2.1 ΔΗΑΓΧΓΗΚΑ... 28 2.1.1 ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ ΠΑΡΟΥΗ ΔΠΔΙΓΟΤΧΝ ΦΡΟΝΣΙΓΧΝ... 28 2.1.2 ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΙΑΣΡΙΚΧΝ ΔΠΔΙΓΟΝΣΧΝ... 28

ΑΡΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ & ΑΝΣΙΜΕΣΩΠΙΗ ΕΠΕΙΓΟΝΣΩΝ 2 ο Πεξηερόκελα 2.1 ΔΗΑΓΧΓΗΚΑ... 28 2.1.1 ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ ΠΑΡΟΥΗ ΔΠΔΙΓΟΤΧΝ ΦΡΟΝΣΙΓΧΝ... 28 2.1.2 ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΙΑΣΡΙΚΧΝ ΔΠΔΙΓΟΝΣΧΝ... 28 2.2 ΑΡΥΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΗΑΣΡΗΚΧΝ ΔΠΔΗΓΟΝΣΧΝ... 29 2.2.1 Α-AIRWAY (ΑΔΡΑΓΧΓΟ)... 30 2.2.2 B-BREATHING (ΑΝΑΠΝΟΗ - ΑΔΡΙΜΟ)... 32 2.2.3 C-CIRCULATION (ΚΤΚΛΟΦΟΡΙΑ)... 38 2.2.4 D-DISABILITY (ΝΔΤΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΚΣΙΜΗΗ)... 41 2.2.5 E - EXPOSURE (ΈΚΘΔΗ - ΈΛΔΓΥΟ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ)... 44 2.2.6 F - FITS (ΠΑΜΟΙ)... 44 2.2.7 G GLUCOSE (ΑΚΥΑΡΟ)... 45 2.2.8 H - HISTORY (ΙΣΟΡΙΚΟ)... 46 2.3 ΓΔΤΣΔΡΟΓΔΝΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΚΑΗ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ... 46 2.4 ΠΡΟΝΟΟΚΟΜΔΗΑΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ... 48 2.4.1 ΠΡΟΝΟΟΚΟΜΔΙΑΚΗ ΔΚΣΙΜΗΗ ΣΧΝ ΤΝΘΗΚΧΝ ΣΟΝ ΣΟΠΟ ΣΟΤ ΤΜΒΑΝΣΟ... 49 2.4.2 ΠΡΧΣΔ ΒΟΗΘΔΙΔ ΑΠΟ ΑΤΣΟΠΣΗ ΜΑΡΣΤΡΑ... 50 2.4.3 ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΑΘΔΝΟΤ... 51 2.5 ΓΗΑΛΟΓΖ (TRIAGE) ΔΠΔΗΓΟΝΣΧΝ ΣΟ ΣΔΠ... 56 2.6 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 58 Πνιύηηκεο πιεξνθνξίεο Αλαζθόπεζε ζεκαληηθήο βηβιηνγξαθίαο

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 2.1 ΕΙΑΓΩΓΙΚΑ 2.1.1 ΒΑΗΚΔ ΑΡΥΔ ΠΑΡΟΥΖ ΔΠΔΗΓΟΤΧΝ ΦΡΟΝΣΗΓΧΝ Η Δπείγνπζα Ιαηξηθή δελ πξέπεη λα ηαπηίδεηαη ή λα εθαξκφδεηαη ζχκθσλα κε ηε ινγηθή ησλ αιγνξίζκσλ ή «βηβιίνπ καγεηξηθήο». Αληίζεηα, πξέπεη λα εθαξκφδεηαη κε βάζε ηηο αθφινπζεο βαζηθέο αξρέο πνπ θαζνδεγνχλ ηηο απνθάζεηο ηεο θιηληθήο πξαθηηθήο ηνπ επεηγνληνιφγνπ [1]. Δίλαη απεηιεηηθό γηα ηε δσή ην πξόβιεκα ηνπ αζζελνύο; Η έκθαζε βξίζθεηαη ζηελ πξφιεςε θαη αλαγλψξηζε κηαο απεηιεηηθήο γηα ηε δσή δηεξγαζίαο. Απηφ εζηηάδεη ηελ πξνζνρή ηνπ γηαηξνχ ζηελ ππνθείκελε παζνθπζηνινγία θαη ζηελ επίδξαζε ηνπ ρξφλνπ ζηελ εμέιημε κηαο δπλακηθήο λνζεξήο δηεξγαζίαο. Απηή είλαη κηα πνιχ βαζηθή δηαθνξά ηεο ΔΙ απφ ηηο άιιεο εηδηθφηεηεο. Τη πξέπεη λα γίλεη γηα λα ζηαζεξνπνηεζεί ν αζζελήο; Η ζηαζεξνπνίεζε ηνπ αζζελνχο κπνξεί λα ρξεηαζηεί ηελ άκεζε παξέκβαζε ζε κηα απεηιεηηθή γηα ηε δσή δηεξγαζία ή ηελ παξέκβαζε φηαλ πξνβιέπεηαη ε αλάπηπμε ελφο θξίζηκνπ πξνβιήκαηνο κε δπλεηηθνχο θηλδχλνπο. Πνηεο ζνβαξέο δηαηαξαρέο (εθηόο από ηηο απεηιεηηθέο γηα ηε δσή) είλαη ζπκβαηέο κε ην ζύκπησκα ηνπ αζζελνύο; ηελ Δπείγνπζα Ιαηξηθή ε αξρή «λα ζθέθηεζαη ην ρεηξφηεξν» πξνεγείηαη ηεο δηαθνξηθήο δηάγλσζεο κηαο θαινήζνπο δηεξγαζίαο. Δίλαη πεξηζζόηεξεο από κία νη ελεξγείο παζνινγηθέο δηεξγαζίεο; Γηα παξάδεηγκα, ν νδεγφο πνπ εκπιέθεηαη ζε ηξνραίν αηχρεκα θαη είλαη ππνηαζηθφο. Η ππφηαζε κπνξεί λα είλαη ην απνηέιεζκα ηνπ ηξαχκαηνο αιιά επίζεο θαη ε αηηία ηνπ. Δλδείθλπηαη ε εηζαγσγή ηνπ αζζελνύο γηα λνζειεία ζην λνζνθνκείν; Η «ηειηθή» απφθαζε γηα ηνλ επεηγνληνιφγν είλαη θαηά πφζνλ ν αζζελήο εηζάγεηαη ζην λνζνθνκείν ή ηνπ δίλεηαη εμηηήξην απφ ην ΣΔΠ. Δάλ δνζεί εμηηήξην ζηνλ αζζελή, είλαη αζθαιήο απηή ε απόθαζε; Οη πην δχζθνινη αζζελείο γηα ηνλ επεηγνληνιφγν είλαη απηνί πνπ ηνπο δίλεηαη εμηηήξην ρσξίο ζαθή δηάγλσζε. 2.1.2 ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ ΗΑΣΡΗΚΧΝ ΔΠΔΗΓΟΝΣΧΝ Η αληηκεηψπηζε ηνπ αζζελνχο κε έλα ηαηξηθφ επείγνλ απαηηεί ηαρεία αμηνιφγεζε θαη θαηάιιειε αγσγή. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε ρξήζε κηαο δνκεκέλεο ζηξαηεγηθήο πξνζέγγηζεο πνπ πεξηιακβάλεη: ηελ αξρηθή αμηνιόγεζε θαη αλαδσνγόλεζε ηε δεπηεξνγελή αμηνιόγεζε θαη επείγνπζα αληηκεηώπηζε ηελ επαλαμηνιόγεζε ηελ νξηζηηθή ζεξαπεία ηε ξύζκηζε ηεο κεηέπεηηα δηαρείξηζεο (disposition) 28

