ΤΜΗΜΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ ΡΟΛΟΣ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΛΙΜΕΝΩΝ Το πρώτο λιμάνι-το φυσικό λιμάνι Φυσικό λιμάνι ήταν ένας όρμος που παρείχε προστασία στα πλοία από τους ανέμους και την τρικυμία της θάλασσας. Με το πέρασμα του χρόνου το φυσικό λιμάνι εξελίσσεται σε τεχνητό λιμάνι ύστερα από μια σειρά έργων υποδομής. Τα πρώτα λιμάνια αναπτύχθηκαν στην πλειονότητά τους κοντά σε λίμνες ή και σε ποτάμια για να εξασφαλίσουν προσόρμιση και αγκυροβόλιο, αλλά και επικοινωνία με την ξηρά. Τα πρώτα λιμάνια παρείχαν στα πλοία τις εξής υπηρεσίες: Ασφαλές αγκυροβόλιο Δυνατότητα ανεφοδιασμού με νερό και τρόφιμα και Δυνατότητα παροχής επισκευαστικών υπηρεσιών Το λιμάνι στην πορεία του χρόνου γίνεται σημείο συγκέντρωσης κάθε είδους εμπορευμάτων και σιγά-σιγά σχηματίζονται γύρω από αυτό πόλεις με μεγάλη δραστηριότητα. Το παραδοσιακό λιμάνι Λέγοντας παραδοσιακό λιμάνι εννοούμε μια παράκτια θαλάσσια περιοχή με χερσαία ζώνη που έχει τεχνικά διαμορφωθεί για να παρέχει στο πλοίο ασφαλή προσόρμιση και ελλιμενισμό. Οι σημαντικότερες λειτουργίες του παραδοσιακού λιμανιού ήταν η φορτοεκφόρτωση και η αποθήκευση. Όμως, και η εμποροβιομηχανική λειτουργία αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της οικονομικής ζωής του παραδοσιακού λιμανιού. Στο παραδοσιακό λιμάνι οι υπηρεσίες αφορούσαν πρωτίστως το πλοίο και δευτερεύοντος το εμπόρευμα και τον επιβάτη. Το σύγχρονο λιμάνι Το σύγχρονο λιμάνι αποτελεί ένα κρίκο που συνδέει τα θαλάσσια με τα χερσαία μέσα μεταφοράς και αντίστροφα. Το λιμάνι αυτό, σε αντίθεση με το παραδοσιακό λιμάνι, υπηρετεί μια ευρύτερη ενδοχώρα της οποίας μια ή περισσότερες αστικές συγκεντρώσεις είναι ένα μέρος. Κάθε σύγχρονο λιμάνι στα πλαίσια της φιλοσοφίας των συνδυασμένων μεταφορών καλείται: Να παίξει το ρόλο του συνδετικού κρίκου μεταξύ των θαλάσσιων μεταφορικών μέσων και μιας σειράς χερσαίων μέσων μεταφοράς Να συντονίσει τις εργασίες στο συγκεκριμένο χώρο έτσι ώστε να είναι οργανωμένες και συντονισμένες με τέτοιο τρόπο και σε τέτοιο βαθμό που να αποσκοπούν όχι μόνο στο χαμηλό κόστος παραγωγής των συγκεκριμένων λιμενικών υπηρεσιών αλλά και στη μείωση του συνολικού κόστους της μεταφοράς.
Οι σύγχρονοι λιμενικοί τερματικοί σταθμοί Τερματικός λιμενικός σταθμός είναι ένας τομέας του λιμανιού, ο οποίος αποτελείται από μια ή περισσότερες θέσεις παραβολής που είναι αφιερωμένες στη διαχείριση ενός συγκεκριμένου φορτίου. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στα λιμάνια έχουν αυξήσει της τιμές χειρισμού του φορτίου, έχουν βελτιώσει τις μεθόδους διαχείρισης, έχουν εισαγάγει τη δυνατότητα για εξολοκλήρου αυτοματοποιημένη καθοδήγηση στη ναυσιπλοΐα και τέλος έχουν εισαγάγει το χειρισμό νέων φυσικών μορφών φορτίου. Η τεχνολογία και η γενικότερη διαμόρφωση του λιμανιού παλιότερα είχε επηρεαστεί από τη ζήτηση για πολύπλευρη ικανότητα των λιμανιών. Έτσι, τα περισσότερα παραδοσιακά λιμάνια ήταν ικανά να χειριστούν πολλών διαφορετικών μορφών και ειδών εμπορεύματα πάνω στην προβλήτα, αν και όχι πολύ ικανοποιητικά. Οι αλλαγές στο μέγεθος και τη λειτουργία των πλοίων, οι μεταβολές στα συστήματα μεταφοράς, αλλά και η εξειδίκευση σε σχέση με τα φυσικά χαρακτηριστικά του φορτίου και της συσκευασίας του έχουν προκαλέσει μεγάλες αλλαγές στα λιμάνια. Αυτές οι εξελίξεις έχουν οδηγήσει στην επανεκτίμηση των πλεονεκτημάτων των πολύπλευρων λιμανιών σε αντίθεση με τα ειδικευμένα λιμάνια. Με την αυξανόμενη ειδίκευση στη διαχείριση και στις τεχνικές μεταφορών των χύδην και των γενικών φορτίων και με απαιτήσεις για μεγάλες επενδύσεις ειδικευμένη διαχείριση και σε αποθηκευτικούς χώρους, τα ειδικευμένα λιμάνια συνήθως αποτελούνται από ειδικευμένους τερματικούς σταθμούς και αποβάθρες που σχεδιάζονται για να εξυπηρετούν ορισμένα είδη πλοίων και φορτίων καθώς και τα συνδεόμενα με αυτά συστήματα μεταφοράς. Έτσι, η μελλοντική ζήτηση για λιμάνια γενικών σκοπών φαίνεται συνεχώς να μειώνεται αφού η διαχείριση του φορτίου στα λιμάνια γινόταν πολύ αργά. ********************************************************************* ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΛΙΜΑΝΙΩΝ Λειτουργία παροχής υπηρεσιών προς τα πλοία Η λειτουργία αυτή περιλαμβάνει ενέργειες που απαιτούνται για τον χειρισμό του φορτίου από τα αμπάρια του πλοίου στην αποβάθρα και αντίστροφα, είτα με γερανούς του πλοίου είτε με τον κατάλληλο εξοπλισμό της προβλήτας. Στόχος του λιμανιού στη λειτουργία αυτή είναι η όσο το δυνατόν γρηγορότερη απελευθέρωση του πλοίου. Δευτερεύουσες υπηρεσίες που μπορεί να παρέχει στα πλοία ένα λιμάνι είναι: Η ρυμούλκηση Η πλοήγηση Η πρόσδεση- απόδεση Ο εφοδιασμός Οι επισκευές, κ.τ.λ. Λειτουργία χειρισμού του φορτίου στην αποβάθρα Η λειτουργία αυτή περιλαμβάνει την μεταφορά και την διακίνηση του φορτίου στην αποβάθρα και την αποθήκευσή του. Η διαχείριση του φορτίου ήταν και παραμένει μια πολύπλοκη διαδικασία για τα λιμάνια. Στις διαδικασίες χειρισμού περιλαμβάνονται και
