ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014-2020

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014-2020 Οκτώβριος 2012 1

Ι. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ / ΓΕΩΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου περιλαμβάνει δέκα (10) κατοικημένα νησιά και ή συνολική της έκταση, συμπεριλαμβανομένων πολλών ακατοίκητων νησιών και μεγάλου αριθμού βραχονησίδων, ανέρχεται στα 3.836 τετρ. χιλμ. Πέντε από τα νησιά της Περιφέρειας είναι μεγάλα σε έκταση για τη κλίμακα των νησιών του Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λήμνος και Ικαρία) και τέσσερα μικρότερα (Άγιος Ευστράτιος, Οινούσσες, Ψαρά, Φούρνοι), ενώ δύο από τα μεγάλα νησιά, η Λέσβος και η Χίος συγκαταλέγονται στα σημαντικά νησιά του Ευρωπαϊκού Χώρου. Χαρακτηριστικό της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου είναι η μεγάλη απόσταση όλων των νησιών της από την ηπειρωτική Χώρα, αποτελώντας τα σύνορα της Ευρώπης σε άμεση γειτνίαση εξ ανατολών με την τουρκική επικράτεια, ενώ παράλληλα οι αποστάσεις μεταξύ των νησιών της είναι επίσης μεγάλες. Το ανάγλυφο του εδάφους των περισσότερων νησιών της Περιφέρειας είναι ορεινό και ημιορεινό, καλύπτοντας οι ορεινές εκτάσεις περίπου το 33% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας, με τη Σάμο να χαρακτηρίζεται από το ορεινό του εδάφους της έναντι των άλλων νησιών, ενώ η Λήμνος από το ημιορεινό και πεδινό. Οι κλίσεις του εδάφους παρουσιάζουν επίσης σημαντικές διαφορές μεταξύ των νησιών με τις μεγαλύτερες στην Ικαρία και τις μικρότερες στη Λήμνο. Αυτά τα γεωγραφικά και γεωφυσικά χαρακτηριστικά της Περιφέρειας, τα οποία επιδρούν διαχρονικά στο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι των νησιών και της Περιφέρειας συνολικά, προσδιορίζουν τη «διπλή περιφερειακότητά» της αποτελώντας τον σημαντικότερο παράγοντα χαμηλής ανάπτυξης και ασταθούς διαδικασίας οικονομικής μεγέθυνσης, με αρνητικές επιπτώσεις στη πραγματική σύγκλισή της με τις αναπτυγμένες Περιφέρειες της Ευρώπης και στη συμβολή της στην αναπτυξιακή προσπάθεια της Χώρας, ιδιαίτερα σ αυτή την περίοδο οικονομικής ύφεσης. 2. ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, ο πληθυσμός της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου παρουσιάζει μείωση μεταξύ 2005 και 2011 κατά 1,38%, ενώ ο πληθυσμός της Ελλάδας εμφανίζει αύξηση της τάξης του 2%. Αντίστοιχα η πληθυσμιακή πυκνότητα της Περιφέρειας είναι πολύ χαμηλή, φθάνοντας τα 51,6 άτομα ανά τετρ. χιλμ., έναντι 81,7 άτομα ανά τετρ. χλμ. στη Χώρα. Όσον αφορά στην ηλικιακή διάρθρωση του πληθυσμού της Περιφέρειας, στις ηλικίες 0 14 ετών παρουσιάζει μικρότερο ποσοστό επί του συνολικού πληθυσμού, από εκείνο του συνόλου της Χώρας (13,6% η Περιφέρεια έναντι 14,4% η Χώρα) και πολύ μεγαλύτερο ποσοστό (21,8%) στις ηλικίες 65 ετών και άνω, έναντι της Χώρας (18,9%). Τα μεγέθη ανά ηλικιακή ομάδα προσδιορίζουν τους δείκτες γήρανσης και εξάρτησης, εκ των οποίων ο μεν δείκτης γήρανσης για το Βόρειο Αιγαίο είναι 1,60 και για την Χώρα 1,32, ο δε δείκτης εξάρτησης για την Περιφέρεια είναι 54,9 και για τη Χώρα 49,9. Τα παραπάνω πληθυσμιακά μεγέθη στις συγκεκριμένες ηλικιακές τάξεις και οι αντίστοιχοι κρίσιμοι δείκτες παρέχουν χρήσιμα συμπεράσματα για τη διάρθρωση του πληθυσμού, τη δυναμική του σε σχέση με τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό και γενικότερα για την αξιολόγηση του πληθυσμού της Περιφέρειας, ως βασικό παράγοντα για το αναπτυξιακό γίγνεσθαι της Περιφέρειας την παρούσα περίοδο και κυρίως μελλοντικά. Σε γενικές γραμμές, τόσο από τα παραπάνω στοιχεία, όσο και από την περαιτέρω ανάλυση των δημογραφικών 2