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε θάζε αηφκνπ, ζε νπνηνδήπνηε ρξφλν θαη γηα νπνηνδήπνηε ζχκπησκα, θαηάζηαζε ή δηαηαξαρή, ηα νπνία απηφο ν ίδηνο, ή ν ζπλνδφο ηνπ, θξίλνπλ φηη ρξεηάδνληαη άκεζε ηαηξηθή θξνληίδα. Ο ζηφρνο ηεο αξρηθήο αμηνιφγεζεο είλαη λα δηεπθξηλίδεη θαη λα ζεξαπεύεη νπνηαδήπνηε απεηιεηηθή γηα ηε δσή θαηάζηαζε. Απηή ε πξνζέγγηζε δηαθέξεη απφ ηελ παξαδνζηαθή θιηληθή πξαθηηθή ηεο ιήςεο ηζηνξηθνχ πνπ αθνινπζείηαη απφ θιηληθή εμέηαζε. Απηή φκσο ε πξνζέγγηζε δπλεηηθά κπνξεί λα αλαβάιιεη ηε δηάγλσζε κηαο ζαλαηεθφξνπ δηάγλσζεο. Αλ θαη νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο βαξέσο θαη νμέσο παζρφληεο αζζελείο (πεξίπνπ ην 75%) δελ έρνπλ έλα άκεζα απεηιεηηθφ γηα ηε δσή πξφβιεκα, εληνχηνηο κηα ηαρεία αξρηθή αμηνιφγεζε είλαη απαξαίηεηε. Η αμηνιφγεζε θαη αληηκεηψπηζε ησλ επεηγφλησλ πεξηζηαηηθψλ θαη ησλ ηξαπκαηηψλ βαζίδεηαη ζηελ: αξρηθή ή άκεζε αμηνιόγεζε θαη αληηκεηώπηζε: δεπηεξνγελή αμηνιόγεζε θαη αληηκεηώπηζε. Όηαλ νινθιεξσζεί ή απνθιεηζηεί κηα απεηιεηηθή θαηάζηαζε γηα ηε δσή ν γηαηξφο ζπλερίδεη κε ηε ιήςε ηνπ ηζηνξηθνχ θαη ηελ θιηληθή εμέηαζε, πνπ νλνκάδεηαη δεπηεξνγελή αμηνιφγεζε. Μεηά ηελ επείγνπζα αληηκεηψπηζε ν αζζελήο πξέπεη λα επαλαμηνινγείηαη. ηε ζπλέρεηα ε νξηζηηθή ζεξαπεία κπνξεί λα ζρεδηαζηεί, ζηελ νπνία πεξηιακβάλεηαη ε κεηαθνξά ζηε λνζειεπηηθή κνλάδα γηα πεξαηηέξσ εμεηάζεηο. 2.2 ΑΡΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΙΑΣΡΙΚΩΝ ΕΠΕΙΓΟΝΣΩΝ Η αξρηθή αμηνιόγεζε θαη αληηκεηώπηζε αζζελψλ κε ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν απεηιεηηθά, γηα ηε δσή πξνβιήκαηα (Πηλ. 2-1) γίλεηαη κε βάζε δηεζλψο αλαγλσξηζκέλα θαη ζπζηεκαηνπνηεκέλα θξηηήξηα θαη αξρέο πνπ έρνπλ σο ζηφρν ηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ δσηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ πάζρνληα θαη ηε δεκηνπξγία πξνυπνζέζεσλ γηα κία αζθαιέζηεξε, ζπλερή, πξνζέγγηζε ηνπ πξνβιήκαηφο ηνπο. Καηαζηάζεηο πνπ απνηεινχλ άκεζε απεηιή γηα ηε δσή είλαη: Απόθξαμε αεξαγσγνύ Αλαπλεπζηηθή αλαθνπή Καξδηαθή αλαθνπή Μεγάιε αηκνξξαγία. Η αξρηθή ή άκεζε αμηνιφγεζε θαη αληηκεηψπηζε ησλ επεηγφλησλ πεξηζηαηηθψλ θαη ησλ ηξαπκαηηψλ αθνξά: Α (airway) αεξαγσγνχ B (breathing) αλαπλνήο C (circulation) θπθινθνξίαο D (disability) λεπξνινγηθήο θαηάζηαζεο E (exposure) έθζεζεο ζε πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο F (fits) ζπαζκψλ G (glucose) επηπέδνπ γιπθφδεο H (history) ηζηνξηθνχ αζζελνχο. 29

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 Η αξρηθή αμηνιφγεζε πξέπεη λα επαλαιακβάλεηαη κεηά ηελ επηδείλσζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ αζζελνχο έηζη ψζηε ε θαηάιιειε αληηκεηψπηζε μεθηλάεη άκεζα. 2.2.1 Α-AIRWAY (ΑΔΡΑΓΧΓΟ) 2.2.1.1 εκεηνινγία Ο έιεγρνο ηεο βαηφηεηαο ηνπ αεξαγσγνχ πεξηιακβάλεη θαηά ζεηξά ηα αθφινπζα: νκηιία θαη αληίδξαζε ζεκεία κεξηθήο απφθξαμεο ζεκεία νιηθήο απφθξαμεο. Έιεγρνο νκηιίαο θαη αληίδξαζεο ζηα εξεζίζκαηα Καηά αξρήλ ειέγρεηαη εάλ ν αζζελήο κπνξεί λα κηιήζεη, εάλ επηθνηλσλεί ιεθηηθά πνπ ζεκαίλεη: βαηόηεηα θαη πξνζηαζία αεξαγσγνύ (έζησ πξνζσξηλή) επάξθεηα αλαπλνήο θαη θπθινθνξίαο επάξθεηα εγθεθαιηθήο ιεηηνπξγίαο. Αδπλακία αληαπφθξηζεο ζεκαίλεη ρακειφ επίπεδν ζπλείδεζεο θαη επνκέλσο αεξαγσγφ πνπ είηε είλαη απνθξαγκέλνο ή έρεη θίλδπλν λα απνθξαρζεί, νπφηε πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ ρεηξηζκνί πξνζηαζίαο ηνπ αεξαγσγνχ. Σεκεία κεξηθήο απόθξαμεο αεξαγσγνύ Ο βαηφο αεξαγσγφο απνηειεί πξνυπφζεζε ηεο δσήο ελψ ν απνθξαγκέλνο αεξαγσγφο απνηειεί ζπρλά πξνζηάδην ζαλάηνπ ζε επείγνπζεο θαηαζηάζεηο. Γη απηφ πξέπεη λα ειεγρζεί παξνπζία ζεκείσλ κεξηθήο απφθξαμεο ηνπ αεξαγσγνχ φπσο: ξνραιεηό ζπλνδεχεη ζπρλά ηε κείσζε ηνπ κπτθνχ ηφλνπ πνπ εκθαλίδεηαη κε ηελ πηψζε ηνπ επηπέδνπ ζπλείδεζεο γνπξγνύξηζκα (gurgling) ζεκαίλεη παξνπζία εθθξίζεσλ ζηνλ αλψηεξν αεξαγσγφ ζπξηγκόο ζεκαίλεη πηζαλή απφθξαμε ζην επίπεδν ηνπ ιάξπγγα θαη ηεο αλψηεξεο κνίξαο ηεο ηξαρείαο βξάρνο θσλήο ζεκαίλεη πηζαλή απφθξαμε ζην χςνο ηνπ ιάξπγγα Δπί ππνςίαο ππνγισηηδηθνύ νηδήκαηνο δελ πξέπεη λα γίλνπλ ρεηξηζκνί ζην θάξπγγα γηαηί κπνξεί λα πξνθιεζεί πιήξεο απόθξαμε. Η θπάλσζε ή ε ρακειή νμπκεηξία είλαη πνιύ αξγά ζεκάδηα απόθξαμεο ηνπ αεξαγσγνύ. Σεκεία νιηθήο απόθξαμεο ηνπ αεξαγσγνύ Τπνςία νιηθήο απφθξαμεο ηνπ αεξαγσγνχ ηίζεηαη ζε θάζε αζζελή κε απψιεηα ζπλείδεζεο κέρξη απνδείμεσο ηνπλαληίνλ. Πηζαλέο αηηίεο είλαη: πιήξεο ιαξπγγφζπαζκνο εηζξφθεζε κεγάινπ μέλνπ ζψκαηνο. 30

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε 2.2.1.2 Μεραληζκνί Απόθξαμεο Αεξαγσγνύ Απφθξαμε ηνπ αεξαγσγνχ κπνξεί λα ζπκβεί θπξίσο κε δχν κεραληζκνχο: Απώιεηα ηνπ κπτθνύ ηόλνπ ηεο γιώζζαο πνπ πέθηεη πξνο ηα πίζσ, απνθξάζζνληαο ηνλ νπίζζην θάξπγγα. Δίλαη ν πην ζπρλφο κεραληζκφο θαη νθείιεηαη ζε κείσζε ηνπ επηπέδνπ ζπλείδεζεο. Δθφζνλ ην άηνκν δηαηεξεί απηφκαηε αλαπλνή, παξάιιεια δεκηνπξγείηαη βαιβηδηθφο κεραληζκφο θαηά ηελ εηζπλνή, πνπ ηξαβάεη ηε γιψζζα αθφκα πεξηζζφηεξν πξνο ηνλ νπίζζην θάξπγγα. Η θπζηθή απόθξαμε είλαη έλαο άιινο κεραληζκφο πνπ φρη ζπάληα ζπλνδεχεη ή επηπιέθεη ηα αλσηέξσ, θαη νθείιεηαη ζε: μέλν ζψκα (εκεηφο, νδνληνζηνηρία, βισκφο θαγεηνχ) νίδεκα ή αηκάησκα. 2.2.1.3 Σερληθέο Απειεπζέξσζεο Αεξαγσγνύ Τπφ θπζηνινγηθέο ζπλζήθεο ν αεξαγσγφο δηαηεξείηαη ειεχζεξνο απφ μέλα ζψκαηα κε ηνπο κεραληζκνχο: ηεο θαηάπνζεο ηνπ βήρα ησλ ιαξπγγηθψλ αληαλαθιαζηηθψλ. Οη κεραληζκνί απηνί κπνξεί λα θαηαζηαινχλ απφ: εγθεθαιηθέο παξαιχζεηο θάξκαθα γεληθή θαηαζηνιή ηνπ επηπέδνπ ζπλείδεζεο ρ. 2-1. ηνκαηνθαξπγγηθόο (Α) θαη ξηλνθαξπγγηθόο αεξαγσγόο (Β). Α Β Οη ηερληθέο απειεπζέξσζεο ηνπ αεξαγσγνχ είλαη νη αθφινπζεο: Έθηαζε θεθαιήο θαη αλύςσζε θάησ γλάζνπ (head tilt - chin lift): επεηδή ε γιψζζα ζπλδέεηαη κε ηελ θάησ γλάζν, ε κεηαθίλεζε πξνο ηα άλσ ηεο γλάζνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έθηαζε ηεο θεθαιήο ζηελ αηιαληντληαθή άξζξσζε παξαζχξεη καδί ηεο θαη αλαζεθψλεη ηε γιψζζα απφ ηνλ νπίζζην θάξπγγα, ειεπζεξψλνληαο έηζη ηνλ αεξαγσγφ (βιέπε Κεθάιαην 3.3.6). Αλάζπαζε θάησ γλάζνπ (jaw thrust) : απνηειεί ηελ ελδεδεηγκέλε ιχζε επί ππνςίαο θάθσζεο ηνπ απρέλα. Υξήζε ηερλεηώλ αεξαγσγώλ, ζηνκαην- ή ξηλν-θαξπγγηθώλ (ρ. 2-1): πνπ νπζηαζηηθά πξνιακβάλεη θαη δηαηεξεί αλνηθηφ ηνλ αεξαγσγφ. Ο ξηλνθαξπγγηθφο αεξαγσγφο είλαη πξνηηκφηεξνο ζε έλα πάζρνληα πνπ έρεη αληαλαθιαζηηθά δηφηη γίλεηαη θαιχηεξα αλεθηφο θαη δελ πξνθαιεί εκεηφ. 31