δευτερεύουσες υπηρεσίες, όπως έλεγχος φορτίου, ζύγισμα, ταξινόμηση, αναβάθμιση, επιδιόρθωση, οι οποίες πρέπει να παρέχονται ταυτόχρονα. Η βραχυχρόνια αποθήκευση έχει σαν σκοπό την προστασία του φορτίου από τις καιρικές συνθήκες, τις απώλειες και τις φθορές. Η ανεπάρκεια υπηρεσιών αποθήκευσης αποτελεί συχνά λόγο καθυστέρησης της συνολικής λειτουργίας του λιμανιού και να αυξήσει το κόστος για τους χρήστες. Η μακροχρόνια αποθήκευση δεν αποτελεί μια καθαυτό λιμενική λειτουργία, αλλά εξαιτίας των αποθηκών που υπάρχουν στις περισσότερες λιμενικές βιομηχανικές ζώνες η μακροχρόνια αποθήκευση συχνά διεκπεραιώνεται στους λιμενικούς χώρους. Λειτουργίες παραλαβής και διανομής Αυτή η λειτουργία αποτελεί τον συνδετικό κρίκο με την ενδοχώρα. Δυσλειτουργίες εντοπίζονται στις προβληματικές συνδέσεις με την ενδοχώρα, στην κυκλοφοριακή συμφόρηση στις εισόδους των λιμανιών και στο διαφορετικό ωράριο λειτουργίας στους διάφορους συνεργαζόμενους φορείς. Λειτουργίες Logistics Όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια τα κέντρα διακίνησης φορτίου μετατρέπονται σε κέντρα υπηρεσιών που προσφέρουν ολοκληρωμένες λύσεις για ολόκληρη την αλυσίδα της μεταφορικής διαδικασίας. Μέσα στην ολοκληρωμένη διαδικασία των Logistics το λιμάνι αναλαμβάνει περισσότερα καθήκοντα και παρέχει υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας. ********************************************************************* ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Η ανάπτυξη της εμπορευματοκιβωτιοποίησης Η καθιέρωση του συστήματος μεταφοράς με εμπορευματοκιβώτια οφείλεται στην ανάγκη για ταχύτερη, ασφαλέστερη και φθηνότερη μεταφορά των γενικών φορτίων και όχι μόνο. Τα μεγάλα πλοία κάνουν ταξίδια γύρω από τον κόσμο και για να ελαχιστοποιήσουν το κόστος λειτουργίας τους στηρίζονται στη μείωση του χρόνου του ταξιδιού και στον περιορισμό των προσεγγίσεων σε λίγα λιμάνια. Το φορτίο προωθείται στον προορισμό του με μικρότερα πλοία. Η ανάπτυξη των συνδυασμένων μεταφορών Οι σύγχρονες ανάγκες μεταφοράς και χειρισμού του φορτίου απαίτησαν μια ολοκληρωμένη μεταφορική αλυσίδα και σταδιακά οδήγησαν στην καθιέρωση των Συνδυασμένων Μεταφορών. Σε αυτό συνετέλεσε κυρίως η μεταφορά με εμπορευματοκιβώτια, αφού εξασφάλισε μια συνεχή μεταφορική σειρά από τον παραγωγό στον παραλήπτη χρησιμοποιώντας συνδυασμό από οδικά, σιδηροδρομικά και θαλάσσια μέσα.
Οι συνδυασμένες μεταφορές δημιουργούν ενιαία οργάνωση σε ολόκληρη την αλυσίδα των συστημάτων μεταφοράς μεταξύ του αποστολέα και του παραλήπτη και στοχεύουν στην αύξηση της ταχύτητας διανομής των φορτίων και στη μείωση του όγκου του μη παραγωγικού κεφαλαίου. Πραγματοποιούνται δε κάτω από τον έλεγχο, τον σχεδιασμό και την υπευθυνότητα ενός διαμεταφορέα. Η ανάπτυξη των Logistics Logistics είναι η τεχνική της διατήρησης του ελέγχου μιας παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας που συνδυάζει τη μεταφορά, την αποθήκευση, τη διαχείριση της διανομής και τα πληροφοριακά συστήματα. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες είναι τρεις. Η πρώτη προμηθεύει το εργοστάσιο με τις πρώτες ύλες, η δεύτερη μεταφέρει τα διάφορα αγαθά εντός των εγκαταστάσεων του εργοστασίου και η τρίτη μεταφέρει τα τελικά προϊόντα στους χονδρέμπορους και πωλητές, οι οποίοι θα τα διαθέσουν στην αγορά για κατανάλωση. Οι κρίκοι μιας τέτοιας αλυσίδας για μια εταιρεία είναι: Η εξασφάλιση και η παράδοση πρώτων υλών στην καλύτερη δυνατή κατάσταση Η εξασφάλιση και η παράδοση των απαιτούμενων υλών από ποικίλους προμηθευτές στις αναγκαίες ποσότητες, αποφεύγοντας έτσι τη δέσμευση του κεφαλαίου της εταιρείας Η εξασφάλιση και η παράδοση του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού Η εξασφάλιση και η παράδοση όλων των αναλώσιμων τόσο στο εργοστάσιο όσο και στα γραφεία του Η εσωτερική διανομή όλων αυτών των υλικών, ώστε να φτάσουν στον σωστό άνθρωπο, στο σωστό τόπο, τη σωστή ώρα και σε άριστη κατάσταση. Η άμεση εκκένωση της γραμμής παραγωγής από τα έτοιμα προϊόντα και η απευθείας καταγραφή και φύλαξή τους σε ειδικούς χώρους Η διανομή των τελικών προϊόντων είτε σε αποθηκευτικούς χώρους είτε στους χονδρέμπορους και τους πωλητές, οι οποίοι έχουν κάνει τις παραγγελίες τους Το τελικό στάδιο είναι η ανταλλαγή των τελικών προϊόντων και η παράδοσή τους στον καταναλωτή Στόχοι του συστήματος διανομής είναι: Η μείωση του συνολικού κόστους μεταφοράς Η βελτίωση της πληρότητας των οχημάτων κατά τη μεταφορά μεγάλου μήκους Η χρήση μεγάλων οχημάτων στη μεταφορά μεγάλου μήκους και η χρήση μικρών οχημάτων στη μεταφορά μικρού μήκους Η μείωση του κόστους αποθήκευσης και διατήρησης των αποθεμάτων με τη λειτουργία κατάλληλων αποθηκευτικών εγκαταστάσεων Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι συνδυασμένες μεταφορές Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες τόσο στο επίπεδο συγκέντρωσης διανομής, όσο και στο επίπεδο παραγωγής σε συνδυασμό με τη ζήτηση. Χαρακτηριστικά ενός οργανισμού logistics: Να έχει παγκόσμια εμβέλεια
Να διαθέτει ανεπτυγμένο σύστημα τεχνολογίας της πληροφορικής Να είναι σε θέση να αξιοποιήσει ένα πολύπλοκο σύστημα μεταφορικών μέσων Να διαθέτει υπηρεσίες υποστήριξης από άλλες υπηρεσίες που προσφέρουν υπηρεσίες logistics σε μεγάλη έκταση Εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΛΙΜΑΝΙΩΝ Λιμάνι πρώτης γενιάς Μέχρι το 1960 τα λιμάνια αποτελούσαν απλά σημεία πρόσβασης από τη θάλασσα στην ξηρά. Οι κύριες δραστηριότητες που επιτελούσαν ήταν η φορτοεκφόρτωση φορτίων και ο χειρισμός τους στο λιμάνι. Σε πολλά λιμάνια ακόμα και σήμερα αυτές θεωρούνται οι βασικές δραστηριότητες με αποτέλεσμα: Το λιμάνι να απομονώνεται από δραστηριότητες μεταφοράς και εμπορίου. Σε λιμάνια με μεγάλη μονοπωλιακή δύναμη αγνοούνται οι ανάγκες των χρηστών. Η συμμετοχή των ιδιωτών είναι περιορισμένη και η προβολή του λιμανιού δεν έχει καμία σημασία. Συνήθως τα λιμάνια αυτά έχουν δικά τους συστήματα πληροφόρησης και στατιστικής και δεν ενδιαφέρονται για τη συμβατότητά τους με τα συστήματα των χρηστών. Οργανωτικά και διοικητικά τα λιμάνια αυτά θεωρούν τον εαυτό τους σαν ανεξάρτητο βασίλειο Οι διάφοροι φορείς που εμπλέκονται είναι απομονωμένοι. Αυτό σημαίνει ότι σε εμπορικό επίπεδο οι ενέργειες δεν πραγματοποιούνται κατόπιν συνεργασίας, αλλά ανεξάρτητα, με αποτέλεσμα η συνολική παραγωγικότητα του λιμανιού να είναι χαμηλή και η διακίνηση του φορτίου πολύ αργή. Τα λιμάνια πρώτης γενιάς ασχολούνται κυρίως