στοιχείων της Περιφέρειας, είναι εμφανή τα δυσμενή δημογραφικά χαρακτηριστικά του Βορείου Αιγαίου σε σχέση με τα αντίστοιχα της Χώρας. Μια άλλη, έστω και μικρής κλίμακας, διαφοροποίηση της πληθυσμιακής διάρθρωσης της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου σε σχέση με το σύνολο της Χώρας, είναι το μεγαλύτερο ποσοστό ανδρικού πληθυσμού έναντι του γυναικείου στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, (51,6% άνδρες στη Περιφέρεια με 49,5% στη Χώρα). Αυτό το ποσοστό ανδρών στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου είναι το μεγαλύτερο, έστω και με μικρή διαφορά, από όλες της Περιφέρειες της Χώρας. 3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ / ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Με δεδομένο ότι το εκπαιδευτικό / μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού μιας περιοχής είναι σημαντικός παράγοντας στην αναπτυξιακή της διαδικασία, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου εμφανίζει ένα συνολικό έλλειμμα ως προς αυτό τον παράγοντα. Συγκεκριμένα, οι απόφοιτοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και γυμνασιακής εκπαίδευσης στο Βόρειο Αιγαίο υπερτερούν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του συνόλου της Χώρας, με λιγότερους κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες τόσο της λυκειακής και μεταλυκειακής εκπαίδευσης, όσο και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έναντι του συνόλου της Χώρας. 4. ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η αγορά εργασίας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου χαρακτηρίζεται διαχρονικά από τα μικρά ποσοστά συμμετοχής του πληθυσμού εργασιακής ηλικίας, αλλά και από τη σχετικά μικρή ανεργία, σε συνδυασμό με την επίσης μικρή απασχόληση, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα μεγέθη και δείκτες της Χώρας. Κατά το διάστημα 2004 2010 το ποσοστό συμμετοχής μειώνεται ακόμα περισσότερο (από 62,2% σε 61,7%, έναντι 66,5% και 65,4% στη Χώρα), ενώ στο ίδιο διάστημα η ανεργία και η απασχόληση διατηρούνται σχεδόν στα ίδια επίπεδα. Κατά το έτος 2011, όμως παρατηρείται έντονη επιδείνωση του ποσοστού ανεργίας το οποίο έφθασε στο 14,3% και στο 16,8% (σε διαφορετικά τρίμηνα), με επιδείνωση της ανεργίας στο ανδρικό εργατικό δυναμικό, παραμένοντας όμως σε πολύ υψηλά επίπεδα και η ανεργία των γυναικών, όπως σε υψηλά επίπεδα και επιδεινούμενη είναι η μακροχρόνια ανεργία στο σύνολο των ανέργων. Επίσης το ποσοστό απασχόλησης κατά το 2011 μειώθηκε δραματικά (από 44,4% το 2004 στο 35,4% το 2011, ενώ μειώνεται σημαντικά το ποσοστό αυτοαπασχολούμενων και των συμβοηθούντων μελών, με παράλληλη μείωση της πλήρους απασχόλησης και αύξηση της μερικής απασχόλησης. Από τα παραπάνω στοιχεία είναι εμφανείς οι αρνητικές επιπτώσεις της χρηματοοικονομικής κρίσης και ύφεσης στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, εμφανιζόμενες έντονα κατά το έτος 2011. Οι αρνητικές αυτές επιπτώσεις δημιουργούν στο μέλλον κίνδυνο αποδιάρθρωσης του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού της Περιφέρειας, λαμβάνοντας υπόψη το νησιωτικό της χαρακτήρα και τη διπλή περιφερειακότητά της, παράμετροι οι οποίες εμποδίζουν παραγωγικές και λειτουργικές διασυνδέσεις τόσο μεταξύ των νησιών της Περιφέρειας, όσο και της Περιφέρειας με την ηπειρωτική Χώρα. Κατ ακολουθία, αυτές οι δύο σημαντικές ειδοποιές παράμετροι, δηλαδή η νησιωτικότητα και η διπλή περιφερειακότητα, εμποδίζουν την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού μεταξύ των νησιών της Περιφέρειας και ως εκ τούτου υστερούν από κάθε νησί τις ευκαιρίες αξιοποίησης της παραγωγικής δραστηριότητας ή/και την ύπαρξη κατάλληλου εργατικού δυναμικού σε άλλα νησιά ή/και στην ηπειρωτική Χώρα. 3

5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ / ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΟΜΗ Το ΑΕΠ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ), αυξάνεται διαχρονικά από το 2002 μέχρι και το 2008, εμφανίζεται πτώση κατά το έτος 2009, ενώ παράλληλα, μειώνεται διαχρονικά ή συμμετοχή του στο συνολικό ΑΕΠ της Χώρας, γεγονός που δείχνει ότι οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ της Περιφέρειας είναι μικρότεροι από εκείνους της Χώρας, ιδιαίτερα μετά το έτος 2007. Αντίστοιχη εξέλιξη έχει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφέρειας το οποίο αυξάνεται με κατά τι μεγαλύτερους ρυθμούς από την αύξηση του ΑΕΠ, λόγω της μείωσης του πληθυσμού της Περιφέρειας, με αποτέλεσμα μέχρι και το 2003 να πλησιάζει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ των 25 και να υπερβαίνει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Χώρας. Αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών είναι ότι το έτος 2007 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου να αντιπροσωπεύει το 74% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ των 27, το 2008 το 77% και το 2009 το 76%. Ενώ κατά το 2009 δείχνει μια μεγάλη αρνητική απόκλιση από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Χώρας. Όσον αφορά στη διάρθρωση του ΑΕΠ ανά βασικό παραγωγικό τομέα, μέσω των στοιχείων της Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής, διαπιστώνονται ότι ο πρωτογενής τομέας στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου συρρικνώνεται και χάνει τη δυναμική του στη διαμόρφωση του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας μια πολύ μεγάλη μείωση (56%) της ΑΠΑ σε τρέχουσες τιμές μεταξύ 2003 και 2009, μειώνοντας τη συμμετοχή του στην συνολική παραγόμενων ΑΠΑ της Περιφέρειας από 11% στο 4,1%. Επίσης μεγάλη πτώση παρουσιάζει η ΑΠΑ του δευτερογενή τομέα (της τάξης του 45%) με μείωση της συμμετοχής του στην συνολική ΑΠΑ της Περιφέρειας, από 26,3% το 2003 στο 12,4% το 2009. Αντίθετα, ιδιαίτερη δυναμική έχει αποκτήσει ο τριτογενής τομέας του οποίου η ΑΠΑ αυξήθηκε κατά 57% μεταξύ 2003 και 2009, με αντίστοιχη αύξηση της συμμετοχής του στη συνολική ΑΠΑ της Περιφέρειας, από 62,7% σε 83,5%. Από τα παραπάνω στοιχεία, φαίνεται ότι αποδιαρθρώνεται η πρωτογενής και η δευτερογενής παραγωγική βάση, με αύξηση του τριτογενή τομέα, ο οποίος όμως εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό τόσο από εξωγενείς παράγοντες, όσον αφορά στον τουρισμό, όσο και από την υπόλοιπη παραγωγική δραστηριότητα στη πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή, ιδιαίτερα λόγω της νησιωτικότητας της Περιφέρειας, παράμετροι οι οποίες δημιουργούν κινδύνους αστάθειας στην εξέλιξη της τριτογενούς δραστηριότητας και κατ ακολουθία γενικότερη αστάθεια στον κοινωνικοοικονομικό ιστό της Περιφέρειας. Αυτός ο κίνδυνος αστάθειας εντείνεται από το γεγονός ότι στην πρωτογενή παραγωγή απασχολείται το 11% του συνόλου των απασχολούμενων, ενώ στη δευτερογενή το 15% και στον τριτογενή τομέα το 74% του συνόλου των απασχολούμενων. Δηλαδή ή Περιφέρεια διαθέτει έναν ιδιαίτερα χαμηλής παραγωγικότητας εργασίας πρωτογενή τομέα και επίσης χαμηλής παραγωγικότητας δευτερογενή, με έναν ιδιαίτερα υψηλής παραγωγικότητας τριτογενή τομέα, ο οποίος όμως δεν δύναται να απορροφήσει το πλεονάζον εργατικό δυναμικό, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ιδιαίτερα υψηλής ανεργίας. 4