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 Ο ηερλεηόο αεξαγσγόο δελ ππνθαζηζηά ηε ζσζηή ζέζε ηεο θεθαιήο πνπ πξέπεη λα δηαηεξείηαη πάληνηε ζηε ζσζηή ζέζε. Καζαξηζκόο ζηόκαηνο ρεηξηζκόο Heimlich: εθαξκφδεηαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ε απφθξαμε νθείιεηαη ζε ελζθήλσζε μέλνπ ζψκαηνο θαη εηδηθά βισκνχ ηξνθήο θαη εθφζνλ ε απφθξαμε είλαη πιήξεο, δειαδή ην άηνκν δελ κπνξεί λα βήμεη θαη λα κηιήζεη (βιέπε Κεθάιαην 3.6.1). Σνπνζέηεζε ιαξπγγηθήο κάζθαο (ρ. 2-1,Α). Δλδνηξαρεηαθή δηαζσιήλσζε (ρ. 2-1,Β) απφ εθπαηδεπκέλν πξνζσπηθφ. Κξηθνζπξενεηδνηνκή κε βειόλε (ρ. 2-1,Γ)ζε αδπλακία ελδνηξαρεηαθήο δηαζσιήλσζεο. ρ. 2-2. Σερληθέο θαη εμνπιηζκόο γηα απειεπζέξσζε ηνπ αεξαγσγνύ (Α = ηνπνζέηεζε ιαξπγγηθήο κάζθαο, Β = ελδνηξαρεηαθή δηαζσιήλσζε, Γ = θξηθνζπξενεηδνηνκή κε βειφλε). Α Β Γ 2.2.1.4 πλήζε θάικαηα ζηελ Αληηκεηώπηζε ηνπ Αεξαγσγνύ Κάζε άηνκν κε απώιεηα ζπλείδεζεο πξέπεη λα ζεσξείηαη φηη: Φέξεη θάθσζε ζηελ ΑΜ θαη ηδηαίηεξα ν πνιπηξαπκαηίαο Η ππνςία θπξίσο ηίζεηαη απφ ην ηζηνξηθφ θαη ηνλ κεραληζκφ ηεο θάθσζεο. Σν θεθάιη θαη ν απρέλαο ηνπ πάζρνληνο δελ πξέπεη λα ππεξεθηείλνληαη λα ππεξθάκπηνληαη ή λα ζηξέθνληαη. Δπηβάιιεηαη ε αθηλεηνπνίεζε κε θνιάξν. Γηαηξέρεη απμεκέλν θίλδπλν εηζξόθεζεο Γηα ηε κείσζε απηνχ ηνπ θηλδχλνπ επηβάιιεηαη: ε ηνπνζέηεζε ηνπ πάζρνληνο ζε ζέζε αλάλεςεο κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηνπ αεξαγσγνχ θαη ηελ χπαξμε απηφκαηεο αλαπλνήο. λα ππάξρεη πάληνηε ζπζθεπή αλαξξφθεζεο δίπια ζηνλ αζζελή θαζψο θαη δπλαηφηεηα κεηαβνιήο ηεο ζέζεο ηνπ εμεηαζηηθνχ θνξείνπ γηα άκεζε ηνπνζέηεζε ηνπ αζζελνχο ζε ζέζε Trendelemburg, εάλ ε αληηκεηψπηζε γίλεηαη ζε εμεηδηθεπκέλν ρψξν λα κελ γίλεηαη απφπεηξα ηνπνζέηεζεο αεξαγσγνχ ζε αληηδξψληα πάζρνληα, γηαηί κπνξεί λα πξνθαιέζεη εκεηφ θαη εηζξφθεζε. Πξέπεη λα επαλεθηηκάηαη ε βαηόηεηα ηνπ αεξαγσγνύ ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. 2.2.2 B-BREATHING (ΑΝΑΠΝΟΖ - ΑΔΡΗΜΟ) 32

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε Η δηαηήξεζε αλνηθηνύ ηνπ αεξαγσγνύ δελ εμαζθαιίδεη από κόλε ηεο θαη ηνλ αεξηζκό. Ο επαξθήο αεξηζκφο επηηξέπεη ηελ αληαιιαγή αεξίσλ, δειαδή ηε κεηαθνξά νμπγφλνπ ζηνπο ηζηνχο θαη ηαπηφρξνλα ηελ απνκάθξπλζε ηνπ CO 2. Γηα ηνλ έιεγρν ηεο αλαπλνήο θαη ηνπ αεξηζκνχ ζηνλ ηξαπκαηία βιέπε θεθάιαην 13.1.2.3. 2.2.2.1 Έιεγρνο Αλαπλεπζηηθήο πρλόηεηαο Η θπζηνινγηθή αλαπλεπζηηθή ζπρλόηεηα ζηνλ ελήιηθα είλαη πεξίπνπ 14 16 αλαπλνέο /ιεπηό. Η αμηνιφγεζε ηεο αλαπλεπζηηθήο ζπρλφηεηαο κεηξάηαη ζαλ αλαπλνέο ζε έλα ιεπηφ κε ην ρέξη ζην ζψξαθα ηνπ αηφκνπ (ρ. 2-3,Α). ρ. 2-3. Αμηνιόγεζε ηεο αλαπλεπζηηθήο (Α) θαη θαξδηαθήο (Β) ζπρλόηεηαο. Α Β Οη δχν δηαηαξαρέο ηεο αλαπλεπζηηθήο ζπρλφηεηαο είλαη: Βξαδύπλνηα, πνπ παξαηεξείηαη: ζε άηνκα πνπ έρνπλ θάλεη ρξήζε νπηνχρσλ (Ηξσίλε, Μνξθίλε, θιπ) ιίγν πξηλ ηελ αλαπλεπζηηθή αλαθνπή. Ταρύπλνηα, πνπ παξαηεξείηαη ζε θαηαζηάζεηο φπσο: αλαπλεπζηηθή αλεπάξθεηα αζζκαηηθή θξίζε πλεπκνληθφ νίδεκα ζήςε, θιπ. 2.2.2.2 Έιεγρνο Βάζνπο Αλαπλεπζηηθήο Πξνζπάζεηαο Μηθξφ βάζνο αλαπλνψλ παξαηεξείηαη ζε αζζελείο: πνπ πνλάλε ζην ζώξαθα, από π.ρ. θαηάγκαηα πιεπξώλ, θαη αλαπλένπλ κε κηθξό βάζνο αλαπλνώλ γηα λα κεηώζνπλ ηνλ πόλν πνπ ηνπο πξνθαιεί θάζε αλαπλεπζηηθή πξνζπάζεηα ππό ηελ επήξεηα νπηνεηδώλ κε θαθώζεηο ζηελ ΑΜ. 2.2.2.3 Παζνινγηθνί Σύπνη Αλαπλνήο ε θάζε αζζελή κε εκθαλψο δηαηαξαγκέλε αλαπλνή αλαδεηήζηε θάπνηνλ απφ ηνπο παζνινγηθνχο ηχπνπο αλαπλνήο (ρ. 2-4): 33

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 Αλαπλνή Cheney-stokes παξαηεξείηαη ζε εγθεθαιηθή βιάβε θαη ραξαθηεξίδεηαη από: πεξηνδηθέο ελαιιαγέο ππέξπλνηαο θαη άπλνηαο (κνληέιν crescendo-decrescendo) (ρ. 2-4,Β). Νεπξνγελήο ππεξαεξηζκόο ππνδειώλεη δπζιεηηνπξγία ζην επίπεδν ηνπ κεζεγθεθάινπ θαη ραξαθηεξίδεηαη από: γξήγνξεο βαζηέο αλαπλνέο (ηαρχπλνηα κε ππέξπλνηα) (ρ. 2-4,Γ). Απλεπζηηθή αλαπλνή παξαηεξείηαη ζε βιάβεο ηεο γέθπξαο θαη ραξαθηεξίδεηαη από: αθνχζην θξάηεκα ηεο αλαπλνήο ζε εηζπλεπζηηθή θάζε ην νπνίν αθνινπζείηαη απφ κία ζεηξά εηζπλεπζηηθψλ πξνζπαζεηψλ. Αλαπλνή Kussmaul παξαηεξείηαη ζε δηαβεηηθό αζζελή κε θεηνμέσζε θαη ραξαθηεξίδεηαη από: ηαρχπλνηα θαη ππέξπλνηα απφπλνηα θεηφλεο. ρ. 2-4. Σύπνη αλαπλνήο (Α θπζηνινγηθή, Β = λεπξνγελήο ππεξαεξηζκφο, Γ = αλαπλνή Cheyne-Stokes). Α Β Γ 2.2.2.4 Έιεγρνο Θώξαθα Ο έιεγρνο ηνπ ζψξαθα πεξηιακβάλεη : Αθξόαζε: απνθαιχπηεη ηελ είζνδν (ή κε) αέξα ζηνπο πλεχκνλεο ηελ νκνηνγέλεηα ζηνλ αεξηζκφ ησλ δχν πλεπκφλσλ. Δπίθξνπζε: κπνξεί λα απνθαιχςεη ηελ χπαξμε αίκαηνο ή αέξα ζηελ ππεδσθνηηθή θνηιφηεηα. Φειάθεζε: κπνξεί λα απνθαιχςεη θαθψζεηο ηνπ ζσξαθηθνχ ηνηρψκαηνο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αλαπλνή. Δπηζθόπεζε: κπνξεί λα απνθαιχςεη παζνινγηθέο θηλήζεηο ηνπ ζσξαθηθνχ ηνηρψκαηνο. Καθψζεηο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ άκεζα ηνλ αεξηζκφ είλαη: ν πλεπκνζψξαθαο ππφ ηάζε ν αζηαζήο ζψξαθαο (flail chest) ν καδηθφο αηκνζψξαθαο 34

