ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΣΥΝΟΨΗ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΠΑΡΑ ΟΤΕΩΝ 3. 0.1 Βασικοί Ορισµοί 3

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΣΥΝΟΨΗ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΠΑΡΑ ΟΤΕΩΝ 3 0.1 Βασικοί Ορισµοί 3 1.2 Βασικά Συµπεράσµατα για τη ιεθνή Εµπειρία στην εξοικονόµηση νερού κατ οίκον (Σύνοψη 1 ου Παραδοτέου) 4 1.2.1 Τρέχουσες ράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 5 1.2.2 Σύγκριση της ιεθνούς ράσης και Εµπειρίας 6 1.4 Τεχνικοοικονοµική Αξιολόγηση εναλλακτικών συσκευών και εξοπλισµού (Σύνοψη 2 ου Παραδοτέου) 9 1.5 Περιοχές Προτεραιότητας Σύνοψη 4 ου Παραδοτέου 15 2. ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΧΕ ΙΟΥ ΡΑΣΗΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΝΕΡΟΥ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ 32 2.1 Μέτρο 1ο: Υποχρεωτική εγκατάσταση βασικού εξοπλισµού εξοικονόµησης νερού σε νέες κατοικίες και κατοικίες που ανακαινίζονται 36 2.2 Μέτρο 2ο: Χρήση Οµβρίων Υδάτων για πότισµα ή άλλες δευτερεύουσες χρήσεις 40 2.3 Μέτρο 3ο: Παροχή Οικονοµικών Κινήτρων 44 2.4 Μέτρο 4ο: Θεσµοθέτηση Σήµατος Εξοικονόµησης Νερού 47 2.5 Μέτρο 5ο: Ευαισθητοποίηση και ιεύρυνση του πεδίου εφαρµογής των πολιτικών εξοικονόµησης. 51 2.5.1 Ενέργειες Ενηµέρωσης Ευαισθητοποίησης 51 2.5.2 Ολοκληρωµένες Πιλοτικές Παρεµβάσεις Εξοικονόµησης σε δηµόσια κτήρια και εργατικές κατοικίες 51 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 52 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 54 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ / ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΑΤΑΞΕΩΝ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ Π6-1

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ Εισαγωγή Το παρόν τεύχος αποτελεί το 6ο παραδοτέο των υπηρεσιών «ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ». Αντικείµενο τους είναι η διερεύνηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν σε συνάρτηση µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και συνθήκες επιµέρους περιοχών της χώρας και η διαµόρφωση κατάλληλου θεσµικού πλαισίου για την εφαρµογή µέτρων για την κατ οίκον εξοικονόµηση νερού. Τα µέτρα αυτά έχουν ιδιαίτερη σηµασία για τη χώρα µας, ιδίως σε περιοχές µε αρνητικό υδατικό ισοζύγιο Το έκτο παραδοτέο αφορά στο Πρόγραµµα µέτρων και το θεσµικό πλαίσιο για την κατ οίκον εξοικονόµηση νερού. Περιλαµβάνει επίσης µια σύνοψη των συµπερασµάτων των προηγούµενων παραδοτέων, εµπλουτισµένων µε τις σχετικές παρατηρήσεις της Επιτροπής Παρακολούθησης του έργου. Π6-2

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Σύνοψη Προηγούµενων Παραδοτέων 0.1 Βασικοί Ορισµοί Το καταναλισκόµενο νερό αποτελεί ένα µέρος του νερού που εισέρχεται σε ένα σύστηµα ύδρευσης. Στον πίνακα που ακολουθεί δίνεται ο ορισµός του «ισοζυγίου νερού» της IWA 1 για τη διαδροµή του από την είσοδο έως την έξοδο ενός συστήµατος ύδρευσης. Πίνακας 1-1: Ορισµός Ισοζυγίου Νερού IWA Νόµιµη κατανάλωση Νερό που καταναλώνεται και τιµολογείται µε µετρητές Νερό που αποδίδει Νερό που εισέρχεται στο σύστηµα ύδρευσης Νόµιµη κατανάλωση Απώλειες νερού που τιµολογείται Νόµιµη κατανάλωση που δεν τιµολογείται Εµφανείς Απώλειες Πραγµατικές Απώλειες Νερό που καταναλώνεται και τιµολογείται χωρίς µετρητές Νερό που δεν τιµολογείται αλλά η κατανάλωση µετριέται Νερό που δεν τιµολογείται και η κατανάλωση δεν µετριέται Παράνοµες συνδέσεις Λάθη στις µετρήσεις ιαρροές στα δίκτυα µεταφοράς και διανοµής ιαρροές στις δεξαµενές ιαρροές στις συνδέσεις µε τον εισόδηµα Νερό που δεν αποδίδει εισόδηµα καταναλωτή Την τελευταία πενταετία έχουν διατυπωθεί προτάσεις µερικής τροποποίησης του ανωτέρω ορισµού, που δε διαφοροποιούν σηµαντικά τη γενική δοµή του. Η οικιακή κατανάλωση αποτελεί µέρος του καταναλισκόµενου νερού που τιµολογείται. Τα µέτρα διαχείρισης των υδατικών πόρων διακρίνονται σε: Μέτρα ιαχείρισης της Προσφοράς (Water Supply Management): οποιοδήποτε µέτρο σχετίζεται µε την εξασφάλιση προσφοράς νερού ύδρευσης (πχ η αφαλάτωση είναι ένα µέτρο διαχείρισης της προσφοράς νερού) Μέτρα ιαχείρισης της Ζήτησης (Water Demand Management): οποιοδήποτε µέτρο σχετίζεται µε τη µείωση της ζήτησης νερού ύδρευσης 1 Water Loss Task Force, 2003 Π6-3

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ Ένας λειτουργικός ορισµός της ιαχείριση της Ζήτησης έχει πέντε συνιστώσες 2 : (1) Μείωση της ποσότητας ή της ποιότητας του νερού που καταναλώνεται για την επίτευξη του ίδιου στόχου. (2) Προσαρµογή των δραστηριοτήτων που καταναλώνουν νερού σε χαµηλότερες ποσότητες ή ποιότητα νερού. (3) Μείωση των απωλειών στη διαδροµή από την πηγή του νερού στον καταναλωτή. (4) Μεταβολές στην καταναλωτική συµπεριφορά έτσι ώστε να αποφεύγονται οι αιχµές. (5) Αύξηση της δυνατότητας λειτουργίας ενός υδροσυστήµατος κατά τις περιόδους λειψυδρίας. Συνεπώς η Εξοικονόµηση Νερού κατ οίκον είναι από τα Mέτρα ιαχείρισης της Ζήτησης και στο στενό περιεχόµενο της περιλαµβάνονται δράσεις εγκατάστασης και χρήσης εξοπλισµού και συσκευών που χρησιµοποιούν περιορισµένες ποσότητες νερού, ο περιορισµός των διαρροών εντός της οικίας και η αλλαγή της συµπεριφοράς των καταναλωτών νερού. Στο ευρύτερο περιεχόµενο της περιλαµβάνονται µέτρα όπως η ανακύκλωση νερού και η συλλογή οµβρίων µε τα οποία εξασφαλίζεται νερό χαµηλότερης ποιότητας, κατάλληλο µόνο για κάποιες χρήσεις. 1.2 Βασικά Συµπεράσµατα για τη ιεθνή Εµπειρία στην εξοικονόµηση νερού κατ οίκον (Σύνοψη 1 ου Παραδοτέου) Σαν ένα γενικό συµπέρασµα αναφέρεται ότι τα περισσότερα κράτη µέλη δεν έχουν εφαρµόσει, µέχρι στιγµής, διατάξεις εθνικής νοµοθεσίας σχετικές για πρότυπα κατανάλωσης του νερού στα κτίρια ή για τις συσκευές οι οποίες χρησιµοποιούν νερό (WuPs). Το κράτος µέλος µε τη µεγαλύτερη δραστηριότητα στον τοµέα της εξοικονόµησης νερού είναι το Ηνωµένο Βασίλειο. Οι συνήθεις δράσεις εξοικονόµησης νερού µπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως ακολούθως: Πίνακας 1-2: Πλέγµα δράσεων εξοικονόµησης νερού Πρότυπα Απόδοσης Κανονισµοί Κτηριοδοµικοί Κώδικες Οδηγίες Σχεδιασµού Επιδοτήσεις/Επιχορηγήσεις Οικονοµικά Εργαλεία Φορολογικά κίνητρα άνεια χαµηλού επιτοκίου Εκστρατείες Ευαισθητοποίησης Πληροφόρηση Σήµανση Εκπαίδευση/Κατάρτηση 2 Source: International Journal of Water Resources Development, Volume 22, Number 4, December 2006, pp. 521-528(8) Π6-4