ΙΙ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΚΑΙ ΤΗ ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Κατά τη τρέχουσα δεκαπενταετία 2000 2015 στο πλαίσιο δύο προγραμματικών περιόδων υλοποιούνται σημαντικές παρεμβάσεις στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, τόσο από τα δύο Περιφερειακά Προγράμματα (2000 2006 και 2007 2013), όσο και από τα αντίστοιχα Τομεακά. Ιδιαίτερη δε σημασία έχουν οι παρεμβάσεις των Τομεακών Προγραμμάτων της περιόδου 2007 2013, με δεδομένο ότι το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΚΝΑ 2007 2013 δεν περιλαμβάνει δράσεις συγχρηματοδοτούμενες από το ΕΚΤ, το Ταμείο Συνοχής, το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΑΛ. Παρά το μέγεθος και το πλήθος των παρεμβάσεων στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου κατά τις τελευταίες προγραμματικές περιόδους, όπως παρουσιάζονται αμέσως πιο κάτω, λόγω του νησιωτικού χαρακτήρα και των λοιπών παραγόντων που συμβάλλουν στη διπλή περιφερειακότητα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, μεσούσης και εντεινόμενης της χρηματοοικονομικής και παραγωγικής κρίσης και ύφεσης στη πραγματική οικονομία, τα αναπτυξιακά αποτελέσματα και οι επιπτώσεις αυτών των παρεμβάσεων, είτε αυτές που υλοποιήθηκαν, είτε αυτές που υλοποιούνται ή προγραμματίζονται να υλοποιηθούν, δεν έχουν αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, τα αναπτυξιακά προβλήματα της Περιφέρειας. Συγκεκριμένα, οι παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν ή πρόκειται να υλοποιηθούν μέχρι το 2015 είναι οι εξής ανά θεματικό τομέα / στόχο παρέμβαση. 1. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΠΟΡΩΝ Κατά την προγραμματική περίοδο 2000 2006 στο θεματικό στόχο της προστασίας του περιβάλλοντος υλοποιήθηκαν δράσεις διαχείρισης υγρών και στερεών αποβλήτων, διαχείρισης πόσιμου ύδατος, διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, καθώς και αναδασώσεις. Η χρηματοδότηση των παρεμβάσεων αυτών προήλθε από το ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου, από το Ταμείο Συνοχής Ι και ΙΙ, καθώς και από το ΕΠΑΑ ΑΥ και το ΕΠΠΕΡ. Τα κυριότερα επιτεύγματα αυτών των παρεμβάσεων έχουν τα εξής: Κάλυψη αναγκών σε δίκτυα αποχέτευσης κατά 52% των κατοίκων που διαμένουν σε οικισμούς άνω των 2.000 κατοίκων, με έργα κατασκευής δικτύων αποχέτευσης που υπερβαίνουν τα 70 χιλιόμετρα Κάλυψη αναγκών διαχείρισης υγρών αποβλήτων από ΕΕΛ σε ποσοστό 27% των κατοικιών που διαμένουν σε οικισμούς άνω των 2.000 κατοίκων Κάλυψη των αναγκών ύδρευσης σε ποσοστό άνω του 10% του συνολικού πληθυσμού της Περιφέρειας Παρεμβάσεις σε περιοχές Natura έκτασης μεγαλύτερης των 3.000 στρεμμάτων Αναδασώσεις σε έκταση περίπου 800 στρεμμάτων Από έργα διαχείρισης απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) στην παρούσα φάση έχουν καλυφθεί οι ανάγκες στο νησί της Λέσβου και Λήμνου, το νησί της Σάμου εξυπηρετείται από ένα ΧΥΤΑ, ενώ στην Χίο είναι υπο εκκίνηση το έργο της κατασκευής του δεύτερου ΧΥΤΑ (Βόρειας Χίου). Η Περιφέρεια βρίσκεται σε φάση επαναπροσδιορισμού του ΠΕΣΔΑ, ώστε να καθοριστούν τα αναγκαία έργα στον τομέα και αυτά να ιεραρχηθούν και χρηματοδοτηθούν. 5