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε ν αλνηθηφο πλεπκνζψξαθαο. 2.2.2.5 Δθηίκεζε Ομπγόλσζεο κε θπγκηθή Ομπκεηξία Η εθηίκεζε ηεο νμπγόλσζεο κε ηε ζθπγκηθή νμπκεηξία θαηέρεη ζεκαληηθή ζέζε ζηελ αμηνιόγεζε ηνπ επείγνληνο θαζώο ν θνηλόο παξνλνκαζηήο όισλ ησλ επηθίλδπλσλ γηα ηε δσή θαηαζηάζεσλ είλαη ε αδπλακία ηεο επαξθνύο παξνρήο Ο 2 ζηνπο ηζηνύο. Η ζθπγκηθή νμπκεηξία είλαη κηα κε επεκβαηηθή κέζνδνο ζπλερνύο κέηξεζεο ηνπ θνξεζκνύ ηεο αηκνζθαηξίλεο κε νμπγόλν (SpO 2 ) ζην επίπεδν ησλ αξηεξηνιίσλ [θαη όρη ηεο κεξηθήο ηάζεο ηνπ Ο 2 ζην αίκα (PaO 2 )]. Ο θνξεζκφο ζε νμπγφλν ηεο αηκνζθαηξίλεο ππνινγίδεηαη κε ην ζθπγκηθφ νμχκεηξν (ρ. 2-5,Α) πνπ κεηξάεη ηε κεηαβίβαζε ηνπ θσηφο δηα κέζνπ ελφο ζθπγκηθνχ αγγεηαθνχ ηζηνχ (π.ρ. ην δάθηπιν) κε αθξνδέθηε (ρ. 2-5,Β), πνπ ζπλδέεηαη κε θάπνην «εκηδηαθαλέο» ζεκείν ηνπ ζψκαηνο φπσο: ην δάθηπιν ν ινβφο ηνπ απηηνχ κηα δεξκαηηθή πηπρή. Η ζθπγκηθή νμπκεηξία είλαη αλαμηφπηζηε φηαλ δεκηνπξγνχληαη ζθάικαηα ζηνλ ππνινγηζκό ηνπ ζθπγκηθνύ ζηνηρείνπ ηεο απνξξόθεζεο ηνπ θσηόο, φπσο ζπκβαίλεη ζηηο αθφινπζεο πεξηπηψζεηο. ππνάξδεπζε (αγγεηνζχζπαζε, ππφηαζε, ππνζεξκία) παξνπζία παζνινγηθώλ κνξθώλ αηκνζθαηξίλεο (αλζξαθπιαηκνζθαηξίλε, κεζαηκνζθαηξίλε), παξνπζία ρξσζηηθώλ (ρνινρξσζηηθέο, θπαλνχ ηνπ κεζπιελίνπ, πξάζηλνπ ηνπ ηλδνθπαλίνπ) ππεξβνιηθή θίλεζε ή θαθή ηνπνζέηεζε ηνπ αθξνδέθηε άξξπζκνο ζθπγκόο (θνιπηθή καξκαξπγή). ρ. 2-5. πζθεπή ζθπγκηθνύ νμύκεηξνπ (Α) θαη αθξνδέθηεο (Β). Α Β Σν κεγάιν πιενλέθηεκα ηνπ ζθπγκηθνύ νμύκεηξνπ είλαη ε πξόιεςε ζνβαξήο βιάβεο δηόηη αξρίδεη λα θαηαγξάθεη κείσζε ηνπ θνξεζκνύ ηεο αηκνζθαηξίλεο ζε έλα ζηάδην πνπ ε κεηαθνξά νμπγόλνπ είλαη αθόκα επαξθήο. 35

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 Αληίζεηα, βαζηθφ ηνπ κεηνλέθηεκα είλαη φηη νη πιεξνθνξίεο πνπ δίλεη δελ είλαη αμηφπηζηεο ή δηαζέζηκεο φηαλ απηέο ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξν φπσο π.ρ. ζε ειάηησζε ηνπ πεξηθεξηθνχ ζθπγκνχ ζε έληνλν shock. Η άπλνηα ή θπάλσζε ζην ρώξν ηνπ ζπκβάληνο ή θνξεζκόο ηνπ αξηεξηαθνύ νμπγόλνπ θάησ από 90 % νξίδεηαη σο ππνμία. 2.2.2.6 Υνξήγεζε Ο 2 ε πεξηπηψζεηο αλεπαξθνχο νμπγφλσζεο είλαη απαξαίηεηε: ε ρνξήγεζε Ο 2 κε κάζθα πξνζψπνπ (εθφζνλ ν αζζελήο δηαηεξεί απηφκαηε αλαπλνή) ε ιήςε αεξίσλ αξηεξηαθνύ αίκαηνο πξηλ αιιά θαη κεηά ηε ζεξαπεία ηνπ αζζελνχο πξνθεηκέλνπ λα εθηηκεζεί: ε αηκνδπλακηθή θαη αλαπλεπζηηθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζεξαπείαο κε Ο 2. Οη ζπζθεπέο ρνξήγεζεο Ο 2 ρσξίδνληαη αδξά ζε δχν θαηεγνξίεο: Σπζθεπέο πνπ παξέρνπλ Ο 2 κε ρακειή ξνή ηηο ζπζθεπέο απηέο πεξηιακβάλνληαη: Ρηληθνί θαζεηήξεο κε ζπλερή ξνή 2 l/min. Δθόζνλ ν αζζελήο δηαηεξεί: έλα ρακειό θαηά ιεπηό αεξηζκό ζα επηηπγράλεη έλα πςειφ F Ι Ο 2 έλα πςειό θαηά ιεπηό αεξηζκό (θαη θαηά ζπλέπεηα εηζπλέεη πεξηζζφηεξν αέξα απφ ηνλ πεξηβάιινληα ρψξν κε F Ι Ο 2 0,21) ην F Ι Ο 2 ζα είλαη ρακειφηεξν. Απιέο κάζθεο Ο 2 κέζα απφ ηηο νπνίεο ν αζζελήο αληιεί κηα πνζφηεηα 100 % Ο 2 ε νπνία αξαηψλεηαη απφ ηελ είζνδν ζηε κάζθα αέξα ηνπ δσκαηίνπ. Δθφζνλ ε ξνή ηνπ Ο 2 είλαη ζηαζεξή (1-6 l/min): ε εηζπλεφκελε ζπγθέληξσζε Ο 2 (F I O 2 ) ζα κεηαβάιιεηαη αληίζηξνθα πξνο ηνλ θαηά ιεπηφ αεξηζκφ. Πηλ. 2-1. πζθεπέο ρνξήγεζεο νμπγόλνπ (F I O 2 = ζπγθέληξσζε εηζπλεφκελνπ νμπγφλνπ, V E = εθπλεφκελνο φγθνο αεξίσλ αζζελνχο). πζθεπή Ρνή Ο 2 (l/min) F I O 2 Πιενλεθηήκαηα Μεηνλεθηήκαηα ΥΑΜΖΛΖ ΡΟΖ Ρηληθφο θαζεηήξαο 2-6 0.24 0.35 Άλεζε αζζελνχο κεηαβνιή F I O 2 κε V E Απιή κάζθα 4-8 0.24 0.40 Καλέλα κεηαβνιή F I O 2 κε V E ΤΦΖΛΖ ΡΟΖ Μάζθα Venturi 2-12 0.25 0.50 ηαζεξφ F I O 2 αλεμάξηεηα πξνο Μάζθα κε επαλεηζπλνήο V Δ Αλεπαξθήο ξνή ζε πςειά F I O 2 6-15 0.70 0.90 Τςειφ F I O 2 Με ξπζκηδφκελή F I O 2 ελνριεηηθή ξνή Σπζθεπέο πνπ παξέρνπλ Ο 2 κε πςειή ξνή ηηο ζπζθεπέο απηέο πεξηιακβάλνληαη: Μάζθεο Venturi, ζηηο νπνίεο ην Ο 2, πνπ πξνέξρεηαη απφ κία πεγή (νβίδα, θεληξηθή παξνρή) νδεγείηαη κέζα απφ έλα ζπλδεηηθφ πνπ κεηψλεηαη ε δηάκεηξνο ηνπ κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ε ηαρχηεηά ηνπ. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ην Ο 2 πνπ εμέξρεηαη λα δεκηνπξγεί αξλεηηθή πίεζε ηθαλή λα ξνπθήμεη κηα κεγαιχηεξε 36

