Θέµα: Πρόγραµµα LIFE 3 rd διαχείριση ειδικών ρευµάτων στερεών αποβλήτων στην Κύπρο Countries: Ανάπτυξη συστηµάτων για τη βέλτιστη Η Υπηρεσία Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος της Κύπρου, σε συνεργασία µε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, εκπονεί το παραπάνω Κοινοτικό πρόγραµµα. Στα πλαίσια του προγράµµατος αυτού, θα εξετασθούν εναλλακτικά συστήµατα για τη διαχείριση ειδικών ρευµάτων στερεών αποβλήτων στην Κύπρο και ειδικότερα των εξής: οχήµατα στο τέλος του κύκλου ζωής τους (Εnd-of-Life-Vehicles, ELVs), απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού (Waste of Electrical and Electronic Equipment, WEEE) και απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων (Construction and Demolition waste, C&DW). Η εξέταση θα πραγµατοποιηθεί µε χρήση προγράµµατος πολυκριτηριακής ανάλυσης µε στόχο να αναδειχθεί το βέλτιστο σύστηµα που µπορεί να εφαρµοσθεί για κάθε περίπτωση, λαµβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες της Κύπρου. Για την επιτυχή εφαρµογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, είναι απαραίτητο αφενός µεν να εξετασθεί ένας ικανός και αναγκαίος αριθµός κριτηρίων που θα δίνουν µία αντιπροσωπευτική και πλήρη εικόνα των εναλλακτικών περιπτώσεων που διερευνώνται αφετέρου δε, να καθορισθεί η σπουδαιότητα κάθε οµάδας κριτηρίων και κάθε κριτηρίου ξεχωριστά στη συνολική αξιολόγηση, ανάλογα µε το βαθµό σηµαντικότητας τους (καθορισµός συντελεστών βαρύτητας). Ο καθορισµός της σπουδαιότητας των κριτηρίων γίνεται από όλους τους εµπλεκόµενους φορείς και για το λόγο αυτό παρακαλούµε όπως συµπληρώσετε το έντυπο που επισυνάπτεται. Η βοήθειά σας είναι σηµαντική και θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην επιτυχή ανάπτυξη του προγράµµατος. 1
Ερωτηµατολόγιο για τον καθορισµό συντελεστών βαρύτητας οµάδων κριτηρίων και µεµονωµένων κριτηρίων για τις ανάγκες πολυκριτηριακής ανάλυσης Α. Καθορισµός συντελεστών βαρύτητας οµάδων κριτηρίων Προτείνετε συντελεστή βαρύτητας για κάθε µία από τις παρακάτω οµάδες κριτηρίων, ανάλογα µε το βαθµό σπουδαιότητας που εσείς νοµίζετε ότι έχει η κάθε οµάδα. Το άθροισµα των συντελεστών πρέπει να είναι ίσο µε 100%. Πίνακας 1: Καθορισµός συντελεστή βαρύτητας για κάθε οµάδα κριτηρίων Περιγραφή οµάδας κριτηρίων Συντελεστής βαρύτητας (%) Κοινωνικά και θεσµικά κριτήρια Περιβαλλοντικά κριτήρια Οικονοµικά κριτήρια Τεχνικά κριτήρια Β. Καθορισµός συντελεστών βαρύτητας µεµονωµένων κριτηρίων σε κάθε οµάδα κριτηρίων Προτείνετε συντελεστή βαρύτητας για κάθε ένα κριτήριο κάθε οµάδας κριτηρίων, ανάλογα µε το βαθµό σπουδαιότητας που εσείς νοµίζετε ότι έχει το κάθε κριτήριο µέσα στην οµάδα. Το άθροισµα των συντελεστών των κριτηρίων κάθε οµάδας πρέπει να είναι ίσο µε 100%. Πίνακας 2: Καθορισµός συντελεστή βαρύτητας κριτηρίων σε κάθε οµάδα Κοινωνικά θεσµικά Συντελεστής Βαρύτητας (%) Εναρµόνιση µε το υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο Εφαρµογή προτεραιοτήτων της νοµοθεσίας Κοινωνική αποδοχή υνατότητες δηµιουργίας νέων θέσεων εργασίας Περιβαλλοντικά Επίπεδο δυνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον απαιτήσεις σε αντιρρυπαντικά συστήµατα 2