με τη διαχείριση συμβατικών γενικών φορτίων και χύδην φορτίων. Λιμάνι δεύτερης γενιάς Το λιμάνι δεύτερης γενιάς θεωρείται κέντρο μεταφορικών και εμπορικών υπηρεσιών. Τα λιμάνια αυτά μπορούν να παρέχουν εμπορικές υπηρεσίες στους χρήστες που δεν είναι απόλυτα συνδεδεμένες με τις δραστηριότητες της φορτοεκφόρτωσης. Η τακτική των λιμανιών βασίζεται στις ευρύτερες συνεργασίες. Το πεδίο δράσης των λιμενικών ενεργειών επεκτείνεται σε εμπορικές ή άλλες σχετικές υπηρεσίες, όπως συσκευασία εμπορευμάτων και παροχή βιομηχανικών υπηρεσιών. Τα λιμάνια αυτά αναπτύσσουν καλύτερη συνεργασία με τους εμπορικούς συνεργάτες τους, αλλά και τον δήμο στον οποίο ανήκουν, αφού έχουν μεγαλύτερη ανάγκη την πόλη η οποία τους παρέχει διάφορες υπηρεσίες. Λιμάνι τρίτης γενιάς Τα λιμάνια αυτά αναδύθηκαν τη δεκαετία του 1980, λόγω της επικράτησης των εμπορευματοκιβωτίων και των συνδυασμένων μεταφορών. Το λιμάνι θεωρείται
δυναμικός κόμβος στο παγκόσμιο δίκτυο παραγωγής- κατανάλωσης. Η διοίκηση των λιμανιών έχει ενεργή συμμετοχή στις εξελίξεις του παγκόσμιου εμπορίου. Τα λιμάνια σήμερα μετασχηματίζονται σε επιχειρηματικούς- μεταφορικούς κόμβους και σε σημαντικά σημεία logistics για το παγκόσμιο εμπόριο. Οι δραστηριότητες των λιμανιών τρίτης γενιάς διαιρούνται σε τέσσερις κατηγορίες: Παραδοσιακές λιμενικές υπηρεσίες Οι υπηρεσίες των λιμανιών πρώτης και δεύτερης γενιάς παρέχονται με χρήση σύγχρονου εξοπλισμού, καθώς και ενός συστήματος διοίκησης στηριζόμενου σε τεχνολογίες της ηλεκτρονικής πληροφόρησης EDP και EDI. Βιομηχανικές - περιβαλλοντικές υπηρεσίες Οι βιομηχανικές υπηρεσίες χωρίζονται σε αυτές που αφορούν το πλοίο και αυτές που αφορούν το φορτίο. Στόχος είναι η εξασφάλιση της υψηλής παραγωγικότητας και η ελαχιστοποίηση κάθε τεχνικού ή εμπορικού κινδύνου. Η περιβαλλοντική προστασία αποτελεί μια από τις κύριες ανησυχίες των διοικήσεων των λιμανιών, καθώς τα πλοία και τα φορτία υπήρξαν για πολλά χρόνια πηγές ρύπανσης στα λιμάνια. Διοικητικές και εμπορικές υπηρεσίες Η διοικητική αποτελεσματικότητα ενός λιμανιού εστιάζεται σε δυο σημεία: Στη διεκπεραίωση των εγγράφων και στους διεθνείς κανονισμούς Στα προγράμματα εργασίας Για να είναι η διεκπεραίωση των εγγράφων αποτελεσματική, πρέπει τα απαιτούμενα έγγραφα να είναι απλά, κατανοητά στο εμπόριο και τη μεταφορά καθώς και μηχανογραφημένα. Σε αυτό βοηθά και το EDI. Τα λιμάνια σήμερα λειτουργούν όλο το 24ωρο κάθε μέρα, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος παραμονής του πλοίου στο λιμάνι, ο οποίος επιβαρύνει τον πλοιοκτήτη, τον κάτοχο του φορτίου αλλά και το ίδιο το λιμάνι με υψηλό κόστος. Η εμπορική εξυπηρέτηση αποτελεί παραδοσιακή δραστηριότητα των λιμένων. Σήμερα αυτές οι δραστηριότητες έχουν επεκταθεί περισσότερο στη λιμενική ζώνη, κυρίως λόγω της εφαρμογής των logistics. Υπηρεσίες διανομής Οι υπηρεσίες διανομής αποτελούν μια νέα τυπική δραστηριότητα logistics. Η διανομή διαφέρει από την κλασσική αποθήκευση σε τρία σημεία: Η διανομή θεωρείται ως αναπόσπαστο μέρος της μεταφορικής αλυσίδας, ενώ η αποθήκευση ξεχωριστή διαδικασία. Στο λιμάνι υπάρχουν οι ροές φορτίων και οι ροές πληροφοριών. Η αποθήκευση έχει κυρίως να κάνει με την ροή φορτίων και είναι ανεξάρτητη της πληροφόρησης Η αποθήκευση είναι απαραίτητη, όταν υπάρχει χρονικό κενό ανάμεσα στη παραγωγή- μεταφορά- κατανάλωση. Η αποθήκευση δεν αποτελεί μια προστιθέμενης αξίας δραστηριότητα και όπου μπορεί αυτή πρέπει να μειωθεί στο ελάχιστο. Αυτός είναι και ο λόγος που η παράδοση just- in- time είναι διεθνώς ευπρόσδεκτη. Τα λιμάνια αφήνουν συνήθως τη δραστηριότητα της διανομής σε ιδιωτικές εταιρείες. Για να μπορέσει ένα λιμάνι να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του εμπορίου και να γίνει κέντρο διανομής πρέπει να διαθέτει αποτελεσματική μεταφορική υποδομή στην ενδοχώρα του. Ένα κέντρο διανομής πρέπει να έχει εύκολη προσβασιμότητα από τα χερσαία μέσα
μεταφοράς, καθώς έχουν μεγάλη σημασία για την ομαλή και αποτελεσματική λειτουργία του λιμανιού- κέντρου διανομής. Ο ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΦΟΡΤΊΟΥ Γερανοί αποβάθρας Οι γερανοί αποβάθρας απαιτούνται για τα πλοία γενικού φορτίου που δεν φέρουν δικό τους εξοπλισμό. Πλέον, ένας μικρός αριθμός γερανών αποβάθρας είναι αρκετών για την κάλυψη των αναγκών ενός τερματικού διαχείρισης γενικού φορτίου. Σε αυτό έχει βοηθήσει πολύ η εμπορευματοκιβωτιοποίηση. Οι συμβατικοί γερανοί αποβάθρας αντικαθίστανται σήμερα από ειδικού τύπου βαρείς και πολύ ψηλούς κινητούς γερανούς, που είναι πολύ πιο ευέλικτοι, αφού μπορούν να καλύπτουν ανάγκες φορτοεκφόρτωσης των πλοίων, αλλά και ανάγκες χειρισμού του φορτίου στις ανοιχτές αποθηκευτικές περιοχές. Κινητός γερανός σταθμού Πολλοί από αυτούς τους γερανούς λειτουργούν υδραυλικά, με πλήρως περιστρεφόμενες κατασκευές, βασισμένες πάνω σε σχήματα. Ο γερανός αυτός είναι ιδανικός για τον χειρισμό δεμάτων. Ο ελκυστήρας πλατφόρμας Είναι το καλύτερο μέσο για τη μεταφορά φορτίων σε μεγάλες αποστάσεις. Αποτελείται από έναν αυτοκινούμενο ελκυστήρα, που φέρνει ένα σύνολο από δυο ή περισσότερες πλατφόρμες φορτωμένες με παλέτες, δέματα ή σάκους. Τα ειδικευμένα αυτά οχήματα είναι πολύ ακριβά και γι αυτό η παρουσία τους στα λιμάνια μπορεί μόνο να δικαιολογηθεί όταν μια ικανή ποσότητα σχετικών φορτίων διακινείται τακτικά. Το περονοφόρο όχημα Είναι το σημαντικότερο του σταθμού διαχείρισης συμβατικών γενικών εμπορευμάτων. Χρησιμοποιείται για την ανύψωση του φορτίου και την τοποθέτησή του σε στοίβες, ράφια ή και φορτηγά. Η λειτουργία τους σε κλειστούς χώρους παρουσιάζει ορισμένα προβλήματα, όπως εκπομπή καυσαερίων, δυσκολία να περνάνε από πόρτες και πολλές φορές δημιουργούν καταστάσεις που επηρεάζουν τους εργαζόμενους.