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε πνζφηεηα αέξα. Γηαθνξεηηθέο ηηκέο F Ι Ο 2 θαη δηαθνξεηηθέο ξνέο δεκηνπξγνχληαη ρξεζηκνπνηψληαο δηαθνξεηηθά κεγέζε ζπλδεηηθψλ (Πηλ. 2-2). Οη κάζθεο Venturi είλαη ηδαληθέο φηαλ επηζπκείηαη παξνρή F I O 2 0.24 0.40 (ζεσξεηηθά κέγηζην F I O 2 0.50). Όζν απμάλεηαη ην F Ι Ο 2 κεηψλεηαη ν κέγηζηνο φγθνο αεξίνπ πνπ παξέρεηαη γη απηφ θαη ζε αζζελείο κε επηζπκεηφ θαηά ιεπηφ αεξηζκφ >10-12 l/min νη κάζθεο Venturi δελ είλαη ε πιένλ θαηάιιειε επηινγή. Μάζθεο κε επαλεηζπλνήο, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε αζζελείο ζηνπο νπνίνπο απαηηείηαη ρνξήγεζε F I O 2 0.7 1.0. Οπζηαζηηθά απνηεινχληαη απφ έλαλ απνζεκαηηθφ αζθφ πνπ γεκίδεη κε Ο 2 100 % θαη απφ κία βαιβίδα κνλήο θαηεχζπλζεο ε νπνία επηηξέπεη εηζπλνή κφλνλ απφ ηνλ αζθφ εκπνδίδνληαο ηελ είζνδν ζηε κάζθα αέξα απφ ηνλ πεξηβάιινληα ρψξν. 2.2.2.7 Σερληθέο Αεξηζκνύ Οη ηερληθέο αεξηζκνχ δηαθξίλνληαη ζε: Αεξηζκό κε κάζθα (πξνζσπίδα) Απηή είλαη ε πξψηε, θαηά πξνηεξαηφηεηα, ηερληθή αεξηζκνχ ηνπ απλντθνχ αζζελνχο. Αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο κπνξεί λα γίλεη αεξηζκφο: ζηφκα-κάζθα-πξφζσπν αζθφο-κάζθα-βαιβίδα-πξφζσπν. Απνηειεί ζαθψο κία πξνζσξηλή ιχζε κέρξη λα εμαζθαιηζηεί νξηζηηθά ν αεξαγσγφο κε ελδνηξαρεηαθφ ζσιήλα είλαη φκσο εχθνιε ηερληθά θαη άκεζα εθαξκφζηκε. Δλδνηξαρεηαθή δηαζσιήλσζε (ΔΤΓ) Η ελδνηξαρεηαθή δηαζσιήλσζε είλαη ε ηερληθή πνπ εμαζθαιίδεη ηε βαηφηεηα ηνπ αεξαγσγνχ, αιιά δελ ζα πξέπεη λα απνηειεί ηελ πξψηε επηινγή κε εμνηθεησκέλνπ, κε ηελ ηερληθή θαη ηα απαηηνχκελα θάξκαθα, πξνζσπηθνχ. Οη ελδείμεηο ελδνηξαρεηαθήο δηαζσιήλσζεο είλαη: Αλαπλεπζηηθή αλεπάξθεηα: άπλνηα ππνμία ππναεξηζκφο. Αλεπαξθήο πξνζηαζία αεξαγσγνύ: θψκα θαη δηαηαξαρέο επηπέδνπ ζπλείδεζεο απψιεηα αληαλαθιαζηηθψλ ησλ αλσηέξσλ αεξαγσγψλ Δπηζπκεηόο ππεξαεξηζκόο: θξαληνεγθεθαιηθή θάθσζε κεηαβνιηθή νμέσζε ζε βαξέσο πάζρνληα ή ηξαπκαηία. Δπηθείκελε δπζιεηηνπξγία αεξαγσγνύ: αζζελείο ζε shock νπνηαζδήπνηε αηηηνινγίαο αζζελείο ζε status epilepticus. Χεηξνπξγηθόο αεξαγσγόο ηνλ φξν απηφ πεξηιακβάλνληαη νη ηερληθέο: ηεο ρεηξνπξγηθήο θξηθνζπξενεηδνηνκήο, πνπ είλαη κία ηερληθή θαζαξά επείγνπζα ε νπνία κπνξεί λα εθαξκνζζεί ζρεηηθά εχθνια θαη γξήγνξα ηεο ηξαρεηνηνκίαο, πνπ απαηηεί κεγαιχηεξε δεμηφηεηα θαη εκπεηξία. Η θύξηα έλδεημε εθαξκνγήο ρεηξνπξγηθνχ αεξαγσγνχ είλαη: ε αδπλακία αεξηζκνύ κε κάζθα 37

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 ε αδπλακία δηαζσιήλσζεο ιφγσ ζπλζεθψλ πνπ θαζηζηνχλ αδχλαηε ηε δηαζσιήλσζε φπσο: νίδεκα γισηηίδαο θάηαγκα ιάξπγγα ζνβαξή ζηνκαηνθαξπγγηθή αηκνξξαγία θεληξηθά ελζθελσκέλν μέλν ζψκα. 2.2.2.8 πλήζε θάικαηα ζηελ Αληηκεηώπηζε Σνπ Αεξηζκνύ Δίλαη ζθάικα ε επίκνλε πξνζπάζεηα ελδνηξαρεηαθήο δηαζσιήλσζεο ηνπ απλντθνύ αξξώζηνπ ρσξίο απηόο λα νμπγνλώλεηαη. Η ΔΣΓ είλαη κία ηαρεία δηαδηθαζία θαη επί επαλεηιεκκέλσλ πξνζπαζεηψλ επηβάιιεηαη ν αζζελήο λα αεξίδεηαη κε κάζθα, ζηα κεζνδηαζηήκαηα ησλ πξνζπαζεηψλ. 2.2.3 C-CIRCULATION (ΚΤΚΛΟΦΟΡΗΑ) Γηα λα δηαπηζησζεί εάλ ππάξρεη κεραληθή ιεηηνπξγία ηεο θαξδηάο ρξεηάδεηαη λα ςειαθεζεί ν ζθπγκόο ζε κία από ηηο κεγάιεο αξηεξίεο, ζπλήζσο ζηελ θαξσηίδα ή κεξηαία αξηεξία γηα πεξίπνπ 5 sec. Γελ ρξεζηκνζπνηνχληαη νη πεξηθεξηθέο αξηεξίεο γηαηί είλαη δχζθνιν λα ςειαθεζεί ν ζθπγκφο ζε απηέο φηαλ ππάξρεη πεξηθεξηθή αγγεηνζχζπαζε θαη ρακειή θαξδηαθή παξνρή. Η απνπζία ζθίμεσλ (ή θαξδηαθή ζπρλόηεηα < 60 ζθ/min ζε λενγλά) απνηειεί έλδεημε γηα εθαξκνγή ΚΑΡΠΑ. Σα ζηνηρεία πνπ ειέγρνληαη γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ θπθινθνξηθνχ είλαη: θαξδηαθή ζπρλόηεηα αξηεξηαθή πίεζε πεξηθεξηθή επαλαηκάησζε. 2.2.3.1 Έιεγρνο Καξδηαθήο πρλόηεηαο Η θαξδηαθή ζπρλφηεηα εθηηκάηαη κε ηελ ςειάθεζε ηνπ ζθπγκνχ ζηελ θεξθηδηθή αξηεξία (ζηνλ θαξπφ,) θαη κεηξάηαη σο νη ζθχμεηο ζε έλα ιεπηφ (ρ. 2-3,Β). Απμεκέλε θαξδηαθή ζπρλόηεηα Τπνδειψλεη είηε: ύπαξμε θάπνηαο ηαρπαξξπζκίαο δηέγεξζε ηνπ ζπκπαζεηηθνύ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο (ην ζπρλόηεξν) ιόγσ ππνθείκελεο δηαηαξαρήο: ππνμίαο ππννγθαηκίαο (αληαλαθιαζηηθή ηαρπθαξδία ζηελ ππφηαζε) πφλνπ ή θφβνπ ππξεηνχ, θιπ πλεπκνληθή εκβνιή νμύ έκθξαγκα κπνθαξδίνπ (ΟΔΜ) ππεξζπξενεηδηζκό ιήςε θαξκάθσλ π.ρ.: Αηξνπίλε. Βξαδεία θαξδηαθή ζπρλόηεηα 38