Αέριες εκποµπές Παραγωγή υγρών αποβλήτων Παραγωγή στερεών αποβλήτων - καταλοίπων Ηχορύπανση Αισθητική όχληση Οικονοµικά Κόστος επένδυσης εκµετάλλευση χρηµατοδότησης Κόστος λειτουργίας και συντήρησης Απαιτήσεις γης Τεχνικά Λειτουργικότητα Υφιστάµενη εµπειρία αξιοπιστία Προσαρµοστικότητα στις τοπικές συνθήκες Ευελιξία Για την πληρέστερη ενηµέρωσή σας, στη συνέχεια δίδονται συνοπτικά στοιχεία για το θέµα που εξετάζει κάθε ένα από τα κριτήρια. Κοινωνικά θεσµικά κριτήρια Κ 1 : Εναρµόνιση µε το υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο Στο κριτήριο αυτό εξετάζεται κατά πόσο τα εναλλακτικά σενάρια αξιολόγησης είναι εναρµονισµένα µε τα προβλεπόµενα του αντίστοιχου Κυπριακού και Κοινοτικού νοµοθετικού πλαισίου. Κ 2 : Εφαρµογή προτεραιοτήτων της νοµοθεσίας Εξετάζεται η υιοθέτηση των προτεραιοτήτων της Κοινοτικής και Κυπριακής περιβαλλοντικής πολιτικής και ειδικότερα σε πρώτη φάση η ανάκτηση υλικών για ανακύκλωση ή/και επαναχρησιµοποίησης και σε δεύτερη η αξιοποίηση των αποβλήτων για παραγωγή ενέργειας. 3
Κ 3 : Κοινωνική αποδοχή Εξετάζεται ο βαθµός κοινωνικής αποδοχής της προτεινόµενης λύσης, η οποία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η υφιστάµενη πρακτική διαχείρισης των αποβλήτων και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλεί, το επίπεδο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των πολιτών, το εκπαιδευτικό σύστηµα, η οικονοµική επιβάρυνση κ.ά. Κ 4 : υνατότητες δηµιουργίας νέων θέσεων εργασίας Εξετάζεται η δυνατότητα για απορρόφηση εργατικού δυναµικού µε βάση τις απαιτήσεις που θα προκύψουν από την εφαρµογή του προτεινόµενου συστήµατος διαχείρισης. Περιβαλλοντικά κριτήρια Π 1 : Επίπεδο δυνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον απαιτήσεις σε αντιρρυπαντικά συστήµατα Εκτιµάται ο βαθµός των πιθανών επιπτώσεων που µπορεί να προκληθούν στο περιβάλλον από την εγκατάσταση και λειτουργία κάθε µονάδας διαχείρισης σε συνδυασµό µε τις απαιτήσεις σε αντιρρυπαντικά συστήµατα για αντιµετώπιση των επιπτώσεων αυτών Π 2 : Αέριες Εκποµπές Οι αέριες εκποµπές διαφέρουν αισθητά, ανάλογα µε τη µέθοδο διαχείρισης αλλά και τη συγκεκριµένη τεχνική που ακολουθείται. Για το λόγο αυτό, αποτελούν ειδικό κριτήριο αξιολόγησης των σεναρίων. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στην εξέταση εκποµπών που προκαλούν δυσµενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη δηµόσια υγεία. Π 3 : Παραγωγή υγρών αποβλήτων Οι εγκαταστάσεις διαχείρισης διαφοροποιούνται σηµαντικά και ως προς το κριτήριο αυτό. Τονίζεται, ότι, όπως και στην περίπτωση των αέριων εκποµπών πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις πιθανές δυσµενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη δηµόσια υγεία. Π 4 : Παραγωγή στερεών αποβλήτων - καταλοίπων Εξετάζεται η πιθανή παραγωγή δευτερογενών στερεών αποβλήτων - καταλοίπων από την κάθε διεργασία. Όπως και για τις άλλες κατηγορίες αποβλήτων (αερίων και υγρών) δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις πιθανές δυσµενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη δηµόσια υγεία 4
