ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ζωολογία Τύποι οργάνωσης σώματος Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Λεονάρδος
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.
Ορισμένες βασικές αρχές Σε αοηή ηεκ εκόηεηα μεηαλύ άιιωκ ζα ζοδεηεζμύκ: 1. Τη είκαη ε πμιοθοηηανηθή μνγάκωζε ηωκ δώωκ 2. Ακ ημ Ζωηθό βαζίιεημ είκαη μμκμθοιεηηθό, δηθοιεηηθό ή πμιοθοιεηηθό 3. Σπεηηθά με Ζωηθμύξ μνγακηζμμύξ ηωκ μπμίωκ ημ ζώμα απμηειείηαη από ζοκαζνμίζεηξ θοηηάνωκ ηα μπμία δεκ απμηειμύκ ηζημύξ 4. Ζώα ηωκ μπμίωκ ημ ζώμα είκαη δηπιμβιαζηηθό 5. Μέιε ημο Φύιμο ηωκ Κμηιεκηενωηώκ είκαη ζεμακηηθά ζηεκ ένεοκα ηεξ Ζωμιμγίαξ θαζώξ πανμοζηάδμοκ ζπεηηθά απιή μνγάκωζε ζώμαημξ
Ασύμμετρα διπλοβλαστικά πολυκύτταρα ζώα Διπλοβλαστικά: εμφανίζουν ασυμμετρία ή ακτινωτή συμμετρία Σριπλοβλαστικά: Εμφανίζουν αμφίπλευρη συμμετρία
Διάκριση πολυκύτταρων οργανισμών Μεσόζωα Παράζωα Πλακόζωα πόγγους Ευμετάζωα
Ρομβόζωα Rhombozoa Αξονικά κύτταρα Πολική κάψα Κεντρικά κύτταρα ωματικά κύτταρα Εμβρυο Αγαμέτες Ζουν παρασιτικά σε θαλάσσια ασπόνδυλα
Salinella ηόκα Έδξα Πεπηηθή θνηιόηεηα
Υπνβαζίιεην Παξάδσα (Parazoa) Πνιπθπηηαξηθά δώα κε: ππνηππώδεηο ηζηνύο θαζόινπ όξγαλα. ηα παξάδσα αλήθνπλ ηα θύια: πόγγνη (Porifera) Πιαθόδσα (Plakozoa)
Placozoa (Tricoplax adherens) Μνλαδηθόο αληηπξόζσπνο ησλ πιαθνδώσλ Μηθξνζθνπηθνί ζαιάζζηνη νξγαληζκνί Πιαηπζκέλν ζώκα Γπν επηζειηαθά ζηξώκαηα, αλάκεζά ηνπο κεζέγρπκα
Placozoa (Tricoplax adherens) Ραρηαία επηθάλεηα Μαζηίγηα Μεζέγρπκα Αδεληθά θύηηαξα Μαζηίγηα Κνηιηαθή επηθάλεηα
Φύιν: πόγγνη (Porifera)
Φύιν πόγγνη (Porifera) Porifera (po-rifer-ah) (L. porus, pore fera,), Πρόκειηαι για κσρίως θαλάζζια ζώα με ταλαρή ζύνδεζη κσηηάρων. Υπάρτοσν περίποσ 900 είδη ζπόγγων Παροσζιάζοσν μεγάλη ποικιλία μεγέθοσς και μορθής
Κπηηαξηθή νξγάλσζε Μνλνθπηηαξηθή νξγάλσζε 60,500 Παξάδσα 10,000 Δπκεηάδσα 1,323,470
Υύλο: πόγγοι (Porifera) Pori εκ του πόρος + Fera εκ του φέρω Προσκολλημένοι στο υπόστρωμα οργανισμοί Ασυμμετρικοί ή με ακτινωτή συμμετρία Σρεις τύπους κυττάρων : Πινακοκύτταρα, μεσεγχυματικά και χοανοκύτταρα Κεντρική κοιλότητα ή σειρές καναλιών και κοιλοτήτων μέσω των οποίων κινείται το νερό και η τροφή τους Δεν έχουν όργανα και ιστούς Σρέφονται με φιλτράρισμα της τροφής