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε Μπνξεί λα νθείιεηαη ζε: βξαδπαξξπζκία (ην ζπρλφηεξν) πνπ εκθαλίδεηαη ζε έδαθνο: ππνμίαο ππννγθαηκίαο ιίγν πξηλ ηελ εκθάληζε αζπζηνιίαο ππνζεξκία ππνζπξενεηδηζκό ιήςε θαξκάθσλ π.ρ.: δαθηπιίηηδα β-αδξελεξγηθνχο αληαγσληζηέο. 2.2.3.2 Έιεγρνο Αξηεξηαθήο Πίεζεο Η γλώζε ηεο ηηκήο ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο (ΑΠ) πξνζθέξεη πνιύ πεξηνξηζκέλεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ θαξδηαθή ιεηηνπξγία ελώ παξάιιεια ζπληζηά έλα όςηκν δείθηε αηκνδπλακηθήο αζηάζεηαο. Η ΑΠ δειαδή επεξεάδεηαη ζε πξνρσξεκέλα ζηάδηα αηκνδπλακηθήο αζηάζεηαο. Η έκκεζε (κε επεκβαηηθή) κέηξεζε ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο γίλεηαη κε πδξαξγπξηθφ (ρ. 2-6,Α) ή αλεξνεηδέο ζθπγκνκαλφκεηξν (ρ. 2-6,Β). Η ζπζηνιηθή αξηεξηαθή πίεζε θάησ από 90 mmhg νξίδεηαη σο ππόηαζε. ρ. 2-6. Μέηξεζε ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο ζηε βξαρηόλην αξηεξία κε πδξαξγπξηθό (Α) ή αλεξνεηδέο ζθπγκνκαλόκεηξν (Β) θαη αθνπζηηθά (A) ή κε ςειάθεζε (Β). Α Β ην ππννγθαηκηθφ (αηκνξξαγηθφ) shock ε ζπζηνιηθή αξηεξηαθή πίεζε (ΑΠ) πέθηεη αθνχ ραζεί ην 30 % θαη πιένλ ηνπ ελδναγγεηαθνχ φγθνπ, ζε αληίζεζε κε ηελ ηαρπθαξδία πνπ εθδειψλεηαη φηαλ απνιεζζεί κφλνλ ην 15 % θαη πιένλ (βιέπε Κεθάιαην 6.4.1). Η πίεζε ζθπγκνύ (δηαθνξά ζπζηνιηθήο δηαζηνιηθήο αξηεξηαθήο πίεζεο) είλαη έλαο πην γξήγνξα εκθαληδόκελνο δείθηεο ππννγθαηκίαο, πνπ κεηώλεηαη κεηά από απώιεηα 15 % θαη πιένλ ηνπ ελδναγγεηαθνύ όγθνπ. Η κέηξεζε ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο θαη ε φπνηα απφπεηξα δηφξζσζήο ηεο πξέπεη λα γίλεηαη πάληνηε ζε ζρέζε κε ηε ζπλήζε αξηεξηαθή πίεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αζζελνχο. Γηα παξάδεηγκα, είλαη ζθάικα ε «δηφξζσζε» ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο ελφο ρξφληνπ ππεξηαζηθνχ ζε επίπεδα λνξκνηαζηθψλ αηφκσλ. 39

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 2.2.3.3 Έιεγρνο Πεξηθεξηθήο Δπαλαηκαησζεο Ο έιεγρνο ηεο πεξηθεξηθήο άξδεπζεο εθηηκάηαη από ηελ ηαρύηεηα επαλαηκάησζεο πηέδνληαο ηελ θνίηε ησλ λπρηώλ (ρ. 2-7,Α). Αίξνληαο ηελ πίεζε ε θνίηε πξέπεη θπζηνινγηθά λα επαλαθηήζεη ην ξνδαιό ηεο ρξώκα ζε ιηγόηεξν από 2 sec (ρ. 2-7,Β). ρ. 2-7. Έιεγρνο πεξηθεξηθήο επαλαπιήξσζεο κε πίεζε ηεο θνίηεο ησλ λπρηώλ (Α) θαη άξζεο ηεο πίεζεο νπόηε ε θνίηε επαλαθηεί ην ξνδαιό ηεο ρξώκα ζε < 2 sec (Β). Α Β 2.2.3.4 Αθξόαζε Καξδηαθώλ Ήρσλ Έιεγρνο θαγηηίδσλ Καηά ηελ αξρηθή αμηνιόγεζε ελόο επείγνληνο πεξηζηαηηθνύ δελ έρεη ηόζε ζεκαζία ε αθξόαζε θαξδηαθώλ θπζεκάησλ, όζν ε παξνπζία ή απνπζία θαξδηαθώλ ήρσλ θαη ε ξπζκηθόηεηα ηνπο. Η απνπζία θαξδηαθψλ ήρσλ (ζε αζζελή κε ςειαθεηφ ζθπγκφ) ζε ζπλδπαζκφ κε δηφγθσζε ζθαγηηίδσλ είλαη ζεκείν πηζαλνχ θαξδηαθνύ επηπσκαηηζκνύ. Γηνγθσκέλεο ζθαγίηηδεο παξαηεξνχληαη ζε αζζελείο κε: δεμηά θαξδηαθή αλεπάξθεηα ζηέλσζε ηεο ηξηγιψρηλνο. 2.2.3.5 Έιεγρνο Θεξκνθξαζίαο - Υξώκαηνο Γέξκαηνο Η εκθάληζε: ςπρξνύ θαη σρξνύ δέξκαηνο ππνδειώλεη: ελεξγνπνίεζε ηνπ αληηζηαζκηζηηθνχ κεραληζκνχ ηεο αγγεηνζχζπαζεο, ψζηε λα εμνηθνλνκεζεί επί ππννγθαηκίαο ξνή αίκαηνο πξνο ηελ θαξδηά, ηνλ εγθέθαιν θαη ηνπο λεθξνχο ε παξνπζία εθίδξσζεο απνηειεί: ζεκείν έληνλεο δηέγεξζεο ηνπ ζπκπαζεηηθνχ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο. 2.2.3.6 Αλαδήηεζε εκείσλ Καξδηαθήο Κάκςεο Αληηθεηκεληθά επξήκαηα πνπ ζπλεγνξνχλ ππέξ ηεο πηζαλφηεηαο θαξδηαθήο θάκςεο θαη πνπ ειέγρνληαη γξήγνξα είλαη: δύζπλνηα δηόγθσζε ησλ θιεβώλ ηνπ ηξαρήινπ (ζθαγηηίδσλ) 40

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε νηδήκαηα ζηα ζθπξά ή ζηελ νζθύ επαηνκεγαιία. 2.2.3.7 Δμαζθάιηζε Φιεβηθώλ Γξακκώλ Υνξήγεζε Τγξώλ ε θάζε επείγνλ πεξηζηαηηθό είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο ε έγθαηξε εμαζθάιηζε θιεβηθώλ γξακκώλ, γηα: ηε ρνξήγεζε πγξψλ σο ζεξαπεπηηθφ κέζν ηελ εμαζθάιηζε κηαο νδνχ ρνξήγεζεο θαξκάθσλ ζε πεξίπησζε πνπ ε θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο επηδεηλσζεί νμέσο. Φιεβηθόο θαζεηεξηαζκόο Δίλαη απαξαίηεην νη απφπεηξεο θιεβηθνχ θαζεηεξηαζκνχ λα μεθηλνχλ απφ ηηο πεξηθεξηθφηεξεο θιέβεο θαη επί απνηπρίαο λα γίλνληαη πξνζπάζεηεο ζηηο πην θεληξηθέο, κεγαιχηεξεο πξνζπειάζηκεο θιέβεο. Χνξήγεζε πγξώλ Η ρνξήγεζε πγξψλ γίλεηαη αλάινγα κε ηελ ππνθείκελε δηαηαξαρή ηνπ πάζρνληα. ην ηξαχκα ζπλήζσο πξνηηκάηαη: ε ρνξήγεζε Ringer s Lactated θαηά δεχηεξν ιφγν ε ρνξήγεζε θπζηνινγηθνχ νξνχ (NaCl 0,9 %). H ρνξήγεζε ησλ δηαθνξεηηθήο θχζεο δηαιπκάησλ: θξπζηαιινεηδψλ (π.ρ. Ringer s Lactated, NaCl 0,9 %) θνιινεηδψλ νγθσηηθψλ πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη φρη κφλν ζηε θχζε ηεο δηαηαξαρήο αιιά θαη ζην ηζηνξηθφ ηνπ πάζρνληα (π.ρ. πξνηηκάηαη ε ρνξήγεζε θπζηνινγηθνχ νξνχ ζε ρξφλην λεθξνπαζή). Γηνύξεζε Η ηνπνζέηεζε νπξνθαζεηήξα θαη ε σξηαία θαηακέηξεζε ηεο δηνχξεζεο είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο ζην ηξαχκα ελψ εθαξκφδεηαη θαηά πεξίπησζε ζε παζνινγηθά πεξηζηαηηθά. 2.2.3.8 πλήζε θάικαηα ζηελ Αληηκεηώπηζε ηεο Κπθινθνξίαο ε πεξηπηώζεηο κεησκέλεο αξηεξηαθήο πίεζεο ε ρξήζε αγγεηνζπζπαζηηθώλ θαξκάθσλ έρεη έλλνηα ζε επηιεγκέλεο κόλνλ πεξηπηώζεηο ρσξίο λα έρεη λόεκα ε "απνθαηάζηαζε" ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο ζε θπζηνινγηθά επίπεδα κε ηε ρξήζε αγγεηνζπζπαζηηθώλ όηαλ ε ππνθείκελε δηαηαξαρή επηβάιιεη ηε ρνξήγεζε πγξώλ ζηνλ αζζελή. Γηα ηελ εθηίκεζε ηεο θαξδηαθήο ζπρλόηεηαο πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο θάζε αζζελνχο: νη αζιεηέο κπνξεί λα παξνπζηάδνπλ ζε εξεκία 50 ζθ/min ηα λενγλά, βξέθε θαη παηδηά παξνπζηάδνπλ ππφ θπζηνινγηθέο ζπλζήθεο πςειή θαξδηαθή ζπρλφηεηα αζζελείο ππφ θαξκαθεπηηθή αγσγή (π.ρ. β-αλαζηνιείο) κπνξεί λα παξνπζηάζνπλ ρακειή θαξδηαθή ζπρλφηεηα. 2.2.4 D-DISABILITY (ΝΔΤΡΟΛΟΓΗΚΖ ΔΚΣΗΜΖΖ) 41