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ ράσεις Επίδειξης Εθελοντικές Συµφωνίες Μονοµερείς πρωτοβουλίες από κατασκευαστές Συµφωνίες µεταξύ δηµοσίων αρχών και κατασκευαστών 1.2.1 Τρέχουσες ράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Από το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιµάζει ένα πλέγµα κανονιστικών και µη δράσεων για την αντιµετώπιση της λειψυδρίας και την εξοικονόµηση νερού. Το 21% των απολήψεων στην Ευρώπη αφορά στην ύδρευση ενώ το 60 80% της κατανάλωσης ύδρευσης αφορά κατοικίες (35% - 48% αφορά την κατ οίκον χρήση νερού στο µπάνιο). H προώθηση των τεχνολογιών και πρακτικών που προάγουν την αποδοτική χρήση των υδάτινων πόρων καθώς και µιας νοοτροπίας για την εξοικονόµηση νερού είναι ανάµεσα στις βασικές της προτεραιότητες. Τα αποτελέσµατα των τρεχουσών µελετών και ερευνών αναµένονται προς το τέλος 2011 καθώς και µέσα στο 2012. Κατά τη φάση σύνταξης της παρούσας γίνονται προπαρασκευαστικές δράσεις για τα ακόλουθα: Πρόταση Οδηγίας για την εξοικονόµηση νερού στα κτήρια. Κατά το χρόνο σύνταξης του παρόντος 6 ου Παραδοτέου κάποια πρώτα ανεπίσηµα συµπεράσµατα της σχετικής µελέτης που έχει ανατεθεί από τη DG Environment στη σύµπραξη Bio Intelligence Service - BRE ICLEI περιλαµβάνουν: Το θεσµικό πλαίσιο πιθανόν να αφορά: κατοικίες, επαγγελµατικά και δηµόσια κτήρια ενώ δεν αφορά τα κτήρια των βιοµηχανικών και αγροτικών εγκαταστάσεων. Σαν βασικές παραµέτρους διαφοροποίησης του προφίλ κατανάλωσης αναγνωρίζει τον αριθµό των µελών του νοικοκυριού, το εισόδηµα και το κλίµα. Στο υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο, σε επίπεδο ΕΕ και τρίτων χωρών, διακρίνονται: Εθελοντικά Μέτρα Υποχρεωτικά Μέτρα Πληροφόρηση Κανονισµοί Πληροφόρηση Συστήµατα κατάταξης Σήµανση Κτηριοδοµικοί κανονισµοί Στρατηγικά Σχέδια και Οδηγίες Συστήµατα κατάταξης Σαν βασικά στοιχεία µια πολιτικής εξοικονόµησης νερού στα κτήρια αναφέρονται οι ακόλουθες εναλλακτικές: (1) Θεσµοθέτηση µιας ελάχιστης απόδοσης εξοικονόµησης νερού στα κτήρια και Υποχρεωτική αξιολόγηση και κατάταξη των κτηρίων / επιθεωρήσεις κτηρίων. Ως µέσα εξετάζονται εναλλακτικά: η παραγωγή µιας ειδικής κανονιστικής ρύθµισης, η τροποποίηση/επέκταση της οδηγίας για την ενεργειακή εξοικονόµηση στα κτήρια και η θεσµοθέτηση ενός υποχρεωτικού προτύπου απόδοσης για τα κτήρια που δε θα αφορά µόνο την εξοικονόµηση νερού. (2) Θεσµοθέτηση ελάχιστων αποδόσεων εξοικονόµησης για τον εξοπλισµό και τις συσκευές Επέκταση της Οδηγίας Ecodesign Π6-5

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ (3) Εθελοντική πιστοποίηση για την προαγωγή χρήσης εναλλακτικών πηγών νερού (επαναχρησιµοποίηση και συλλογή οµβρίων) (4) Χρηµατικά κίνητρα για την εγκατάσταση εξοπλισµού εξοικονόµησης (5) Εκστρατείες εκπαίδευσης και πληροφόρησης Πρόταση σήµατος ecolabel για εξοπλισµό που καταναλώνει/χρησιµοποιεί νερό καθώς και κτήρια. Οι λεπτοµέρειες απονοµής του σηµάτων βρίσκονται στο στάδιο της διαβούλευσης. 1.2.2 Σύγκριση της ιεθνούς ράσης και Εµπειρίας Στα διαγράµµατα που ακολουθούν δίνονται τα διαθέσιµα στοιχεία για τα υδατικά αποτυπώµατα, την µέση κατά κεφαλήν κατανάλωση και το προφίλ κατανάλωσης της Ελλάδας και των χωρών που παρουσιάζουν εµπειρία σε δράσεις εξοικονόµησης νερού. 3000 300 2500 250 m3/year capita 2000 1500 1000 200 150 100 l/capita day 500 50 0 0 Υδατικό Αποτύπωµα Μέση Κατανάλωση ιάγραµµα 1-1 Υδατικό Αποτύπωµα και Μέση Κατανάλωση κρατών µε εµπειρία σε µέτρα εξοικονόµησης νερού. Π6-6

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ 100% 90% Λοιπές χρήσεις 80% 70% 60% 50% Πλυντήριο ρούχων/πιάτων και εσωτ. καθαριότητα Βρύσες+Ντους 40% 30% Καζανάκι 20% 10% 0% Ηνωµένο Βασίλειο Ιταλία Πορτογαλία Γερµανία Σουηδία Γαλλία Κύπρος Ελλάδα ιάγραµµα 1-2 ιαφοροποίηση Προφίλ Οικιακής Κατανάλωσης Νερού Από την επισκόπηση της διεθνούς εµπειρίας προκύπτει ότι οι δράσεις για την κατ οίκον εξοικονόµηση νερού µπορούν επιγραµµατικά να κατηγοριοποιηθούν ως ακολούθως: Κανονισµοί: είτε µε τη µορφή υποχρεωτικών κτηριοδοµικών κανονισµών είτε µε τη µορφή προτύπων κτηρίων. o Η εφαρµογή τους είναι υποχρεωτική όταν αφορά κτηριοδοµική ρύθµιση ενώ είναι συνήθως εθελοντική όταν αφορά κτηριακό πρότυπο (που επηρεάζει συνήθως την αξία µεταπώλησης ενός ακινήτου). o Μπορεί να αφορούν στην κατασκευή νέων κτηρίων ή εργασίες ανακαίνισης παλαιών κτηρίων. o Αφορούν κυρίως χρήση σύγχρονων συσκευών για τα καζανάκια, τις βρύσες και τις κεφαλές ντους. o Στις περιπτώσεις των κτηριοδοµικών κανονισµών το όριο αφορά την απόδοση της συσκευής ενώ στις περιπτώσεις των κτηριακών προτύπων η απόδοση αφορά συνήθως το σύνολο της επιταχυνόµενης κατανάλωσης σε µια κατοικία και είτε τίθεται ένας απόλυτος στόχος (πχ 80-120 lt/κάτοικο,ηµέρα) είτε τίθεται ένας σχετικός στόχος (20-50% µείωση της κατανάλωσης σε σχέση µε ένα συµβατικό σπίτι). Οικονοµικά Εργαλεία: Είναι ιδιαίτερα δηµοφιλή, κυρίως εκτός των ορίων της ευρωπαϊκής ένωσης και έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: o Φορείς υλοποίησης τους είναι οι ίδιες οι εταιρείες ύδρευσης (στις περισσότερες περιπτώσεις) o Η συµµετοχή σε αυτά είναι εθελοντική και απευθύνεται συνήθως σε πελάτες και ιδιοκτήτες κατοικιών. Π6-7

