Κεφάλαιο 5 - Πληροφοριακά Συστήµατα στην Υγεία Σύνοψη Το παρόν κεφάλαιο απασχολείται µε την παρουσίαση και ανάλυση των πλέον διαδεδοµένων πληροφοριακών συστηµάτων στο χώρο της υγείας. Αρχικά, γίνεται µια εισαγωγή στις βασικές έννοιες, ώστε ο αναγνώστης να µπορεί στη συνέχεια να εµβαθύνει στις πιο εξειδικευµένες έννοιες των πληροφοριακών συστηµάτων στο χώρο της υγείας. Δίνονται συγκεκριµένα παραδείγµατα µε πρακτικές και πραγµατικές εφαρµογές από τον χώρο της υγείας. Με το πέρας του κεφαλαίου ο αναγνώστης θα είναι σε θέση να αντιλαµβάνεται την προσφορά των πληροφοριακών συστηµάτων στη βελτίωση της παροχής υπηρεσιών υγείας σε όλα τα επίπεδα και για όλους τους εµπλεκόµενους. Θα είναι σε θέση επίσης να κατανοήσει την αλληλεπίδραση των διαφόρων υποσυστηµάτων και τις «παρενέργειες» που έχει η ελλιπής χρήση τους στο σύνολο των παρεχόµενων υπηρεσιών. Τα σηµαντικά οφέλη των πληροφοριακών συστηµάτων στο σύγχρονο νοσηλευτικό περιβάλλον που προκύπτουν από την υιοθέτησή τους είναι ακόµη ένα στοιχείο για το οποίο θα πρέπει να έχει επίγνωση ο κάθε εργαζόµενος προκειµένου να διασφαλίζονται οι βέλτιστες το δυνατόν υπηρεσίες υγείας προς τους πάσης φύσεως αποδέκτες (εργαζόµενοι, ασθενείς, κ.ο.κ.). Τέλος, παρουσιάζονται τα διάφορα υποσυστήµατα ενός ολοκληρωµένου πληροφοριακού συστήµατος και δίνονται περαιτέρω λεπτοµέρειες για την χρησιµότητα και χρηστικότητά τους. Προαπαιτούµενη γνώση Δεν απαιτούνται προηγούµενες γνώσεις, παρά µόνον µια ευρεία γνώση του χώρου της υγείας και των νοσηλευτικών ιδρυµάτων και της λειτουργίας τους. Η γνώση αυτή (ακόµη και σε πολύ υψηλό επίπεδο λειτουργιών και χωρίς την ανάγκη για εµβάθυνση) αποτελεί τη βάση προκειµένου ο αναγνώστης να µπορεί να κατανοήσει τη σκοπιµότητα αλλά και τη χρησιµότητα των πληροφοριακών συστηµάτων στην υγεία. 1. Πληροφοριακά συστήµατα στην υγεία Η ανάγκη για ολοένα και καλύτερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες υγείας, σε συνδυασµό µε τις συµπιεσµένες δαπάνες και τις αυξηµένες απαιτήσεις των ασθενών, οδηγούν στην υιοθέτηση λύσεων µε τη χρήση των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνίας. Οι λύσεις αυτές συνδυάζονται ή θα πρέπει να συνδυάζονται πολλές φορές µε τον επανασχεδιασµό των λειτουργικών διαδικασιών των φορέων που τις υιοθετούν. Τα οφέλη από τη χρήση των νέων τεχνολογιών έχουν επισηµανθεί από καιρό στη διεθνή βιβλιογραφία. Η ελληνική πραγµατικότητα όµως έχει να επιδείξει αποσπασµατικές και µεµονωµένες προσπάθειες οι οποίες οδηγούν τις περισσότερες φορές σε αποµονωµένες νησίδες συστηµάτων µε περιορισµένες δυνατότητες. Η υλοποίηση ετερογενών µηχανογραφικών συστηµάτων από νοσηλευτικά ιδρύµατα οδηγεί σε περιορισµό των δυνατοτήτων των ΤΠΕ προς τον ασθενή, ο οποίος δεν γνωρίζει και ούτε τον ενδιαφέρουν τα τεχνικής φύσεως προβλήµατα, αλλά απαιτεί το αυτονόητο, δηλαδή οι εξετάσεις του και ο ιατρικός του φάκελος να µπορεί να µεταφέρεται αυτόµατα και σε άλλα νοσοκοµεία χωρίς προβλήµατα. Δεν είναι λίγες δε οι περιπτώσεις, που ακόµη και στο ίδιο το νοσοκοµείο τα ψηφιακά δεδοµένα δεν δύνανται να µεταφερθούν ή/και να επεξεργαστούν από άλλα τµήµατα/κλινικές λόγω χρήσης πληροφοριακών συστηµάτων από διαφορετικές εταιρίες. Αυτό οφείλεται, όπως γίνεται αντιληπτό, από τη µη χρήση κοινών προτύπων, κωδικοποιήσεων, κ.λπ. Ακόµη και λογισµικά από την ίδια εταιρία µπορεί να απαιτούν παραµετροποίηση ή χρήση ενδιάµεσων προγραµµάτων για την επίτευξη της επικοινωνίας και µετάδοσης των µηνυµάτων και των δεδοµένων υγείας. Το περιβάλλον ενός νοσοκοµείου βοµβαρδίζεται κάθε στιγµή από τεράστιο όγκο δεδοµένων ποικίλης φύσης. Διοικητικοί, οικονοµικοί, τεχνικοί, ιατρικοί, νοσηλευτικοί, παραϊατρικοί, εργαστηριακοί και άλλοι πόροι αποτελούν τις πηγές των πληροφοριών. Οι δε πληροφορίες ποικίλουν σε µορφή, όγκο και ανάγκες. Για παράδειγµα, οι ακτινογραφίες έχουν τη µορφή εικόνων, οι ενδοσκοπήσεις ή οι υπέρηχοι έχουν τη µορφή βίντεο, ηχητικά σήµατα από διαγνωστικές εξετάσεις, κείµενα διοικητικής ή κλινικής φύσεως, είναι µόνον κάποιες από τις µορφές που µπορεί να πάρει η πληροφορία στην υγεία. Με λίγα λόγια η πληροφορία στην υγεία είναι πολυµεσική.
Τα τµήµατα ενός νοσοκοµείου έχουν επίσης ιδιαίτερες και διακριτές ανάγκες. Το ίδιο γεγονός µπορεί να εξετάζεται διαφορετικά και από άλλη οπτική γωνία ανάλογα µε το χρήστη. Για παράδειγµα, όταν ένας ασθενής εισέρχεται στο τµήµα επειγόντων περιστατικών µε ένα κοιλιακό άλγος, αφού ολοκληρώσει την κλινική του εξέταση και τον υπέρηχο κοιλίας, δηλώνει την ασφάλειά του και πληρώνει το αναλογούν πόσο και απέρχεται του νοσοκοµείου. Για αυτό το απλό συµβάν, ο υπέρηχος που έγινε ενδιαφέρει τον ιατρό ως ιατρικό/κλινικό δεδοµένο και τίποτε παραπάνω, στο οποίο επιθυµεί να έχει άµεση πρόσβαση προκειµένου να καταλήξει στη διάγνωση και θεραπευτική αντιµετώπιση. Ο διοικητικός υπάλληλος όµως δεν ενδιαφέρεται τόσο για τον υπέρηχο ως αποτέλεσµα, αλλά ως πράξη. Με λίγα λόγια τον ενδιαφέρει η χρέωση ενός υπερήχου, π.χ. άνω-κάτω κοιλίας, σε ασθενή µε ταµείο, π.χ. ΕΟΠΥΥ (ΤΣΜΕΔΕ). Αντίστοιχα, τον οικονοµικό υπάλληλο αφορά η κοστολόγηση της συγκεκριµένης πράξης, η χρέωση και κατανάλωση των αναλωσίµων, ο χρόνος που ολοκληρώθηκε η εξέταση, κ.ο.κ., προκειµένου να αναλύσει τα κέντρα κόστους και να δηµιουργήσει µια πλήρη εικόνα για την απασχόληση, την κατανάλωση πόρων και την αποδοτικότητα της συγκεκριµένης υπηρεσίας ώστε να καταλήξει στο τελικό συµπέρασµα αν είναι κερδοφόρα ή όχι για το νοσοκοµείο. Το ίδιο γεγονός λοιπόν επιθεωρείται από τους διάφορους χρήστες µε άλλη βαρύτητα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του. Οι ανάγκες για πληροφόρηση των τµηµάτων και υπαλλήλων των νοσηλευτικών ιδρυµάτων µε ξεχωριστές πληροφορίες έχει οδηγήσει στη δηµιουργία πληροφοριακών συστηµάτων επικεντρωµένων σε αυτές τις ανάγκες. Έτσι για παράδειγµα, έχουµε το υποσύστηµα των προµηθειών, της αποθήκης υλικών, του φαρµακείου, του ιατρικού φακέλου, του νοσηλευτικού φακέλου, των εργαστηρίων, κ.ά. Για τη συνολική όµως αντιµετώπιση του ασθενή, θα πρέπει αυτά τα υποσυστήµατα να µπορούν να επικοινωνούν και να ανταλλάσσουν πληροφορίες. Μόνον έτσι ο ασθενής θα µπορεί να έχει τις πρέπουσες υπηρεσίες στο χρόνο και στον τόπο που απαιτούνται µέσα στο νοσηλευτικό ίδρυµα. Από την πλευρά της διοίκησης των µονάδων υγείας, η µέτρηση διαφορετικών δεδοµένων και παραµέτρων είναι επιτακτική για την εξασφάλιση της εύρυθµης και οικονοµικά αποδοτικής λειτουργίας της. Εδώ ισχύουν τα λόγια του Niels Bohr, όπου το 1930 επεσήµανε χαρακτηριστικά πως «Nothing exists until it is measured» ή στα ελληνικά «Τίποτα δεν υφίσταται µέχρις ότου µετρηθεί». Η συγκεκριµένη δήλωση αφορούσε την κβαντοµηχανική, αλλά η συγκεκριµένη ιδέα ταιριάζει απόλυτα και στον ευρύτερο χώρο της υγείας. Η σηµασία του να έχουµε µετρήσιµα µεγέθη είναι πασιφανής για να µπορεί κάποιος να αποτιµήσει την πορεία και την πρόοδο ενός οργανισµού, εταιρίας, νοσοκοµείου, µονάδας υγείας, κ.