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 2.2.4.1 Δθηίκεζε Δπηπέδνπ πλείδεζεο Μηα πξψηε γξήγνξε εθηίκεζε ηνπ επηπέδνπ ζπλείδεζεο γίλεηαη ρξεζηκνπνηψληαο ηηο θιίκαθεο AVPU θαη Γιαζθόβεο. Κιίκαθα AVPU είλαη ην αθξσλύκην ησλ ιέμεσλ: A = Alert, μχπληνο αζζελήο V = Responds to vocal stimuli, αληηδξά ζε ιεθηηθά εξεζίζκαηα P = Responds to painful stimuli, αληηδξά κφλν ζε επψδπλα εξεζίζκαηα U = Unresponsive, δελ αληηδξά ζε θαλέλα εξέζηζκα. Κιίκαθα Γιαζθόβεο (GCS, Glasgow Coma Scale) αμηνινγεί (Πηλ. 2-3): ην άλνηγκα ησλ καηηψλ ηελ θαιχηεξε θηλεηηθή αληαπφθξηζε ηελ θαιχηεξε αληαπφθξηζε ηνπ εμεηαδφκελνπ. Η GCS κεηξάηαη κεηά ηελ εθηίκεζε θαη ελδερφκελε παξέκβαζε: ζηνλ αεξαγσγφ (Α) ηελ αλαπλνή (Β) ηελ θπθινθνξία (C) δηφηη ε ππνμπγνλαηκία θαη ε ππόηαζε πνπ ζπρλά εκθαλίδνληαη κεηά απφ ηξαχκα έρεη απνδεηρζεί φηη επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηε βαζκνινγία GCS. Μία κόλν κέηξεζε ηεο GCS δελ πξνζδηνξίδεη ηελ έθβαζε ηνπ πάζρνληα αιιά κηα κείσζε ηεο βαζκνινγίαο θαηά δύν κνλάδεο ππνδειώλεη ζνβαξή βιάβε. Πηλ. 2-2. Κιίκαθαο Γιαζθόβεο (GCS) Δθιπόκελε απάληεζε Βαζκνινγία Άλνηγκα νθζαικώλ Απηφκαην 4 ηε θσλή 3 ηνλ πφλν 2 Καλέλα 1 Φσλεηηθή αληαπόθξηζε Πξνζαλαηνιηζκέλε 5 πγρπηηθή 4 Αζπλάξηεηεο ιέμεηο 3 Αθαηάιεπηνη ήρνη 2 Κακία 1 Κηλεηηθή αληαπόθξηζε Τπαθνχεη ζε εληνιέο 6 Δληνπίδεη ηνλ πφλν 5 Απνζχξεηαη απφ ηνλ πφλν 4 Αλψκαιε θάκςε 3 Δθηαηηθή απάληεζε 2 Κακία 1 Σύλνιν 15 42

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε Βαζκνινγία: GCS < 8 ζεκαίλεη θώκα GCS 3 5 έρεη ηνπιάρηζηνλ 70 % ζεηηθή πξνγλσζηηθή αμία γηα θησρή έθβαζε ηνπ αζζελνχο. 2.2.4.2 Έιεγρνο Κόξεο Οθζαικώλ Η λεπξνινγηθή εθηίκεζε ζπλερίδεηαη κε ηνλ έιεγρν ηξηψλ ζηνηρείσλ απφ ηηο θφξεο: ην κέγεζνο άκθσ ηελ ηζνκεηξία ηνπο ηελ αληίδξαζή ηνπο ζην θσο. Μέγεζνο θόξεο νθζαικώλ Πξέπεη λα θαζνξηζηεί αλ νη θφξεο: βξίζθνληαη ζε κπδξίαζε, ακθνηεξόπιεπξα (ρ. 2-8,A) ή κνλόπιεπξα (ρ. 2-8,Γ), είλαη ζε κύζε (ρ. 2-8,B). ρ. 2-8. Δμέηαζε θόξεο νθζαικώλ. A. Κφξεο ζε κπδξίαζε B. Κφξεο ζε κχζε Γ. Άληζεο θφξεο. Σπκκεηξία θόξεο νθζαικώλ Πξέπεη λα εθηηκεζεί αλ νη θφξεο είλαη: ίζεο ζε κέγεζνο ή, άληζεο (αληζνθνξία). Αληίδξαζε θόξεο νθζαικώλ ζην θσο Δθηηκάηαη κε δσληαλφ θσο πνπ πέθηεη ζην έλα κάηη θαη πξνθαιεί: ζύζπαζε ηεο ίξηδαο (ην ηκήκα ηνπ καηηνχ πνπ ξπζκίδεη ην πνζφ ηνπ θσηφο πνπ εηζέξρεηαη) ηφζν ζην νκφπιεπξν φζν θαη ζην εηεξφπιεπξν κάηη, απηή είλαη ε θπζηνινγηθή απφθξηζε ζην θσο, αζζελήο απόθξηζε ζην θσο, απηή είλαη αλψκαιε απφθξηζε, θακία απόθξηζε. 2.2.4.3 Έιεγρνο Κηλεηηθώλ Αληαλαθιαζηηθώλ Η πξψηε λεπξνινγηθή εθηίκεζε νινθιεξψλεηαη κε ηνλ έιεγρν ησλ θηλεηηθψλ αληαλαθιαζηηθψλ. 43

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 Κάκςε ηνπ άλσ άθξνπ κε έθηαζε ηνπ θάησ άθξνπ ζεκαίλεη: δπζιεηηνπξγία ηνπ θινηνχ ή ηνπ εγθεθαιηθνχ ζηειέρνπο ζε πςειφ επίπεδν. Έθηαζε άλσ άθξσλ ή άλσ θαη θάησ άθξσλ ζεκαίλεη: παζνινγναλαηνκηθή βιάβε ζηελ ελησβάζεη κνίξα ηνπ δηεγθεθάινπ ή ζην εγθεθαιηθφ ζηέιερνο. εκεηψλεηαη φηη έλαο πην νινθιεξσκέλνο λεπξνινγηθφο έιεγρνο γίλεηαη θαηά ηε δεπηεξνγελή εθηίκεζε ηνπ αζζελνχο. 2.2.4.4 πλήζε θάικαηα θαηά ηε Νεπξνινγηθή Δθηίκεζε Ο αζζελήο κε πξννδεπηηθή επηδείλσζε ηνπ επηπέδνπ ζπλείδεζεο πξέπεη λα δηαζσιελώλεηαη. Η ηθαλόηεηα δηαηήξεζεο ηνπ αεξαγσγνύ κεηώλεηαη θαζώο ην GCS πέθηεη. Η αλαπλνή ζρεηίδεηαη κε έλα ιεηηνπξγηθά ελεξγό ζηέιερνο. Πξνζνρή ρξεηάδεηαη ζην "θσηεηλό δηάιεηκκα" ηνπ επηζθιεξηδίνπ αηκαηώκαηνο (αζζελήο πνπ πεζαίλεη ελώ κηιάεη). Δίλαη απαξαίηεηε ε ζπλερήο επαλεθηίκεζε θάζε αζζελνύο. 2.2.5 E - EXPOSURE (ΈΚΘΔΖ - ΈΛΔΓΥΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ) Πξνθεηκέλνπ ε θιηληθή εμέηαζε λα είλαη πιήξεο πξέπεη λα αθαηξνχληαη εληειψο ηα ξνχρα ηνπ αζζελνχο θαη ηδηαίηεξα ζε πεξηπηψζεηο ηξαχκαηνο. 2.2.5.1 Έιεγρνο Θεξκνθξαζίαο ώκαηνο Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο εμέηαζεο ηνπ αζζελνχο είλαη βαζηθφ λα ειέγρνληαη θαη λα δηνξζψλνληαη ηπρφλ δηαηαξαρέο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ ζώκαηνο. Δπί ρακειήο ζεξκνθξαζίαο ή ππνζεξκίαο είλαη ζεκαληηθφ: λα απνκαθξχλνληαη βξεγκέλα ξνχρα λα ζεξκαίλεηαη ν αζζελήο κε θνπβέξηεο ή/θαη ζεξκαληηθά ζηξψκαηα λα αληηκεησπίδεηαη ην ξίγνο (πνπ νδεγεί ζε ηεξάζηηα αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο Ο 2 ) λα ρνξεγνχληαη ζεξκαηλφκελα πγξά ζε ππνζεξκηθνχο αζζελείο. Οη ππεξζεξκηθέο θαηαζηάζεηο πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη αληίζηνηρα. 2.2.5.2 σζηή Σνπνζέηεζε Αζζελνύο ε αζζελείο κε απψιεηα ζπλείδεζεο πξέπεη λα πξνζηαηεχνληαη ηα άλσ θαη θάησ άθξα απφ πίεζε ζην θνξείν ή απφ ζηάζεηο πνπ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε πίεζε λεχξσλ θαη αγγείσλ. 2.2.5.3 πλήζε θάικαηα ζηελ Έθζεζε ηνπ Αζζελνύο Η καδηθή κεηάγγηζε αίκαηνο κπνξεί εύθνια λα θαηαζηήζεη ππνζεξκηθό έλαλ αζζελή κε όιεο ηηο επηπινθέο πνπ κπνξεί απηό λα δεκηνπξγήζεη (π.ρ. ελδερόκελν θνηιηαθήο καξκαξπγήο ζε ηθαλό πνζνζηό αζζελώλ κε ζεξκνθξαζία < 33 ν C). Πνιχ ζπρλά μερληέηαη ε ζεκαζία ηνπ Δ θαζψο αμηνινγνχληαη κφλνλ ηα θιαζζηθά βήκαηα A B C - D. 2.2.6 F - FITS (ΠΑΜΟΗ) Η εκθάληζε ζπαζκψλ ππνδειψλεη θάπνηα δηαηαξαρή ζηνλ εγθέθαιν ή ζηελ παξνρή ζξεπηηθψλ πιηθψλ ζε απηφλ. Σα αίηηα πνπ πξνθαινχλ ζπαζκνχο είλαη ζε κεγάιν βαζκφ φκνηα κε εθείλα πνπ πξνθαινχλ απψιεηα ηεο ζπλείδεζεο, φπσο: 44