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ o Αφορούν την εγκατάσταση εξοπλισµού όπως καζανάκια, βρύσες και µικρές οµβροδεξαµενές. o Η επιδότηση έχει τη µορφή: δωρεάν παροχής συγκεκριµένου εξοπλισµού, επιστροφής χρηµάτων στο λογαριασµό ύδρευσης, προσφοράς κουπονιών ή επιταγής. o Το ποσό της επιδότησης διαφοροποιείται ανά είδος εξοπλισµού ενώ το σύνολο της επιδότησης συνήθως δεν ξεπερνά τα 500 ανά νοικοκυριό. o Η εγκατάσταση του εξοπλισµού µπορεί να γίνεται από εξειδικευµένα συνεργία είτε δωρεάν είτε µε εξασφαλισµένες χαµηλές τιµές. o Ο έλεγχος της εγκατάστασης γίνεται είτε διοικητικά, είτε µε δειγµατοληπτικούς επιτόπιους ελέγχους είτε µε 100% επιτόπιους ελέγχους. Πληροφόρηση: ιακρίνεται πληθώρα προσπαθειών, εντός και εκτός των ορίων της ευρωπαϊκής ένωσης, µε τη µορφή κυρίως σήµανσης προϊόντων, πληροφοριακών web portal και σχολικών εκπαιδευτικών προγραµµάτων. Όσον αφορά τη σήµανση προϊόντων αναφέρονται τα ακόλουθα: o Είναι συνήθως εθελοντική (µε εξαίρεση χώρες όπως η Αυστραλία). o Φορέας υλοποίησης είναι είτε κάποια κρατική αρχή (υπουργείου περιβάλλοντος) είτε κάποια ΜΚΟ είτε κάποια ένωση κατασκευαστών o Αφορούν συνήθως καζανάκια και βρύσες µε πιο συχνά όρια: καζανάκια: 6 4.5 l/χρήση βρύσες: 6-9 l/min κεφαλές ντους: 9-13 l/min Μέσα στα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης η χώρα µε τη µεγαλύτερη εµπειρία σε θέµατα εξοικονόµησης νερού είναι το Ηνωµένο Βασίλειο, µε έµφαση σε κανονιστικές παρεµβάσεις και πληροφόρηση (σήµανση). Εκτός των ορίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδιαίτερο έδαφος έχουν κερδίσει τα οικονοµικά εργαλεία (συµπληρώνοντας συνήθως κανονιστικά πλαίσια). Βασικός παρανοµαστής σε όλες τις εφαρµογές προγραµµάτων εξοικονόµησης νερού είναι η ύπαρξη µιας συνολικής, θεσµοθετηµένης, στρατηγικής και σχεδίου δράσης για τον περιορισµό της κατανάλωσης πόσιµου νερού, µέρος της οποίας είναι και τα µέτρα εξοικονόµησης νερού κατ οικον. Η στρατηγική αυτή είναι συνήθως 5ετής ή 10ετής και περιλαµβάνει: Ένα στόχο που τίθεται είτε µε τη µορφή ποσοστού µείωσης της κατανάλωσης σε σχέση µε ένα έτος αφετηρία είτε µε την µορφή ενός απόλυτου µεγέθους (πχ 120 l/κατ ηµέρα). ράσεις εξοικονόµησης που αφορούν το σύνολο των χρηστών ύδρευσης (οικίες, κτήρια επαγγελµατικά και δηµόσια). Για κάθε επιµέρους δράση συνεκτιµάται η συνεισφορά της στην επίτευξη του στόχου. Ένα χρονοδιάγραµµα υλοποίησης και µια εκτίµηση του κόστους και της ροής των εξόδων Μετρήσιµοι δείκτες παρακολούθησης, οι οποίοι αξιολογούνται περιοδικά και προτείνονται οι αναγκαίες διορθωτικές ενέργειες για την τελική επίτευξη του στόχου. Π6-8

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ Οι ολοκληρωµένες δράσεις για την εξοικονόµηση νερού κατ οίκον περιλαµβάνουν ένα πλέγµα κανονιστικών ρυθµίσεων, οικονοµικών εργαλείων, δράσεων πληροφόρησης και εµπλεκόµενων φορέων σε διάφορα επίπεδα. Μια απεικόνιση της συσχέτισης των ανωτέρω γίνεται στο ακόλουθο διάγραµµα. Φορέας Ανάπτυξης Πολιτικής Συνήθως το καθ ύλην αρµόδιο υπουργείο για τη διαχείριση των υδατικών πόρων Προσδιορισµός Στόχου Προετοιµασία Στρατηγικής και Σχεδίου ράσης Θεσµοθέτηση Κανονισµών και Ρυθµίσεων Αξιολόγηση της επίτευξης των Στόχων Φορέας Υλοποίησης Κεντρική ή Περιφερειακή Κρατική Υπηρεσία Υλοποιεί και Ελέγχει τις προβλεπόµενες ράσεις Σε συνεργασία µε Τοπικές αρχές, Επιχειρήσεις Ύδρευσης φορείς Τυποποίησης/Πιστοποίησης Φορείς/Οµάδες που Συµµετέχουν στην εκτέλεση Παραγωγοί Κατασκευαστές Πωλητές Λιανικής ΜΚΟ Τράπεζες Καταναλωτές ιάγραµµα 1-3 : Συσχέτιση Εµπλεκοµένων Φορέων Βασική προϋπόθεση του οποιουδήποτε προγράµµατος που απευθύνεται σε οικιακούς καταναλωτές είναι η ύπαρξη Σήµανσης/Τυποποίησης της απόδοσης του εξοπλισµού που χρησιµοποιεί νερό. 1.4 Τεχνικοοικονοµική Αξιολόγηση εναλλακτικών συσκευών και εξοπλισµού (Σύνοψη 2 ου Παραδοτέου) Συνοπτικά και από την πλευρά του καταναλωτή, η τεχνικοοικονοµική αξιολόγηση των εναλλακτικών συσκευών και εξοπλισµού έδωσε τα ακόλουθα αποτελέσµατα: Συστήµατα κεφαλών ντουσιέρας: Η επένδυση σε νέες κεφαλές ντους είναι οικονοµικά συµφέρουσα καθώς έχει θετική Καθαρή Παρούσα Αξία και ο χρόνος αποπληρωµής είναι συνήθως µικρότερος από 2 έτη για όλες τις κατηγορίες νοικοκυριών που εξετάστηκαν. Η επίδραση της αλλαγής της τιµής του νερού ή του κόστους επένδυσης δεν επηρεάζει σηµαντικά τη βιωσιµότητα της επένδυσης, η οποία σε κάθε περίπτωση παραµένει θετική, για την περίπτωση του νοικοκυριού των τεσσάρων ατόµων. Βρύσες: Η επένδυση σε νέες βρύσες είναι οικονοµικά συµφέρουσα µόνο στην περίπτωση του νοικοκυριού των 3 ατόµων, όπου η κατανάλωση είναι αυξηµένη αλλά ταυτόχρονα δεν απαιτείται η αντικατάσταση µεγαλύτερου αριθµού βρυσών. Ο χρόνος αποπληρωµής κυµαίνεται από 2 έως 10 έτη. Π6-9