Οι βασικότεροι τύποι περονοφόρων οχημάτων είναι: Οχήματα παλετών Ισοσταθμισμένα Οχήματα Οχήματα Στενού διαδρόμου Πλαγιοφορτωτές βαρέων φορτίων Οχήματα Αποθηκών ψυγείων Οχήματα για επικίνδυνες περιοχές Οχήματα ανύψωσης βαρέων φορτίων ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΠΛΟΙΩΝ ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ Οριζόντια ολοκλήρωση Οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές άλλων εταιρειών αποτελούν πλέον κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα της ναυτιλίας τακτικών γραμμών. Οι μικρές ναυτιλιακές επιχειρήσεις δεν μπορούν να επιβιώσουν κυρίως λόγω του υψηλού ανταγωνισμού, αλλά και του συνεχώς αυστηρότερου νομοθετικού- ρυθμιστικού περιβάλλοντος και βέβαια δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στα εκτεταμένα επενδυτικά προγράμματα, που απαιτούνται με βάση τις νέες ανάγκες που δημιουργούνται. Οι τεράστιες απαιτήσεις κεφαλαίου για την είσοδο στην αγορά αυτή έχουν συμβάλει στο να αναπτυχθεί μια αγορά με έντονα ολιγοπωλιακή μορφή. Οι συγχωνεύσεις οριζόντιας μορφής πάντα έχουν να κάνουν με τις οικονομίες κλίμακας και είναι αποτέλεσμα της διασποράς του σταθερού κόστους, της βελτιωμένης χρήσης της χωρητικότητας και της ελαχιστοποίησης του κόστους. Οι συμμαχίες άρχισαν να εμφανίζονται στις αρχές της δεκαετίας του 1990, είτε σε παγκόσμιο επίπεδο είτε σε ευρύτατο γεωγραφικό επίπεδο. Στο δεύτερο μισό της τρέχουσας δεκαετίας το σκηνικό στη ναυτιλία τακτικών γραμμών μεταβάλλεται και από τις απλές συμμαχίες οδηγούμαστε στις εξαγορές και τις συγχωνεύσεις. Έτσι, σήμερα έχουμε οδηγηθεί αφενός στον γιγαντισμό των πλοίων και αφετέρου στην ανάπτυξη των λεγόμενων παγκόσμιων συμμαχιών. Σήμερα οι παράγοντες, που οδήγησαν στην συνεργασία των εταιρειών πριν από 30 χρόνια, φαίνεται να είναι πιο επίκαιροι από ποτέ. Οι δυνάμεις που επιβάλλουν αυτή την τάση είναι δυο, η παγκοσμιοποίηση και τα παρατεταμένα χαμηλά κέρδη των περισσότερων μεταφορέων. Αυτές οι ταχύτατες αλλαγές έχουν μεταβάλλει και θα συνεχίσουν και στο μέλλον να τροποποιούν τη ναυτιλία τακτικών γραμμών Ε/Κ, καθώς δεν έχουν άλλη επιλογή από το να ακολουθήσουν τους πελάτες τους σε παγκόσμια κλίμακα και να παρέχουν λύσεις στις εκτεταμένες ανάγκες τους. Ο παράγοντας κλειδί για όλες αυτές τις κινήσεις είναι η ανάγκη βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιρειών. για να συνεχίσουν να είναι ανταγωνιστικές το μέγεθος των συμμαχιών πρέπει να αυξηθεί είτε μέσω επίσημων ή ανεπίσημων συνδέσεων είτε πιθανώς μέσω νέων εξαγορών και
συγχωνεύσεων. Γενικά, υπάρχει η πεποίθηση ότι όσο αυξάνεται το μέγεθος των πλοίων τόσο θα μειώνεται ο αριθμός των εταιρειών στη ναυτιλία τακτικών δρομολογίων. Κάθετη ολοκλήρωση Η κάθετη ολοκλήρωση αφορά συγχωνεύσεις οι οποίες συμβαίνουν μεταξύ εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε συνεχόμενα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας και έχουν ως σκοπό την απόκτηση μεγαλύτερου ελέγχου και την επίτευξη καλύτερης οργάνωσης ολόκληρης της παραγωγικής διαδικασίας. Επιπλέον, οι ωφέλειες από την κάθετη ολοκλήρωση επεκτείνονται και στη δημιουργία εμποδίων- δυσκολιών σε άλλες επιχειρήσεις που θέλουν να εισέλθουν στην αγορά. Ο χειρισμός εμπορευματοκιβωτίων στα λιμάνια αποτελεί μια υπηρεσία που διεθνώς παρέχεται από μεγάλο αριθμό εταιρειών. Σήμερα, στα πλαίσια της κάθετης ολοκλήρωσης, όλο και περισσότεροι τερματικοί σταθμοί διαχείρισης Ε/Κ εκχωρούνται σε ναυτιλιακές εταιρείες τακτικών δρομολογίων. Αυτό οφείλεται στην τάση για ολοένα αυξανόμενες σε μέγεθος ναυτιλιακές εταιρείες- κολοσσούς, οι οποίες εξυπηρετούνται από εταιρείες χειρισμού φορτίων που δεν έχουν αναπτυχθεί σε όλες τις περιπτώσεις σε ανάλογο βαθμό και δεν συμβαδίζουν με τις τεχνολογίες των πλοίων. Ένα ακόμη πεδίο στο οποίο προσπαθούν να δραστηριοποιηθούν οι ναυτιλιακές εταιρείες τακτικών δρομολογίων είναι αυτός των χερσαίων μεταφορών. Πίσω από αυτή τη συμφωνία συνεργασίας κρύβεται η φιλοσοφία ενός κεντρικού λιμανιού, από το οποίο όλα τα ευρωπαϊκά κέντρα θα είναι προσιτά μέσα σε 24 ώρες. Η απόκτηση ελέγχου στη μεταφορά προς την ενδοχώρα των λιμανιών ταιριάζει με τη γενική φιλοσοφία των ναυτιλιακών εταιρειών οι οποίες στοχεύουν στην παροχή door-to-door υπηρεσιών. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Ε/Κ ΣΤΗ ΛΙΜΕΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Η ανάπτυξη των κέντρων μεταφόρτωσης Το λιμάνι πλέον αποτελεί ένα κρίκο στη μεταφορική αλυσίδα. Παλαιότερα τα πλοία προσέγγιζαν όλα σχεδόν τα μεγάλα λιμάνια μιας γεωγραφικής περιοχής. Σήμερα, λόγω του πολύ μεγάλου μεγέθους τους, τα πλοία είτε δεν βρίσκουν δεν τις κατάλληλες υπηρεσίες στα λιμάνια ή η προσέγγιση των λιμανιών οδηγεί σε αυξημένα κόστη και μεγάλες καθυστερήσεις. Γι αυτό το λόγο έχουν αναπτυχθεί δυο βασικοί τύποι μεταφορτώσεων: HUB AND SPOKE, όπου όλη η μεταφορτωτική κίνηση Ε/Κ συγκεντρώνεται σε ένα μεγάλο, κεντρικό λιμάνι και από εκεί τροφοδοτείται ένα δίκτυο μικρότερων λιμανιών (spoke ports) που βρίσκονται διάσπαρτα γύρω από αυτά. Ένα μεγάλο πλοίο προσεγγίζει το κεντρικό λιμάνι και από εκεί το φορτίο προωθείται με μικρότερα και ταχύτερα πλοία (feeders) στον προορισμό τους.