ο.κ., και να καταφύγει στις απαιτούµενες διορθωτικές ενέργειες. Η µέτρηση των δεδοµένων για την λήψη αποφάσεων και την χάραξη στρατηγικής αφορά και την ευρύτερη δηµόσια υγεία. Για παράδειγµα, οι επιδηµιολογικές µελέτες και η βιοστατιστική απαιτούν την ύπαρξη καταγεγραµµένων δεδοµένων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η εργασία του John Snow κατά τη διάρκεια της επιδηµίας της χολέρας στο Λονδίνο στα µέσα του 1800 [1]. Ως σύστηµα µπορούµε να ορίσουµε µια οργανωµένη διαδικασία ή ένα καλά οργανωµένο σύνολο από αλληλεξαρτώµενα και αλληλεπιδρώντα συστατικά στοιχεία τα οποία συνεργάζονται για να επιτύχουν ένα κοινό στόχο. Κάθε σύστηµα αποτελείται από συστατικά στοιχεία που ονοµάζονται υποσυστήµατα. Σύµφωνα µε τον Hurtubise [2], τα πληροφοριακά συστήµατα είναι συστήµατα που παρέχουν ειδική υποστήριξη πληροφοριών κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε κάθε επίπεδο ενός οργανισµού. Τα Πληροφοριακά Συστήµατα µπορεί να αποτελούνται εποµένως από διαδικασίες, ανθρώπους και αυτοµατοποιηµένα υπολογιστικά συστήµατα, µε στόχο την αποθήκευση, συλλογή, ανάκτηση, επεξεργασία και ανάλυση πληροφοριών. Τα πληροφοριακά συστήµατα µπορούν να περιλαµβάνουν λογισµικό, υλικό και τηλεπικοινωνιακό σκέλος. Τα Πληροφοριακά Συστήµατα Υγείας (ΠΣΥ) µπορούν να οριστούν ως ένα σύνολο από διαδικασίες και υποσυστήµατα τα οποία οργανώνονται µε σκοπό την δηµιουργία πληροφοριών οι οποίες βελτιώνουν τις αποφάσεις της διοίκησης σε όλα τα επίπεδα του συστήµατος υγείας για την καλύτερη παροχή υπηρεσιών, αυτοµατοποιώντας διαδικασίες και συναλλαγές µεταξύ των διαφορετικών εµπλεκοµένων. Σύµφωνα µε τον ΠΟΥ [3] «Ένα ΠΣΥ παρέχει τα θεµέλια για την λήψη αποφάσεων και έχει τέσσερις κύριες λειτουργίες: την παραγωγή δεδοµένων, την επεξεργασία τους, την ανάλυση και σύνθεσή τους και τέλος την επικοινωνία και χρήση τους. Ένα ΠΣΥ συλλέγει δεδοµένα από τον τοµέα της υγείας και άλλους συναφείς τοµείς, τα αναλύει και βεβαιώνει την ποιότητά τους, την αξιοπιστία τους και την επικαιρότητά τους, ενώ τα µετατρέπει σε πληροφορίες µε στόχο την λήψη αποφάσεων για την υγεία». Μια προσέγγιση για την περιγραφή των ΠΣΥ σε επίπεδο χώρας επαφίεται στη συλλογιστική σχετικά µε τρεις διαστάσεις: (α) των απαιτήσεων (ποιος χρειάζεται τα δεδοµένα και για ποιο σκοπό), (β) της παροχής (τα διαθέσιµα εργαλεία και οι µέθοδοι για την παραγωγή των πληροφοριών που απαιτούνται) και (γ) του
επιπέδου (το επίπεδο του συστήµατος υγείας στο οποίο παράγονται και χρησιµοποιούνται αυτά τα δεδοµένα και οι πληροφορίες). Με βάση το ανωτέρω σκεπτικό, τα ΠΣΥ θα πρέπει να απαντούν στις ακόλουθες προκλήσεις και να δίνουν πληροφορίες για τα ακόλουθα: Καθοριστικοί παράγοντες υγείας (κοινωνικο-οικονοµικοί, περιβαλλοντικοί, γενετικοί) και το ευρύτερο και νοµικό περιβάλλον µέσα στο οποίο λειτουργεί το σύστηµα υγείας. Οι διαφορετικές είσοδοι στο σύστηµα υγείας και στις σχετικές διαδικασίες (π.χ. υποδοµές υγείας, ανθρώπινοι πόροι, οικονοµικοί πόροι, ιατροτεχνολογικός εξοπλισµός, στρατηγική, πολιτική, οργάνωση, κ.ά.). Απόδοση ή «έξοδοι» του συστήµατος υγείας (π.χ. διαθεσιµότητα, προσβασιµότητα, ποιότητα και χρήση των υπηρεσιών υγείας, ανταπόκριση του συστήµατος στις ανάγκες των χρηστών, κ.ά.). Εκβάσεις υγείας (π.χ. θνησιµότητα, νοσηρότητα, επιδηµίες, ανικανότητα, ευηµερία, κατάσταση της υγείας, κ.ά.). Παράγοντες ανισοτήτων (π.χ. κάλυψη και χρήση των υπηρεσιών ανάλογα µε το φύλο, την κοινωνικο-οικονοµική θέση, την εθνικότητα, τη γεωγραφική θέση, κ.ά.). Συνοψίζοντας, τα ΠΣΥ ενσωµατώνουν την συλλογή δεδοµένων, την επεξεργασία, την δηµιουργία εκθέσεων και τη χρήση των πληροφοριών που είναι απαραίτητες για τη βελτίωση της αποδοτικότητας και αποτελεσµατικότητας των υπηρεσιών υγείας µέσω της καλύτερης διαχείρισης των υπηρεσιών αυτών σε κάθε επίπεδο. Υπάρχει πληθώρα τρόπων και πηγών για την παροχή πληροφοριών υγείας. Ενδεικτικά, µπορούν να διακριθούν σε αυτούς που παράγουν δεδοµένα σχετικά µε τον πληθυσµό (π.χ. απογραφή, κλινικές µελέτες και έρευνες) και σε εκείνους που παράγουν δεδοµένα σχετικά µε τη λειτουργία των υπηρεσιών (π.χ. διοικητικά αρχεία, αρχεία υπηρεσιών, αρχεία υγείας και ασθενειών, κ.ά.). Και πάλι γίνεται άµεσα εµφανές πως διαφορετικά δεδοµένα και πληροφορίες του χώρου απαιτούνται σε διαφορετικά επίπεδα του συστήµατος. Σε ένα χαµηλότερο επίπεδο, τα δεδοµένα σχετικά µε τους ασθενείς παρουσιάζονται κατάλληλα και απαιτούνται για τη διαχείριση των «καταναλωτών» υγείας (ασθενών). Σε επίπεδο περιοχής ή ιδρύµατος/οργανισµού, απαιτούνται συνοπτικοί δείκτες για λόγους διαχείρισης, προγραµµατισµού, προµηθειών και χάραξης στρατηγικής. Ανάλογοι δείκτες απαιτούνται επίσης σε επίπεδο π.χ. περιφέρειας για τον προγραµµατισµό και την υποβολή έκθεσης σε εθνικό επίπεδο. Οι εθνικοί συνοπτικοί δείκτες χρησιµοποιούνται έπειτα για τη συνολική εποπτεία και διακυβέρνηση του συστήµατος υγείας και για την περιφερειακή υποβολή εκθέσεων και αναφορών (π.χ. έκθεση σχετικά µε τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας). Η ανατροφοδότηση από το εθνικό σε περιφερειακό ή χαµηλότερο επίπεδο είναι επίσης σηµαντική και προωθεί µια κουλτούρα «εκµετάλλευσης» των πληροφοριών. Ακόµα κι αν οι ανάγκες για δεδοµένα είναι διαφορετικές για τη διοίκηση και τη διαχείριση του συστήµατος υγείας, τη χάραξης πολιτικής, την κατανοµή των πόρων και την παροχή φροντίδας σε ασθενείς, αυτές οι ανάγκες φαίνεται να έχουν µια συνέχεια. Σύµφωνα µε την µελέτη του WHO Expert Committee [4] τα περισσότερα δεδοµένα που συλλέγονται από το προσωπικό των υπηρεσιών υγείας είναι πολλές φορές ακατάλληλα για την διενέργεια των επιθυµητών διαχειριστικών στόχων, ή είναι ελλιπή. Ένα επιπλέον πρόβληµα είναι και η κακή ποιότητα των δεδοµένων, µιας και τις περισσότερες φορές δεν λαµβάνονται υπόψη οι τεχνικές ικανότητες των εργαζοµένων στο χώρο της υγείας σε σχέση µε την συλλογή δεδοµένων, ενώ η εκπαίδευσή τους είναι ελλιπής και δεν υφίστανται συγκεκριµένες διαδικασίες σχετικά µε το πώς συλλέγονται τα δεδοµένα. Ακολουθώντας τον ορισµό του ΠΟΥ, ως Πληροφοριακό Σύστηµα Διοίκησης Υγείας ορίζεται ένα πληροφοριακό σύστηµα εξειδικευµένο στην υποβοήθηση της διοίκησης και του σχεδιασµού προγραµµάτων υγείας, σε αντίθεση µε την παροχή της φροντίδας. Για τη σχεδίαση ενός αποτελεσµατικού Πληροφοριακού Συστήµατος Διοίκησης Υγείας θα πρέπει να ακολουθούνται κάποια βασικά βήµατα: 1. Επιθεώρηση του υπάρχοντος συστήµατος. 2. Προσδιορισµός των αναγκών για δεδοµένα των υποµονάδων του συστήµατος υγείας.