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ Η επίδραση της αλλαγής της τιµής του νερού ή του κόστους επένδυσης είναι σηµαντική καθώς η επένδυση γίνεται βιώσιµη µε µείωση του κόστους επένδυσης κατά 50% ή ακόµα και µε αύξηση της τιµής του νερού κατά το ίδιο ποσοστό για την περίπτωση του νοικοκυριού των τεσσάρων ατόµων. Ακροφύσια εξοικονόµησης: Η επένδυση σε ακροφύσια εξοικονόµησης είναι οικονοµικά συµφέρουσα καθώς έχει θετική Καθαρή Παρούσα Αξία και ο χρόνος αποπληρωµής είναι µικρότερος από 2 έτη για όλες τις κατηγορίες νοικοκυριών που εξετάστηκαν. Η επίδραση της αλλαγής της τιµής του νερού ή του κόστους επένδυσης δεν επηρεάζει σηµαντικά τη βιωσιµότητα της επένδυσης, η οποία σε κάθε περίπτωση παραµένει θετική για την περίπτωση του νοικοκυριού των τεσσάρων ατόµων. Καζανάκια: Λόγω της αυξηµένης κατανάλωσης νερού στη συγκεκριµένη χρήση και της µεγάλης δυνατότητας εξοικονόµησης που προσφέρει η χρήση των νέων προϊόντων, η οποία είναι της τάξης του 60%, η επένδυση στα νέα προϊόντα είναι οικονοµικά συµφέρουσα και βιώσιµη καθώς έχει θετική Καθαρή Παρούσα Αξία και χρόνο αποπληρωµής συνήθως µικρότερο από 2 έτη για τις κατηγορίες νοικοκυριών που εξετάστηκαν. Η επίδραση της αλλαγής της τιµής του νερού ή του κόστους επένδυσης δεν επηρεάζει σηµαντικά τη βιωσιµότητα της επένδυσης, η οποία σε κάθε περίπτωση παραµένει θετική για την περίπτωση του νοικοκυριού των τεσσάρων ατόµων. Συσκευές µετατόπισης νερού: έχουν ιδιαίτερα µικρό χρόνο απόσβεσης µε σηµαντική εξοικονόµηση νερού σε κάθε περίπτωση. Η επίδραση της αλλαγής της τιµής του νερού ή του κόστους επένδυσης δεν επηρεάζει σηµαντικά τη βιωσιµότητα της επένδυσης, η οποία σε κάθε περίπτωση παραµένει θετική, για την περίπτωση του νοικοκυριού των τεσσάρων ατόµων. Η χρήση των συσκευών αυτών συνίσταται όταν υπάρχουν περιορισµένοι πόροι αλλά η λύση είναι µεσοπρόθεσµη ενώ δεν αποφεύγονται και οι διαρροές από το καζανάκι παλαιάς τεχνολογίας. Πλυντήρια ρούχων: Λόγω του αυξηµένου επενδυτικού κόστους των συσκευών νέας τεχνολογίας ο χρόνος αποπληρωµής των συσκευών αυτών είναι ιδιαίτερα µεγάλος και υπερβαίνει σε κάθε περίπτωση τον χρόνο ζωής των συσκευών, ενώ αντίστοιχα η Καθαρή Παρούσα Αξία είναι αρνητική υποδεικνύοντας τη µη βιωσιµότητα της επένδυσης χωρίς πρόσθετα κίνητρα. Η επίδραση της αλλαγής του κόστους επένδυσης επηρεάζει σηµαντικά την οικονοµική αξιολόγηση της επένδυσης, η οποία γίνεται θετική µε την προϋπόθεση µείωσης του αρχικού κόστους κατά 50% για την περίπτωση του νοικοκυριού των τεσσάρων ατόµων. Πλυντήρια πιάτων: Λόγω του ιδιαίτερα αυξηµένου επενδυτικού κόστους των συσκευών νέας τεχνολογίας σε συνδυασµό µε το µικρό ποσοστό κατανάλωσης νερού που αντιστοιχεί στο πλύσιµο των πιάτων επί της συνολικής ηµερήσιας ποσότητας, χρόνος αποπληρωµής των συσκευών αυτών είναι ιδιαίτερα µεγάλος και υπερβαίνει σε κάθε περίπτωση τον χρόνο ζωής των συσκευών, ενώ αντίστοιχα η Καθαρή Παρούσα Αξία είναι αρνητική υποδεικνύοντας τη µη βιωσιµότητα της επένδυσης χωρίς πρόσθετα κίνητρα. Η επίδραση της αλλαγής του κόστους επένδυσης επηρεάζει σηµαντικά την οικονοµική αξιολόγηση της επένδυσης, η οποία γίνεται θετική µε την προϋπόθεση µείωσης του αρχικού κόστους κατά 50% για την περίπτωση του νοικοκυριού των τεσσάρων ατόµων. Συστήµατα συλλογής οµβρίων υδάτων: Λόγω του ιδιαίτερα αυξηµένου επενδυτικού κόστους των συστηµάτων συλλογής οµβρίων, χρόνος αποπληρωµής των συσκευών αυτών είναι ιδιαίτερα υψηλός Π6-10

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ (10-20 ή και περισσότερα έτη) και υπερβαίνει σε κάθε περίπτωση τον χρόνο ζωής των εφαρµοζόµενων τεχνολογιών, ενώ αντίστοιχα η Καθαρή Παρούσα Αξία είναι αρνητική υποδεικνύοντας τη µη βιωσιµότητα της επένδυσης χωρίς πρόσθετα κίνητρα. Η επίδραση της αλλαγής του κόστους επένδυσης επηρεάζει σηµαντικά την οικονοµική αξιολόγηση της επένδυσης, η οποία παρά ταύτα παραµένει αρνητική ακόµα και µε µείωση του αρχικού κόστους επένδυσης της τάξης του 50%. Συστήµατα ανακύκλωσης γκρίζου νερού: O χρόνος αποπληρωµής των συστηµάτων ανακύκλωσης γκρίζου νερού παραµένει ιδιαίτερα υψηλός ενώ αντίστοιχα η Καθαρή Παρούσα Αξία είναι αρνητική υποδεικνύοντας τη µη βιωσιµότητα της επένδυσης χωρίς πρόσθετα κίνητρα. Η επίδραση της αλλαγής του κόστους επένδυσης και της τιµολόγησης του νερού επηρεάζει αρκετά την οικονοµική αξιολόγηση της επένδυσης, η οποία παρά ταύτα παραµένει αρνητική σε κάθε περίπτωση µεταβολής του κόστους του νερού ή του αρχικού κόστους επένδυσης. Η οικονοµική ανάλυση των προϊόντων εξοικονόµησης έδειξε µεγάλες διακυµάνσεις στο κόστος εφαρµογής των διαφόρων τεχνολογιών και στην αποτελεσµατικότητα των λύσεων σε σχέση µε τις υφιστάµενες καταναλωτικές συµπεριφορές. Στο διάγραµµα που ακολουθεί παρουσιάζεται το ετήσιο ανηγµένο κόστος επένδυσης κάθε τεχνολογίας ανά m 3 νερού που εξοικονοµείται ή ανακυκλώνεται/επαναχρησιµοποιείται καθώς και η % µείωση στην κατανάλωση του νερού που επιτυγχάνεται µε τη χρήση κάθε προϊόντος. 30 35,0 25 Κόστος/m3 εξοικονόμησης 30,0 % εξοικονόμηση 25,0 /m3.. 20 15 20,0 % εξοικονόμηση 15,0 10 10,0 5 5,0 0 Πλυντήρια πιάτων Συστ. Συλλογής Ομβρίων Πλυντ.ρούχων Συστ. Ανακ/σης γκρίζου νερού Βρύσες Κεφαλές ντους Καζανάκια Ακροφύσια Συσκευές μετατόπισης νερού 0,0 ιάγραµµα 1-3 Eτήσιο ανοιγµένο κόστος επένδυσης ανά ετήσιο κυβικό µέτρο νερό που εξοικονοµείται και αντίστοιχο % ποσοστό µείωσης της ηµερήσιας κατανάλωσης σε κατοικίες 4 ατόµων µε κήπο. Π6-11