Π 5 : Ηχορύπανση Η ηχορύπανση που προέρχεται από τις εγκαταστάσεις διαχείρισης είναι ένας σηµαντικός παράγοντας που πρέπει να λαµβάνεται υπόψη κατά τη χωροθέτησή τους. Παράλληλα, πρέπει να ελέγχεται και η ηχορύπανση, που προκαλείται κατά τη µεταφορά των αποβλήτων στους χώρους διαχείρισής τους. Π6: Αισθητική όχληση Οι αισθητικές συνέπειες από την κατασκευή και λειτουργία µιας εγκατάστασης και οι αλλαγές στο φυσικό τοπίο αποτελούν σηµαντικό παράγοντα, ο οποίος εξαρτάται τόσο από τη χωροθέτηση των εγκαταστάσεων όσο και από τη συγκεκριµένη µέθοδο που ακολουθείται. Η αξία αυτού του κριτηρίου βρίσκεται στο γεγονός, ότι συνδέεται άµεσα µε την πρώτη εντύπωση που σχηµατίζει ο πολίτης από µια εγκατάσταση και ότι συχνά, η αισθητική όχληση αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για τη χωροθέτηση εγκαταστάσεων. Οικονοµικά κριτήρια Ο 1 : Κόστος επένδυσης εκµετάλλευση χρηµατοδότησης Το κόστος επένδυσης αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα για τη λήψη αποφάσεων, σχετικά µε το σχέδιο διαχείρισης. Το κριτήριο αυτό αποκτά πρόσθετη σηµασία, όταν τµήµα του κόστους επένδυσης ή και το σύνολό του πρόκειται να επιβαρύνει τους πολίτες. Μια σηµαντική παράµετρος που σχετίζεται µε την αξιολόγηση κάθε σεναρίου είναι το κατά πόσο αυτό µπορεί να ενταχθεί σε κάποιο από τα χρηµατοδοτικά µέσα που παρέχονται από φορείς της Ε.Ε. ή του ηµοσίου. Ο 2 : Κόστος λειτουργίας και συντήρησης Πρόκειται συνήθως για το κόστος που ενδιαφέρει άµεσα όλους τους εµπλεκόµενους παράγοντες, δηλαδή δηµόσιους φορείς, επενδυτές και πολίτες. Περιλαµβάνει δαπάνες για συντήρηση των εγκαταστάσεων, αµοιβές προσωπικού, βοηθητικές παροχές, αντιρρυπαντική τεχνολογία, έλεγχο και παρακολούθηση της λειτουργίας του συστήµατος, µεταφορά των αποβλήτων, αποκατάσταση και φυσική επανένταξη κ.λπ. Το λειτουργικό κόστος της διαχείρισης απορριµµάτων καθορίζει σε σηµαντικό βαθµό και τη βιωσιµότητα του συστήµατος. Ο 3 : Απαιτήσεις γης Το κριτήριο αυτό έχει σηµασία σε περιπτώσεις που υπάρχει έλλειψη γης ή η αξία της είναι ιδιαίτερα υψηλή. Οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας και γενικά διαχείρισης των αποβλήτων 5
διαφοροποιούνται σηµαντικά µεταξύ τους ως προς το κριτήριο αυτό. Τεχνικά κριτήρια Τ 1 : Λειτουργικότητα Στη λειτουργικότητα του κάθε σεναρίου εξετάζονται παράµετροι όπως: η δυνατότητα σταθερής και οµαλής λειτουργίας, οι απαιτήσεις σε εξειδικευµένο προσωπικό, η ευκολία συντήρησης, η απλότητα στη λειτουργία, η αντοχή στο χρόνο και στις φυσικές φθορές, η προβλεπόµενη διάρκεια ζωής της εγκατάστασης, Τ 2 : Υφιστάµενη εµπειρία αξιοπιστία Η εµπειρία που υπάρχει από την εφαρµογή ανάλογων τεχνολογιών και συστηµάτωνν διαχείρισης παίζει σοβαρό ρόλο στην αξιολόγηση των προτεινόµενων διαχειριστικών σχεδίων. Ειδικά, όταν πρόκειται για εισαγωγή νέων τεχνολογιών, η αξιολόγηση της υπάρχουσας εµπειρίας αποτελεί προϋπόθεση για την ενδεχόµενη υιοθέτησή τους. Τ 3 : Προσαρµοστικότητα στις τοπικές συνθήκες Η αποτελεσµατικότητα κάθε συστήµατος εξαρτάται άµεσα από τη δυνατότητα απρόσκοπτης εφαρµογής του µε βάση τις ιδιαιτερότητες, τα γεωγραφικά και άλλα χαρακτηριστικά της υπό εξέταση περιοχής π.χ διαθέσιµες ποσότητες αποβλήτων προς διαχείριση, ελάχιστη απαιτούµενη δυναµικότητα για να είναι δυνατή η βιωσιµότητα του συστήµατος κ.λπ. Τ 4 : Ευελιξία Αξιολογείται η δυνατότητα προσαρµογής του κάθε συστήµατος στις πιθανές µεταβολές της ποσότητας και της σύνθεσης των αποβλήτων 6