Παρεμβάσεις αναβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος σε πέντε (5) αστικά / ημιαστικά κέντρα της Περιφέρειας. Επιπρόσθετα στο πλαίσιο του στόχου για την προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων, πέραν της προστασίας και ανάδειξης των περιοχών Natura, αποκαταστάθηκαν και αναδείχθηκαν 20 μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι και λοιπά στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς, στο πλαίσιο εφαρμογής του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου. Στη συνέχεια, κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013 χρηματοδοτούνται παρεμβάσεις προστασίας του περιβάλλοντος και προώθησης της αποδοτικότητας των πόρων στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, τόσο στο πλαίσιο του ΠΕΠ ΚΝΑ, όσο και στο πλαίσιο του ΕΠΠΕΡΑΑ. Οι παρεμβάσεις προστασίας του περιβάλλοντος που χρηματοδοτούνται από τα δύο Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ, αναφέρονται σε δημιουργία / κατασκευή και επέκταση ΕΕΛ και δικτύων αποχέτευσης για κάλυψη των αναγκών διαχείρισης υγρών αποβλήτων στο σύνολο των οικισμών Γ προτεραιότητας. Επίσης υλοποιούνται έργα αποκατάστασης είκοσι πέντε (25) ΧΑΔΑ, καθώς και δίκτυα και λοιπές υποδομές διαχείρισης και μείωσης απωλειών πόσιμου νερού σε οικισμούς στους οποίους κατοικεί το 30% του συνολικού πληθυσμού της Περιφέρειας. Όσον αφορά στη διαχείριση στερεών αποβλήτων υλοποιούνται έργα ΧΥΤΑ και ΣΜΑ που καλύπτουν τις ανάγκες του 95% του συνολικού πληθυσμού της Περιφέρειας. Τέλος, σημαντικές παρεμβάσεις αναβάθμισης του αστικού / ημιαστικού χώρου της Περιφέρειας υλοποιούνται σε πέντε (5) αστικά και ημιαστικά κέντρα της Περιφέρειας, λαμβανομένου υπόψη την ιδιαίτερη σημασία που έχουν σε επίπεδο νησιού οι λειτουργίες αυτού του τύπου. Παράλληλα, όσον αφορά στο στόχο για την προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων, πέραν των έργων μείωσης, των απωλειών ύδατος και των παρεμβάσεων χωροταξικού σχεδιασμού σε τοπικό επίπεδο, στο πλαίσιο του ΠΕΠ ΚΝΑ, υλοποιούνται στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου έργα προστασίας και ανάδειξης 16 αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και πολιτιστικής κληρονομιάς. 2. ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΡΣΗ ΤΩΝ ΕΜΠΟΔΙΩΝ ΣΕ ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΔΙΚΤΥΩΝ Με αναγνωρισμένη τη σημασία της προσπελασιμότητας στις νησιωτικές περιοχές και με δεδομένη τη γεωγραφική θέση της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, οι παρεμβάσεις για προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και για την άρση των εμποδίων σε βασικές υποδομές δικτύων, υπήρξε το εκάστοτε ζητούμενο σε κάθε προγραμματική περίοδο. Πάντοτε δε, οι προγραμματιζόμενες και υλοποιούμενες μεταφορικές υποδομές υστερούσαν σε σχέση με τις ανάγκες, είτε λόγω έλλειψης των αναγκαίων κονδυλίων, είτε και λόγω μη ύπαρξης ώριμων τεχνικά και διοικητικά αντίστοιχων έργων, κυρίως λιμενικών, αλλά και οδικών. Η αναγκαιότητα αυτών των υποδομών είναι ιδιαίτερα αυξημένη προκειμένου να συνδέσουν φυσικά και λειτουργικά τα νησιά της Περιφέρειας τόσο μεταξύ τους, όσο και με την ηπειρωτική χώρα, αλλά και να εξασφαλισθεί η σύνδεση της ενδοχώρας των νησιών με τα αντίστοιχα οικονομικά, κοινωνικά και εμπορικά κέντρα κάθε νησιού ή / και με τις πύλες των νησιών από και προς το εξωτερικό / οικονομικό / παραγωγικό και κοινωνικό περιβάλλον. Ο εκσυγχρονισμός δε των πλοίων και η συνεχής αναβάθμισή τους για την πληρέστερη εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού και της μεταφοράς εμπορευμάτων, απαιτούν διαχρονικά αντίστοιχη και ανάλογη αναβάθμιση, επέκταση και εκσυγχρονισμό των λιμενικών υποδομών της Περιφέρειας. Έχοντας υπόψη τα παραπάνω κατά την προγραμματική περίοδο 2000 2006, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου, υλοποιήθηκαν έργα δημιουργίας ή / και 6

αναβάθμισης λιμενικών υποδομών σε επτά (7) λιμάνια της Περιφέρειας, συμπεριλαμβανομένου και του έργου της δημιουργίας Μαρίνας τουριστικών σκαφών στη Μυτιλήνη, ενώ υλοποιήθηκαν έργα κατασκευής και βελτίωσης εθνικής και επαρχιακής οδοποιίας μήκους περίπου 110 χιλιομέτρων. Επιπρόσθετα, από το αντίστοιχο Τομεακό Πρόγραμμα της περιόδου 2000 2006 υλοποιήθηκαν σχετικά μικρής κλίμακας έργα αεροπορικών και λοιπών μεταφορικών υποδομών. Κατά τη τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2007-2013, στο πλαίσιο του ΠΕΠ ΚΝΑ υλοποιούνται έργα βελτίωσης και κατασκευής εθνικής οδοποιίας μήκους 10 χιλιομέτρων, έναντι 124 χιλιομέτρων εθνικής οδοποιίας στη Περιφέρεια, καθώς και έργα βελτίωσης και κατασκευής επαρχιακής / τοπικής οδοποιίας μήκους 58 χιλιομέτρων, έναντι 1.252 χιλιομέτρων υφιστάμενου επαρχιακού και τοπικού οδικού δικτύου. Όσον αφορά δε στις λιμενικές υποδομές στο πλαίσιο του ΠΕΠ ΚΝΑ υλοποιούνται έργα αναβάθμισης των θαλάσσιων ή / και χερσαίων υποδομών σε πέντε (5) από τα εννέα (9) κύρια λιμάνια της Περιφέρειας. Παράλληλα, αντίστοιχα έργα μεταφορικών υποδομών υλοποιούνται στο πλαίσιο του Τομεακού Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υποδομές και υπηρεσίες προσπελασιμότητας». 3. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ, ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Με δεδομένο τον ισχνό επιχειρηματικό ιστό στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και την κυριαρχία του γεωργικού τομέα, μέχρι και την αρχή της δεκαετίας του 2000, έναντι των υπολοίπων παραγωγικών δραστηριοτήτων, προσδιορίζοντας εν πολλοίς και το επίπεδο της μεταποιητικής δραστηριότητας με την πρώτη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, κατά την προγραμματική περίοδο 2000 2006 στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου ενισχύθηκε ή ίδρυση και ο εκσυγχρονισμός 180 τουριστικών επιχειρήσεων και 160 μεταποιητικών επιχειρήσεων εκτός πρώτης μεταποίησης αγροτικών προϊόντων. Παράλληλα από το Τομεακό ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα» ενισχύθηκε σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων για τεχνολογικό και οργανωτικό εκσυγχρονισμό. Στον αγροτικό τομέα, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου ενισχύθηκαν περισσότερες από 400 γεωργικές εκμεταλλεύσεις φυτικής παραγωγής για επενδύσεις εκσυγχρονισμού τους, καθώς και μικρός αριθμός αγροβιομηχανιών ή / και αγροτουριστικών επιχειρήσεων, ενώ αντίστοιχες επενδύσεις σε σχετικά μικρό αριθμό κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και αγροβιομηχανιών ενισχύθηκαν στο πλαίσιο εφαρμογής του ΕΠΑΑ ΑΥ. Σημαντικές δε επενδύσεις πραγματοποιήθηκαν στον τομέα των υδατοκαλλιεργειών στο πλαίσιο του ΕΠΑΛ. Από αυτές τις παρεμβάσεις, αν εξαιρεθούν οι ενισχύσεις των υδατοκαλλιεργειών και ορισμένες σε τουριστικές επιχειρήσεις, παρά τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων σε υποδομές δεν διαπιστώθηκε σημαντική αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα τον χαμηλό βαθμό συμβολής στο αναπτυξιακό γίγνεσθαι της Περιφέρειας. Η προσπάθεια ενδυνάμωσης του επιχειρηματικού ιστού και ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, συνεχίζεται κατά τη τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2007 2013 τόσο μέσω του ΠΕΠ ΚΝΑ, όσο και μέσω των Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» και «Ψηφιακή Σύγκλιση». Συγκεκριμένα στο πλαίσιο του ΠΕΠ ΚΝΑ ενισχύονται περίπου 1000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Περιφέρειας κυρίως στο τομέα των υπηρεσιών, ενώ στο πλαίσιο των δύο 7