INTERLINE, όπου δυο κύριες γραμμές συναντώνται σε ένα μεγάλο λιμάνι και ανταλλάσσουν φορτία. Τα πλεονεκτήματα που πρέπει να έχει ένα λιμάνι για να γίνει μεταφορτωτικό κέντρο είναι να: Βρίσκεται κοντά στους θαλάσσιους δρόμους Έχει μεγάλα βάθη στις θέσεις παραβολής Κατέχει σύγχρονο και αποδοτικό μηχανολογικό εξοπλισμό χειρισμού Ε/Κ Έχει ανεκμετάλλευτο χώρο για μελλοντική επέκταση Συνδέεται με τα χερσαία μέσα μεταφοράς Τα κέντρα μεταφόρτωσης, πέρα από τα οφέλη που παρέχουν στο χειρισμό των ultra large container ships φαίνεται να δημιουργούν και άλλες σημαντικές ωφέλειες που προκύπτουν από τη: Μείωση της πίεσης και της υπερεκμετάλλευσης της γης στα παραδοσιακά λιμάνια Μείωση του κόστους που προκύπτει από τη μη παρέκκλιση των μεγάλων πλοίων από το βασικό θαλάσσιο δρόμο Μείωση της πίεσης των παραδοσιακών λιμανιών που λειτουργούν και σαν κέντρα μεταφόρτωσης και Την ανάπτυξη των κέντρων μεταφόρτωσης μακριά από αστικές πυκνοκατοικημένες περιοχές με αποτέλεσμα τη μείωση του κοινωνικού κόστους. Ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας στα λιμάνια Η φυσική ενδοχώρα των λιμανιών σήμερα δεν έχει τη βαρύτητα που είχε πριν μερικά χρόνια, αφού η αμεσότητα στο λιμάνι δεν αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για την επιλογή ενός λιμανιού από τους διεθνείς μεταφορείς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η μεταφορά να συγκεντρώνεται σε ένα περιορισμένο αριθμό κύριων λιμανιών που παράγουν με οικονομίες κλίμακας. Η τελευταία γενιά των πλοίων Ε/Κ έχει επιβάλλει στα τερματικά επιπρόσθετη υποδομή, σύγχρονους γερανούς και υψηλή παραγωγικότητα. Η αποτελεσματική λειτουργία των μεγάλων αυτών πλοίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την παραγωγικότητα του λιμανιού και η παραγωγικότητα έχει μεγάλη σχέση με τις οικονομίες κλίμακας. Όσο αυξάνεται το μέγεθος των πλοίων είναι αναπόφευκτο ότι η διαπραγματευτική δύναμη των διαχειριστών αυτών των μεγάλων πλοίων να αυξηθεί. Έτσι, οι μεγάλες συμμαχίες θα ασκήσουν μεγάλη εξουσία πάνω στα λιμάνια και τα ειδικευμένα τερματικά. Η τάση για ιδιωτικοποίηση των τερματικών διαχείρισης Τα τελευταία χρόνια οι χρήστες των λιμανιών άρχισαν να ενδιαφέρονται κυρίως για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ο χρόνος αναμονής και εξυπηρέτησης στο λιμάνι αποτελούν πλέον σημαντικά στοιχεία ποιότητας και επομένως οι καθυστερήσεις είναι η μεγαλύτερη αδυναμία ενός λιμανιού. Προκειμένου να αποφευχθούν οι καθυστερήσεις πρέπει να βελτιωθεί το επίπεδο επάρκειας των λιμενικών υπηρεσιών και κυρίως να γίνουν αλλαγές στη δομή λειτουργίας και διοίκησης ενός λιμανιού. Για να γίνουν τα παραπάνω χρειάζεται ένα management βασισμένο σε ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Κίνητρα για την ιδιωτικοποίηση ενός λιμανιού: Η ανάγκη για νέες επενδύσεις στην ανωδομή και την υποδομή του λιμανιού
Η υιοθέτηση του know-how και της αποτελεσματικότητας του ιδιωτικού τομέα Η ανάγκη για να απαλλαγεί το κράτος από το κόστος των επενδύσεων στα λιμάνια που επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό και τους πολίτες, μέσω της φορολογίας Η εισαγωγή ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων. Τα στοιχεία που μπορούν να ιδιωτικοποιηθούν σε ένα λιμάνι είναι: Η ανάγκη ρύθμισης των όρων λειτουργίας του λιμανιού (Regulator) Η ιδιοκτησία της υποδομής (Landowner) Η παραγωγή των λιμενικών υπηρεσιών (Operator) Με βάση τα παραπάνω κριτήρια οδηγούμαστε σε τέσσερις βαθμούς ιδιωτικοποίησης, ανάλογα με τον τρόπο παρέμβασης του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα στα στοιχεία αυτά. Κυριότητα Ρυθμίσεις Υποδομών Διαχείριση ΚΡΑΤΙΚΟ Δημόσια Δημόσια Δημόσια ΙΔΙΩΤΙΚΟ Ι Δημόσια Δημόσια Ιδιωτική ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΙΙ Δημόσια Ιδιωτική Ιδιωτική ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΙΙΙ Ιδιωτική Ιδιωτική Ιδιωτική Κρατικό ή λιμάνι Comprehensive είναι το λιμάνι που ο ιδιωτικός τομέας δεν έχει καμία συμμετοχή. Σε αυτό το λιμάνι και τα τρία παραπάνω στοιχεία ανήκουν στο κράτος. Το λιμάνι στο οποίο η διαχείριση του φορτίου ανήκει στον ιδιωτικό τομέα ονομάζεται Landlord, αφού η ιδιοκτησία της γης εξακολουθεί να ανήκει στο κράτος. Αυτή η μορφή αντιστοιχεί στο ΙΔΙΩΤΙΚΟ Ι του πίνακα και ισχύει για τα τερματικά διαχείρισης Ε/Κ. Στην τρίτη περίπτωση το κράτος διατηρεί μόνο τον έλεγχο των ρυθμίσεων και περιγράφεται στον πίνακα ως ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΙΙ. Η μορφή αυτή δεν ταιριάζει σε μεγάλα λιμάνια με πολλούς χρήστες, αλλά εκεί όπου υπάρχει ένας χρήστης ο οποίος διαχειρίζεται φορτία όπως το πετρέλαιο, ο άνθρακας, κ.ά. Στην τελευταία περίπτωση, που στον πίνακα αναφέρεται ως ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΙΙΙ, όλα τα στοιχεία έχουν παραχωρηθεί στον ιδιωτικό τομέα. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μορφή ιδιωτικοποίησης είναι αυτή του Landlord, αφού χρησιμοποιείται από το 88% των λιμένων. Τα δημόσια λιμάνια εμφανίζονται σε ποσοστό 7%, ενώ τα ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΙΙ και ΙΙΙ σε 2% και 3% αντίστοιχα.. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι πάντα εύκολο να κατηγοριοποιήσουμε ένα λιμάνι σε μια από τις παραπάνω μορφές, καθώς οι λιμενικές περιοχές πολύ συχνά εμφανίζουν ένα περίπλοκο μείγμα δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Την ανάγκη για ιδιωτικό management έχουν εκμεταλλευτεί κάποιοι διεθνείς διαχειριστές λιμένων οι οποίοι αναλαμβάνουν να εντάξουν τα λιμάνια στην μεταφορική αλυσίδα με όλα τα οφέλη που αυτό συνεπάγεται. Οι διαχειριστές αυτοί επιδιώκουν μια επεκτατική πολιτική, αποκτώντας μερίδια σε πολλά λιμάνια και συμμετέχουν στο joint management των τερματικών. Έτσι, μια νέα τάση που διαμορφώνεται τελευταία είναι