Εξελικτική πορεία των σπόγγων Υαίνεται ότι προήλθαν από μια ομάδα μαστιγοφόρων πρωτοζώων διαφορετικά από αυτή που έδωσε τα υπόλοιπα πολυκύτταρα ζώα. Δε θεωρούνται ως ενδιάμεση βαθμίδα στην εξελικτική πορεία μεταξύ μονοκύτταρων και πολυκύτταρων οργανισμών, αλλά ότι έχουν ακολουθήσει ανεξάρτητη εξελικτική πορεία
Τποθέσεις σχετικά με την προέλευση των σπόγγων Σο ερώτημα είναι πως από μονοκύτταρο περάσαμε σε πολυκύτταρο Α) colonial hypothesis B) Syncytial hypothesis
Adapted from Animal Evolution: Interrelationships of the Living Phyla C. Nielsen. 2001 Porifera Placozoa Cnidaria Ctenophora Sipuncula Mollusca Annelida Onychophora Arthropoda Tardigrada Bryozoa Platyhelminthes Nemertea Rotifera Gnathostomulida Chaetognatha Gastrotricha Nematoda Nematomorpha Priapulida Kinorhyncha Loricifera Phoronida Brachiopoda Pterobranchia Echinodermata Enteropneusta Chordata
Echinodermata Vertebrata Protochordata Hemichordata Apicomplexa Actinopoda Ciliophora Euglenozoa Rhizopoda Granuloreticulosa Brachiopoda Phoronida Annelida Mollusca Uniramia Crustacea Chelicerata Bryozoa Platyhelminthes Rotifera Nematoda Priapulida Kinorhyncha Loricifera Cnidaria Porifera
Echinodermata Chordata Protochordates Hemichordata Other pseudocoelomates Nematoda Mesozoa Sarcomastigophora Ciliophora Apicomplexa Microspora Lophophorates Arthropoda Uniramia Chelicerata Crustacea Annelida Mollusca Nemertea Platyhelminthes Ctenophora Cnidaria Placozoa Porifera Myxozoa
Porifera Platyhelmithes Mollusca Arthropoda Echinodermata Hemichordata Cnidaria Nemertea Annelida Lophophores Chordata Pseudocoelomates Protozoans
Αριθμός ειδών στα διάφορα φύλα του ζωικού Βασιλείου Arthropoda Mollusca Chordata Platyhelminthes Nematoda Annelida Porifera Echinodermata Other Other protozoans Apicomplexa Ciliophora
Δίδε ζπόγγσλ
Δίδε ζπόγγσλ
Δίδε ζπόγγσλ
Δίδε ζπόγγσλ
Auxinella dissimilis
Γηάθνξεο κνξθέο ζπόγγσλ
Γηάθνξα είδε εκπνξηθώλ ζπόγγσλ ηεο Μεζνγείνπ
Hyppospongia communis (Lamark, 1813) κοιν.: καπάδικο οικογένεια Spongidae. χρησιμοποιείται για καθάρισμα, είναι σκληρό γιατί οι ίνες του περιέχουν μεγάλες ποσότητες ξένων σωματιδίων. Οι σφουγγαράδες μας το ονομάζουν Καπάδικο, είναι o μανός του αρχαίων. Έχει χρώμα καφέ και βρίσκεται σε βάθος 10-80 μ.
Spongia agaricina (Pallas, 1766) θνηλ.: Λαγόθπην
Spongia zimocca (Schmidt,1862) θνηλ.: ηζηκνύρα Spongia zimocca, είναι η Τζιμούτα, ο πσκνός ηων αρταίων. οικογένεια Spongidae. Το τρώμα ηης είναι ζκούρο και πολλές θορές θσμίζει ηο τρώμα ηης ζκοσριάς.