προαναφερόμενων Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων ενισχύονται περίπου 400 επιχειρήσεις της Περιφέρειας, κυρίως για εφαρμογή καινοτομιών, ψηφιακών προϊόντων και αποτελεσμάτων Έρευνας και Ανάπτυξης, καθώς και για την προώθηση φιλοπεριβαλλοντικών προϊόντων ή / και διαδικασιών παραγωγής. 4. ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Η προώθηση της απασχόλησης και ή εν γένει στήριξη του ανθρώπινου δυναμικού για την ενεργή συμμετοχή του στην αγορά εργασίας, υπήρξε σε όλες τις προγραμματικές περιόδους βασική προτεραιότητα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, με δεδομένα τα διαρθρωτικά προβλήματα και τις δυσχέρειες που εμφανίζονται στην αγορά εργασίας της Περιφέρειας. Για τους λόγους αυτούς κατά τη προγραμματική περίοδο 2000 2006, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου, υλοποιήθηκαν δράσεις σχετικά μικρής κλίμακας, λόγω κατανεμημένου μικρού προϋπολογισμού ΕΚΤ στο Πρόγραμμα της Περιφέρειας. Οι δράσεις αυτές αναφέρονται κυρίως σε κατάρτιση ανέργων, σε προώθηση στην απασχόληση ανέργων, καθώς και σε έμμεση ενίσχυση του γυναικείου πληθυσμού για την συμμετοχή του στην αγορά εργασίας. Από αυτές τις δράσεις ωφελήθηκαν περίπου 3.500 άνεργοι με προγράμματα κατάρτισης, απόκτησης εργασιακής εμπειρίας και προώθησης στην απασχόληση, ενώ περίπου για 800 γυναίκες δημιουργήθηκαν ευκαιρίες να συμμετάσχουν στην αγορά εργασίας. Ο μεγάλος όμως όγκος / πλήθος και χρηματοδοτικής έντασης των παρεμβάσεων για την άμεση προώθηση της απασχόλησης και την δημιουργία δεξιοτήτων σε ανέργους της Περιφέρειας, χρηματοδοτήθηκαν από το Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Απασχόληση και Επαγγελματική Κατάρτιση», με διάθεση υπερδιπλάσιων πόρων από εκείνους που διατέθηκαν στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου. Όσον αφορά στη προγραμματική περίοδο 2007 2013, με δεδομένο τον μονοτομεακό χαρακτήρα των Περιφερειακών Προγραμμάτων, το ΠΕΠ ΚΝΑ δεν περιλαμβάνει δράσεις προώθησης της απασχόλησης ή / και άλλες υπέρ της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού και όλες οι παρεμβάσεις αυτού του θεματικού στόχου χρηματοδοτούνται από το ΕΠΑΝΑΔ. Στο πλαίσιο εφαρμογής του συγκεκριμένου Τομεακού Επιχειρησιακού Προγράμματος, στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου υλοποιούνται δράσεις του θεματικού στόχου προώθηση της απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού, οι οποίες αναφέρονται σε κατάρτιση ανέργων, προώθηση στην απασχόληση και υποστήριξη της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας. Ο προϋπολογισμός αυτών των δράσεων είναι της τάξης των 50 εκατ. ευρώ. 5. ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ Με στόχο την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, αμβλύνοντας έτσι το έλλειμμα της χωρικής συνοχής που ενυπάρχει στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και συμβάλλει στην άμβλυνση της κοινωνικής συνοχής κατά τη προγραμματική περίοδο 2000 2006, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου, υλοποιήθηκαν δράσεις συγχρηματοδοτούμενες και από τα τρία διαρθρωτικά ταμεία (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ και ΕΓΤΠΕ Π). Τέτοιου είδους δράσεις είναι οι εξής: α) Έργα υποδομής (κτιριακές παρεμβάσεις επέκταση ή / και αναβάθμιση και εξοπλισμός) στα νοσοκομεία της Μυτιλήνης, της Χίου, και της Λήμνου, καθώς και σε επτά (7) Κέντρα Υγείας 8