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ Η χρήση νέου υδραυλικού εξοπλισµού (βρύσες, κεφαλές ντους, καζανάκια διπλής ροής) αλλά και οι συσκευές τροποποίησης του υφιστάµενου υδραυλικού εξοπλισµού (ακροφύσια βρυσών, συσκευές µετατόπισης νερού) αποτελούν οικονοµικές λύσεις µε ταυτόχρονα µεγάλη συνεισφορά στη µείωση της ηµερήσιας καταναλισκόµενης ποσότητας. Αποδοτικά, σε σχέση µε το ποσοστό νερού που εξοικονοµείται, είναι και τα συστήµατα συλλογής οµβρίων υδάτων και ανακύκλωσης γκρίζου νερού, µε αυξηµένο όµως διαφορικό κόστος. Τεχνολογίες όπως τα πλυντήρια πιάτων παρουσιάζουν ιδιαίτερα αυξηµένο κόστος επένδυσης µε πολύ µικρή αποτελεσµατικότητα στο ποσοστό της ηµερήσιας κατανάλωσης που εξοικονοµείται. Τα εναλλακτικά σενάρια αντικατάστασης εξοπλισµού ή εγκατάστασης νέου που διαµορφώθηκαν παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα: Π6-12

Υ ΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤ Πίνακας 1-3 ιαχειριστικά σενάρια τεχνολογιών εξοικονόµησης νερού Σενάριο Α1 Σενάριο Β1 Σενάριο Β2 Σενάριο Β3 Σενάριο Γ1 Σενάριο 1 Σενάριο 2 Σενάριο 3 Σενάριο Ε1 Τίτλος σεναρίου Συσκευές και εξαρτήµατα τροποποίησης Μερική αντικατάσταση υδραυλικού Ολοκληρωµένη αντικατάσταση υδραυλικού Ολοκληρωµένη αντικατάσταση υδραυλικού Εγκατάσταση συστήµατος γκρίζου νερού Μερική αντικατάσταση υδραυλικού Ολοκληρωµένη αντικατάσταση υδραυλικού Ολοκληρωµένη αντικατάσταση υδραυλικού Ολοκληρωµένη αντικατάσταση υδραυλικού υφιστάµενου υδραυλικού εξοπλισµού εξοικονόµησης εξοπλισµού εξοικονόµησης εξοπλισµού εξοικονόµησης και εξοπλισµού εξοικονόµησης εξοπλισµού εξοικονόµησης εξοπλισµού εξοικονόµησης εξοπλισµού εξοικονόµησης εξοπλισµού ηλεκτρικών συσκευών και ηλεκτρικών συσκευών και και ηλεκτρικών συσκευών και σύστηµα γκρίζου νερού σύστηµα συλλογής οµβρίων Χαρακτηριστικά 4 ατόµων χωρίς 4 ατόµων χωρίς 4 ατόµων χωρίς 4 ατόµων χωρίς 4 ατόµων µε 4 ατόµων µε 4 ατόµων µε 4 ατόµων µε 4 ατόµων µε κατοικίας κήπο κήπο κήπο κήπο κήπο κήπο κήπο κήπο κήπο Χαρακτηριστικά 1.Ακροφύσια 1.Καζανάκια 1.Καζανάκια διπλής 1.Καζανάκια διπλής 1. Σύστηµα 1.Καζανάκια 1.Καζανάκια 1.Καζανάκια 1.Καζανάκια σεναρίου - εξοπλισµός εξοικονόµησης 2.Συσκευές µετατόπισης διπλής ροής 2.Κεφαλές ντουσιέρας ροής 2.Κεφαλές ντουσιέρας ροής 2.Κεφαλές ντουσιέρας ανακύκλωσης γκρίζου νερού διπλής ροής 2.Κεφαλές ντουσιέρας διπλής ροής 2.Κεφαλές ντουσιέρας διπλής ροής 2.Κεφαλές ντουσιέρας διπλής ροής 2.Κεφαλές ντους 3.Βρύσες νερού 3.Κεφαλές 3.Βρύσες µπάνιου/κουζίνας 3.Βρύσες µπάνιου/κουζίνας 3.Βρύσες µπάνιου/κουζίνας 3.Βρύσες 4.Πλυντήριο 4.Πλυντήριο ρούχων ντουσιέρας 4.Πλυντήριο ρούχων ρούχων 5.Πλυντ. πιάτων 5.Πλυντήριο πιάτων 5.Πλυντήριο πιάτων 6.Σύστηµα γκρίζου νερού 6Σύστηµα οµβρίων Π6-13

Το σενάριο Α1, το οποίο περιλαµβάνει την εγκατάσταση συσκευών και εξαρτηµάτων τροποποίησης εκσυγχρονισµού υφιστάµενου υδραυλικού εξοπλισµού (ακροφύσια βρυσών µπάνιου και κουζίνας και συσκευές µετατόπισης νερού για τα καζανάκια και νέες κεφαλές ντουσιέρας) αποτελεί ιδιαίτερα οικονοµική λύση µε επιτυγχανόµενο ποσοστό εξοικονόµησης της τάξης του 30%. Το σενάριο χαρακτηρίζεται από µεγάλη ευκολία εφαρµογής καθώς δεν απαιτείται η χρήση ειδικού τεχνικού για την εφαρµογή των µέτρων. Η ανάλυση ευαισθησίας ως προς την τιµή του νερού δεν έδειξε σηµαντική διαφοροποίηση αναφορικά µε την οικονοµική βιωσιµότητα του σεναρίου Στο σενάριο Β1, το οποίο περιλαµβάνει µερική αντικατάσταση του υδραυλικού εξοπλισµού εξοικονόµησης (κεφαλές ντούς και καζανάκια διπλής ροής), το επιτυγχανόµενο ποσοστό εξοικονόµησης είναι της τάξης του 35% ενώ αποτελεί και την οικονοµικά πιο προσιτή λύση µε άµεσο οικονοµικό όφελος για το νοικοκυριό καθώς το ετήσιο κέρδος, µε την τρέχουσα τιµή του νερού υπερβαίνει την τιµή της ανηγµένης ετήσιας δαπάνης. Το ίδιο ισχύει και για το σενάριο Β2, το οποίο περιλαµβάνει επιπλέον των ενεργειών του σεναρίου Β1 και αντικατάσταση των βρυσών του µπάνιου και της κουζίνας µε αποτέλεσµα η συνολική εξοικονόµηση νερού να ανέρχεται στο 44% της ηµερήσιας κατανάλωσης. Το σενάριο το οποίο εξοικονοµεί τη µεγαλύτερη ποσότητα νερού, µε το αντίστοιχο ποσοστό να υπερβαίνει το 50% είναι το Β3 το οποίο περιλαµβάνει επιπλέον των ενεργειών του σεναρίου Β2 και την αντικατάσταση των ηλεκτρικών ειδών (πλυντήριο πιάτων και ρούχων), µε σηµαντική επιβάρυνση στο κόστος εφαρµογής. Η ανάλυση ευαισθησίας ως προς την τιµή του νερού δεν έδειξε σηµαντική διαφοροποίηση αναφορικά µε την οικονοµική βιωσιµότητα των παραπάνω σεναρίων. Το σενάριο Γ1, περιλαµβάνει αποκλειστικά εγκατάσταση συστήµατος γκρίζου νερού, χωρίς να µεταβληθούν οι λοιπές καταναλώσεις. Η επιτυγχανόµενη απόδοση του συστήµατος µπορεί να είναι της τάξης του 30%, µε αυξηµένο όµως κόστος επένδυσης. Το σενάριο 1 περιλαµβάνει τη µερική αντικατάσταση του υδραυλικού εξοπλισµού εξοικονόµησης (κεφαλές ντούς και καζανάκια διπλής ροής), το επιτυγχανόµενο ποσοστό εξοικονόµησης είναι της τάξης του 24% ενώ αποτελεί και την οικονοµικά πιο προσιτή λύση µε άµεσο οικονοµικό όφελος για το νοικοκυριό καθώς το ετήσιο κέρδος, µε την τρέχουσα τιµή του νερού υπερβαίνει την τιµή της ανηγµένης ετήσιας δαπάνης. Το ίδιο ισχύει και για το σενάριο 2, το οποίο περιλαµβάνει επιπλέον των ενεργειών του σεναρίου 1 και αντικατάσταση των βρυσών του µπάνιου και της κουζίνας µε αποτέλεσµα η συνολική εξοικονόµηση νερού να ανέρχεται στο 30% της ηµερήσιας κατανάλωσης. Το σενάριο το οποίο εξοικονοµεί τη µεγαλύτερη ποσότητα νερού, µε το αντίστοιχο ποσοστό να υπερβαίνει το 50% είναι το 3 το οποίο περιλαµβάνει επιπλέον των ενεργειών του σεναρίου 2 και την αντικατάσταση των ηλεκτρικών ειδών (πλυντήριο πιάτων και ρούχων), αλλά και την τοποθέτηση συστήµατος επεξεργασίας γκρίζου νερού µε σηµαντική επιβάρυνση στο κόστος εφαρµογής. Η ανάλυση ευαισθησίας ως προς την τιµή του νερού δεν έδειξε σηµαντική διαφοροποίηση αναφορικά µε την οικονοµική βιωσιµότητα των παραπάνω σεναρίων. Το σενάριο Ε1 περιλαµβάνει την ολοκληρωµένη αντικατάσταση του υδραυλικού εξοπλισµού εξοικονόµησης (κεφαλές ντους και καζανάκια διπλής ροής, βρύσες µπάνιου και κουζίνας), την αντικατάσταση των ηλεκτρικών ειδών (πλυντήριο πιάτων και ρούχων), και την εγκατάσταση συστήµατος συλλογής και αξιοποίησης οµβρίων. Η εφαρµογή της τεχνολογίας αυτής καθιστά το σενάριο µη βιώσιµο λόγω του αυξηµένου κόστους επένδυσης. Το συνολικό επιτυγχανόµενο ποσοστό εξοικονόµησης είναι Π6-14