Spongia officinalis (Linnaeus, 1759) θνηλ.: Ψηιό ή κειάζε Οικ.: Spongidae. Το πιο όμορφο και γνωστό είδος σφουγγαριού είναι ο σπόγγος του μπάνιου. Το λένε και Φίνο. Είναι ο Αχίλλειος των αρχαίων. Συναντάται σε σχετικά θερμά νερά και στη Μεσόγειο. Παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορcρία. Ένα από τα χαρακτηριστικά του είναι, όταν είναι ξηρό και έρθει σε επαφή με το νερά αμέσως φουσκώνει και γίνεται ελαστικό με «βελούδινη» υφή.
Spongia officinalis (Linnaeus, 1759) adriatica (Schmidt, 1862) θνηλ.: κάηαπαο Spongia offinalis adriatica ή Euspongia officinalis adritica, "μάηαπας", Spongia offinalis mollissima, ποσ λέγεηαι μεθάλη, ηούρκικο θλιηζάνι, ή λεπηός ζπόγγος ηης Σσρίας Spongia officinalis lamella, ηα λεγόμενα Ψαθούρια, λαγόθηια (ασηιά λαγών), ή ασηιά ελεθάνηων.
1. Χρήση των σπόγγων ως αιμοστατικά 2. βιομηχανία επεξεργασία, παρασκευής σπόγγων 3. καλλιέργεια σπόγγων
Σαξινόμηση Phylum. Porifera (πόγγοι) Class. Calcarea (Ασβεστόσπογγοι) Class. Demospongiae (Δημόσπογγοι) Class. Hexactinellida (Ταλόσπογγοι) Class. Sclerospongia (κληρόσπογγοι)
Φαρακτηριστικά των σπόγγων Κατώτερα πολυκύτταρα ζώα Προσκολλημένοι έλλειψη μετακίνησης (εκτός από τις λάρβες) Διπλοβλαστικά Δεν έχουν κοιλότητα και όργανα Ποικιλία μορφών, χρωμάτων, μεγεθών Θαλάσσιοι, εκτός από τα μέλη δυο οικογενειών που ζουν στα εσωτερικά νερά (Spongillidae)
Μορφή σώματος Ένας «σάκος» Κοιλότητα, το σπογγοκοίλωμα τόμιο εξόδου Πόροι
Μορφή σώματος τόμιο εξόδου πογγοκοίλωμα Πόρος
Κυτταρικά επίπεδα Εξώδερμα (πινακοκύτταρα) Μεσόδερμα (Ενδιάμεσο στρώμα ή κολέγχυμα) Ενδόδερμα (Φοανοκύτταρα)
Πινακοκύτταρα Εξώδερμα Πολυγωνικά συσταλτά κύτταρα, περιβάλλουν το στόμιο εξόδου
Ποροκύτταρα Πόρος Βρίσκονται μεταξύ των πινακοκυττάρων και «διατρυπώνται» από ένα πόρο
Φοανοκύτταρα μαστίγιο πυρήνας Με τους παλμούς του μαστιγίου κινείται το νερό Μικροσκοπικά σωματίδια φιλτράρονται στο χοανοειδές περιλαίμιο Κατανάλωση με φαγοκύττωση
Φοανοκύτταρο
κληροβλάστες Αστεροειδή κύτταρα στο μεσέγχυμα Ινοβλάστες εκκρίνουν μεσοκυταρική ουσία κληροβλάστες εκκρίνουν βελόνες με πυρίτιο ή ανθρακικό ασβέστιο
κύτταρα Υαγοκύτταρα: παραλαμβάνουν πεπτικά κενοτόπια από τα χοανοκύτταρα Κολλεγχυματοκύτταρα: σχηματισμό της ενδιάμεσης ζελλατινώδους ουσίας Μυοκύτταρα: βρίσκονται γύρω από το στόμιο εξόδου Νευρικά κύτταρα
Άλλα κύτταρα Αρχαιοκύτταρα (Amebocytes) Απαρχή των αναπαραγωγικών κυττάρων
Ασκονοειδής τύπος τόμιο εξόδου πογγοκοίλωμα Πόρος Ποροκύτταρο