αυτή της παγκοσμιοποίησης και του γιγαντισμού των εταιρειών που διαχειρίζονται τα Ε/Κ στα ιδιωτικοποιημένα λιμάνια. Οι επιπτώσεις στο λιμενικό ανταγωνισμό Οι διαχειριστές των τερματικών προσδοκώντας αύξηση της ζήτησης επενδύουν στους λιμενικούς σταθμούς περισσότερο από ότι η ζήτηση απαιτεί. Η στρατηγική αυτή όμως είναι πολύ ριψοκίνδυνη, καθώς η χρησιμοποίηση του σταθμού από μια εταιρεία μπορεί να διακοπεί απότομα αν αλλάξουν οι εμπορικοί δρόμοι ή ακόμα και σε περίπτωση που ένα ανταγωνιστικό λιμάνι προσφέρει φθηνότερο ή καλύτερο πακέτο υπηρεσιών. Σαν άμυνα σε αυτό το γεγονός τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί τα dedicated terminals τα οποία εξασφαλίζουν, τουλάχιστον βραχυχρόνια, την πελατειακή πίστη. Με αυτή τη μέθοδο φαίνεται ότι ανακύπτουν άλλοι κίνδυνοι για το λιμάνι, αφού η προνομιούχος εταιρεία μπορεί να μονοπωλήσει την υποδομή του λιμανιού με αποτέλεσμα τη στρέβλωση του ανταγωνισμού. Επίσης, άλλες ναυτιλιακές εταιρείες είναι πιθανόν να αποφύγουν να στείλουν τα φορτία τους σε τερματικό σταθμό όπου κάποιος ανταγωνιστής τους έχει προνομιακή μεταχείριση, με αποτέλεσμα την απώλεια κίνησης προς άλλα γειτονικά λιμάνια και την εξάρτηση του λιμανιού από τον προνομιούχο μεταφορέα. Με την αύξηση του όγκου των μεταφερόμενων Ε/Κ και την απόκτηση μεγαλύτερου ελέγχου μέσα από τις στρατηγικές συμμαχίες και συγχωνεύσεις, οι ναυτιλιακές εταιρείες έχουν επιτύχει να κερδίσουν μια κυρίαρχη θέση ανάμεσα σε όλους τους άλλους παίχτες. Σαν αποτέλεσμα τα λιμάνια εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις κυρίαρχες ναυτιλιακές επιχειρήσεις. ********************************************************************* ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Ε/Κ ΣΤΟΥΣ ΤΕΡΜΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ Τα βασικότερα συστήματα διαχείρισης Ε/Κ που έχουν υιοθετήσει τα σύγχρονα λιμάνια είναι: 1. Το σύστημα των ελκυόμενων οχημάτων (Chassis System) 2. Το σύστημα των διασκελιστικών μεταφορέων (Straddle Carriers) 3. Το σύστημα γερανογεφυρών στοιβασίας Ε/Κ (Yard Gantry Crane System) Το σύστημα των γερανογεφυρών στοιβασίας σε ρόδες (Rubber Tyred Yard Gantry Crane System (RTG)) Το σύστημα των γερανογεφυρών στοιβασίας σε ράγες (The Rail-Mounted Yard Gantry Crane System RMG)) 4. Το σύστημα των περονοφόρων οχημάτων και στοιβαχτών ( The Front-End Top Pick Loader System- FTPL). Το σύστημα των ελκυόμενων οχημάτων (Chassis System) Σ αυτό το σύστημα το Ε/Κ τοποθετείται από την γερανογέφυρα φορτοεκφόρτωσης σε ένα όχημα που το έλκει ελκυστήρας και το μεταφέρει από την αποβάθρα στο σταθμό συγκέντρωσης όπου και αποθηκεύεται μέχρι να ζητηθεί για χερσαία μεταφορά ή για την
αποθήκη πλήρωσης/ εκκένωσης. Κάθε ελκυόμενο όχημα έχει την ικανότητα να κινηθεί και στους δρόμους. Τα οχήματα αυτά είναι γνωστά ως over-the-road chassis. Τα τερματικά που χρησιμοποιούν αυτό το σύστημα δέχονται και παραδίδουν τα Ε/Κ πάνω σε chassi, ενώ χρησιμοποιούνται και για τη διαδικασία αποθήκευσης, αλλά και για τον χειρισμό Ε/Κ στο σταθμό. Έτσι, το Ε/Κ μέσα στο σταθμό είναι πάντα πάνω σε τροχούς με αποτέλεσμα μεγάλη ευελιξία και ταχύτητα στην οριζόντια μεταφορά. Τα ελκυόμενα οχήματα ανήκουν (ή ενοικιάζονται) στην πλοιοκτήτρια εταιρεία και σπάνια διατίθεται από τον τερματικό σταθμό. Η εταιρεία παρέχει στον τερματικό σταθμό αριθμό ελκυόμενων οχημάτων ίσον προς τον αριθμό των Ε/Κ που καλείται το τερματικό να διαχειριστεί. Σε κάποια τερματικά τα Ε/Κ μεταφέρονται από τα οδικά οχήματα στα οχήματα του τερματικού που είναι ειδικά κατασκευασμένα για τη χρήση τους εντός του τερματικού. Οι λειτουργίες στον τερματικό σταθμό Η παραλαβή FCL Ε/Κ (Full- Container- Load Receipts). Ο παραδίδων μεταφορέας δίνει τα έγγραφα παράδοσης στον υπάλληλο της πύλης. Ο οδηγός στη συνέχεια, αφού του καθορίσουν αριθμημένη θέση στο τερματικό σταθμό πηγαίνει στη θέση αυτή όπου και εναποθέτει το όχημα με το Ε/Κ και είτε φεύγει έχοντας τελειώσει με την παράδοσή του είτε παραλαμβάνει άλλο όχημα με Ε/Κ. Η παράδοση FCL Ε/Κ (Full- Container- Load Receipts). Η παράδοση εξερχόμενου Ε/Κ είναι ακριβώς η αντίθετη διαδικασία από την παραλαβή. Ένας υπάλληλος καθοδηγεί τον τράκτορα στο σωστό Ε/Κ όπου και ενώνεται με το ελκυόμενο όχημα. Αφού γίνει ο τελωνειακός έλεγχος, ο οδηγός αποχωρεί με το φορτίο του με προορισμό τον παραλήπτη του φορτίου. Άδεια Ε/Κ που πρόκειται να παραδοθούν στο ναυλωτή για γέμισμα αποστέλλονται κατά τον ίδιο τρόπο. Αυτά με τη σειρά τους θα επιστραφούν ως Full- Container- Load Receipts. Οι λειτουργίες των LCL