παρόµοιο µε αυτό του σεναρίου 3 (που περιελάµβανε την εγκατάσταση συστήµατος επεξεργασίας γκρίζου νερού) και υπερβαίνει το 50% µε σηµαντική όµως επιβάρυνση στο κόστος εφαρµογής. Η ανάλυση ευαισθησίας ως προς την τιµή του νερού δεν έδειξε σηµαντική διαφοροποίηση αναφορικά µε την οικονοµική βιωσιµότητα των παραπάνω σεναρίων. Η οικονοµική διερεύνηση των διαφορετικών σεναρίων εξοικονόµησης νερού σε κατοικίες χωρίς κήπο έδειξε πως είναι εφικτή η εξοικονόµηση της τάξης του 35-45% µέσω οικονοµικών και εύκολα εφαρµόσιµων λύσεων, οι οποίες είναι όχι µόνο περιβαλλοντικά αλλά και οικονοµικά συµφέρουσες για ένα νοικοκυριό. Το αντίστοιχο ποσοστό µε την εφαρµογή των τεχνολογιών αυτών σε σπίτια µε κήπο είναι µικρότερο της τάξης του 30% καθώς σηµαντικό ποσοστό του νερού καταναλώνεται για την άρδευση των φυτών. Τέλος, σηµειώνεται πως στην προαναφερθείσα ανάλυση δεν έχουν συµπεριληφθεί εξωτερικά κόστη τα οποία σχετίζονται µε την εξοικονόµηση του κόστους µεταφοράς και επεξεργασίας των λυµάτων και γενικότερα τα οφέλη των επιπλέον αποθεµάτων νερού που παραµένουν στο περιβάλλον. 1.5 Περιοχές Προτεραιότητας Σύνοψη 4 ου Παραδοτέου Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τον εντοπισµό των περιοχών προτεραιότητας δίνεται στο Παράρτηµα. Με εφαρµογή της µεθοδολογίας, πραγµατοποιήθηκε η ταξινόµηση των περιοχών σε αύξουσα σειρά σηµασίας για την εφαρµογή µέτρων εξοικονόµησης νερού κατ οίκον (µε βαθµολογίες που κυµαίνονται από 0-5). Στο ιάγραµµα 1-4 παρουσιάζεται η αθροιστική κατανοµή του πληθυσµού σε σχέση µε τη βαθµολογία που συγκέντρωσαν οι επιµέρους εξεταζόµενες περιοχές. Κατανοµή πληθυσµού ΣΕΝΑΡΙΟ 1 ΣΕΝΑΡΙΟ 2 ΣΕΝΑΡΙΟ 3 12,00 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (εκατ. Κάτοικοι) 9,00 6,00 3,00 0,00 5,00 1,30 0,32 0,24 0,16 0,12 0,05 ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ιάγραµµα 1-4: Κατανοµή Πληθυσµού ανά βαθµολογία πολυκριτηριακής ανάλυσης και σενάρια Π6-15

Αυτό που παρατηρούµε ότι σύµφωνα µε την κατάταξη, το ποσοστό του πληθυσµού που προσεγγίζει µια βαθµολόγηση µεγαλύτερη από 2.5/5.0 προσεγγίζει το 50%. Τα συµπεράσµατα που παρουσιάζονται στη συνέχεια έχουν εξαχθεί για τρία Σενάρια Εργασίας, ανάλογα µε το επιδιωκόµενο ποσοστό του πληθυσµού της χώρας, στο οποίο δύναται να εφαρµοσθούν µέτρα εξοικονόµησης νερού κατ οίκον. Τα σενάρια αυτά αφορούν στις περιπτώσεις εφαρµογής µέτρων εξοικονόµησης νερού από 50% έως και 70% του πληθυσµού. Σενάριο Ι Κάλυψη 50% του πραγµατικού πληθυσµού Το σενάριο Ι αφορά στην εφαρµογή µέτρων εξοικονόµησης νερού σε περιοχές προτεραιότητας µε συµµετοχή περίπου του 50% του πραγµατικού πληθυσµού της Επικράτειας. Λαµβάνοντας υπόψη την κατάταξη των περιοχών που έχει προηγηθεί, το εν λόγω σενάριο περιλαµβάνει 447 περιοχές µε συνολικό πραγµατικό πληθυσµό 5.507.177 κατοίκων (οι περιοχές προτεραιότητας δίνονται αναλυτικά στο Παράρτηµα). Όπως προκύπτει από τη διοικητική υπαγωγή των εν λόγω περιοχών ανά περιφέρεια ( ιάγραµµα 1.4.1-α), το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού που συµµετέχει είναι από την Περιφέρεια Αττικής (68%) και εν συνεχεία από την Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας (8%) και του Νοτίου Αιγαίου. 0,99% 3,76% 1,22% 2,93% 3,73% 8,40% 5,17% 5,50% 0,41% 67,89% ΑΤΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. ΕΛΛΑ Α ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ Κ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΚΡΗΤΗ NOTIO ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ιάγραµµα 1.4.1-α: Ποσοστό Κατανοµής Πληθυσµού ανά Περιφέρεια (Σενάριο Ι) Όπως παρουσιάζεται στο ιάγραµµα 1.4.1-β, στο Σενάριο Ι συµµετέχει σηµαντικό ποσοστό του πληθυσµού της Περιφέρειας Αττικής (99,39%) δηλ. µε 3.738.865 κατ. καθώς επίσης και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. (302.686 κατ.). Σηµαντικό πληθυσµιακό ισοδύναµο βρίσκεται και σε άλλες Περιφέρειες της χώρας ( ιάγραµµα 1.4.1-β), κατά βάση σε αστικές περιοχές, µε σχετικά µεγάλο πραγµατικό πληθυσµό. Η κατανοµή του πληθυσµού που συµµετέχει ως προς το µέγεθος των περιοχών (ως προς τον πραγµατικό τους πληθυσµό) δίνεται στο ιάγραµµα 1.4.1-γ. Π6-16