β) Ολοκληρωμένα Προγράμματα ανάπτυξης υποβαθμισμένων αστικών και αγροτικών περιοχών γ) Προγράμματα Τοπικών Πρωτοβουλιών Απασχόλησης σε περιοχές της Περιφέρειας που αντιμετώπιζαν προβλήματα απασχόλησης και κοινωνικού αποκλεισμού. Από τα Ολοκληρωμένα Προγράμματα ανάπτυξης υποβαθμισμένων περιοχών αστικών / ημιαστικών κέντρων, τα οποία συγχρηματοδοτήθηκαν από το ΕΤΠΑ και συμπληρωματικά από το ΕΚΤ, καθώς και από τα Ολοκληρωμένα Προγράμματα ανάπτυξης υποβαθμισμένων περιοχών του αγροτικού χώρου (ΟΠΑΑΧ), τα οποία συγχρηματοδοτήθηκαν από το ΕΓΤΠΕ Π και από το ΕΚΤ, ωφελήθηκαν άμεσα περισσότερα από 2.500 άτομα που κινδύνευαν από κοινωνικό αποκλεισμό ή / και φτώχεια, ενώ έμμεσα ωφελήθηκαν περισσότεροι από 25.000 κάτοικοι της Περιφέρειας. Επίσης από τα προγράμματα Τοπικών Πρωτοβουλιών Απασχόλησης, τα οποία συγχρηματοδοτήθηκαν από το ΕΚΤ, ωφελήθηκαν άμεσα περίπου 250 άτομα που κινδύνευαν από κοινωνικό αποκλεισμό, ενώ έμμεσα ωφελήθηκε το σύνολο του πληθυσμού των συγκεκριμένων περιοχών ο αριθμός του οποίου υπερβαίνει τις 150.000. Παράλληλα όμως, κατά τη προγραμματική περίοδο 2000 2006 υλοποιήθηκαν στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου δράσεις αναβάθμισης των υποδομών υγείας πρόνοιας από το αντίστοιχο Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, καθώς και από την Κοινοτική Πρωτοβουλία Interreg IIIA / Ελλάδα / Κύπρος. Κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2007 2013, για τον θεματικό στόχο προώθησης της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας, στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου υλοποιούνται στο πλαίσιο του ΠΕΠ ΚΝΑ έργα υγείας πρόνοιας και κοινωνικών υποδομών που αφορούν κυρίως σε κτιριακά και εξοπλισμό μονάδων υγείας, καθώς και κτιριακές υποδομές βρεφονηπιακών παιδικών σταθμών. Παράλληλα με χρηματοδότηση του ΕΠΑΝΑΔ και διαχείριση από την ΕΔΑ Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου χρηματοδοτούνται πέντε (5) Τοπικά Προγράμματα Στήριξης της Απασχόλησης (ΤοΠΣΑ), προϋπολογισμού 2 εκατ. ευρώ, σε περιοχές των πέντε μεγάλων νησιών της Περιφέρειας, οι οποίες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. Επίσης από το ΕΠΑΝΑΔ χρηματοδοτούνται υλοποιούμενα προγράμματα στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου προϋπολογισμού 13 εκατ. ευρώ, τα οποία στοχεύουν στην ενσωμάτωση και την επανένταξη μειονεκτούντων ατόμων στο πλαίσιο της καταπολέμησης των διακρίσεων κατά τη πρόσβαση στην αγορά εργασίας και στην απασχόληση. 6. ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία του εκπαιδευτικού / μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, τα οποία κατά κύριο λόγο οφείλονται στους δείκτες γήρανσης και εξάρτησης της Περιφέρειας, από τη προγραμματική περίοδο 2000 2006, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση σε δράσεις δημιουργίας, αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού των υποδομών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης. Κατ αυτή τη περίοδο στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου, υλοποιήθηκαν έργα κατάρτισης 33 και βελτίωσης 128 αιθουσών διδασκαλίας, 13 αιθουσών πολλαπλών χρήσεων και 135 εργαστηρίων Α βάθμιας και Β βάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης δημιουργήθηκαν περίπου 150 δωμάτια σε φοιτητικές εστίες για την στέγαση φοιτητών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Παράλληλα, στο πλαίσιο του Τομεακού ΕΠΕΑΕΚ 2000 2006 πραγματοποιήθηκαν σχετικά μικρής κλίμακας παρεμβάσεις ενίσχυσης των υποδομών, κυρίως εξοπλισμού και προγραμμάτων σπουδών σε όλες τις 9

βαθμίδες της εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανόμενες και της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, καθώς και της αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. Όσον αφορά στη τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2007 2013, με δεδομένο ότι οι υποδομές εκπαίδευσης χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ, αποκλειστικά στο πλαίσιο του ΠΕΠ ΚΝΑ, στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου υλοποιούνται έργα κατασκευής, επέκτασης και αναβάθμισης των υπηρεσιών και του εξοπλισμού των εκπαιδευτικών μονάδων όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης περίπου 200 αιθουσών, συμπεριλαμβανομένων και έργων φοιτητικής στέγης και εστίασης. Παράλληλα όμως, με συγχρηματοδότηση από το ΕΚΤ, στο πλαίσιο του Τομεακού Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και διά βίου Μάθηση», χρηματοδοτούνται οριζόντια έργα με λειτουργία και στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου προϋπολογισμού, της τάξης των 50 εκατ. ευρώ. Τα έργα αυτά αναφέρονται στο σχεδιασμό, εισαγωγή και εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και σε μέτρα για την αύξηση της συμμετοχής στη διά βίου μάθηση. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι η ονομαστική αυτή κατανομή των οριζόντιων δράσεων του συγκεκριμένου Επιχειρησιακού Προγράμματος δεν εξειδικεύεται στις ιδιαίτερες ανάγκες της Περιφέρειας και ως εκ τούτου δεν είναι εφικτό να αποτιμηθούν τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις τους στην αναπτυξιακή διαδικασία του Βορείου Αιγαίου, τουλάχιστον όσον αφορά στην κάλυψη της υστέρησης του εκπαιδευτικού και μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού της Περιφέρειας. 10

ΙΙΙ. ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ, ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ, ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ / ΑΠΕΙΛΕΣ (SWOT ANALYSIS) ΓΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 1.Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας Παρουσία του Πανεπιστημίου Αιγαίου με δυνατότητες στην έρευνα, τη τεχνολογική ανάπτυξη και στη καινοτομία, με παράλληλη εστίαση στα προβλήματα, δυνατότητες και ανάγκες της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου Χαμηλού βαθμού ικανότητα ανάπτυξης ενσωμάτωσης και χρήσης προϊόντων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίες από τις Επιχειρήσεις της Περιφέρειας Σχετικά μικρό ποσοστό απόφοιτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του πληθυσμού της Περιφέρειας, λόγω αυξημένου δείκτη γήρανσης Ιδιαίτερα αυξημένη ένταση της ενίσχυσης δράσεων έρευνας τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στη προγραμματική περίοδο 2014 2020, για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου Έξοδος του υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου εργατικού δυναμικού από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, λόγω της έντασης και επιμήκυνσης της οικονομικής κρίσης Δέσμευση και απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων για έρευνα, τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία από άλλες Περιφέρειες της Χώρας, στο πλαίσιο οριζόντιων δράσεων αυτής της κατηγορίας 11

Συνέχεια Πίνακα ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 2. Βελτίωση της πρόσβασης σε ΤΠΕ, της χρήσης και ποιότητάς τους Ενδυνάμωση της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης με το πρόγραμμα Καλλικράτης, για αποτελεσματικότερη εφαρμογή / χρήση ευρυζωτικών υπηρεσιών και δικτύων υψηλών ταχυτήτων Παρουσία του πανεπιστημίου Αιγαίου για υποστήριξη των τοπικών φορέων και επιχειρήσεων στην εφαρμογή και χρήση ΤΠΕ Χαμηλού βαθμού ικανότητα ανάπτυξης ενσωμάτωσης και χρήσης προϊόντων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίες από τις Επιχειρήσεις της Περιφέρειας Σχετικά μικρό ποσοστό απόφοιτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του πληθυσμού της Περιφέρειας, λόγω αυξημένου δείκτη γήρανσης Ιδιαίτερα αυξημένη ένταση της ενίσχυσης δράσεων έρευνας τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στη προγραμματική περίοδο 2014 2020 για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου Εξοικείωση της νέας ηλικίας εργατικού δυναμικού με τη χρήση και αξιοποίηση ΤΠΕ Έξοδος του υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου εργατικού δυναμικού από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, λόγω της έντονης και επιμήκυνση της οικονομικής κρίσης Δέσμευση και απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων για έρευνα, τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία από άλλες Περιφέρειες της Χώρας, στο πλαίσιο οριζόντιων δράσεων αυτής της κατηγορίας 12