3. Καθορισµός των πιο κατάλληλων και αποτελεσµατικών ροών δεδοµένων. 4. Σχεδιασµός των εργαλείων συλλογής δεδοµένων και δηµιουργίας αναφορών. 5. Ανάπτυξη των διαδικασιών και µηχανισµών για την επεξεργασία των δεδοµένων. 6. Ανάπτυξη και υλοποίηση εκπαιδευτικού προγράµµατος για τους παρόχους και τους χρήστες των δεδοµένων. 7. Προ-έλεγχος και επανασχεδιασµός (όπου απαιτείται) του συστήµατος για τη συλλογή, την επεξεργασία, τη ροή και τη χρησιµοποίηση των δεδοµένων. 8. Παρακολούθηση και αποτίµηση του συστήµατος. 9. Ανάπτυξη αποτελεσµατικών µηχανισµών διάχυσης των δεδοµένων και συλλογής ανατροφοδότησης. 10. Βελτίωση του Πληροφοριακού Συστήµατος Διοίκησης Υγείας. Όπως γίνεται αντιληπτό από τα όσα αναλύθηκαν ανωτέρω, ένα Ολοκληρωµένο Πληροφοριακό Σύστηµα Υγείας (ΟΠΣΥ) µπορεί να συµβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών [5-7]. Στόχος ενός ΟΠΣΥ είναι η ενσωµάτωση και ολοκλήρωση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στους µηχανισµούς διοίκησης, οργάνωσης και παροχής υπηρεσιών στις µονάδες υγείας ώστε να υποστηρίξει θεσµικές και οργανωτικές παρεµβάσεις και µεταρρυθµίσεις, να αναβαθµίσει την ποιότητα των υπηρεσιών και την εξυπηρέτηση του πολίτη. Συνοψίζοντας, τα προβλήµατα που καλείται να αντιµετωπίσει ένα ΟΠΣΥ είναι τα ακόλουθα: Ύπαρξη πολλών και µικρής έκτασης εφαρµογών. Ανοµοιογένεια εφαρµογών. Ύπαρξη εφαρµογών περιορισµένου εύρους (οι υπάρχουσες εφαρµογές περιορίζονται κυρίως στην υποστήριξη των εσωτερικών διοικητικών και οικονοµικών λειτουργιών των νοσηλευτικών µονάδων). Έλλειψη διαδικασιών υποστήριξης διοικητικών ροών εργασίας. Έλλειψη διαδικασιών υποστήριξης εργαστηρίων (απεικονιστικών ή µη). Έλλειψη παροχής ιατρικής και διοικητικής πληροφόρησης. Έλλειψη διαδικασιών υποστήριξης της ιατρικής πράξης και της ποιότητας περίθαλψης. Υπερβολική γραφειοκρατία και χειρόγραφα συστήµατα. Μη ύπαρξη ασθενοκεντρικών συστηµάτων. Μη ύπαρξη κεντρικής διαχείρισης διοικητικο οικονοµικών δεδοµένων. Αδυναµία εξαγωγής στατιστικών στοιχείων για την χάραξη στρατηγικής. Ελλιπής και µη καθολική αντιµετώπιση του πολίτη, τόσο από τις παρεχόµενες υπηρεσίες όσο και σε θέµατα πληροφόρησής του σε θέµατα υγείας. Ένα Ολοκληρωµένο Πληροφοριακό Σύστηµα Υγείας, για να καλύψει τις προαναφερθείσες ανάγκες, θα πρέπει να περιλαµβάνει ενδεικτικά τα ακόλουθα υποσυστήµατα: Διοικητικό-οικονοµικό Υποσύστηµα. Υποσύστηµα Διαχείρισης Ασθενούς. Ιατρικό Υποσύστηµα. Πληροφοριακό Υποσύστηµα Εργαστηρίων για τα µη απεικονιστικά εργαστήρια. Πληροφοριακό Υποσύστηµα Εργαστηρίων για τα απεικονιστικά εργαστήρια. Υποσύστηµα Επιχειρηµατικής Ευφυΐας. Υποσύστηµα διαλειτουργικότητας (επικοινωνίας διασύνδεσης εφαρµογών). Υποσύστηµα διαχείρισης αιτηµάτων των πολιτών/ασθενών (π.χ. ραντεβού, πληροφορίες, κ.ά.). Τα ανωτέρω υποσυστήµατα θα πρέπει να συνδέονται και συνδυάζονται κατάλληλα µεταξύ τους προκειµένου να εξυπηρετήσουν τον στόχο τους (Εικόνα 5.1). Στη συνέχεια αναλύονται τα πλέον συνήθη και επίκαιρα πληροφοριακά συστήµατα που συναντώνται στο χώρο της υγείας.
Εικόνα 5.1 Υποσυστήµατα ενός ΟΠΣΥ. 2. Πληροφοριακό Σύστηµα Νοσοκοµείου (ΠΣΝ) Το ΠΣΝ είναι ένα πληροφοριακό σύστηµα το οποίο φροντίζει για τη συνύπαρξη και την επικοινωνία της εξωτερικής και της εσωτερικής ροής των πληροφοριών σε ένα νοσοκοµείο. Αποτελείται από διάφορα υποσυστήµατα τα οποία διασυνδέονται µεταξύ τους. Ως Ολοκληρωµένο Πληροφοριακό Σύστηµα Νοσοκοµείου (ΟΠΣΝ), µπορεί να οριστεί το σύνολο των επιµέρους εφαρµογών πληροφορικής, οι οποίες διαλειτουργούν και καλύπτουν το µεγαλύτερο µέρος των επιχειρησιακών απαιτήσεων ενός νοσοκοµείου. Ο σχεδιασµός ενός ολοκληρωµένου πληροφοριακού συστήµατος που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του νοσοκοµείου είναι µια ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία. Ένα τέτοιο πληροφοριακό σύστηµα θα πρέπει να αποτελεί µια πλήρη, συνεπή και ακριβή αναπαράσταση του πραγµατικού συστήµατος και των διαδικασιών που λαµβάνουν χώρα, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να µεταβάλλεται και να προσαρµόζεται έτσι ώστε οι πληροφορίες που θα παρέχει στους τελικούς του χρήστες να αντικατοπτρίζουν την πραγµατική εικόνα του συστήµατος. Τα ΠΣΝ καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα δραστηριοτήτων και είναι σχεδιασµένα για να βοηθούν στην επικοινωνία και στη διαχείριση των αναγκών πληροφόρησης ενός νοσοκοµείου. Αποτελούν ουσιαστικά εργαλεία για την επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφοριών και δεδοµένων εντός του ίδιου τοµέα ή διατοµεακά. Οι επιµέρους εφαρµογές ενός πληροφοριακού συστήµατος νοσοκοµείου εκτείνονται από την εισαγωγή των ασθενών, τα ιατρικά αρχεία, τις λογιστικές και οικονοµικές πληροφορίες, τις επιχειρησιακές υπηρεσίες, τη νοσηλευτική δραστηριότητα, τα εργαστήρια, το ακτινολογικό, το φαρµακείο, τις κεντρικές
προµήθειες, τις διατροφολογικές και διαιτολογικές υπηρεσίες, το προσωπικό, τη µισθοδοσία, τις κοινωνικές υπηρεσίες, κ.λπ. Με λίγα λόγια, καλύπτει το σύνολο των δραστηριοτήτων ενός νοσηλευτικού ιδρύµατος και επικεντρώνεται σε κάθε τµήµα ξεχωριστά (βλέπε Εικόνα 5.2). Εικόνα 5.2 Πληροφοριακό Σύστηµα Νοσοκοµείου. Οι διάφορες εφαρµογές είναι αρκετά περίπλοκες και αποτελούν ουσιαστικά ανεξάρτητα πληροφοριακά υποσυστήµατα. Τα υποσυστήµατα αυτά, αν και λειτουργούν ανεξάρτητα, τις περισσότερες φορές διασυνδέονται προκειµένου να µπορούν να επικοινωνούν και να ανταλλάσσουν πληροφορίες. Τα ΠΣΝ άρχισαν να αναπτύσσονται από τη δεκαετία του 1960 και εφαρµόστηκαν σε νοσηλευτικό, διαγνωστικό, εργαστηριακό και νοσοκοµειακό επίπεδο. Η χρήση τους µπορεί να οδηγήσει σε σηµαντικά συµπεράσµατα όσον αφορά στη συµπεριφορά, την πρόληψη, τη διάγνωση, και τη θεραπεία µιας νόσου. Σε διοικητικό και οικονοµικό επίπεδο, (π.χ. διαχείριση αρχείου ασθενών, διαχείριση υλικών αποθεµάτων, οικονοµική διαχείριση, κ.λπ.) βοηθούν στη µείωση του χρόνου οργάνωσης και διεκπεραίωσης των εργασιών (π.χ. διακίνηση παραπεµπτικών, κλείσιµο ραντεβού, κ.λπ.) που θα ήταν αρκετά χρονοβόρες και δαπανηρές χωρίς τη χρήση πληροφοριακών συστηµάτων. Η κεφαλαιοποίηση των θετικών αποτελεσµάτων που µπορεί να έχει η χρήση ενός ΠΣΝ, η αποδοτικότητα και λειτουργικότητά του έγκειται στον ανθρώπινο παράγοντα. Η εκπαίδευση εποµένως του προσωπικού είναι προϋπόθεση για την επιτυχηµένη αποδοχή και ενσωµάτωση του συστήµατος στο νοσοκοµείο. Από τη χρήση ενός πληροφοριακού συστήµατος νοσοκοµείου, εξάγονται χρήσιµα συµπεράσµατα ως προς τον τρόπο λειτουργίας και την αποτελεσµατικότητα και αποδοτικότητα των υπηρεσιών του. Όπως σε κάθε περίπτωση, η εξαγωγή των συµπερασµάτων αυτών βασίζεται στην ανάλυση των στατιστικών δεδοµένων που αποθηκεύονται στο σύστηµα µε τη χρήση των κατάλληλων εργαλείων του ΠΣΝ. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα εργαλεία που παρέχει ένα ΠΣΝ δίνουν τη δυνατότητα προσοµοίωσης της λειτουργίας του νοσοκοµείου ή συγκεκριµένων διαδικασιών. Σε περίπτωση δε προγραµµατισµού µιας νέας δραστηριότητας ή µιας αλλαγής στον τρόπο λειτουργίας, µπορούν να προσοµοιώνονται προκειµένου να παρέχουν την εικόνα της λειτουργίας του νοσοκοµείου και των συνεπειών πριν ακόµη από την πραγµατική τους υλοποίηση. Ο βαθµός αξιοπιστίας τους εξαρτάται από την παραµετροποίησή τους και µπορεί να φτάσει σε πολύ καλά επίπεδα. Βάσει των ανωτέρω χαρακτηριστικών, τα ΠΣΝ αποτελούν το κύριο «εργαλείο» για τον επανασχεδιασµό των λειτουργικών διαδικασιών ενός νοσοκοµείου. Στα ΠΣΝ ενσωµατώνονται τις περισσότερες φορές και ως πήγες εισόδου δεδοµένων και ο εκάστοτε ιατροτεχνολογικός εξοπλισµός (π.χ. βιοχηµικοί αναλυτές, αιµατολογικοί αναλυτές, µαγνητικός τοµογράφος, αξονικός τοµογράφος, ακτινολογικά µηχανήµατα, υπέρηχοι, κ.ά.). Γίνεται άµεσα αντιληπτό, πως ο σχεδιασµός ενός «κατάλληλου» ΠΣΝ είναι µια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία, η οποία ουσιαστικά είναι αέναη µιας και το ίδιο το νοσοκοµείο δεν σταµατά να αναπτύσσεται, να µετασχηµατίζεται και να ανασχεδιάζεται. Ένα από τα µεγαλύτερα προβλήµατα υλοποίησης τέτοιων συστηµάτων είναι το υψηλό αρχικό κόστος της επένδυσης και το ακόλουθο κόστος συντήρησης και περαιτέρω παραµετροποίησης. Παρόλα αυτά, η «ζυγαριά» κόστους-οφέλους γέρνει αρκετά προς την πλευρά της απόκτησης ενός ΠΣΝ, ειδικά σε µια κοινωνία της οποίας το πολυτιµότερο αγαθό είναι η πληροφορία και η γνώση.
Οι λόγοι που καθιστούν αναγκαία στις µέρες µας την εισαγωγή ΟΠΣΝ απορρέουν από τη γενικότερη ανάγκη για άµεση βελτίωση του τρόπου λειτουργίας των νοσηλευτικών ιδρυµάτων και των παρεχόµενων υπηρεσιών υγείας. Ένα ΟΠΣΝ θα πρέπει εποµένως να διασφαλίζει τα ακόλουθα: Αναβάθµιση των υπηρεσιών του Νοσοκοµείου (βελτίωση της ποιότητας περίθαλψης και εξυπηρέτησης των ασθενών). Ελαχιστοποίηση του κόστους παροχής υπηρεσιών υγείας και περίθαλψης. Παροχή ικανών και αξιόπιστων πληροφοριών στη διοίκηση του Νοσοκοµείου. Περιορισµός των χειρόγραφων διαδικασιών και βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος. Δηµιουργία ενός ευέλικτου εργαλείου υποστήριξης λήψης αποφάσεων για τον καθορισµό και τον έλεγχο των διαφορετικών στρατηγικών οργάνωσης της παροχής υγείας, κοστολόγησης και τιµολόγησης των υπηρεσιών της. Τα ανωτέρω µπορούν να επιτευχθούν µέσω των διαφορετικών χαρακτηριστικών που ενσωµατώνονται σε ένα ΟΠΣΝ: Χρήση του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς, που θα συγκεντρώνει και θα παρουσιάζει κατάλληλα όλα τα στοιχεία που αφορούν στους κρίσιµους παράγοντες περίθαλψης, την πορεία της πάθησης, κ.ά.. Συσχετισµός των παραπάνω δεδοµένων σύµφωνα µε τους κανόνες της ιατρικής επιστήµης, ώστε να εξυπηρετούνται οι ιατροί στη λήψη αποφάσεων σχετικών µε την προτεινόµενη αγωγή. Παροχή δυνατότητας πρόσβασης σε παλαιότερα στοιχεία περίθαλψης (στο ίδιο ή /και σε άλλο νοσηλευτικό ίδρυµα), ώστε να είναι δυνατή η άµεση πρόσβαση στο ιστορικό του ασθενούς. Βελτίωση της πληροφόρησης των συναλλασσοµένων και της ταχύτητας εξυπηρέτησής τους. Ελαχιστοποίηση των λαθών (από ιατρούς, νοσηλευτές, φαρµακείο, διοικητικές και οικονοµικές υπηρεσίες, κ.λπ.). Αυτοµατοποίηση των διαδικασιών. Διασύνδεση και ολοκλήρωση των επί µέρους συστηµάτων σε ένα πλήρες σύστηµα. Ορθολογική διαχείριση των πόρων του νοσηλευτικού ιδρύµατος (έλεγχοι ανάλωσης υλικού, προγραµµατισµός διαδικασιών, αυτοµατοποίηση ελέγχων, κ.ά.). Αποφυγή άσκοπων ιατρικών πράξεων (π.χ. αποφυγή επανάληψης εξετάσεων). Ενηµέρωση για την πληρότητα θαλάµων, το µέσο χρόνο νοσηλείας, κ.λπ. Παρακολούθηση των ποσοτικών και οικονοµικών δεικτών, τόσο ανά κατηγορία όσο και ανά κέντρο κόστους. Παρακολούθηση του κόστους νοσηλείας ανά διάγνωση ή οµάδα διαγνώσεων. Ποσοστά αποθεραπείας ανά διάγνωση ή οµάδα διαγνώσεων. Τα χαρακτηριστικά αυτά ενός ΟΠΣΝ εξασφαλίζονται µε τη µείωση της γραφειοκρατίας, την αναβάθµιση του εσωτερικού εργασιακού περιβάλλοντος, την εξασφάλιση της αποτελεσµατικότητας στη διεκπεραίωση των καθηµερινών εργασιών, την ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού και φυσικά µε την αξιοποίηση σύγχρονων ΤΠΕ. Ουσιαστικά, όλα τα πληροφοριακά υποσυστήµατα (διοικητικό, ιατρικό, νοσηλευτικό, εργαστηριακό, κ.λπ.) θα πρέπει να διασυνδέονται µεταξύ τους µε τρόπο διαφανή στο χρήστη, ώστε να αποτελούν ένα Ολοκληρωµένο Πληροφοριακό Σύστηµα Νοσοκοµείου (ΟΠΣΝ). Αποτελεί βασική προϋπόθεση για ένα ΟΠΣΝ εποµένως να διασφαλίζονται τα ακόλουθα: Τα δεδοµένα θα εισάγονται µία φορά και θα διατίθενται οποτεδήποτε ζητούνται από τους εξουσιοδοτηµένους χρήστες, µέσω των επιµέρους εφαρµογών. Τα δεδοµένα θα είναι διαθέσιµα από όλους τους σταθµούς εργασίας του Νοσοκοµείου. Δεν θα πρέπει να υπάρχουν µεµονωµένες εφαρµογές για την κάλυψη συγκεκριµένων αναγκών χωρίς διασύνδεση µεταξύ τους.
Το περιβάλλον προσπέλασης του χρήστη θα είναι παρόµοιο σε όλες τις εφαρµογές. Δεν θα υπάρχουν διπλά αντίγραφα εφαρµογών που εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό. Στην Εικόνα 5.3 παρουσιάζεται η δοµή ενός σύγχρονου ΟΠΣΝ. Ακολουθεί η ανάλυση των ακρωνύµων των υποσυστηµάτων που παρουσιάζονται στην συγκεκριµένη δοµή: HIS (Hospital Information System): Πληροφοριακό Σύστηµα Νοσοκοµείου. OCS (Order Communication System): Σύστηµα Επικοινωνίας Εντολών. PACS (Picture Archiving and Communication System): Σύστηµα Αρχειοθέτησης και Επικοινωνίας Εικόνων. EMR (Electronic Medical Record): Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος. PoC (Point of Care): Σηµείο Φροντίδας. CDSS (Clinical Decision Support System): Σύστηµα Υποστήριξης Λήψης Κλινικών Αποφάσεων. SEM (Strategic Enterprise Management): Σύστηµα Στρατηγικής Διοίκησης Οργανισµού. DW (Data Warehouse): Κεντρικός Αποθηκευτικός Χώρος. FDSS (Financial Decision Support System): Σύστηµα Υποστήριξης Λήψης Οικονοµικών Αποφάσεων. ERP (Enterprise Resource Planning): Σύστηµα Διαχείρισης Πόρων. ASP (Application Service Provider): Παροχή Υπηρεσιών από εξωτερικές Εφαρµογές. EDI (Electronic Data Interchange): Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδοµένων. EDMS (Electronic Document Management System): Ηλεκτρονικό Σύστηµα Διαχείρισης Εγγράφων. KMS (Knowledge Management System): Σύστηµα Διαχείρισης Γνώσης. B2B (Business to Business): Συναλλαγές µεταξύ επιχειρήσεων (π.χ. νοσοκοµείο και προµηθευτές, ηλεκτρονικές προµήθειες, κ.λπ.). B2C (Business to Consumer): Συναλλαγές µεταξύ επιχείρησης και πελατών (π.χ. νοσοκοµείο και ασθενής, σύστηµα διαχείρισης πελατών, κ.λπ.).
Εικόνα 5.3 Δοµή ενός σύγχρονου ΟΠΣΝ. Μια αποτύπωση των αναλυτικών υποσυστηµάτων σε επίπεδο νοσοκοµείου παρουσιάζεται στην Εικόνα 5.4.
Εικόνα 5.4 Υποσυστήµατα και οντότητες σε ένα ΟΠΣΝ. Το ΟΠΣΝ καλείται εποµένως να καλύψει όλες τις διαδικασίες που συντελούνται σε ένα νοσηλευτικό ίδρυµα. Μια ενδεικτική λίστα από τις κυριότερες από αυτές παρουσιάζεται στον Πίνακα 5.1. Διαδικασίες Διοικητικής Υπηρεσίας Παρακολούθηση µισθολογικών εξελίξεων Διοικητική Εξέλιξη Προσωπικού Διαχείριση Πρωτοκόλλου Παρακολούθηση αποχωρήσεων και µετατάξεων από άλλη υπηρεσία Παρακολούθηση αδειών, διαθεσιµότητα υπαλλήλων Παρακολούθηση υπερωριών εργαζοµένων Παρακολούθηση εφηµεριών ιατρών, νοσηλευτών Μετάταξη προσωπικού ανά κλάδο - Απόσπαση Παρακολούθηση πειθαρχικών παραπτωµάτων Κατάστρωση προγράµµατος εργασίας προσωπικού Μεταβολές προγράµµατος εργασίας προσωπικού Ενηµέρωση προγράµµατος εργασίας προσωπικού και υπολογισµός µισθοδοσίας. Αξιολόγηση προσωπικού Εκπαίδευση προσωπικού Διαχείριση εκπαιδευοµένων ιατρών / νοσηλευτών Παρακολούθηση µισθολογικών εξελίξεων Διαδικασίες Οικονοµικής Υπηρεσίας Κατάστρωση Προϋπολογισµού Νοσοκοµείου Είσπραξη εσόδων από εξετάσεις ασθενών στα εξωτερικά ιατρεία Τιµολόγηση Ασθενών - Έκδοση δελτίων παροχής υπηρεσιών Είσπραξη απαιτήσεων από ασφαλιστικά ταµεία Παρακολούθηση ταµείου Νοσοκοµείου (απογευµατινά ιατρεία) - Συµφωνία ταµείου Προγραµµατισµός Πληρωµών Πληρωµές Προσωπικού νοσοκοµείου Εγκρίσεις Πληρωµών
Πληρωµές Προµηθευτών νοσοκοµείου Είσπραξη εισφορών νοσηλευοµένων Τήρηση υποχρεωτικών Λογιστικών Βιβλίων Έλεγχοι Συµφωνίας Πραγµατικών και Λογιστικών Στοιχείων Παρακολούθηση Αξιόγραφων Εισπρακτέων - Πληρωτέων Κλείσιµο Βιβλίων Τέλους Περιόδου Τήρηση Μητρώου Παγίων - Αποσβέσεις Περιόδου Διαχείριση Σχέσεων µε τράπεζες Τήρηση - Ενηµέρωση Αναλυτικής Λογιστικής Υπολογισµός Κόστους Ιατρικών Πράξεων ασθενή Διαδικασίες Τµήµατος Προµηθειών Συγκέντρωση αναγκών και απαιτήσεων των τµηµάτων για υλικό Παραγγελίες υλικών από τους προµηθευτές (βάσει συµβάσεων) Έκτακτες παραγγελίες υλικών (εκτός συµβάσεων) Προκήρυξη Διαγωνισµών προµηθειών Συγκέντρωση Αξιολόγηση Προσφορών από προκηρύξεις διαγωνισµών Ανάθεση προµήθειας διαγωνισµού - Υπογραφή Σύµβασης Παρακολούθηση εξέλιξης σύµβασης Παραγγελίες ιατρικού εξοπλισµού - παγίων νοσοκοµείου Αξιολόγηση Προµηθευτών Παραγγελίες - έκτακτες αγορές τροφίµων Παραλαβές τροφίµων - πρωτόκολλα παραλαβής Επιστροφές τροφίµων - πρωτόκολλα επιστροφής Καταστροφή τροφίµων Απογραφή τροφίµων Διαδικασίες Τεχνικής και Βιοϊατρικής Υπηρεσίας Προγραµµατισµός συντήρησης βιοϊατρικού εξοπλισµού. Αντιµετώπιση βλαβών βιοϊατρικού εξοπλισµού Αναγγελίες και αντιµετώπιση βλαβών συµβάντων κτιρίου. Προγραµµατισµός συντήρησης κτιριακού εξοπλισµού (ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις παροχής αερίων, νάρκωσης των χειρουργείων, υδραυλικών εγκαταστάσεων) Ορισµός προληπτικών εργασιών συντήρησης ιατρικού εξοπλισµού Αναγγελίες και αντιµετώπιση βλαβών ιατρικού εξοπλισµού Παρακολούθηση συµβάσεων συντήρησης εξοπλισµού Εισήγηση εκτέλεσης νέων έργων υποδοµής, συντήρησης, ανανέωσης εξοπλισµού και εγκαταστάσεων Τεχνολογικός και ποιοτικός έλεγχος παραλαµβανοµένων ιατρικών µηχανηµάτων Ορισµός κανόνων ασφαλείας λειτουργίας εξοπλισµού - Μέτρα προφύλαξης Κατάστρωση προδιαγραφών και απαιτήσεων νέου ιατρικού εξοπλισµού Εκπαίδευση χειριστών ιατρικών µηχανηµάτων Δηµιουργία τεχνικών εγχειριδίων λειτουργίας ιατρικού εξοπλισµού Αξιολόγηση τεχνικών προδιαγραφών των µηχανηµάτων των προσφορών από διαγωνισµούς Διαδικασίες Διαχείρισης Ασθενή Προσυνεννόηση Ιατρικών Επισκέψεων (Ραντεβού) Δηµιουργία λίστας αναµονής ασθενών Εξετάσεις εξωτερικών ασθενών στα εξωτερικά ιατρεία εφηµερίας. Εισαγωγή ασθενή σε κλινική - έκδοση εισιτηρίων Ορισµός ασθενή σε κλίνη και δωµάτιο Δηµιουργία φακέλου νοσηλευόµενου ασθενή Έκδοση παραπεµπτικών για εισαγωγή ασθενών Έκτακτες επισκέψεις ασθενών - Διαχείριση επειγόντων περιστατικών Μετακίνηση ασθενών - έκδοση διακοµιστηρίων Έκδοση Παραπεµπτικών Εργαστηριακών Εξετάσεων - Εντολή Εργαστηριακής Εξέτασης Έκδοση Παραπεµπτικών Ακτινολογικών Εξετάσεων - Εντολή Ακτινολογικής Εξέτασης Έκδοση εντολών προς το νοσηλευτικό προσωπικό για παρακολούθηση ασθενή Έκδοση συνταγών ασθενή προς το φαρµακείο Έκδοση Παραπεµπτικών για χειρουργεία ή επεµβάσεις - Εντολές χειρουργικής επέµβασης Τήρηση πρακτικού χειρουργικών επεµβάσεων (εγχειρητική διάγνωση, συµµετοχή ιατρικού προσωπικού, κ.ά.) Εισαγωγή Ασθενή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας
Έκδοση διαιτολογίου ασθενή - παρακολούθηση εκτέλεσης διαιτολογίου - δελτία έκτακτης τροφής Περιοδικές Εξετάσεις Ασθενών - Παρακολούθηση πορείας ασθενή Φαρµακολογική παρακολούθηση ασθενή βάσει συνταγών Χρέωση των δαπανών νοσηλείας σε ασθενείς Αποδέσµευση ασθενή (έξοδος από κλινική) - έκδοση εξιτηρίων Προγραµµατισµός ιατρών τακτικών εξωτερικών ιατρείων Δηµιουργία Προγράµµατος Εφηµεριών Διαχείριση Εγγράφων Ασθενή και Εικόνων Διενέργεια Εξετάσεων βάσει λήψης δειγµάτων από ασθενή (Αιµατολογικές, Βιοχηµικές, κ.ά.) Διενέργεια ακτινολογικών εξετάσεων (Μαστογραφίες, Υπέρηχοι, κ.ά.) Λοιπές Εργαστηριακές Εξετάσεις (Παθολογοανατοµικές, Νευρολογικές, Φυσιοθεραπευτικές, Ύπνου, κ.ά.) Διαδικασίες Εργαστηρίων Διενέργεια Εξετάσεων βάσει λήψης δειγµάτων από ασθενή (Αιµατολογικές, Βιοχηµικές, κ.ά.) Διενέργεια ακτινολογικών εξετάσεων (Μαστογραφίες, Υπέρηχοι, κ.ά.) Λοιπές Εργαστηριακές Εξετάσεις (Παθολογοανατοµικές, Νευρολογικές, Φυσιοθεραπευτικές, Ύπνου, κ.ά.) Διαδικασίες Φαρµακείου Κωδικοποίηση Φαρµάκων-Κατηγοριοποίηση Αιτήσεις χορήγησης υλικών από τµήµατα / Φαρµακείο Διάθεση υλικών σε τµήµατα / Φαρµακείο Επιστροφή υλικών από τµήµατα Παραλαβές υλικών από παραγγελίες Έλεγχος παραλαµβανοµένων ποσοτήτων - ποιοτικός και ποσοτικός έλεγχος Ενηµέρωση οικονοµικής διαχείρισης και Τµήµατος Προµηθειών µε τις παραλαβές υλικού Επιστροφές υλικών σε προµηθευτές Απογραφή Υλικών Αποτίµηση Καταστροφή Υλικών Εντολή χορήγησης φαρµάκων σε ασθενείς / τµήµατα Παρασκευή - Εκτέλεση Συνταγολογίων (ατοµικά ή γενικά συνταγολόγια) Ταξινόµηση και οργάνωση φαρµακείου Επιστροφή φαρµάκων από τµήµατα Διάθεση φαρµάκων σε τρίτους φορείς Επιστροφή φαρµάκων από τρίτους φορείς Καταστροφή φαρµάκων Απογραφή - Αποτίµηση φαρµάκων Έλεγχος καταλληλότητας φαρµάκων - Ποιοτικός - Υγειονοµικός Έλεγχος Αίτηση Επαναπαραγγελίας Φαρµάκων Εκτέλεση έκτακτων αγορών φαρµάκων Παραγγελίες αντιδραστηρίων Παραλαβές αντιδραστηρίων Επιστροφές αντιδραστηρίων Χορηγήσεις Αντιδραστηρίων σε τµήµατα / Κλινικές / Εργαστήρια Απογραφή Αντιδραστηρίων - Αποτίµηση Καταστροφή Αντιδραστηρίων Παραγγελίες υγειονοµικού υλικού Παραλαβές υγειονοµικού υλικού Επιστροφές υγειονοµικού υλικού Χορήγηση υγειονοµικού υλικού σε τµήµατα / Κλινικές Απογραφή υγειονοµικού υλικού - Αποτίµηση Καταστροφή υγειονοµικού υλικού Πίνακας 5.1 Λίστα κυριότερων διαδικασιών ενός ΟΠΣΝ. Στη συνέχεια ακολουθεί µια συνοπτική παρουσίαση των κυριότερων και πιο διαδεδοµένων υποσυστηµάτων και οντοτήτων σε ένα φορέα παροχής υπηρεσιών υγείας σύµφωνα µε τα όσα αναλύθηκαν παραπάνω. 2.1. Διοικητικό - Οικονοµικό Υποσύστηµα
Το διοικητικο-οικονοµικό υποσύστηµα εµπεριέχει πληθώρα εφαρµογών και αποτελεί ουσιαστικά την καρδιά του συστήµατος όπου µπορούν να υιοθετηθούν οι απαιτούµενες θεσµικές µεταρρυθµίσεις. Για παράδειγµα, σύµφωνα µε τις προδιαγραφές που υφίστανται στα νοσηλευτικά ιδρύµατα και που διέπουν την λειτουργία τους, το υποσύστηµα του λογιστηρίου θα πρέπει να συµµορφώνεται µε το λογιστικό σχέδιο Π.Δ. 146/2003 [8]. Το Π.Δ. 146/2003 περιγράφει ουσιαστικά τον τρόπο µε τον οποίο πρέπει να γίνεται η οικονοµική διαχείριση µε το διπλογραφικό λογιστικό σύστηµα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η τήρηση των διαχειριστικών κανόνων για όλες τις δραστηριότητες του νοσοκοµείου (π.χ. διαχείριση ασθενών, φαρµάκων, υλικών, νοσηλίων, λογιστηρίου, κ.ά.). Το Λογιστήριο του νοσοκοµείου θα πρέπει εποµένως να παρακολουθεί κατάλληλα και να τεκµηριώνει µε οικονοµικά στοιχεία την νοσοκοµειακή δραστηριότητα ενηµερώνοντας τους αντίστοιχους λογαριασµούς. Απώτερος σκοπός του διοικητικο-οικονοµικού υποσυστήµατος είναι να βελτιώσει την παραγωγικότητα του νοσηλευτικού ιδρύµατος και να βοηθήσει στην άντληση των απαιτούµενων πληροφοριών µε στόχο την άµεση και έγκυρη εξαγωγή πολύτιµων συµπερασµάτων. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να προβλέπεται και η πιθανή µελλοντική προσαρµογή του συστήµατος σε οργανωτικές αλλαγές που µπορεί να οφείλονται σε τυχόν µεταρρυθµίσεις, όπως για παράδειγµα του νοµικού ή θεσµικού πλαισίου και της οργανωτικής δοµής του φορέα. Ακολουθεί µια επιγραµµατική παρουσίαση των επιµέρους οντοτήτων και εφαρµογών που εµπεριέχονται στο διοικητικο-οικονοµικό υποσύστηµα. Η Γενική Λογιστική αποτελεί την βάση του υπό ανάλυση υποσυστήµατος. Ακολουθώντας τις προσταγές του Π.Δ. 146/2003, η συγκεκριµένη εφαρµογή θα πρέπει να υποστηρίζει τις προδιαγεγραµµένες εκεί λειτουργίες και συσχετίσεις. Παράλληλα, θα πρέπει και όλες οι υπόλοιπες εφαρµογές να µπορούν να ενηµερώνουν κατάλληλα την λογιστική εφαρµογή. Επίσης, θα πρέπει να είναι σε πλήρη συµµόρφωση µε τον τρέχοντα Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (ΚΒΣ). Η εφαρµογή της Αναλυτικής Λογιστικής καλύπτει τις διατάξεις που προβλέπονται από τον ΚΒΣ σχετικά µε το αυτόνοµο κύκλωµα λογιστικής της οµάδας 9 του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (Ε.Γ.Λ.Σ.) σύµφωνα µε τα όσα ορίζει το Π.Δ. 146/2003. Το Ε.Γ.Λ.Σ. εφαρµόζεται υποχρεωτικά για τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα που τηρούν Λογιστικά Βιβλία Γ Κατηγορίας του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων από το έτος 1992 βάσει του Π.Δ. 186/92 [9] και αποτελεί ουσιαστικά την κοινή λογιστική γλώσσα των επιχειρήσεων. Η Αναλυτική Λογιστική, ως έννοια, προσδιορίζει το κόστος των λειτουργιών των προϊόντων και υπηρεσιών µιας οικονοµικής µονάδος και τα αναλυτικά αποτελέσµατα των τµηµάτων, προϊόντων και υπηρεσιών της. Μέσω αυτής είναι δυνατή εποµένως η παρακολούθηση της απόδοσης του συνόλου των δραστηριοτήτων του οργανισµού, ενώ εξασφαλίζει τις απαιτούµενες πληροφορίες για την λήψη αποφάσεων. Βοηθά ουσιαστικά στο να εντοπιστεί το σηµείο στο οποίο επιτυγχάνεται το ευνοϊκότερο κόστος µε τον ορθολογικότερο συνδυασµό των συντελεστών της παραγωγής. Η εφαρµογή Εισπρακτέοι Λογαριασµοί αφορά στην παρακολούθηση των απαιτήσεων των πελατών του φορέα (π.χ. ασθενείς, ασφαλιστικοί οργανισµοί, κ.ά.). Η συγκεκριµένη εφαρµογή συντονίζεται κατάλληλα µε τις εφαρµογές του υποσυστήµατος διαχείρισης ασθενών, καθώς και τα υποσυστήµατα που παρακολουθούν τις παρεχόµενες υπηρεσίες προς τους ασθενείς. Η εφαρµογή επικοινωνεί άµεσα και αντλεί δεδοµένα από το υποσύστηµα διαχείρισης ασθενών, ενώ συνεργάζεται κατάλληλα και µε το Ιατρικό Υποσύστηµα προκειµένου να υπάρχει η απαιτούµενη εξάρτηση των ιατρικών πληροφοριών µε τα αντίστοιχα οικονοµικά δεδοµένα του ασθενή. Οι Πληρωτέοι Λογαριασµοί απασχολούνται µε τη διαχείριση των προµηθευτών. Η εφαρµογή επικοινωνεί µε αυτή των προµηθειών και των συµβάσεων. Μέσω της εφαρµογής παρέχεται µια πλήρης εικόνα των υποχρεώσεων του φορέα προς τους προµηθευτές (π.χ. υπόλοιπα προς προµηθευτές, λήξη συµβάσεων, κ.ά.). Η εφαρµογή Διαχείριση Προσωπικού απασχολείται µε τα θέµατα που αφορούν το προσωπικό του φορέα και συνεργάζεται µε την εφαρµογή της Μισθοδοσίας προκειµένου να καλύψει θέµατα όπως π.χ. µισθοί, επιδόµατα, άδειες, υπερωρίες, πριµ, ασφαλιστικές
καλύψεις, κατηγορία εργαζοµένων, κ.ά. Επίσης παρακολουθεί όλες τις αλλαγές των εργαζοµένων από την πρόσληψή τους (π.χ. αποσπάσεις, µετακινήσεις, προαγωγές, κ.ά.). Η Διαχείριση Αποθηκών αφορά τον προγραµµατισµό σχετικά µε τον εφοδιασµό µε τα διάφορα υλικά. Βοηθά στην πλήρη καταγραφή (ποσοτική και αξιακή) και διαχείριση των αποθηκών. Διευκολύνει επίσης την παρακολούθηση και διατήρηση πολλών αποθηκών ταυτόχρονα καθώς και κινήσεις υλικών από τη µια αποθήκη σε άλλη. Κάποια χαρακτηριστικά της εφαρµογής είναι η παρακολούθηση παραλαβών, αποθεµάτων, διακίνηση υλικών, διαχείριση παρτίδων, διατήρηση αποθεµάτων ασφαλείας, κ.ά. Επιτρέπει επίσης την εύκολη καταµέτρηση των ειδών και τη φυσική απογραφή ανά κατηγορία ειδών. Η εφαρµογή Διαχείριση Διαθεσίµων βοηθά στην παρακολούθηση των εισροών και εκροών στοιχείων βραχυπρόθεσµου ενεργητικού του φορέα. Διατηρεί ξεχωριστούς λογαριασµούς για τις συναλλαγές µε τις τράπεζες (π.χ. πληρωµή προσωπικού), ενώ επιτρέπει την είσοδο δεδοµένων από τις τράπεζες. Δίνει την δυνατότητα επίσης αντιπαραβολής των εγγραφών του ταµείου µε τις εγγραφές στο εξτρέ της τράπεζας και τη διόρθωση, αν βρεθούν αποκλίσεις. Τέλος, τηρεί ιστορικό των ταµειακών συναλλαγών (π.χ. µε τους προµηθευτές, ασθενείς, ασφαλιστικά ταµεία, κ.ά.) και εκδίδει καταστάσεις ταµειακών ροών για τις επιλεγµένες περιόδους. Μέσω της εφαρµογής των Παγίων παρακολουθούνται τα κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία του φορέα (π.χ. κτιριακές εγκαταστάσεις, αυτοκίνητα, ιατροτεχνολογικός εξοπλισµός, κ.ά.). Η συγκεκριµένη εφαρµογή επικοινωνεί µε το υποσύστηµα Βιοϊατρικής Τεχνολογίας, το οποίο είναι υπεύθυνο για τον ιατροτεχνολογικό εξοπλισµό (π.χ. καταγραφή, συντήρηση, κ.ο.κ.). Επίσης διευκολύνει την παρακολούθηση των τακτικών και έκτακτων συντηρήσεων του εξοπλισµού, καθώς και τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν µε άλλο τρόπο πέραν της αγοράς (π.χ. χρηµατοδοτική µίσθωση, κ.ά.). Τέλος, επιτρέπει τη διαχείριση διαφόρων τύπων αποσβέσεων και την αυτόµατη ενηµέρωση της εφαρµογής της λογιστικής µε τις αποσβέσεις των παγίων. Το Πρωτόκολλο κωδικοποιεί και καταγράφει όλα τα εισερχόµενα και εξερχόµενα έγγραφα. Σε πολλές περιπτώσεις συνδυάζεται µε την κατάλληλη αποθήκευση των εγγράφων σε ψηφιακή µορφή µέσω σάρωσης. Η εφαρµογή των Προµηθειών βοηθά στην παρακολούθηση των προµηθειών µε αυτοµατοποιηµένο τρόπο. Μπορεί και δηµιουργεί αιτήµατα αγοράς και ανάλογα µε το ύψος του προϋπολογισµού τους και της ισχύουσας νοµοθεσίας προωθεί κατάλληλα τα αιτήµατα προς έγκριση. Επίσης, οι παραλαβές συνδέονται µε τις εντολές αγορών και τις συµβάσεις των προµηθευτών. Ταυτόχρονα, επιτρέπεται η διαχείριση συµβάσεων (π.χ. αίτηµα, εντολή προµήθειας, κωδικοποίηση, σύµβασης, σύγκριση όρων παραλαβής µε τους όρους των συµβάσεων, έγκαιρη προειδοποίηση για τη λήξη των συµβάσεων, σύνδεση προκηρύξεων µε υπάρχουσες συµβάσεις, κ.ά.). 2.2. Υποσύστηµα Διαχείρισης Ασθενών Το υποσύστηµα Διαχείρισης Ασθενών και το Ιατρικό υποσύστηµα αφορούν το µεγαλύτερο µέρος της λειτουργίας των νοσηλευτικών ιδρυµάτων. Είναι εξαιρετικά σηµαντικό όλα τα υποσυστήµατα να έχουν σχεδιαστεί µε επίκεντρο τον ασθενή [10]. Θα πρέπει εποµένως µε βάση τον ασθενή να δίνεται πρόσβαση στους χρήστες του συστήµατος (ανάλογα µε τα δικαιώµατά τους), σε όλα τα στοιχεία που εµπλέκονται µε αυτόν κατά την πορεία του µέσα από το νοσηλευτικό ίδρυµα. Κατά την είσοδό του στον πάροχο υπηρεσιών υγείας, ο κάθε ασθενής συνδυάζεται µε ένα επεισόδιο/περιστατικό ή µε µια επίσκεψη και του αποδίδεται ένα µοναδικό χαρακτηριστικό (π.χ. µοναδικός κωδικός ασθενή υπό την µορφή µητρώου ασθενή). Το µητρώο του ασθενή συνδυάζεται στη συνέχεια κατάλληλα µε όλα τα περιστατικά/επεισόδιά του στο νοσηλευτήριο, µε την υιοθέτηση ενός ηλεκτρονικού φακέλου υγείας. Με αυτό τον τρόπο, όλα τα δεδοµένα και οι πληροφορίες που καταχωρούνται στις επιµέρους εφαρµογές του ΟΠΣΝ αποτελούν τµήµα του συνολικού ηλεκτρονικού φακέλου υγείας και είναι κατάλληλα ταξινοµηµένα ανά ξεχωριστό περιστατικό για τον ίδιο τον ασθενή. Με την υιοθέτηση της έννοιας του περιστατικού, επιτρέπεται η διατήρηση των διαφορετικών στοιχείων των ασθενών (π.χ. ιατρικές πράξεις, χρεώσεις, ραντεβού, ιατρικά δεδοµένα, κ.ά.) τόσο για εσωτερικούς όσο και για εξωτερικούς ασθενής.
Ακολουθεί παρουσίαση των επιµέρους εφαρµογών που εµπεριέχονται στο υποσύστηµα διαχείρισης ασθενών. Η εφαρµογή Γραφείο Κίνησης αφορά τη συνολική διαχείριση του νοσηλευόµενου ασθενή από την εισαγωγή του έως και την έκδοση του εξιτηρίου. Ως ξεχωριστή λειτουργική µονάδα σε ένα νοσοκοµείο, το Γραφείο Κίνησης απασχολείται µε την έκδοση εισιτηρίων για την εισαγωγή των ασθενών, την έκδοση εξιτηρίων και την τήρηση καταλόγου αναµονής εισαγωγής. Παρακολουθεί επίσης τις κενές κλίνες και ενηµερώνει τους ασθενείς για την εισαγωγή τους σύµφωνα µε τη σειρά προτεραιότητας. Φροντίζει για τη λογιστική παρακολούθηση της µερίδας των νοσηλευοµένων, τη χρέωση δαπανών νοσηλείας και την έκδοση των δελτίων παροχής υπηρεσιών. Στις υποχρεώσεις του είναι να συλλέγει στατιστικά στοιχεία της νοσηλευτικής κίνησης, ενώ µπορεί να χορηγεί τα απαιτούµενα πιστοποιητικά στους ασθενείς (π.χ. βεβαιώσεις εισαγωγής, εξαγωγής, για ασφαλιστικά ταµεία, κ.ά.). Για το σκοπό αυτό, η οµώνυµη εφαρµογή καλύπτει την καταγραφή των δηµογραφικών δεδοµένων και των ασφαλιστικών στοιχείων των ασθενών, ενώ συντονίζεται µε την εφαρµογή «διαχείρισης ραντεβού» για τον σωστό προγραµµατισµό. Μεταξύ άλλων διαχειρίζεται την παρακολούθηση των τακτικών και έκτακτων εισαγωγών και τα επείγοντα περιστατικά. Η εφαρµογή έχει την δυνατότητα να αποτυπώσει την πλήρη εικόνα σχετικά µε την πληρότητα του νοσοκοµείου ανά θέση, όροφο ή κλινική. Η εφαρµογή Ραντεβού αφορά ουσιαστικά την υποστήριξη των εξωτερικών και απογευµατινών ιατρείων και περιλαµβάνει την κάλυψη των διαδικασιών τήρησης των ραντεβού ανά ιατρό ή τµήµα, την δηµιουργία λίστας αναµονής, κ.ο.κ. Για την επίτευξη του στόχου της επιτρέπει τον καθορισµό των τακτικών και έκτακτων εξωτερικών ιατρείων, των ωραρίων λειτουργίας, της διάρκειας κάθε ραντεβού, κ.λπ. Αυτοµατοποιεί επίσης τις απαιτούµενες εργασίες, όπως την αναζήτηση του πρώτου διαθέσιµου ραντεβού ανάλογα µε τα κριτήρια και τις προτιµήσεις του ασθενή. Το Λογιστήριο Ασθενών, ως ανεξάρτητο τµήµα σε ένα νοσοκοµείο, ασχολείται µε την έκδοση των εξιτηρίων των ασθενών, την έκδοση των απαιτούµενων εγγράφων (π.χ. βεβαιώσεις νοσηλείας, αναλυτικές καταστάσεις νοσηλίων, αποβιωτήρια, κ.ά.), την χρέωση και είσπραξη των νοσηλίων (απευθείας από τον ασθενή ή από τον ασφαλιστικό του φορέα), καθώς και την εκκαθάριση των δαπανών νοσηλείας προς τα ασφαλιστικά ταµεία. Η οµώνυµη εφαρµογή υπολογίζει επίσης το κόστος των υπηρεσιών σε εξωτερικούς και νοσηλευόµενους ασθενείς και διασυνδέεται κατάλληλα µε την εφαρµογή κοστολόγησης του διοικητικοοικονοµικού υποσυστήµατος. Για το σκοπό αυτό, κατά τη νοσηλεία του ασθενή, συγκεντρώνει τα απαραίτητα δεδοµένα από τα διάφορα τµήµατα. Σηµαντικό στοιχείο της εφαρµογής είναι η δυνατότητα εκτύπωσης διαφορετικών καταστάσεων εκκαθάρισης ανά ταµείο ή ασφαλιστικό φορέα για την υποβολή των δικαιολογητικών στα διάφορα ασφαλιστικά ταµεία ή ιδιωτικές ασφάλειες. Για την επιτυχή λειτουργία της είναι σε άµεση διασύνδεση µε την εφαρµογή του Γραφείου Κίνησης και αυτή των Εισπρακτέων Λογαριασµών. Η εφαρµογή για τη Διαχείριση Φαρµακείου βρίσκεται ουσιαστικά στην τοµή µε το διοικητικο-οικονοµικό υποσύστηµα. Αφορά την οργάνωση της λειτουργίας του φαρµακείου, τόσο σε σχέση µε τις ατοµικές συνταγές όσο και µε τη διακίνηση φαρµάκων και υλικών προς τις κλινικές και τα τµήµατα του νοσοκοµείου. Μεταξύ των λειτουργιών της είναι και η διαχείριση επιστροφών φαρµακευτικού υλικού, η διατήρηση αποθεµάτων, η λειτουργία αποθηκών φαρµακείου ορόφων, η παρακολούθηση παρτίδων, κ.ά. Τέλος, µπορεί και προτείνει εναλλακτικά φάρµακα προς χορήγηση σε περίπτωση αδυναµίας χορήγησης ενός φαρµάκου. Το Διαιτολογικό απασχολείται µε τη διαχείριση του συνολικού προγράµµατος διατροφής των ασθενών βάσει των θεραπευτικών αγωγών και τη διαχείριση των υλικών τροφοδοσίας. Δίνει τη δυνατότητα αυτόµατης συλλογής του αριθµού των διατρεφοµένων, των ειδικών διαιτολογίων (π.χ. διαβητικής δίατας, προεγχειρητικής, κ.ά.), ενώ εκδίδει τις καταστάσεις παρασκευής φαγητού προς τα µαγειρεία. Παράλληλα, µπορεί και υποστηρίζει τις παραγγελιοληψίες τροφίµων από τους προµηθευτές, δηµιουργεί αυτόµατα τις προτεινόµενες
2.3 Ιατρικό Υποσύστηµα παραγγελίες ανά προµηθευτή και ανά τρόφιµο, ενώ διατηρεί και τα ανάλογα τιµολόγια και δελτία αποστολής των προµηθευτών. Το Ιατρικό Υποσύστηµα εξειδικεύεται στα θέµατα που αφορούν την νοσηλεία ή την επίσκεψη των ασθενών και σχετίζονται µε αµιγώς ιατρικές και νοσηλευτικές υπηρεσίες. Ακολουθεί επιγραµµατική παρουσίαση των επιµέρους εφαρµογών του υποσυστήµατος. Οι εφαρµογές ΤΕΠ (Τµήµα Επειγόντων Περιστατικών) και Εξωτερικά Ιατρεία αφορούν την διαχείριση των ασθενών που επισκέπτονται το νοσοκοµείο, είτε στα τακτικά εξωτερικά ιατρεία είτε στα έκτακτα (Τµήµα Επειγόντων). Για το σκοπό αυτό καταγράφονται οι επισκέψεις και οι εξετάσεις των ασθενών, τα δηµογραφικά στοιχεία των ασθενών, ο φορέας πληρωµής, κ.ά. Επιτρέπουν επίσης την καταχώρηση των αποτελεσµάτων των εκτελουµένων εξετάσεων, την χορηγούµενη θεραπεία, την προτεινόµενη φαρµακευτική αγωγή, κ.λπ. Τέλος, διαχειρίζεται τις εντολές τακτικής ή έκτακτης εισαγωγής ασθενούς και ενηµερώνει αυτόµατα το Γραφείο Κίνησης. Η εφαρµογή Ιατρικές Πράξεις αφορά τη διαχείριση και τον προγραµµατισµό των πόρων (ανθρώπινων και υλικών) για την εκτέλεση των ιατρικών εντολών. Έτσι, δίνει την δυνατότητα παραγγελίας ιατρικών πράξεων και εξετάσεων µέσω της χρήσης ηλεκτρονικών παραπεµπτικών, ενώ επιτρέπει την παραλαβή και επισκόπηση των αποτελεσµάτων και πορισµάτων ηλεκτρονικά. Μεταξύ άλλων παρέχει τη δυνατότητα στους χρήστες να κάνουν επιγραµµική (online) παραγγελία και να εκδίδουν παραπεµπτικά για εργαστηριακές, ακτινολογικές εξετάσεις, χορηγήσεις φαρµάκων, κ.ά., µε την κατάλληλη σηµατοδοσία (π.χ. προς εκτέλεση, προς έγκριση, ολοκληρωµένη, κ.ο.κ.). Οι εφαρµογές Ιατρικά Πρωτόκολλα και Ιατρικά Πορίσµατα δίνουν τη δυνατότητα καταχώρησης, από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, των δεδοµένων που αφορούν την τεκµηρίωση των διαγνώσεων, των θεραπευτικών αγωγών σε όλα τα στάδια της παραµονής του ασθενή σε ένα νοσηλευτικό ίδρυµα. Τα Ιατρικά Πορίσµατα εξυπακούεται πως επιτρέπουν τη δηµιουργία κατάλληλων αναφορών και άλλων τυποποιηµένων εγγράφων µε τη συνεργασία µε τα κοινά λογισµικά διαχείρισης γραφείου (π.χ. WORD, κ.ά.). Τα συγκεκριµένα έντυπα συµπληρώνονται µόνον από εξουσιοδοτηµένους χρήστες. Τέλος, η εφαρµογή επιτρέπει την αυτόµατη συµπλήρωση στοιχείων (π.χ. αποτελέσµατα εξετάσεων, κ.ά.) σε συνεργασία µε άλλα υποσυστήµατα και εφαρµογές. Η ορθή πρακτική των ιατρών και νοσηλευτών εξασφαλίζεται µέσω της υιοθέτησης των απαιτούµενων ιατρικών πρωτοκόλλων, τα οποία µπορούν και εµφανίζονται στους κατάλληλους χρήστες για ό,τι είναι επιθυµητό. Οι εφαρµογές Ιατρικό Ιστορικό και Διαγνώσεις σχετίζονται µε την καταγραφή του ιατρικού ιστορικού του ασθενή και των διαγνώσεων (π.χ. εισόδου και εξόδου) αντίστοιχα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα της τεκµηρίωσης των θεραπευτικών και νοσηλευτικών δεδοµένων ανά ασθενή (π.χ. πορεία νόσου, συµπτώµατα, κλινικά σηµεία, κ.ο.κ.). Τέλος, η εφαρµογή υποστηρίζει τις σύγχρονες λειτουργίες του νοσοκοµείου, όπως η καταγραφή και ταξινόµηση κατά ICD-10, ώστε να επιτρέπεται η απαιτούµενη στατιστική ανάλυση. Η εφαρµογή Νοσηλευτική Υπηρεσία αφορά την υποστήριξη της λειτουργίας και οργάνωσης της νοσηλευτικής υπηρεσίας (π.χ. χορήγηση φαρµάκων, τήρηση θεραπευτικής αγωγής, κ.ά.). Λόγω του αντικειµένου της, είναι σε διασύνδεση µε την εφαρµογή Ιατρικές Πράξεις. Καλύπτει ουσιαστικά το µεγαλύτερο µέρος της νοσηλευτικής λειτουργίας σε ένα νοσοκοµείο, επιτρέποντας µεταξύ άλλων την καταγραφή της µετακίνησης ασθενή σε άλλο θάλαµο, την «λογοδοσία» από βάρδια σε βάρδια, κ.ά.. Δίνει επίσης τη δυνατότητα διαχείρισης και παρακολούθησης των ασθενών ανάλογα µε την κατάστασή τους (φύλο, ηλικία, µολυσµατική ασθένεια, κ.ά.). 2.4 Υποσύστηµα Εργαστηρίων
Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα δύο σηµαντικότερα υποσυστήµατα και εφαρµογές εργαστηρίων. Τα πληροφοριακά συστήµατα εργαστηρίων διακρίνονται σε αυτά που χειρίζονται εικόνες (π.χ. ακτινολογικό, κ.ά.) και σε αυτά που χειρίζονται µη απεικονιστικά αποτελέσµατα (π.χ. αιµατολογικά, µικροβιολογικά, κ.ά.). Η ευρύτερη αποδοχή των συστηµάτων αυτών θα πρέπει να βασίζεται στην φιλικότητα των τελικών εφαρµογών, στην ταχύτητα απόκρισής τους, στην κατάλληλη παραγωγή αναφορών, καθώς και στην αυτοµατοποίηση της ροής των εργασιών. Κάποιες ενδεικτικές βασικές διαδικασίες που οφείλουν να εξασφαλίζουν και να διαχειρίζονται οι συγκεκριµένες εφαρµογές είναι οι ακόλουθες: Παραγγελία εξετάσεων µε χρήση ηλεκτρονικών παραπεµπτικών. Χρήση barcode για τη σήµανση των δειγµάτων που λαµβάνονται (π.χ. κατά την αιµοληψία, κ.λπ.) ώστε να ταυτοποιείται µοναδικά το κάθε δείγµα σε σχέση µε την αιτούµενη εξέταση και τον συγκεκριµένο ασθενή. Απαιτείται εποµένως γεννήτρια barcode και κατάλληλος εκτυπωτής barcode. Αντιστοίχηση των δειγµάτων µε τα αντίστοιχα παραπεµπτικά και διαχωρισµός τους ανά αναλυτή. Απαιτείται επίσης η κατηγοριοποίησή τους βάσει της προτεραιότητας εκτέλεσης (π.χ. ΜΕΘ, χειρουργεία, κ.λπ.). Οι σύγχρονοι αναλυτές διαθέτουν ακόµη τη δυνατότητα αυτόµατης ανάγνωσης των barcodes και προχωρούν στην εκτέλεση των αιτούµενων εξετάσεων. Σε κάθε περίπτωση, ο ιατρός του εργαστηρίου οφείλει να εγκρίνει τα αποτελέσµατα προτού τα αποστείλει. Τέλος, εκτυπώνονται τα αποτελέσµατα και υπογράφονται ηλεκτρονικά και προωθούνται αυτόµατα στους χρήστες και στα τµήµατα που αιτήθηκαν τις συγκεκριµένες εξετάσεις. Με αυτό τον τρόπο, είναι δυνατή η ενσωµάτωσή τους στον ηλεκτρονικό φάκελο του ασθενή και η ταυτόχρονη ανάγνωση και εκτίµησή τους από το ιατρικό προσωπικό, χωρίς τον περιορισµό που έχουν οι παλαιότερες διαδικασίες (π.χ. η φυσική παρουσία της εξέτασης σε ένα µόνο σηµείο τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή). Αναφορές και στατιστική επεξεργασία των δεδοµένων (π.χ. αριθµός µαγνητικών τοµογραφιών ανά συγκεκριµένη χρονική περίοδο, κατανάλωση αντιδραστηρίων ανά αριθµό εξετάσεων, κ.ά.). Έλεγχος της ορθότητας των αποτελεσµάτων. Για τα συστήµατα που αφορούν τα µη απεικονιστικά εργαστήρια, απαιτείται επίσης ο συσχετισµός συναφών εξετάσεων (π.χ. σάκχαρο αίµατος και σάκχαρο ούρων, κ.λπ.). 2.4.1. Εργαστηριακό Πληροφοριακό Σύστηµα (LIS) Η µηχανογράφηση των εργαστηρίων ενός νοσηλευτικού ιδρύµατος αποτελεί επιβεβληµένη ανάγκη για την εξοικονόµηση χρόνου εργασίας, την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών και τέλος για τη συνολική θεώρηση λειτουργίας των εργαστηρίων σε ένα Εργαστηριακό Πληροφοριακό Σύστηµα (Laboratory Information System - LIS). Στόχος του LIS είναι η αυτοµατοποίηση των εργασιών που συντελούνται από το προσωπικό του τµήµατος, ο προγραµµατισµός των αναλυτών, η καταγραφή των αποτελεσµάτων, ο περιορισµός των λαθών, ο περιορισµός του κόστους, η ορθολογική χρήση των αντιδραστηρίων, καθώς και η εξαγωγή πολύτιµων συµπερασµάτων. Ένα τέτοιο σύστηµα θα πρέπει να υποστηρίζει ενδεικτικά τις παρακάτω λειτουργίες (Εικόνα 5.5): Διαχείριση της καθηµερινής εργασίας. Παραγγελία εξετάσεων και κατανοµή στα εργαστήρια. Σύνδεση µε τους αναλυτές, προγραµµατισµός εξετάσεων, λήψη αποτελεσµάτων, διαχείριση, έλεγχος, διανοµή των αποτελεσµάτων. Εµφάνιση αποτελεσµάτων µε κατάλληλο τρόπο σε συνδυασµό µε τις φυσιολογικές τιµές ανάλογα µε το φύλο και την ηλικία (π.χ. τιµές εκτός φυσιολογικών ορίων, κ.ά.). Εµφάνιση τύπου υπολογισµού (για υπολογιζόµενες τιµές). Έλεγχος ποιότητας των ιατρικών µηχανηµάτων. Στατιστικές διακυµάνσεων τιµών εξετάσεων.