Πληθυσµός 1ου σεναρίου Συνολικός πληθυσµός 4 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (ΕΚΑΤ. ΚΑΤΟΙΚΟΙ) 3 2 1 0 ΑΤΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. ΕΛΛΑ Α ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ Κ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΚΡΗΤΗ NOTIO ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ιάγραµµα 1.4.1-β: Ποσοστό Κατανοµής Πληθυσµού ανά Περιφέρεια (Σενάριο Ι) 250 200 ΠΛΗΘΟΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ 150 100 50 0 <500 500-2.000 2.000-10.000 10.000-50.000 50.000-100.000 >100.000 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (κατ.) ιάγραµµα 1.4.1-γ: Κατανοµή Πληθυσµού ανά µέγεθος περιοχών (Σενάριο Ι) Από την ανάλυση των χαρακτηριστικών των περιοχών που περιλαµβάνονται στο εξεταζόµενο σενάριο, ενδιαφέρον παρουσιάζει, δεδοµένης της διαφοροποίησης των προτεινόµενων µέτρων εξοικονόµησης, ο αστικός ή αγροτικός χαρακτήρας των περιοχών. Λαµβάνοντας υπόψη την προτεινόµενη από την ΕΛ. ΣΤΑΤ. κατηγοριοποίηση, αριθµητικά, η πλειονότητα των περιοχών που συµµετέχουν είναι αγροτικές, Π6-17

χωρίς ωστόσο αυτό να ισχύει σε ότι αφορά στον εξυπηρετούµενο πληθυσµό, ο οποίος είναι αστικός στη συντριπτική του πλειοψηφία. (βλ. ιαγράµµατα 1.4.2-α και 1.4.2-β). 14% 4% ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 86% 96% ιάγραµµα 1.4.2-α: Ποσοστά κατανοµής αστικών και αγροτικών περιοχών ανά Περιφέρεια (Σενάριο Ι) ιάγραµµα 1.4.2-β: Συµµετοχή αγροτικού και αστικού πληθυσµού (Σενάριο Ι) Όπως έχει ήδη αναφερθεί η ανάλυση που παρουσιάζεται βασίζεται στην εφαρµογή των µέτρων εξοικονόµησης, τα οποία σύµφωνα µε την Τεχνικό-οικονοµική ανάλυση που έχει προηγηθεί (Παραδοτέο 2 ο ), εκτιµάται ότι µπορούν να οδηγήσουν στην καλύτερη δυνατή εξοικονόµηση νερού χωρίς να συνεπάγονται την ανάγκη υπερβολικού κόστους. (Αρχή BATNEEC- Best Available Technique not Entailing Excessive Cost). Με βάση την εν λόγω θεώρηση, η µέγιστη δυνητική εξοικονόµηση είναι 122 Ηm 3 /y για τις αστικές περιοχές και 10 Ηm3/y για τις αγροτικές και κατανέµεται ανά Περιφέρεια όπως φαίνεται στο ιάγραµµα 1.4.3-α. ιάγραµµα 1.4.3-α: Εξοικονοµούµενη ποσότητα νερού ανά περιφέρεια (Σενάριο Ι) Π6-18

Ένδειξη της αποτελεσµατικότητας του σεναρίου αποτελεί η επίδραση της εφαρµογή των µέτρων στο Υδατικό Ισοζύγιο και ειδικότερα στη συνιστώσα του Υδατικού Ισοζυγίου που αφορά τη ζήτηση σε νερό για ύδρευση. Στα ιαγράµµατα 1.4.4 α και 1.4.4-β παρουσιάζονται ποσοτικοποιηµένα η συµβολή από την εφαρµογή των µέτρων εξοικονόµησης νερού στο συνολικό Υδατικό Ισοζύγιο για κάθε ένα από τα Υδατικά ιαµερίσµατα της χώρας αλλά και ειδικότερα η βελτίωση του όρου της ζήτησης στης ύδρευση ανά Υδατικό ιαµέρισµα, στον έλεγχο της οποίας στοχεύουν τα εν λόγω µέτρα. Όπως είναι αναµενόµενο στα Υδατικά Ισοζύγια, όπου η ζήτηση νερού ύδρευσης είναι αυξηµένη (π.χ. Αττική) παρουσιάζονται και τα θεαµατικότερα αποτελέσµατα στη ζήτηση νερού. ιάγραµµα 1.4.4-α: Επίπτωση στην ποσότητα νερού ζήτησης για ύδρευση (Σενάριο Ι) ιάγραµµα 1.4.4-β: Επίδραση στο Υδατικό Ισοζύγιο ανά Υδατικό ιαµέρισµα (Σενάριο Ι) Το κόστος επένδυσης για την υλοποίηση του σεναρίου ανέρχεται σε 327 Μ και επιµερίζεται ανά Περιφέρεια όπως φαίνεται στο ιάγραµµα 1.4.5-α. Π6-19

ιάγραµµα 1.4.5-α: Κόστος επένδυσης ανά Περιφέρεια (Σενάριο Ι) Παράλληλα, στο ιάγραµµα 1.4.5-β δίδεται ανά Περιφέρεια µια εκτίµηση για το οικονοµικό όφελος, ανηγµένο σε ετήσια βάση, που µπορεί να προκύψει από την εφαρµογή του σχετικών µέτρων εξοικονόµησης. Η εκτίµηση αυτή λαµβάνει υπόψη τον περιορισµό των δαπανών των νοικοκυριών για ύδρευση, αποχέτευση και ενέργεια. ιάγραµµα 1.4.5-β: Ανηγµένο Όφελος Επένδυσης ανά Περιφέρεια (Σενάριο Ι) Π6-20

Σενάριο ΙI- Πληθυσµιακή κάλυψη 60% Το σενάριο αυτό αφορά στην εφαρµογή µέτρων εξοικονόµησης νερού, µε συµµετοχή περίπου του 60% του πραγµατικού πληθυσµού της Επικράτειας. Σε σχέση µε το προηγούµενο το εν λόγω σενάριο περιλαµβάνει 68 πρόσθετες περιοχές, µε συνολικό πραγµατικό πληθυσµό 6.579.204 κατοίκων. Όπως προκύπτει από τη διοικητική υπαγωγή των εν λόγω περιοχών ανά περιφέρεια ( ιάγραµµα 1.4.6-α), το µεγαλύτερο ποσοστό πληθυσµού που συµµετέχει εξακολουθεί να αφορά στην Περιφέρεια Αττικής (57,04%) και εν συνεχεία στην Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας (14,43%), αλλά εµφανίζεται σχετικά περιορισµένο αυτή τη φορά. 14,43% 5,79% 1,25% 3,94% 3,12% 1,03% 3,13% 4,60% 1,09% 1,52% 3,07% 57,04% ΑΜΘ ΑΤΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. ΕΛΛΑ Α ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ Κ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΚΡΗΤΗ NOTIO ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ Α ιάγραµµα 1.4.6-α: Ποσοστό Κατανοµής Πληθυσµού ανά Περιφέρεια (Σενάριο ΙΙ) Όπως παρουσιάζεται στο ιάγραµµα 1.4.6-β, στο σενάριο ΙΙ συµµετέχει το σύνολο του πληθυσµού των Περιφερειών Νοτίου και Βορείου. Η κατανοµή του πραγµατικού πληθυσµού ανά µέγεθος περιοχής (µε βάση πληθυσµιακά κριτήρια) παρουσιάζεται στο ιάγραµµα 1.4.6-γ

Πληθυσµός 2ου σεναρίου Συνολικός πληθυσµός ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (ΕΚΑΤ. ΚΑΤΟΙΚΟΙ) 4 3 2 1 0 ΑΜΘ ΑΤΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. ΕΛΛΑ Α ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ Κ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΚΡΗΤΗ NOTIO ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ Α ιάγραµµα 4.6-β: Ποσοστό Κατανοµής Πληθυσµού ανά Περιφέρεια (Σενάριο ΙΙ) 250 200 ΠΛΗΘΟΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ 150 100 50 0 <500 500-2.000 2.000-10.000 10.000-50.000 50.000-100.000 >100.000 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (κατ.) ιάγραµµα4. 6-γ: Κατανοµή Πληθυσµού ανά µέγεθος περιοχών (Σενάριο ΙΙ) Συγκριτικά µε το Σενάριο Ι στο Σενάριο ΙΙ έχουµε µια αύξηση του πλήθους των αγροτικών περιοχών που συµµετέχουν χωρίς όµως αυτό να αντανακλάται σε µεγέθη πληθυσµού (βλ. ιαγράµµατα 1.4.7-α και 1.4.7-β).