Ε/Κ (Less- Than Container Load Operations) Τα γεμάτα και τα άδεια Ε/Κ πάνω σε ελκυόμενο όχημα μεταφέρονται με τράκτορες στην αποθήκη (CFS) όπου γίνεται η εκκένωση ή η πλήρωση των εμπορευματοκιβωτίων. Το CFS είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε το ισόγειο να βρίσκεται στο ίδιο ύψος με το ύψος του πλαισίου του ελκυόμενου οχήματος με σκοπό την διευκόλυνση της διαδικασίας της φορτοεκφόρτωσης των εμπορευματοκιβωτίων. Αφού πληρωθεί το εμπορευματοκιβώτιο, μεταφέρεται πίσω στην περιοχή αποθήκευσής πάνω στο ελκυόμενο όχημά του. Όσο αναφορά τα εισερχόμενα φορτία που θα αδειάσουν από τα Ε/Κ τους η κίνηση είναι ανάλογη. Τα Ε/Κ μεταφέρονται στο CFS όπου και αδειάζουν από τα φορτία τους. Οι λειτουργίες πλοίου (Vessel Operations) Η προετοιμασία γίνεται πριν την άφιξη του πλοίου όπου καταχωρούνται θέσεις και διανέμονται χώροι για τα εισερχόμενα Ε/Κ που θα φτάσουν με το πλοίο και τα εξερχόμενα που θα φορτωθούν με τη σειρά τους πάνω στο πλοίο. Κατά τη διαδικασία της φορτοεκφόρτωσης ένας τράκτορας φέρνει ένα όχημα με ένα Ε/Κ που πρόκειται να φορτωθεί στο πλοίο και παίρνει ένα Ε/Κ από αυτά που έφερε. Έτσι επιτυγχάνεται ένας σταθερός ρυθμός φόρτωσης και εκφόρτωσης ανάμεσα στα πλοία και στον τερματικό σταθμό. Για κάθε γερανό που απασχολείται στο πλοίο αντιστοιχούν 3-6 τράκτορες ανάλογα με την απόσταση. Ανάλυση και χαρακτηριστικά του συστήματος
Χρήση γης: Πολύ χαμηλή Κόστος ανάπτυξης τερματικού: Πολύ χαμηλό, δεν υπάρχει απαίτηση υψηλών αντοχών και γι αυτό είναι χαμηλού κόστους. Εργατικό κόστος: Πολύ χαμηλό Κόστος συντήρησης εξοπλισμού: Χαμηλό Απώλειες σε Ε/Κ: Χαμηλές Έλεγχος διαχείρισης: Καλός Πλεονεκτήματα- Μειονεκτήματα του συστήματος Το κυριότερο πλεονέκτημα του συστήματος είναι η δυνατότητα που δίνει για συνδυασμένες μεταφορές με χαμηλές χρονικές απαιτήσεις. Το κυριότερο μειονέκτημα είναι η απαίτηση μεγάλων χώρων γης για ένα σχετικά μικρό αριθμό Ε/Κ σε περίπτωση πολύμηνων παραμονών των εμπορευμάτων σε κατάσταση αποθήκευσης καταστρέφονται σιγά-σιγά τα ελαστικά και μερικές φορές φθείρονται και άλλα τμήματά τους. Γενικά το σύστημα αυτό είναι κατάλληλο αν το μεγαλύτερο μέρος των χερσαίων μεταφορών των Ε/Κ γίνεται με φορτηγά αυτοκίνητα, το ποσοστό του LCL είναι χαμηλό και ο διαθέσιμος χώρος στοιβασίας μεγάλος. Το σύστημα των διασκελιστών μεταφορέων Ο διασκελιστικός μεταφορέας σηκώνει το Ε/Κ και το μεταφέρει από την αποβάθρα στην περιοχή αποθήκευσης. Τα Ε/Κ στοιβάζονται στον χερσαίο χώρο αποθήκευσης ανά δύο ή τρία. Το σύστημα αυτό εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που το LCL είναι υψηλό και όπου οι αποστάσεις είναι σχετικά μικρές. Οι περιοχές αποθήκευσης χωρίζονται σε σειρές, όπου από άκρη σε άκρη τα Ε/Κ στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο. Τα προς εξαγωγή και τα άδεια εμπορευματοκιβώτια στοιβάζονται σε ύψη των δύο ή των τριών ανάλογα με το λιμάνι αποστολής. Τα εισερχόμενα στοιβάζονται σε ύψη του ενός ή των δυο για να είναι εύκολη η προσπέλαση. Έτσι, οποιοδήποτε εμπορευματοκιβώτιο μπορεί να αφαιρεθεί με την μετακίνηση ενός άλλου. Τα Ε/Κ χωρίζονται σε δυο ξεχωριστές περιοχές. Τα εξερχόμενα τοποθετούνται ανάλογα με τον προορισμό, το πλοίο που θα τα μεταφέρει, το μέγεθός τους, το βάρος τους και την διάταξά τους στο πλοίο. Τα Ε/Κ με ψύξη στοιβάζονται σε ειδικούς χώρους με πρόσβαση σε πηγή ενέργειας για κάθε ένα από αυτά. Το σύστημα αυτό είναι κατάλληλο για λιμάνια στα οποία υπάρχει σχετική στενότητα χερσαίων χώρων. Οι λειτουργίες του τερματικού σταθμού Η παραλαβή FCL Ε/Κ (Full- Container- Load Receipts). Με την άφιξη ενός μεταφορέα με ένα εισερχόμενο Ε/Κ συμπληρώνονται τα αναγκαία έγγραφα και εκχωρείται θέση στην περιοχή στάθμευσης. Ο έλεγχος του Ε/Κ γίνεται είτε στην πύλη είτε στην περιοχή στάθμευσης. Όταν εισέλθει στην περιοχή αποθήκευσης, ο οδηγός αποδεσμεύει το Ε/Κ και ένα straddle carrier το σηκώνει από το φορτηγό και το μεταφέρει στην περιοχή αποθήκευσης σε προκαθορισμένο σημείο. Η παράδοση FCL Ε/Κ (Full- Container- Load Receipts). Στην παραλαβή εισερχομένων Ε/Κ ένα straddle carrier μεταφέρει το Ε/Κ και το τοποθετεί πάνω στο φορτηγό, συμπληρώνονται τα απαραίτητα έγγραφα και ο οδηγός αποχωρεί με το εμπορευματοκιβώτιο. Οι λειτουργίες των LCL Ε/Κ (Less- Than Container Load Operations)
Η μεταφορά φορτωμένων Ε/Κ από και προς το CFS γίνεται με straddle carrier. Η κατασκευή των αποθηκών στην περίπτωση αυτή τέτοια που να διευκολύνεται η κίνηση των straddle carrierς μέσα σε αυτές. Οι λειτουργίες πλοίου (Vessel Operations) Σε κάθε γερανογέφυρα φορτοεκφόρτωσης εργάζονται δυο ή τέσσερα straddle carriers που παραλαμβάνουν ή παραδίδουν τα Ε/Κ. Ανάλυση και χαρακτηριστικά του συστήματος Χρήση γης: Καλή. Κόστος ανάπτυξης τερματικού: Μέσο. Υπάρχει ανάγκη για υποστήριξη των εδαφών πάνω στα οποία κινούνται τα straddle carriers αλλά και των αποθηκών. Επίσης, διαρροές υδραυλικών υγρών προκαλούν τη γρήγορη καταστροφή της ασφάλτου, αυξάνοντας έτσι τα κόστη συντήρησης. Κόστος εξοπλισμού: Μέσο. Εργατικά: Χαμηλά.