Συνέχεια Πίνακα ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 3. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και του γεωργικού τομέα (για το ΕΓΤΑΑ) και του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας (για το ΕΤΘΑ) Καλή ποιότητα και μεγάλη ποικιλία παραγόμενων τοπικών προϊόντων (πρωτογενών και μεταποιημένων αγροτικών προϊόντων) Επώνυμα τοπικά αγροτικά προϊόντα Τάσεις αύξησης του ακαθάριστου προϊόντος έστω και με ρυθμό χαμηλότερο από τον αντίστοιχο σε επίπεδο Χώρας. Χαμηλή παραγωγικότητα του πρωτογενή τομέα Χαμηλό επίπεδο τεχνολογικού εξοπλισμού Αδύναμες μεταποιητικές μονάδες Παραδοσιακά / πλεονασματικά στην ΕΕ γεωργικά προϊόντα Χαμηλός βαθμός διακλαδικής διατομεακής διασύνδεσης Έλλειψη / ανεπάρκεια ενεργειακού δυναμικού Μικρού μεγέθους επιχειρήσεις με στόχευση στην τοπική αγορά Δυσκολία στην ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας και λειτουργικών / παραγωγικών διασυνδέσεων Ενίσχυση της διεύρυνσης Επιμήκυνση της / εμπλουτισμού και χρηματοπιστωτικής διαφοροποίησης του κρίσης και οικονομικής τουριστικού προϊόντος ύφεσης Δυνατότητα επίτευξης Έντονα ανταγωνιστικό συμπληρωματικότητας οικονομικό περιβάλλον παραγωγικών Μείωση των δραστηριοτήτων επιδοτήσεων / Αξιοποίηση τοπικών ενισχύσεων των επώνυμων προϊόντων και αγροτικών προϊόντων ενδυνάμωση της από την Ευρωπαϊκή γεωγραφικής τους Ένωση προέλευσης Εξωστρέφεια των επώνυμων αγροτικών προϊόντων Ανάπτυξη καινοτομιών με τη διασύνδεση της έρευνας και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας από τις επιχειρήσεις για την προοπτική διεύρυνσης της ΕΕ προς ανατολάς. Ύπαρξη χρηματοδοτικών ενισχύσεων 13

Συνέχεια Πίνακα ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 4. Υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς 5. Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης κινδύνων Μικρή και χαμηλών ρύπων και μόλυνσης μεταποιητική δραστηριότητα Χωρική διασπορά των ρυπογόνων παραγωγικών δραστηριοτήτων Μικρή επιβάρυνση από τις παραγωγικές δραστηριότητες στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου στην Κλιματική αλλαγή Δυσκολία των επιχειρήσεων της Περιφέρειας για εφαρμογή κοστοβόρων αντιρρυπαντικών τεχνολογιών Έλλειψη ενημέρωσης της παραγωγικής και διοικητικής βάσης για τις υποχρεώσεις και δυνατότητες μετάβασης προς μία οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς Περιορισμένες δυνατότητες σε Περιφερειακό επίπεδο της προσαρμογής στη κλιματική αλλαγή, στη πρόληψη και στη διαχείριση κινδύνων Παρουσία του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Περιφέρεια Εστίαση της ενίσχυσης των Ταμείων στο συγκεκριμένο θεματικό στόχο κατά τη περίοδο 2014-2020 Ευαισθητοποίηση της κοινότητας σε θέματα αντιμετώπισης των αποτελεσμάτων της κλιματικής αλλαγής Ύπαρξη χρηματοδοτικών μέσων και κατευθύνσεων κατά τη νέα προγραμματική περίοδο για την αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων της κλιματικής αλλαγής και της διαχείρισης των κινδύνων Δέσμευση και απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων για υποστήριξη της μετάβασης προς μία οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από άλλες Περιφέρειες της Χώρας, στο πλαίσιο οριζόντιων δράσεων αυτής της κατηγορίας Εξάρτηση της Περιφέρειας από τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής στα γειτνιάζοντα χωρικά διαμερίσματα Αυξημένη επικινδυνότητα καταστροφών στις παράκτιες περιοχές, λόγω της νησιωτικότητας της Περιφέρειας 14

Συνέχεια Πίνακα ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 6. Προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων Αναλλοίωτο φυσικό περιβάλλον Κάλυψη σε μεγάλο βαθμό των αναγκών προστασίας του περιβάλλοντος κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο Ανάπτυξη και εφαρμογή διαδικασιών προστασίας του περιβάλλοντος και της αποδοτικής χρήσης των πόρων Ιδιαίτερο ευαίσθητο περιβάλλον σε επίπεδο νησιού, λόγω της μικρής έκτασης ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων Κοστοβόρες και χρονοβόρες διαδικασίες προώθησης και εκτέλεσης έργων περιβαλλοντικής προστασίας σε επίπεδο νησιού Ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σε περιβαλλοντικά θέματα Ιδιαίτερη έμφαση των κατευθύνσεων της προγραμματικής περιόδου σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και της αποδοτικής χρήσης των πόρων Προοπτική τάσης ανάπτυξης μαζικών τουριστικών δραστηριοτήτων Έλλειψη χωροταξικής οργάνωσης και θεσμοθέτησης παραγωγικών δραστηριοτήτων Έλλειψη του αναγκαίου θεσμικού πλαισίου για προστασία του περιβάλλοντος και της αποδοτικής χρήσης των πόρων, ιδιαίτερα των υδάτινων πόρων 15

7. Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και άρση των εμποδίων σε βασικές υποδομές δικτύων Ικανοποιητικό επίπεδο κατασκευής και βελτίωσης των μεταφορικών υποδομών κατά τις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους Αυξημένες ανάγκες μεταφορικών υποδομών λόγω της νησιωτικότητας της Περιφέρειας και διπλής περιφερειακότητας Έλλειψη των αναγκαίων κονδυλίων για κάλυψη των απαιτήσεων της Περιφέρειας σε μεταφορικές επενδύσεις Υποκατάσταση των μεταφορικών υποδομών από λειτουργίες ψηφιακών υποδομών και υπηρεσιών Μείωση των κονδυλίων στη νέα προγραμματική περίοδο για μεταφορικές υποδομές σε μεταβατικής στήριξης Περιφέρειες Αύξηση του ανταγωνισμού από γειτνιάζοντες χώρες με επενδύσεις σε μεταφορικές υποδομές 16