υκονοειδής τύπος τόμιο εξόδου πογγοκοίλωμα Φοανοκύτταρα Πλευρικό κόλπωμα Δερμικός πόρος Τποδερμικοί αγωγοί
Λεπθνλνεηδήο ηύπνο Πιεπξηθόο πόξνο Πιεπξηθό θαλάιη Γηακεξίζκαηα κε ρναλνθύηηαξα ηόκην εμόδνπ Κεληξηθή θνηιόηεηα
Ίλεο ζπνγγίλεο
Ίλεο ζπνγγίλεο ζε έλαλ παιόζπνγγν
Γηάθνξεο κνξθέο αθίδσλ
Λεπθνλνεηδήο ζπόγγνο (Encrusting)
Λεπθνλνεηδήο ζπόγγνο (encrusting) ηόκην εμόδνπ Πιεπξηθνί πόξνη Δζσηεξηθό θαλάιη Θάιακνο κε ρναλνθύηηαξα Απαγσγό θαλάιη
Γηαηξνθή θαη πέςε Μαζηίγην Χναλνεηδέο πεξηιαίκην Πεπηηθό θελνηόπην Ακνηβαδνθύηηαξα ζην θνιέγρπκα
Κάθεηη ηομή ζε ένα εμπορικό είδος ζπόγγοσ. Διακρίνονηαι ηα εσμεγέθη κανάλια
Ιζηολογική ηομή ζηο είδος Grantia (Schypha)
Ιζηολογικό παραζκεύαζμα ζηο είδος Grantia (Schypha)
Α Β Ιζηολογικό παραζκεύαζμα ζηο είδος Grantia Α περιθερειακά κανάλια Β Χοανοκύηηαρα Γ. Σπογγοκοίλωμα Γ
Αλαπαξαγσγή ησλ ζπόγγσλ Αγελήο αλαπαξαγσγή Δθβιάζηεζε Αλαγέλλεζε ρεκαηηζκόο βιαζηίδηα Δγγελή αλαπαξαγσγή Μηθξνπήιε Αθίδεο
Αναπαραγωγή των σπόγγων Σα περισσότερα είδη είναι μόνοικα Δεν συμβαίνει αυτογονιμοποίηση (ωρίμανση των γαμετών σε διαφορετικές χρονικές περιόδους)!!!! Σι σημαίνει εξελικτικά η αποφυγή της αυτογονιμοποίησης;
Απελευθέρωση γαμετών Σα χοανοκύτταρα χάνουν το περιλαίμιο και το μαστίγιο. Μετά από μειωτική διαίρεση προκύπτουν μαστιγοφόρα σπερματοζωάρια Φοανοκύτταρα (και αμοιβαδοκύτταρα σε μερικά είδη) μετά από μείωση μετασχηματίζονται σε αβγά. Σα αβγά παραμένουν στη μεσογλοία των μητρικών κυττάρων. Σα σπερματοζωάρια απελευθερώνονται από τον σπόγγο και εισέρχονται σε έναν άλλο με τη ροή του νερού. Παγιδεύονται από ένα χοανοκύτταρο, εισέρχονται σε ένα κενοτόπιο. Σο χοανοκύτταρο τότε χάνει το μαστίγιο και το περιλαίμιο και γίνεται αμοιβαδοκύτταρο που μεταφέρει ένα σπέρμα στο αβγό.
Poriferan larval forms ηνκαηνβιαζηίδην Γεξκηθή ζηνηβάδα Γαζηξηθή ζηνηβάδα
ρεκαηηζκόο ιάξβαο Parenchymula
Poriferan larval forms Αλαζηξνθή ζρεκαηηζκόο ακθηβιαζηηδίνπ Γεξκηθή ζηνηβάδα Γαζηξηθή ζηνηβάδα
Poriferan larval forms Πξνζθνιεκέλν ακθηβιαζηίδην Γεξκηθή ζηνηβάδα Γαζηξηθή ζηνηβάδα
Poriferan larval forms Ακθηβιαζηίδην Γεξκηθή ζηνηβάδα Γαζηξηθή ζηνηβάδα
Αζζέλεηεο ησλ ζπόγγσλ πξνζβεβιεκέλν άηνκν ζπόγγνπ
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ. http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1128.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Λεονάρδος. «Ζωολογία. Τύποι οργάνωσης σώματος». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1128.
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1] https://creativecommons.org/licenses/bysa/4.0/.