2ν Κεθάιαην Αξρηθή Αμηνιφγεζε & Αληηκεηψπηζε ππνμία ή shock ππνγιπθαηκία κεηαβνιηθέο δηαηαξαρέο εγθεθαιηθή βιάβε ελδνθξαληαθέο βιάβεο: ελδνθξαληαθή αηκνξξαγία εκβνιή ή ζξφκβσζε εγθεθαιηθνχ αγγείνπ νίδεκα εγθεθάινπ ρσξνθαηαθηεηηθέο εμεξγαζίεο εγθεθάινπ επηιεςία. Η εκθάληζε ζπαζκώλ νδεγεί ζε δξακαηηθή αύμεζε ηνπ εγθεθαιηθνύ κεηαβνιηζκνύ θαη ηεο θαηαλάισζεο Ο 2 ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ νη αλάγθεο ζε Ο 2 πνιιαπιαζηάδνληαη ιόγσ επεξεαζκέλεο βαηόηεηαο ηνπ αεξαγσγνύ, δηαηαξαρήο ηνπ αεξηζκνύ θαη απμεκέλνπ θηλδύλνπ εηζξόθεζεο. πκπεξαζκαηηθά, ε δηαηαξαρή ηεο ηζνξξνπίαο ηνπ νμπγφλνπ θαζηζηά επηζθαιή ηε ιεηηνπξγία φισλ ησλ δσηηθψλ ζπζηεκάησλ ηνπ νξγαληζκνχ. Οη ιφγνη απηνί επηβάιινπλ ηε γξήγνξε εθηίκεζε θαη άκεζε αληηκεηψπηζε ησλ ζπαζκψλ. 2.2.7 G GLUCOSE (ΑΚΥΑΡΟ) H γιπθόδε απνηειεί ην θύξην κεηαβνιηθό ππόζηξσκα ηνπ εγθεθάινπ. Η πηψζε ηνπ επηπέδνπ ηεο ζην αίκα νδεγεί ζηελ εκθάληζε κηαο θιηληθήο εηθφλαο πνπ πξνζνκνηάδεη εθείλεο πνιιψλ άιισλ θαηαζηάζεσλ. Χο ππνγιπθαηκία ζεσξείηαη ζάθραξν αίκαηνο < 50 mg/dl (ζηα παηδηά < 110 mg/dl). 2.2.7.1 Κιηληθή Δηθόλα Η θιηληθή εηθφλα ηεο ππνγιπθαηκίαο είλαη: εθίδξσζε αίζζεκα παικψλ λεπξηθφηεηα επεξεζηζηφηεηα πείλα ηξφκνο. Η εηθφλα απηή γξήγνξα ζε πην πξνρσξεκέλα ζηάδηα ππνγιπθαηκίαο ζπκπιεξψλεηαη απφ: ζχγρπζε εμάληιεζε δηαηαξαρέο φξαζεο ζπαζκνχο θψκα. 2.2.7.2 Αηηίεο Τπνγιπθαηκίαο Τπνγιπθαηκία δελ εκθαλίδεηαη κφλν ζηνπο δηαβεηηθνχο αζζελείο φπσο ζπλήζσο πηζηεχεηαη, αλ θαη απηφ απνηειεί ην ζπρλφηεξν αίηην, αιιά θαη ζε: δηαβεηηθνχο αζζελείο ζε αγσγή κε ηλζνπιίλε ή ζνπιθνλπινπξίεο ρξφληνπο επαηνπαζείο ή λεθξνπαζείο άηνκα (ζπλήζσο λεαξά θνξίηζηα) κε λεπξνγελή αλνξεμία άηνκα κε αλεπάξθεηα ππφθπζεο ή κεκνλσκέλε αλεπάξθεηα θνξηηδφιεο, ACTH, GH. 45

Eιέλε Αζθεηνπνχινπ: Δπείγνπζα Ιαηξηθή 2007 αζζελείο κε λενπιάζκαηα φπσο ηλζνπιίλσκα, επάησκα, κεζνζειίσκα αζζελείο ζε ζήςε κεηά απφ ιήςε θαξκάθσλ. 2.2.7.3 πλήζε θάικαηα ηνπο αζζελείο κε θαθή ζξέςε (π.ρ. ρξφληνπο αιθννιηθνχο) ή ζηνπο ηνμηθνκαλείο επηβάιιεηαη ε ρνξήγεζε 100 mg ζεηακίλεο ΔΦ πξηλ απφ ηε ρνξήγεζε γιπθφδεο γηα ηελ πξφιεςε εκθάληζεο εγθεθαινπάζεηαο ηνπ Wernicke. Η ρνξήγεζε γιπθφδεο ζε ππνγιπθαηκηθφ, δηαβεηηθφ αζζελή ππφ ζνπιθνλπινπξίεο (π.ρ. ρισξνπξνπακίδε) κπνξεί είηε λα κελ νδεγήζεη ζε αλάηαμε ηεο ππνγιπθαηκίαο είηε λα νδεγήζεη ζε επαλεκθάληζή ηεο, κεηά απφ αξρηθή δηφξζσζε, ιφγσ ηεο κεγάιεο εκηπεξηφδνπ δσήο απηψλ ησλ θαξκάθσλ. Πξηλ απφ ηε ρνξήγεζε γιπθφδεο πξέπεη πάληα λα πξνεγείηαη ζηηγκηαία αμηνιφγεζε ηεο γιπθφδεο, δηφηη εάλ ρνξεγεζεί γιπθφδε ζε αζζελή κε αλνμηθή εγθεθαινπάζεηα κπνξεί λα πξνθιεζεί επηδείλσζε ηεο λεπξνινγηθήο βιάβεο. 2.2.8 H - HISTORY (ΗΣΟΡΗΚΟ) Καηά ηελ πξσηνβάζκηα εθηίκεζε θαη αληηκεηψπηζε ηνπ αζζελνχο είλαη βαζηθή ε ιήςε ελφο πνιύ ζύληνκνπ ηζηνξηθνύ κε ζηφρν ηελ απφθηεζε βαζηθψλ θαη ζπγθεθξηκέλσλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ ζηνλ αζζελή. Σν αθξσλχκην ησλ ζηνηρείσλ απηψλ ζπλζέηνπλ ηε ιέμε AMPLE (ππεξαξθεηφο): Α = Allergies (αιιεξγίεο) Μ = Medication (θάξκαθα) Ρ = Past and present illness (πξνεγεζείζεο θαη παξνχζεο λφζνη) L = Last food and drink (ηειεπηαία ιήςε ηξνθήο θαη πγξψλ) E = Events leading up to the patients presentation (γεγνλφηα πνπ νδήγεζαλ ζηελ παξνχζα θαηάζηαζε). 2.3 ΔΕΤΣΕΡΟΓΕΝΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΚΑΙ ΑΝΣΙΜΕΣΩΠΙΗ Η δεπηεξνγελήο αμηνιφγεζε ηνπ αζζελνχο μεθηλά αθνχ: νινθιεξσζεί ε πξσηνγελήο εθηίκεζε (ABCDEs) έρεη γίλεη ε αλαδσνγόλεζε ζηαζεξνπνηεζνύλ ηα δσηηθά ζεκεία ηνπ αζζελνύο. Καηά ηε δεπηεξνγελή εθηίκεζε ιακβάλεηαη έλα πιεξέζηεξν ηζηνξηθφ απφ ηνλ αζζελή ή ηνπο ζπλνδνχο ηνπ θαη πξαγκαηνπνηείηαη κηα ζρνιαζηηθή εμέηαζε ηνπ αζζελνχο απφ ην θεθάιη κέρξη ηα πφδηα πνπ πεξηιακβάλεη θαη ηα αθφινπζα: ρξώκα δέξκαηνο Κφθθηλν ( ππξεηφο, αιιεξγηθή αληίδξαζε, δειεηεξίαζε κε CO) Λεπθό-σρξόηεηα ( αηκνξξαγία, θφβνο) Μπιε-θπάλσζε (ππνμαηκία, πεξηθεξηθή αγγεηνζχζπαζε ιφγσ shock ή ςχρνπο) Πνηθηιιόρξνε (αζηάζεηα θαξδηαγγεηαθνχ) πθή δέξκαηνο: δεζηό-μεξό (ππεξζεξκία) δεζηό-πγξό (αληίδξαζε ζε πςειή εζσηεξηθή ή εμσηεξηθή ζεξκνθξαζία ) θξύν-μεξό (έθζεζε ζην θξχν) 46