα εργάζονται εθελοντικά στο πρόγραμμα, ενώ παλιότερα αμειβόταν από τη Γ.Γ.Ν.Γ. Καταλήγοντας πρέπει να τονιστεί ότι το πρόβλημα επικοινωνίας των κωφών και βαρήκοων σπουδαστών στο ΤΕΙ -Α μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με τη συστηματική παρουσία διερμηνέων της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, στις τάξεις που φοιτούν κωφοί και βαρήκοοι σπουδαστές. Στην Κ.Υ. νιώθουμε ότι έχουμε κάνει μια σημαντική αρχή προς την κατεύθυνση αυτή. Σχετικά με το πρόγραμμα : Υποστήριξη αλλοδαπών και ομογενών σπουδαστών, στην καταγραφή που έγινε από την Υπηρεσίας μας το 1999, βρέθηκε ότι στο ΤΕΙ -Αθήνας φοιτούσαν 398 ομογενείς και αλλοδαποί σπουδαστές προερχόμενοι από 37 διαφορετικές χώρες. Με ατομικές και ομαδικές συνεργασίες, έχουμε προσπαθήσει μέχρι τώρα να καταλάβουμε και να ιεραρχήσουμε τα προβλήματα των αλλοδαπών και ομογενών σπουδαστών και να προωθήσουμε λύσεις. Και σε αυτή την κατηγορία των σπουδαστών διαπιστώνουμε ότι το βασικότερο πρόβλημα είναι η σοβαρή δυσκολία που έχουν να κατανοήσουν την ορολογία των μαθημάτων και να αποδώσουν γραπτά κείμενα στην ελληνική γλώσσα. Με αποτέλεσμα, να αυξάνεται η αποχή τους από τα μαθήματα & τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες, να περιθωριοποιούνται και να αποτυγχάνουν κατ επανάληψη στις εξετάσεις. Συγχρόνως αισθάνονται απογοήτευση και δυσπιστία παράγοντες που επιβαρύνουν την προσαρμογή τους στον εκπαιδευτικό χώρο. Η υποστήριξη των σπουδαστών αυτών από την Υπηρεσία μας έχει γίνει μέχρι τώρα με τέσσερις τρόπους : 1. με την οργάνωση ομάδας βοηθών σπουδών. Οι βοηθοί σπουδών αποτελούν έναν πυρήνα Ελλήνων, αλλοδαπών και ομογενών σπουδαστών, οι οποίοι επιλέγονται και καθοδηγούνται από την Κ.Υ. για να βοηθήσουν με 4