Συνέχεια Πίνακα ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 8. Προώθηση της απασχόλησης και υποστήριξης της κινητικότητας εργατικού δυναμικού Ομοιογένεια πληθυσμού της Περιφέρειας Ενσωμάτωση στον κοινωνικό ιστό της πανεπιστημιακής και σπουδαστικής κοινότητας Υπερδιπλασιασμός της ανεργίας κατά την τριετία 2008-2011, υπερβαίνοντας το μ.ο. της Χώρας Χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο συγκριτικά με το μ.ο της Χώρας, με τάση επιδείνωσης διαχρονικά Αυξημένος δείκτης γήρανσης, με μικρή βελτίωση διαχρονικά, υπερβαίνοντας όμως το μ.ο. της Χώρας Δυσκολίες ένταξης γυναικών στην αγορά εργασίας Αυξημένο ποσοστό μη ενεργού οικονομικά πληθυσμού, διαχρονικά αυξανόμενο και υψηλότερο από το μ.ο της Χώρας Χαμηλό ποσοστό οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας, ιδιαίτερα στους τομείς της κοινωνικής οικονομίας Ενίσχυση για ανάπτυξη της πολυδραστηριότητας του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού Αυξημένα κονδύλια του ΕΚΤ στη Περιφέρεια κατά τη νέα προγραμματική περίοδο Δράσεις προώθησης της απασχόλησης και της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού στο Περιφερειακό Πρόγραμμα του Βορείου Αιγαίου Τάσεις αύξησης του μη ενεργού οικονομικά πληθυσμού. Αδυναμία διαφοροποίησης. δραστηριοτήτων του πρωτογενή τομέα Έξοδος από τη Περιφέρεια νέας ηλικίας εργατικού δυναμικού 17

Συνέχεια Πίνακα ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 9. Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας Ομοιογένεια πληθυσμού της Περιφέρειας Μικρής Κλίμακας περιπτώσεις κοινωνικού αποκλεισμού και φτώχειας στη Περιφέρεια Υπερδιπλασιασμός της ανεργίας κατά την τριετία 2008-2011, υπερβαίνοντας το μ.ο. της Χώρας Χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο συγκριτικά με το μ.ο της Χώρας, με τάση επιδείνωσης διαχρονικά Αυξημένος δείκτης γήρανσης, με μικρή βελτίωση διαχρονικά, υπερβαίνοντας όμως το μ.ο. της Χώρας Δυσκολίες ένταξης γυναικών στην αγορά εργασίας Αυξημένο ποσοστό μη ενεργού οικονομικά πληθυσμού, διαχρονικά αυξανόμενο και υψηλότερο από το μ.ο της Χώρας Χαμηλό ποσοστό οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας, ιδιαίτερα στους τομείς της κοινωνικής οικονομίας Ενίσχυση για ανάπτυξη της πολυδραστηριότητας του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού Αυξημένα κονδύλια του ΕΚΤ στη Περιφέρεια κατά τη νέα προγραμματική περίοδο Δράσεις προώθησης της απασχόλησης και της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού στο Περιφερειακό Πρόγραμμα του Βορείου Αιγαίου Τάσεις αύξησης του μη ενεργού οικονομικά πληθυσμού. Αδυναμία διαφοροποίησης. δραστηριοτήτων του πρωτογενή τομέα Έξοδος από τη Περιφέρεια νέας ηλικίας εργατικού δυναμικού 18

Συνέχεια Πίνακα ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 10. Επένδυση στην εκπαίδευση, την απόκτηση δεξιοτήτων και τη διά βίου μάθηση Παρουσία του πανεπιστημίου Αιγαίου στη Περιφέρεια Κάλυψη σε μεγάλο βαθμό των αναγκών σε υποδομές εκπαίδευσης Σχετικά χαμηλό εκπαιδευτικό και μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού της Περιφέρειας Υλοποίηση οριζόντιων δράσεων από τομεακά προγράμματα, μη λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της Περιφέρειας Ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας, ιδιαίτερα στους τομείς της κοινωνικής οικονομίας Ενίσχυση για ανάπτυξη της πολυδραστηριότητας του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού Αυξημένα κονδύλια του ΕΚΤ στη Περιφέρεια κατά τη νέα προγραμματική περίοδο Δράσεις προώθησης της απασχόλησης και της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού στο Περιφερειακό Πρόγραμμα του Βορείου Αιγαίου Τάσεις αύξησης του μη ενεργού οικονομικά πληθυσμού. Αδυναμία διαφοροποίησης. δραστηριοτήτων του πρωτογενή τομέα Έξοδος από τη Περιφέρεια νέας ηλικίας εργατικού δυναμικού 11. Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης Το νέο νομοθετικό πλαίσιο του προγράμματος «Καλλικράτης» Η αναγκαία αναδιάρθρωση της δημόσιας διοίκησης στο πλαίσιο του Μνημονίου Η έλλειψη χρηματοδότησης της αναδιοργάνωσης της δημόσιας διοίκησης Οι αντανακλαστικές αντιδράσεις κατά την αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης Το νέο νομοθετικό πλαίσιο του προγράμματος «Καλλικράτης» Η αναγκαία αναδιάρθρωση της δημόσιας δαπάνης στο πλαίσιο του Μνημονίου Η έλλειψη χρηματοδότησης της αναδιοργάνωσης της δημόσιας διοίκησης Οι αντανακλαστικές αντιδράσεις κατά την αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης 19

Συνέχεια Πίνακα ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 12. Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία α) στο πλαίσιο της διασυνοριακής συνεργασίας β) στο πλαίσιο της διακρατικής συνεργασίας Η άμεση γειτνίαση με την ανατολική ακτή. Η πολύχρονη επαφή και συνεργασία της Περιφέρειας με άλλες Περιφέρειες και Χώρες της ΕΕ Η μεγάλη απόσταση από το ηπειρωτικό Χώρο της ΕΕ Η ανάγκη και δυνατότητα χρήσης μέσων ψηφιακής σύγκλισης Η διπλή περιφερειακότητα του Βορείου Αιγαίου Η αποδυνάμωση της εξωστρέφειας της Περιφέρειας 20