22% 4% ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 78% 96% ιάγραµµα 1.4.7-α: Ποσοστά κατανοµής αστικών και ιάγραµµα 1.4.7-β: Συµµετοχή αγροτικών περιοχών ανά Περιφέρεια (Σενάριο ΙΙ) αγροτικού και αστικού πληθυσµού (Σενάριο ΙΙ) Το ετήσιο επίπεδο εξοικονόµησης είναι της τάξης των 146 Hm3/y για τις αστικές περιοχές και 12 m3/y για τις αγροτικές. Η συνολική δυνητική εξοικονοµούµενη ποσότητα νερού είναι της τάξης των 158 Ηm3/y και κατανέµεται ανά Περιφέρεια όπως φαίνεται στο ιάγραµµα 1.4.8-α. ιάγραµµα1.4.8-α: Εξοικονοµούµενη ποσότητα νερού ανά περιφέρεια (Σενάριο ΙΙ)

ιάγραµµα 1.4.9-α: Επίπτωση στην ποσότητα νερού ζήτησης για ύδρευση (Σενάριο ΙΙ) ιάγραµµα 1.4.9-β: Συµβολή µέτρων εξοικονόµησης στις Υ µε θετικό ισοζύγιο τον Ιούλιο (Σενάριο ΙΙ)

ιάγραµµα 1.4.9-γ: Συµβολή µέτρων εξοικονόµησης στις Υ µε αρνητικό ισοζύγιο τον Ιούλιο (Σενάριο ΙΙ) Το πώς συµβάλλει η εισαγωγή των µέτρων εξοικονόµησης νερού στο συνολικό Υδατικό Ισοζύγιο και στη ζήτηση νερού ύδρευσης για κάθε ένα από τα Υδατικά ιαµερίσµατα της χώρας παρουσιάζεται στα διαγράµµατα 1.4.9-α έως 1.4.9-γ. Όπως και στο Σενάριο Ι στο Υδατικό ιαµέρισµα της Αττικής παρουσιάζονται θεαµατικά αποτελέσµατα µείωσης στην ποσότητα ζήτησης νερού για ύδρευση ενώ σηµαντικά κρίνονται και τα αποτελέσµατα για το Υ Κρήτης. Τέλος, το κόστος επένδυσης για την υλοποίηση του Σεναρίου ΙΙ ανέρχεται σε 513 Μ. Στα δύο διαγράµµατα που ακολουθούν παρουσιάζονται το κόστος επένδυσης και το ανηγµένο ετήσιο όφελος ανά Περιφέρεια. ιάγραµµα 4.10-α: Κόστος επένδυσης ανά Περιφέρεια (Σενάριο ΙΙ)

ιάγραµµα 1.4.10-β: Ανηγµένο Όφελος ανά Περιφέρεια (Σενάριο ΙΙ) Σενάριο ΙIΙ- Πληθυσµιακή κάλυψη 70% Το σενάριο αυτό αφορά στη θεωρητική συµµετοχή του 70% του πραγµατικού πληθυσµού της Επικράτειας. Το εν λόγω σενάριο περιλαµβάνει συνολικά 1987 περιοχές µε συνολικό πραγµατικό πληθυσµό 7.675.938 κατοίκων. Όπως προκύπτει από τη διοικητική υπαγωγή των εν λόγω περιοχών ανά περιφέρεια ( ιάγραµµα1.4.11-α), το µεγαλύτερο ποσοστό πληθυσµού προτεραιότητας εξακολουθεί να βρίσκεται στην Περιφέρεια Αττικής (48%) και ακολουθεί η Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας (14%).

8% 4% 2% 2% 14% 3% 5% 2%1% 4% 3% 4% ΑΜΘ ΑΤΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. ΕΛΛΑ Α. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ 48% ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ Κ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΚΡΗΤΗ NOTIO ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ Α ιάγραµµα 1.4.11-α: Ποσοστό Κατανοµής Πληθυσµού ανά Περιφέρεια (Σενάριο ΙΙΙ) Σε αυτό το τρίτο σενάριο, εκτός από τον πληθυσµό των Περιφερειών Αττικής, Νοτίου και Βορείου Αιγαίου, σηµαντική είναι και η συµµετοχή του πληθυσµού και από τις υπόλοιπες Περιφέρειες (βλ. ιάγραµµα 1.4.11-β). Η κατανοµή του πραγµατικού πληθυσµού ανά µέγεθος περιοχής (µε πληθυσµιακά κριτήρια) παρουσιάζεται στο ιάγραµµα 1.4.11-γ Πληθυσµός 3ου σεναρίου Συνολικός πληθυσµός ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (ΕΚΑΤ. ΚΑΤΟΙΚΟΙ) 4 3 2 1 0 ΑΜΘ ΑΤΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. ΕΛΛΑ Α. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ Κ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΚΡΗΤΗ NOTIO ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ Α ιάγραµµα 1.4.11-β: Ποσοστό Κατανοµής Πληθυσµού ανά Περιφέρεια (Σενάριο ΙΙΙ)

ΠΛΗΘΟΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 <500 500-2.000 2.000-10.000 10.000-50.000 50.000-100.000 >100.000 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (κατ.) ιάγραµµα 1.4.11-γ: Κατανοµή Πληθυσµού ανά µέγεθος περιοχών (Σενάριο ΙΙΙ) Όπως και στα προηγούµενα σενάρια η πλειονότητα των περιοχών που συµµετέχουν είναι αγροτικές ενώ ο πληθυσµός που συµµετέχει είναι κυρίως αστικός, µε µια σχετική ενίσχυση της παρουσίας του αγροτικού πληθυσµού. (βλ. ιαγράµµατα 1.4.12-α και 1.4.12-β). 11% ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 89% ιάγραµµα 1.4.12-α: Ποσοστά κατανοµής αστικών και αγροτικών περιοχών ανά Περιφέρεια (Σενάριο ΙΙΙ) ιάγραµµα 1.4.12-β: Συµµετοχή αστικού και αγροτικού πληθυσµού (Σενάριο ΙΙΙ) Στο Σενάριο ΙΙΙ, το εκτιµώµενο επίπεδο εξοικονόµησης είναι της τάξης των 163 Hm3/y για τις αστικές περιοχές και 29 Hm3/y για τις αγροτικές. Η συνολική δυνητική εξοικονοµούµενη ποσότητα νερού από την καθολική εφαρµογή των µέτρων εξοικονόµησης στις προτεινόµενες περιοχές είναι της τάξης των 192 Ηm3/y και κατανέµεται ανά Περιφέρεια όπως φαίνεται στο ιάγραµµα 1.4.13-α.

ιάγραµµα 1.4.13-α: Εξοικονοµούµενη ποσότητα νερού ανά περιφέρεια (Σενάριο ΙΙΙ) ιάγραµµα 1.4.14-α: Επίπτωση στην ποσότητα νερού ζήτησης για ύδρευση (Σενάριο ΙΙΙ)

ιάγραµµα 1.4.14-β: Συµβολή µέτρων εξοικονόµησης στις Υ µε θετικό ισοζύγιο τον Ιούλιο (Σενάριο ΙΙΙ) ιάγραµµα 1.4.14-γ: Συµβολή µέτρων εξοικονόµησης στις Υ µε αρνητικό ισοζύγιο τον Ιούλιο (Σενάριο ΙΙΙ)