σημειώσεις, να εξηγήσουν την ορολογία και γενικά να διευκολύνουν στους σπουδαστές στη χρήση της ελληνικής γλώσσας και συγχρόνως να δώσουν μια ευκαιρία σε όσους αισθάνονται απομονωμένοι να συνδεθούν με την εκπαιδευτική κοινότητα. 2. με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας από εθελόντρια παιδαγωγό. 3. με ατομική συμβουλευτική και συνεργασία με το εκπαιδευτικό προσωπικό του ιδρύματος και 4. με παραπομπή σπουδαστών σε τάξεις διδασκαλίας ελληνικής γλώσσας που λειτουργούν στο διαπολιτιστικό κέντρο του δήμου Αιγάλεω. Τελευταία προωθούμε πρόταση κάλυψης των συγκεκριμένων κάθε φορά εκπαιδευτικών αναγκών των αλλοδαπών και ομογενών σπουδαστών μέσω φροντιστηριακών μαθημάτων που θα γίνονται από εκπαιδευτικούς του ιδρύματος. Τέλος γίνονται συστηματικές προσπάθειες από την Υπηρεσία μας για την συμμετοχή των αλλοδαπών σπουδαστών, σε ευρύτερες πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας, όπως πέρσι συμμετείχαν με δικά τους περίπτερα στην ετήσια εβδομάδα επικοινωνίας Όσο αναφορά την Έρευνα αναγκών & προβλημάτων της εκπαιδευτικής κοινότητας, οι δράσεις μας μέχρι σήμερα περιλαμβάνουν διερεύνηση αναγκών των σπουδαστών με ειδικές ανάγκες, των αλλοδαπών και ομογενών σπουδαστών, μέσω συνέντευξης καθώς και μια πρόσφατη έρευνα που έγινε σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού με θέμα : τάσεις εξάρτησης από ψυχοδραστικές ουσίες( δηλαδή καπνός, αλκοόλ, ναρκωτικά και φάρμακα ) στο σπουδαστικό πληθυσμό του ΤΕΙ Α. Τα πορίσματα αυτής της έρευνας θα παρουσιάσει στη συνέχεια της Ημερίδας ο κος Παπαγεωργίου. Στις άμεσες επιδιώξεις μας, είναι ο προσδιορισμός των αναγκών των σπουδαστών με κινητικά προβλήματα, για το σχεδιασμό συγκεκριμένης παρέμβασης και η διεξαγωγή μιας ερευνητικής μελέτης, γύρω από ανάγκες πληροφόρησης που ενδεχομένως έχουν οι σπουδαστές σε θέματα απασχόλησης κατά τη διάρκεια των σπουδών και επαγγελματικής αποκατάστασης. Τα πορίσματα από αυτή την έρευνα θα αξιοποιηθούν από την Κ.Υ. για την έκδοση ενός ενημερωτικού φυλλαδίου για τους σπουδαστές. Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι η Κ.Υ. χρειάζεται πάνω από όλα να λύσει το πρόβλημα της επάρκειας και σταθερότητας του προσωπικού της, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί καλύτερα στις ανάγκες ενός σπουδαστικού πληθυσμού που ξεπερνάει τις 20.000. Χρειάζεται να λειτουργεί με μόνιμο και περισσότερο προσωπικό και όχι όπως λειτουργεί σήμερα, με ελάχιστες ώρες κάποιων εκπαιδευτικών και με λίγες ώρες από έκτακτο προσωπικό που συνήθως αλλάζει από χρονιά σε χρονιά. Η ρευστότητα που υπάρχει στη στελέχωσή του προσωπικού της, φαίνεται ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την ένταξή της, στον οργανισμό λειτουργίας του ΤΕΙ Αθήνας. Προς την κατεύθυνση αυτή δεν έχει σημειωθεί ακόμη καμία πρόοδος, παρά την πολύχρονη επισήμανση του προβλήματος. 23 Νοεμβρίου 2001 Αλεξάνδρα Βεργέτη, κοινωνική λειτουργός Μέλος της Κοινωνικής Υπηρεσίας Καθηγήτρια εφαρμογών, Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας ΤΕΙ -Αθήνας 5

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΤΕΙ - ΑΘΗΝΑΣ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 1994-1999 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Ν % ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΑ 103 53.4 Δυσλειτουργική σχέση με γονιό 23 11.9 Χαμηλή επίδοση 18 9.8 Γάμου 9 4.6 Στέγης 9 4.6 Οικονομικό 11 5.6 Εργασίας 8 4.1 Προσαρμογής 16 8.2 Ετερόφυλης σχέσης 9 4.6 ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ 43 22.0 Συναισθηματικές διαταραχές 10 5.1 Αγχώδεις διαταραχές 10 5.1 ψύχωση 10 5.1 χρήση ουσιών 7 3.6 Διαταραχές προσωπικότητας 6 3.1 ΟΡΓΑΝΙΚΑ 47 24.6 Κώφωση - Βαρηκοϊα 28 15.0 Κινητική αναπηρία 12 6.2 Σωματικά ενοχλήματα 5 2.5 Λευχαιμία 1 0.5 Επιληψία 1 0.5 193 100.0 Πηγή στοιχείων : Αρχείο Κοινωνικής Υπηρεσίας 6

ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΟΡΓΑΝΙΚΑ 24.6% ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΑ 53.4% ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ 22% ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΟΡΓΑΝΙΚΑ 7