ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1991-2001

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΚΟΜΒΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΩΝ ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1 ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1991-2001 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΑΘΗΝΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2005

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 3 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 3 ΟΡΙΣΜΟΙ 4 ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΝΟΡΑΜΑΤΟΣ 4 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ 5 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 11 Αναζήτηση πλήθους ατόμων / νοικοκυριών με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά 11 Πινακοποίηση χαρακτηριστικών ομάδων ατόμων / νοικοκυριών 18 ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ 21 ΧΑΡΤΟΘΗΚΗ 26 Πρόσβαση στους υπάρχοντες χάρτες 26 Παραγωγή νέων χαρτών 30 ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑΤΑ 32 1 ο Ομάδες κριτηρίων/μεταβλητών και μεμονωμένα κριτήρια ατόμων και νοικοκυριών του Πανοράματος 32 2 ο Αντιστοίχηση κωδικών επαγγέλματος 2001 (ΣΤΕΠ-92) και 1991 47 3 ο Αντιστοίχηση κωδικών επαγγέλματος 2001 (ΣΤΕΠ-92) και διεθνούς κατηγοριοποίησης ISCO88(COM) 63

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 3 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Το Πανόραμα Απογραφικών Δεδομένων 1991 2001 αποτελεί αντικείμενο συνεργασίας της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ) και του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και αναπτύχθηκε ως Υποπρόγραμμα του ερευνητικού έργου του ΕΚΚΕ Κόμβος Δευτερογενούς Επεξεργασίας Κοινωνικοοικονομικών Δεδομένων και Δεικτών (υπεύθυνος Ιωάννης Κάλλας) που εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα (ΕΠΑΝ) και χρηματοδοτήθηκε από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) κατά την περίοδο 2002 2005. Την επιστημονική ευθύνη του Πανοράματος έχει ο καθηγητής Θωμάς Μαλούτας, Διευθυντής του Ινστιτούτου Αστικής και Αγροτικής Κοινωνιολογίας του ΕΚΚΕ σε άμεση συνεργασία από την πλευρά της ΕΣΥΕ καταρχάς με τις Διευθύντριες Πληροφορικής και Απογραφών της ΕΣΥΕ Ελένη Μαραβελάκη και Ιωάννα Τσαούση και στη συνέχεια με τους Ανδρέα Βέλλα και Μιχάλη Δόγα αντίστοιχα. Στην ομάδα έργου συμμετέχουν οι ερευνητές/τριες του ΕΚΚΕ Έρση Ζακοπούλου, Ελισάβετ Άλλισον, Ίων Σαγιάς (έως το 2003) και Καλισθένη Αβδελίδη και τα στελέχη της ΕΣΥΕ Νίκος Λακουβάρδος και Βούλα Κούζιου. Την εφαρμογή ανέπτυξε και συντηρεί ο Αννίβας Οικονόμου σε συνεργασία με τους Μιχάλη Μπούρμπο και Δημήτρη Οικονόμου. Η ανάπτυξη του χαρτογραφικού σκέλλους της εφαρμογής ανατέθηκε στο Εργαστήριο Χωρικής Ανάλυσης, Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών και Θεματικής Χαρτογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας υπό τη διεύθυνση του Επίκουρου Καθηγητή Γεωργίου Φώτη. Με την ανάπτυξη της χαρτογραφικής εφαρμογής ασχολήθηκε ιδιαίτερα ο υποψήφιος διδάκτωρ Σταύρος Συρίγος. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η εφαρμογή εγκαθίσταται σε μεμονομένες μονάδες Η/Υ. Δικτυακή έκδοση θα αναπτυχθεί ενδεχομένως στο μέλλον. Η ικανοποιητική διαχείριση της εφαρμογής απαιτεί υπολογιστή με επεξεργαστή Pentium IV 3GH ή ταχύτερο, κεντρική μνήμη 2ΜΒ ή μεγαλύτερη, διαθέσιμο χώρο στο σκληρό δίσκο 30GB

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 4 ή περισσότερο, ταχύτητα σκληρού δίσκου 7.500rpm ή μεγαλύτερη, οθόνη 17 ιντσών και MS Office 2000 ή νεώτερο. ΟΡΙΣΜΟΙ Απογραφικά δεδομένα: Τα δεδομένα που έχουν προκύψει από τις ανά δεκαετία διεξαγόμενες Απογραφές Πληθυσμού. Το υλικό των δεδομένων προκύπτει από την επεξεργασία των Δελτίων Κατοικίας (Π 1.1) και των Ατομικών Δελτίων (Π 1.2 και Π 2.2) της Απογραφής Πληθυσμού [www.statistics.gr]. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΝΟΡΑΜΑΤΟΣ Το Πανόραμα περιλαμβάνει τα δεδομένα των απογραφών του 1991 και του 2001 και δίνει τις ακόλουθες δυνατότες: 1. Την άμεση άντληση πληροφορίας όσον αφορά οποιοδήποτε απογραφικό δεδομένο για μια δεδομένη απογραφή στη μεγιστη ανάλυση που επιτρέπουν οι ίδιες οι μεταβλητές (για παράδειγμα, κλάδος οικονομικής δραστηριότητας σε επίπεδο τριτοβάθμιου κωδικού ΣΤΑΚΟΔ, επάγγελμα σε επίπεδο τριτοβάθμιου κωδικού ΣΤΕΠ-92, ηλικία ανά έτος κ.ο.κ.). Η ελάχιστη γεωγραφική ενότητα ανάλυσης είναι ο Απογραφικός Τομέας (υποσύνολο Οικισμού / Δημοτικού ή Κοινοτικού Διαμερίσματος / Δήμου ή Κοινότητας / Νομού / Περιφέρειας). Στην παρούσα φάση ο χρήστης μπορεί να φθάσει μέχρι το επίπεδο του οικισμού. Η δυνατότητα ανάλυσης σε επίπεδο απογραφικού τομέα θα ενεργοποιηθεί προσεχώς. 2. Τη χωρίς περιορισμούς διασταύρωση των μεταβλητών μιας απογραφής (για παράδειγμα τον ορισμό ενός υποσυνόλου του συνολικού πληθυσμού με βάση το φύλο, την υπηκοότητα και την ηλικία και, εν συνεχεία, την πινακοποίησή του με βάση το επίπεδο εκπαίδευσης και το επάγγελμα). 3. Την ταυτόχρονη άντληση συγκριτικής πληροφορίας για τις απογραφές του 1991 και 2001 σε εναρμονισμένες κατηγορίες μεταβλητών. Εναρμόνιση χρειάστηκε σε όσες περιπτώσεις υπήρξε διαφοροποίηση του συστήματος κατηγοριοποίησης μεταξύ των δύο απογραφών (για παράδειγμα στο

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 5 επάγγελμα όπου χρησιμοποιήθηκε το σύστημα ΣΤΕΠ-92 (ISCO-COM 88) αντικαθιστώντας το σύστημα του 1981 ή στο επίπεδο εκπαίδευσης όπου προστέθηκαν κατηγορίες) [βλέπε το σχετικό προσάρτημα]. 4. Την άντληση αναλυτικής πληροφορίας όσον αφορά τις ροές μεταστέγασης (1985-1991) και (1995-2001) και τις ροές καθημερινής μετακίνησης, οι οποίες αφορούν αλλαγή του Δήμου / Κοινότητας παλαιότερης εγκατάστασης ή έναρξης της καθημερινής μετακίνησης. 5. Την αποστολή όλων των πινακοποιημένων αναζητήσεων / αποτελεσμάτων σε περιβάλλον φύλλου υπολογιμού (Excel) για περαιτέρω επεξεργασία. 6. Την ανάσυρση έτοιμων χαρτών από τη χαρτοθήκη της εφαρμογής, αλλά και τη χαρτογράφηση μεταβλητών (ήδη υπαρχουσών ή κατασκευής του χρήστη) σε επίπεδο Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) τόσο στο σύνολο της χώρας όσο και στο Νομό Αττικής. Μελλοντικά, η χαρτογράφηση θα είναι δυνατή και σε επίπεδο μεγαλύτερης γεωγραφικής λεπτομέρειας. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Η εφαρμογή έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να απαιτούνται όσο το δυνατό λιγότερες οδηγίες λειτουργίας για το χρήστη. Ακολουθούν μερικές βασικές οδηγίες πλοήγησης: 1. Οι αρχικές οθόνες στις οποίες οδηγούν οι τρείς βασικές επιλογές αποτελούν περιβάλλοντα διαχείρισης ομαδοποιημένων κριτηρίων (μεταβλητών). Επιλέγοντας μία από τις ομάδες μεταβαίνουμε σε περιβάλλον διαχείρισης συγκεκριμένων κριτηρίων. Η επιλογή τους γίνεται με την ενεργοποίηση των τετραγωνιδίων στο δεξιό άκρο του αναφερόμενου πεδίου. Με την έξοδο από το περιβάλλον αυτό, και εφόσον έχουμε προβεί σε κάποιες επιλογές, θα ερωτηθούμε κατά πόσο η εφαρμογή θέλουμε να συγκρατήσει τις επιλογές αυτές για μελλοντική χρήση. Επισκεπτόμενοι διαδοχικά διαφορετικά κριτήρια και απαντώντας καταφατικά στη διατήρηση των επιλογών ορίζουμε τον πληθυσμό που αντιστοιχεί στα επιθυμητά κριτήρια. Όταν ολοκληρώσουμε τις επιλογές που επιθυμούμε, το αριθμητικό αποτέλεσμά τους δίνεται από την εντολή 'ψάξε'.

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 6 Ομάδες κριτηρίων. Η επιλογή μιας από αυτές οδηγεί στον πίνακα επιλογής κριτηρίων/μεταβλητών Κριτήρια/μεταβλητές που εμφανίζονται με την επιλογή της ομάδας κριτηρίων πληθυσμός και αφορούν άτομα ή νοικοκυριά

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 7 2. Ο πληθυσμός που έχουμε καθορίσει με οποιοδήποτε συνδυασμό κριτηρίων και υπολογίσει με την εντολή 'ψάξε' μπορεί να αποτελέσει στη συνέχεια αντικείμενο πινακοποίησης με βάση οποιοδήποτε ζεύγος από τα διαθέσιμα κριτήρια (μεταβλητές) αρκεί να ορίσουμε το κριτήριο που θα τοποθετηθεί στις γραμμές και εκείνο που θα τοποθετηθεί στις στήλες του πίνακα. Η διαδικασία αυτή θα μας οδηγήσει τελικώς στο πινακοποιημένο αποτέλεσμα σε περιβάλλον Excel. Ορισμός των μεταβλητών που θα αποτελέσουν τις γραμμές και τις στήλες του πίνακα από τον διαθέσιμο κατάλογο μεταβλητών που αφορούν άτομα ή νοικοκυριά: 3. Σε περίπτωση απλής περιήγησης και αναζήτησης άμεσης πληροφορίας στο περιβάλλον διαχείρισης των κριτηρίων δεν χρειάζεται η ενεργοποίηση των τετραγωνιδίων επιλογής. Αρκεί η τοποθέτηση του κέρσορα στο πλαίσιο με το όνομα του επιθυμητού κριτηρίου για να ενεργοποιηθεί αυτόματα η προβολή των σχετικών δεδομένων σε παράπλευρο πίνακα. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγουμε τις ερωτήσεις όσον αφορά τη διατήρηση των κριτηρίων καθώς μετακινούμαστε μεταξύ κριτηρίων.

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 8 4. Η περιήγηση ή/και η επιλογή κατηγοριών στο πλαίσιο των πολυεπίπεδων κριτηρίων ακολουθεί τον εξής κανόνα: για να φθάσουμε στην αναλυτικότερη δυνατή πληροφορία στο πλαίσιο του συγκεκριμένου κριτηρίου (μεταβλητής) και στη δυνατότητα επιλογής κατηγοριών στο αναλυτικότερο επίπεδο απαιτείται η προηγούμενη ενεργοποίηση (απλή τοποθέτηση του κέρσορα στο όνομα της κατηγορίας ή επιλογή της από το τετραγωνίδιο επιλογής) των ευρύτερων ομάδων στις οποίες αυτές εντάσσεται. Η απλή ενεργοποίηση ή/και η επιλογή ακολουθούν πάντα την ιεραρχική οδό από τις πιο ομαδοποιημένες στις πιο αναλυτικές κατηγορίες. Ενδεικτικά ακολουθεί η δομή της μεταβλητής επάγγελμα : Διαχείριση της ιεραρχικής μεταβλητής επάγγελμα : 1 ο επίπεδο με ενεργοποίηση της κατηγορίας 2 (επιστημονικά επαγγέλματα κλπ) Διαχείριση της ιεραρχικής μεταβλητής επάγγελμα : 2 ο επίπεδο με ενεργοποίηση της κατηγορίας 22 (αρχιτέκτονες κλπ)

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 9 Διαχείριση της ιεραρχικής μεταβλητής επάγγελμα : 3 ο επίπεδο με ενεργοποίηση της κατηγορίας 223 (ηλεκτρολόγοι μηχανικοί κλπ)

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 10 Διαχείριση της ιεραρχικής μεταβλητής επάγγελμα : 4 ο επίπεδο (οι κατηγορίες του επιπέδου αυτού δεν είναι επιλέξιμες ξεχωριστά αλλά απλώς ενημερωτικές για το ακριβές περιεχόμενο της κατηγορίας του 3 ου επιπέδου). 5. Η αναίρεση των κριτηρίων που έχουμε επιλέξει και δεν χρειαζόμαστε πλέον γίνεται είτε συνολικά με την εντολή 'καθαρισμός κριτηρίων' είτε μέσω νέας εισόδου σε μεμονωμένες μεταβλητές και εξόδου χωρίς διατήρηση επιλογών.

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 11 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η πρόθεση των κατασκευαστών του Πανοράματος Απογραφικών Δεδομένων είναι να βοηθηθεί ο απαιτητικός χρήστης στη γρήγορη και με διαισθητικό τρόπο πρόσβαση στην πληροφορία που αναζητεί και στην εύκολη εξαγωγή της για περαιτέρω επεξεργασία. Η πρόσβαση στην πληροφορία γίνεται με δύο κυρίως τρόπους: 1. Αναζήτηση του πλήθους ατόμων ή νοικοκυριών που έχουν ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά: Για παράδειγμα, εάν αναζητούμε τον αριθμό των γυναικών, κατόχων μεταπτυχιακού διπλώματος, ηλικίας 28 έως 33 ετών, που είναι άγαμες και κατοικούν σε ενοικιαζόμενη κατοικία στο Δήμο Αθηναίων, θα επιλέξουμε τα συγκεκριμένα κριτήρια και θα έχουμε το αποτέλεσμα μετά από λίγα δευτερόλεπτα ενεργοποιώντας την εντολή ψάξε. Η διαδικασία κατά βήματα: Βήμα 1: επιλογή της συγκεκριμένης απογραφής (π.χ. 2001)

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 12 Βήμα 2: επιλογή κριτηρίου γυναίκες Βήμα 3: Επιλογή του πληθυσμού από τις ομάδες κριτηρίων Βήμα 4: Επιλογή του φύλου από τα κριτήρια ατόμων 2 1 Βήμα 5: Επιλογή των γυναικών και έξοδος

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 13 2 1 Βήμα 6: Επιλογή yes για τη διατήρηση του κριτηρίου Βήμα 7: Ανάλογη διαδικασία για την επιλογή των ηλικιών 28-33 ετών και διατήρηση του νέου αυτού κριτηρίου 2 1

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 14 Βήμα 8: Ανάλογη διαδικασία για την επιλογή των αγάμων από το κριτήριο οικογενειακή κατάσταση και διατήρηση του κριτηρίου 2 1 Βήμα 9: Ανάλογη διαδικασία για την επιλογή των κατόχων μεταπτυχιακού από το κριτήριο επίπεδο εκπαίδευσης της ομάδας κριτηρίων εκπαίδευση και διατήρηση του κριτηρίου 1 2 Βήμα 10: Επιλογή της διατήρησης του κριτηρίου σε επίπεδο ατόμων

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 15 2 1 Βήμα 11: Ανάλογη διαδικασία για την επιλογή των κατοίκων ενοικιαζόμενης κατοικίας από το κριτήριο καθεστώς ενοίκησης της ομάδας κριτηρίων κατοικία και διατήρηση του κριτηρίου Βήμα 12: Ανάλογη διαδικασία για την επιλογή των κατοίκων του Δήμου Αθηναίων από το κριτήριο γεωγραφική ενότητα της ομάδας κριτηρίων γεωγραφικές παράμετροι και διατήρηση του κριτηρίου. Διαδοχικές ενεργοποιήσεις της περιφέρειας Αττικής (τοποθέτηση του κέρσορα στο πλαίσιο της Αττικής όχι επιλογή της), της Νομαρχίας Αθηνών και επιλογή του Δήμου Αθηναίων

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 16 2 1 1 2

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 17 1 2 Βήμα 13: Έλεγχος επιλεγμένων κριτηρίων από την επιλογή προβολή κριτηρίων Βήμα 14: Επιλογή εντολής ψάξε 2 1 Βήμα 15: Επιλογή αναζήτησης σε επίπεδο ατόμων

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 18 Βήμα 16: Παραλαβή του τελικού αποτελέσματος: 267 γυναίκες, 28-33 ετών, άγαμες που κατοικούν σε ενοικαζόμενες κατοικίες στο Δήμο Αθηναίων και έχουν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών 2. Αναζήτηση πινακοποιημένου αποτελέσματος: Η πινακοποίηση εξυπηρετεί ανάγκες που αφορούν μεγάλο όγκο στοιχείων, τον οποίο θέλουμε συνήθως να έχουμε διαθέσιμο για επεξεργασία σε περιβάλλον άλλων εφαρμογών. Για παράδειγμα, εάν αναζητούμε την κατανομή των Αλβανών ανδρών, ηλικίας 18 έως 45 ετών, στους Νομούς Λάρισας και Μαγνησίας, ανά κλάδο απασχόλησης και επίπεδο εκπαίδευσης, θα επιλέξουμε αρχικά,

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 19 όπως στην προηγούμενη ενότητα, τα ανάλογα πεδία στα κριτήρια της υπηκοότητας, του φύλου, της ηλικίας και των γεωγραφικών περιοχών. Στη συνέχεια, και αφού έχουμε με τον παραπάνω τρόπο οριοθετήσει τον πληθυσμό του ενδιαφέροντός μας, θα ζητήσουμε την πινακοποίησή του με βάση τον κλάδο απασχόλησης και το επίπεδο εκπαίδευσης. Βήμα 1: Επιλογή στοιχείου γραμμής (κλάδος απασχόλησης) για τη διαμόρφωση του πίνακα διπλής εισόδου στην προβολή που εμφανίζεται μετά την ολοκλήρωση των προηγουμένων επιλογών και την εντολή ψάξε. 2 1

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 20 Βήμα 2: Επιλογή επιθυμητού επιπέδου λεπτομέρειας του πίνακα που θα παραχθεί σε σχέση με το κριτήριο κλάδος απασχόλησης Βήμα 3: Επιλογή στοιχείου στήλης (επίπεδο εκπαίδευσης) για τη διαμόρφωση του πίνακα διπλής εισόδου στην προβολή που εμφανίζεται μετά την επιλογή του στοιχείου γραμμής. 2 1

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 21 Βήμα 4: Το πινακοποιημένο αποτέλεσμα μας δίνεται κατευθείαν σε περιβάλλον Excel. ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ Το Πανόραμα δίνει τη δυνατότητα αναζήτησης και διασταύρωσης δεδομένων τόσο σε επίπεδο ατόμων όσο και σε επίπεδο νοικοκυριών. Η επιλογή των μεν και δε μεταβλητών διαχωρίζεται σαφώς τόσο στο επίπεδο των αρχικών προβολών, όπου κάθε ομάδα κριτηρίων διαχωρίζεται εσωτερικά σε κριτήρια

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 22 ατόμων και κριτήρια νοικοκυριών, όσο και στο επίπεδο του προσδιορισμού των στοιχείων γραμμής και στήλης των πινάκων διασταύρωσης. Η αναζήτηση και διαχείριση δεδομένων δεν διαφέρει μεταξύ των δύο επιπέδων. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, είναι ότι το Πανόραμα επιτρέπει τη συνδυασμτική αναζήτηση και διαχείριση κριτηρίων που αφορούν τα δύο επίπεδα. Ακολουθούν παραδείγματα: 1. Το πρώτο παράδειγμα αφορά κριτήριο που αναφέρεται στα άτομα και επιλογή το αποτέλεσμα της αναζήτησης να γίνει σε επίπεδο νοικοκυριών. Μπορούμε να αναζητήσουμε, για παράδειγμα, τον αριθμό των νοικοκυριών που περιλαμβάνουν άτομα με κάποιο χαρακτηριστικό (π.χ. δικηγόροι). Στην περίπτωση αυτή θα επιλέξουμε τους δικηγόρους από το κριτήριο επάγγελμα.

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 23 Στη συνέχεια θα ζητήσουμε η επιλογή αυτή να γίνει κριτήριο για τα άτομα (στην περίπτωση που ζητήσουμε να γίνει κριτήριο για τον αρχηγό του νοικοκυριού θα περιοριστούμε στα νοικοκυριά με αρχηγό δικηγόρο και θα αποκλείσουμε όσο έχουν δικηγόρους ως μέλη). Μετά την εντολή ψάξε θα ερωτηθούμε για το επιθυμητό επίπεδο του αποτελέσματος:

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 24 Διατηρούμε την επιλογή κριτήρια ατόμων και ζητούμε το αποτέλεσμα σε επίπεδο νοικοκυριών. Η αναζήτηση οδηγεί στην πληροφορία ότι στην Ελλάδα δικηγόρους περιέχουν 28.316 νοικοκυριά. Τα νοικοκυριά αυτά αποτελούν ένα πληθυσμό που μπορούμε να διερευνήσουμε περαιτέρω δημιουργώντας πίνακες διπλής εισόδου με βάση όλες τις άλλες διαθέσιμες μεταβλητές/κριτήρια του υλικού της απογραφής (π.χ. πίνακα κατανομής των νοικοκυριών αυτών στους ΟΤΑ της χώρας και ανάλογα με το καθεστώς ενοίκησης [ιδιοκατοίκηση, ενοικίαση κλπ]). 2. Το δεύτερο παράδειγμα αποτελεί αντίστροφη περίπτωση. Ζητούμε ένα χαρακτηριστικό νοικοκυριού (π.χ. νοικοκυριά που δεν διαθέτουν κανενός είδους θέρμανση) και αναζητούμε τον συνολικό πληθυσμό των ατόμων που περιέχουν.

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 25 3. Το τρίτο παράδειγμα αφορά τη δυνατότητα συνδυαστικής αναζήτησης. Αναζητούμε, για παράδειγμα, τα παιδιά που βρίσκονται εκτός σχολείου σε κάποια δεδομένη ηλικία και παράλληλα θέλουμε να εντοπίσουμε εκείνα των οποίων το νοικοκυριό δεν χαρακτηρίζεται από υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Επιλέγουμε αρχικά τις ηλικίες και τις καθιστούμε κριτήριο για τα άτομα. Επιλέγουμε κατόπιν το μορφωτικό επίπδο και το καθιστούμε κριτήριο για τον αρχηγό του νοικοκυριού. Μετά την εντολή ψάξε επιλέγουμε συνδυασμό επιπέδων κριτηρίων και παροχή του αποτελέσματος σε επίπεδο ατόμων. Το αποτέλεσμα της αναζήτησης (395.216 άτομα) αντιστοιχεί στην προκειμένη περίπτωση σε άτομα ηλικίας 11-18 ετών που κατοικούν σε νοικοκυριά όπου ο αρχηγός είναι απόφοιτος δημοτικού ή χαμηλότερου εκπαιδευτικού επιπέδου. Η συνδυαστική αναζήτηση αποτελέσματος μεταξύ των επιπέδων ατόμου και νοικοκυριού μπορεί να γίνει και μέσω της τελικής πινακοποίησης. Για το ίδιο αντικείμενο επιλέγουμε απλώς τις ηλικίες (11-18 ετών). Αντιστοιχούν σε ένα πληθυσμό 1.052.634 ατόμων τον οποίο μπορούμε να πινακοποιήσουμε, για παράδειγμα, ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης του αρχηγού του νοικοκυριού

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 26 (γραμμές) στο οποίο τα παιδιά αυτά εντάσσονται και ως προς την κύρια ασχολία των ίδιων των παιδιών (στήλες). ΧΑΡΤΟΘΗΚΗ Η Χαρτοθήκη είναι μια χαρτογραφική εφαρμογή συνδεδεμένη με το Πανόραμα, η οποία προσφέρει στον χρήστη αφενός τη δυνατότητα να ανατρέξει σε μια σειρά χάρτες και, αφετέρου, να κατασκευάσει νέους χάρτες της δικής του επιλογής. Οι χάρτες που υποστηρίζονται από τη χαρτοθήκη αφορούν είτε το σύνολο της χώρας είτε το Νομό Αττικής. Και στις δύο περιπτώσεις η χαρτογράφηση γίνεται σε επίπεδο ΟΤΑ. Σε επόμενη φάση θα υπάρξει η δυνατότητα χαρτογράφησης σε επίπεδο Απογραφικού Τομέα, τουλάχιστον για το Νομό Αττικής. Πρόσβαση στους υπάρχοντες χάρτες

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 27 Με το άνοιγμα της εφαρμογής ο χρήστης βρίσκεται μπροστά στο ένα και μοναδικό περιβάλλον της Χαρτοθήκης. 3 1 2 Η μοναδική αυτή προβολή της Χαρτοθήκης δίνει πρόσβαση στους υπάρχοντες χάρτες και στις πληροφορίες που τους αφορούν. Η αρχική επιλογή γίνεται από το πλαίσιο βάση δεδομένων που αποτελεί ένα pop-down μενού των υπαρχουσών θεματικών στις οποίες εντάσσονται οι μεμονωμένοι χάρτες. Αφού επιλεγεί μια θεματική (π.χ. υπηκοότητα) ενεργοποιείται το αντίστοιχης δομής πεδίο που περιέχει τις επιμέρους μεταβλητές που τη συναποτελούν. Η επιλογή μιας από αυτές (π.χ. Αλβανοί) σημαίνει και την άμεση χαρτογραφική απεικόνισή της. Ταυτόχρονα με την εμφάνιση του χαρτογραφημένου αποτελέσματος εμφανίζονται στα υπόλοιπα πλαίσια και οι απαραίτητες πληροφορίες που αφορούν το χάρτη. Στο υπερκείμενο των προγούμενων επιλογών πλαίσιο εμφανίζονται οι πέντε χαρτογραφικές κλάσεις με το χρώμα και τα όρια τιμών που ορίζουν την κάθε μία. Στο άνω δεξιό άκρο αυτού του πλαισίου υπάρχει η

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 28 δυνατότητα προσθήκης / αφαίρεσης ορίων Νομών (ενεργοποιημένο μόνο για χαρτογράφηση σε σύνολο χώρας) και ΟΤΑ. Στο υποκείμενο των αρχικών επιλογών πλαίσιο εμφανίζεται αλφαβητικός κατάλογος του συνόλου των χαρτογραφημένων χωρικών ενοτήτων με την ακριβή τιμή της κάθε μίας. Η επιλογή μίας ενότητας από το σχετικό πλαίσιο οδηγεί στον εντοπισμό της στο χάρτη με την απόκρυψη όλων των υπολοίπων ενοτήτων. Αντιστρόφως, η κίνηση του κέρσορα επάνω στο χάρτη εμφανίζει, με τη στάση επάνω από κάθε χωρική ενότητα, το όνομα και την ακριβή τιμή της ενότητας ως προς τη χαρτογραφημένη μεταβλητή. Η περιοχή του χάρτη προσφέρει δυνατότητα μεγέθυνσης σε υποπεριοχές που ο χρήστης μπορεί να ορίσει με το ποντίκι (ορισμός παραλληλογράμμου). Τα χρώματα που προτείνει η εφαρμογή ( ζεστά για τις υψηλότερες, ψυχρά για τις χαμηλότερες και ουδέτερα για τις μεσαίες τιμές) μπορούν να αλλαχθούν από τον χρήστη με την ενεργοποίηση της παλέτας επιλογής χρώματος (κλικ σε κάθε χρωματικό τετράγωνο κλάσης). Επίσης, η χρωματική σειρά των κλάσεων μπορεί να αντιστραφεί μέσω της ομόνυμης επιλογής. Η επιτροφή στα αρχικώς προτεινόμενα χρώματα γίνεται μέσω της επιλογής επαναφορά. Τέλος, ο χάρτης μπορεί να εξαχθεί για να τυπωθεί ή να χρησιμοποιηθεί από άλλη εφαρμογή μέσω της επιλογής αντιγραφή. Όλα τα παραπάνω αφορούν χάρτες που απεικονίζουν μεμονωμένες μεταβλητές. Οι θεματικές στις οποίες εντάσσονται οι μεμονωμένες αυτές μεταβλητές σημειώνονται στο αρχικό pop-down μενού βάση δεδομένων με αστερίσκο. Ο διαχωρισμός των κλάσεων για τις μεταβλητές αυτές έχει γίνει με βάση μια διαδεδομένη χαρτογραφική πρακτική: ξεκινώντας από το μέσο όρο (m) και την τυπική απόκλιση (sd) της υπό χαρτογράφηση μεταβλητής ορίζουμε την κεντρική κλάση στο εύρος τιμών m ½ sd έως m + ½ sd. Ορίζουμε στη συνέχεια τις δύο κλάσεις εκατέρωθεν της κεντρικής προσθέτοντας μία sd στο άνω άκρο και αφαιρώντας μία sd από το κάτω άκρο. Οι δύο τελευταίες κλάσεις περιλαμβάνουν τις υπόλοιπες τιμές, δηλαδή έχουν όρια την ελάχιστη τιμή της μεταβλητής έως m 1½ sd και τη μέγιστη τιμή της μεταβλητής έως m + 1½ sd αντιστοίχως.

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 29 Οι θεματικές που δεν σημειώνονται με αστερίσκο αφορούν χάρτες που περιλαμβάνονται στη χαρτοθήκη, οι οποίοι είναι αποτέλεσμα συνθετικής επεξεργασίας περισσότερων μεταβλητών ταυτόχρονα. Συγκεκριμένα, έχει περιληφθεί μικρός αριθμός χαρτών των οποίων οι κλάσεις έχουν προκύψει από ταξινομική ανάλυση (cluster analysis) τύπου k-means σειράς μεταβλητών που αφορούν το συνολικό φαινόμενο (π.χ. για την παραγωγή του χάρτη ηλικιακού προφίλ έχουν υποστεί τη σχετική επεξεργασία τέσσερις μεταβλητές με τα ποσοστά ατόμων ηλικίας 0 18, 19 44, 45 64 και 65 ετών και άνω). Παραγωγή νέων χαρτών Η Χαρτοθήκη δίνει στον χρήστη τη δυνατότητα να συμπληρώσει το αρχικό απόθεμα χαρτών παράγοντας νέους της δικής του επιλογής. Οι περιορισμοί που τίθενται από την εφαρμογή είναι ότι η χαρτογράφηση θα αφορά το επίπεδο ΟΤΑ είτε στο σύνολο χώρας είτε στο Νομό Αττικής και ότι οι χαρτογραφικές κλάσεις θα είναι πέντε. Επίσης, στο βαθμό που ο χρήστης θέλει να χρησιμοποιήσει την τελείως αυτοματοποιημένη διαδικασία, ο διαχωρισμός των κλάσεων θα πραγματοποιηθεί με τον τρόπο που περιγράφηκε στην προηγούμενη ενότητα (βάσει του μέσου όρου και της τυπικής απόκλισης). Εάν θέλει, για παράδειγμα, ο χρήστης να χαρτογραφήσει τα μονομελή νοικοκυριά σε επίπεδο ΟΤΑ στο σύνολο της χώρας μπορεί να ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα: Βήμα 1 ο : Από το Πανόραμα θα επιλέξει τον μόνιμο πληθυσμό τον οποίο θα πινακοποιήσει με βάση την γεωγραφική ενότητα σε επίπεδο ΟΤΑ (γραμμές) και τον τύπο νοικοκυριού (στήλες). Βήμα 2 ο : Στο αρχείο Excel που θα παραχθεί θα υπολογίσει το ποσοστό των μονομελών στο σύνολο των νοικοκυριών για κάθε ΟΤΑ, αφού νόημα χαρτογράφησης (ειδικά εφόσον έχουμε επιλέξει χαρτογραφικά υπόβαθρα πολάριθμων γεωγραφικών ενοτήτων) έχουν οι σχετικές και όχι οι απόλυτες τιμές των μεταβλητών.

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 30 Βήμα 3 ο : Ο χρήστης θα πρέπει να αντιγράψει τη μεταβλητή των ποσοστών των μονομελών νοικοκυριών που υπολόγισε και να την μεταφέρει σε ένα άλλο αρχείο Excel (Xartothiki.xls), το οποίο θα βρεί στο ντοσιέ Xartothiki. Βήμα 4 ο : Ανοίγοντας το αρχείο Xartothiki.xls θα πρέπει να επιλέξει enable macros από το πλαίσιο διαλόγου που θα εμφανιστεί. Βήμα 5 ο : Επιλογή του φύλλου εργασίας GREECE και επικόλληση των τιμών (επιλογές: paste special / values) της μεταβλητής που θα χαρτογραφηθεί (ποσοστό μονομελών νοικοκυριών) στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο της στήλης Values. Η πρώτη στήλη του αρχείου περιλαμβάνει τους 1034 ΟΤΑ

Πανόραμα απογραφικών δεδομένων 1991-2001 31 της χώρας στη σειρά (αλφαβητική) με την οποία το Πανόραμα στέλνει τα σχετικά αποτελέσματα στο Excel. Με την επικόλληση, το αρχείο υπολογίζει αμέσως τα όρια των χαρτογραφικών κλάσεων βάσει του μέσου όρου και της τυπικής απόκλισης, όπως περιγράφηκε στην προηγούμενη ενότητα, και αποδίδει σε κάθε ΟΤΑ την κλάση στην οποία την εντάσσει (στήλη Clust ). Βήμα 6 ο : Επιλογή των τριών πρώτων στηλών του αρχείου (γραμμές 1 1035) και διάσωση του αρχείου στο ντοσιέ DATA (XARTOTHIKI/DATA) υπό μορφή.dbf (DBF 4 data base IV) και με όνομα (για παράδειγμα) GR_monomeli_noikokyria.dbf. Βήμα 7 ο : Ανοίγοντας εκ νέου τη χαρτογραφική εφαρμογή, ο χρήστης θα βρει τη νέα μεταβλητή μεταξύ των χαρτογραφήσιμων επιλογών.