όλες οι λειτουργίες γίνονται με straddle carriers. Συντήρηση εξοπλισμού: Υψηλή εως πολύ υψηλή. Τα μηχανήματα αυτά παθαίνουν σημαντικές ζημιές λόγω λανθασμένου χειρισμού. Φθορές στα Ε/Κ: Υψηλές. Έλεγχος λειτουργίας: Καλός. Πλεονεκτήματα- Μειονεκτήματα. Παρά τις αυξημένες ζημιές και τα υψηλά κόστη συντήρησης, έχει διατηρήσει τη δημοτικότητά του και έχει επιτύχει ευρύτατη χρήση σε όλο τον κόσμο, αφού μπορεί να εκτελέσει μεγάλη γκάμα λειτουργιών. Σήμερα τα μειονεκτήματα έχουν περιοριστεί. Το σύστημα γερανογεφυρών στοιβασίας σε τροχούς Σε αυτό το σύστημα κύριο χαρακτηριστικό είναι η χρησιμοποίηση μιας γερανογέφυρας η οποία κινείται με τη βοήθεια λαστιχένιων τροχών, για να στοιβάσει Ε/Κ στην περιοχή αποθήκευσης. Ο χώρος στοιβασίας αποτελείται από μακριές σειρές. Έτσι ο γερανός μπορεί να κινείται κατά μήκος ενός μεγάλου όγκου από στοιβαγμένα Ε/Κ. Οι λειτουργίες του τερματικού σταθμού Η παραλαβή FCL Ε/Κ (Full- Container- Load Receipts-Deliveries). Στην περίπτωση της παραλαβής ενός εισερχόμενου Ε/Κ για φόρτωση, ο γερανός σηκώνει το Ε/Κ από το φορτηγό και το τοποθετεί σε μια συγκεκριμένη θέση. Στην παράδοση ο οδηγός σταθμεύει κάτω από τον γερανό και το Ε/Κ τοποθετείται πάνω στο φορτηγό. Ο οδηγός στη συνέχεια φτάνει στην πύλη όπου γίνονται οι συνηθισμένες διατυπώσεις. Οι λειτουργίες των LCL Ε/Κ (Less- Than Container Load Operations) Τα Ε/Κ μεταφέρονται από και προς το σταθμό πλήρωσης και εκκένωσης με φορτηγά ή με τα ελκυόμενα οχήματα του σταθμού. Οι λειτουργίες πλοίου (Vessel Operations) Η λειτουργία για την φορτοεκφόρτωση των Ε/Κ πραγματοποιείται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως και στα συστήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Συνήθως απαιτείται μια γερανογέφυρα στοιβασίας για κάθε γερανογέφυρα φορτοεκφόρτωσης. Απαιτήσεις Απαιτείται μια τουλάχιστον γερανογέφυρα για κάθε θέση παραβολής. Ο αριθμός των απασχολούμενων χειριστών στους χώρους αποθήκευσης και στοιβασίας ποικίλει από
χώρα σε χώρα, και καθορίζεται από τους τοπικούς εργασιακούς κανόνες και τα αιτήματα των εργατικών σωματείων. Γενικά κάθε χειριστής χειρίζεται ένα γερανό. Σε κάποια λιμάνια όμως χρησιμοποιούνται και δυο χειριστές ή ένας χειριστής και ένας εργάτης που δίνει οδηγίες στον χειριστή. Ανάλυση και χαρακτηριστικά του συστήματος Η χρήση γης: πολύ καλή Η συντήρηση του εξοπλισμού: χαμηλή Η ζήτηση για εργασία: μέτρια Οι ζημιές Ε/Κ: μικρές Η διαχείριση των εργασιών: πολύ καλή Πλεονεκτήματα- Μειονεκτήματα. Το σύστημα αυτό είναι εύκολα προσαρμόσιμο στη χρήση Η/Υ. μειώνει τις απαιτήσεις σε ειδικευμένους οδηγούς. Το σημαντικότερο πλεονέκτημά του είναι η δυνατότητα που έχει να αναπτύσσεται και να επεκτείνεται εύκολα με την προσθήκη περισσότερων γερανών. Επίσης το συγκεκριμένο σύστημα μπορεί να συνδεθεί με άλλους τύπους εξοπλισμού σε λιμάνια που οι λειτουργικές απαιτήσεις ποικίλουν. Το σύστημα αυτό απαιτεί πολύπλοκη οργάνωση και προσχεδιασμό του τρόπου στοιβασίας των Ε/Κ. Προτείνεται όταν ο σταθμός χειρίζεται μεγάλο αριθμό Ε/Κ με υψηλό ποσοστό FCL. Το σύστημα γερανογεφυρών στοιβασίας σε ράγες Τα βασικά χαρακτηριστικά λειτουργίας των γερανογεφυρών σε ράγες μοιάζουν με αυτά του RTG. Λόγω της ικανότητάς του να εξασφαλίζει υψηλή πυκνότητα αποθήκευσης, συνιστάται σε τερματικούς σταθμούς με υψηλή κίνηση και περιορισμένες χερσαίες εκτάσεις. Αν και το κόστος εγκατάστασής του είναι υψηλό, αυτό αντισταθμίζεται με την υψηλή απόδοσή του. Πλεονεκτήματα- Μειονεκτήματα. Η αξιοποίηση της γης είναι πολύ καλή, χάρη στην υψηλή πυκνότητα αποθήκευσης Το κόστος εγκατάστασης είναι πολύ υψηλό, αλλά έχει χαμηλό κόστος συντήρησης Ο έλεγχος της λειτουργίας του συστήματος γίνεται με τη χρήση Η/Υ Η ακαμψία αυτού του συστήματος δεν είναι ιδιαίτερα επιζήμια εκεί όπου οι εξαγωγές των Ε/Κ αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του προς διαχείριση φορτίου, αλλά εκεί που το ποσοστό μεταφορτώσεων είναι υψηλό. Στα λιμάνια όμως που οι εισαγωγές αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της κυκλοφορίας το συγκεκριμένο σύστημα μειώνει την απόδοση της όλης λειτουργίας. Το σύστημα των περονοφόρων οχημάτων και των στοιβαχτών Ε/Κ Το σύστημα αυτός συνήθως χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα συστήματα. Η παραλαβή και η μεταφορά εκτελούνται με τον ίδιο τρόπο με τις γερανογέφυρες στοιβασίας. Οι οδηγοί πηγαίνουν κατευθείαν από την πύλη στο χώρο εναπόθεσης, όπου το περονοφόρο όχημα στοιβάζει τα Ε/Κ. λόγω της ευκινησίας τους και της ικανότητάς τους να κινούνται γρήγορα από τον ένα χώρο στον άλλο μπορούν να εκτελούν συγχρόνως τις μεταφορικές λειτουργίες, αλλά και εκείνες της παραλαβής. Οι λειτουργίες του τερματικού σταθμού Η παραλαβή FCL Ε/Κ (Full- Container- Load Receipts-Deliveries).
Γεμάτα Ε/Κ τοποθετούνται στο φορτηγό από το FTPL και οδηγούνται στην πύλη. Οι λειτουργίες των LCL Ε/Κ (Less- Than Container Load Operations) Τα άδεια Ε/κ που χρησιμοποιούνται στο CFS είναι συνήθως τοποθετημένα σε σασί για να γεμίσουν. Τα περισσότερα τερματικά χρησιμοποιούν μικρής δυναμικότητας περονοφόρα οχήματα, για να εκτελέσουν αυτή την εργασία, αφού δεν απαιτούνται FTPL μεγάλης δυναμικότητας. Τα άδεια Ε/Κ μεταφέρονται στο CFS από ένα τράκτορα. Όταν το φορτίο τοποθετηθεί στο Ε/Κ, αυτό επιστρέφει στον αποθηκευτικό χώρο και από εκεί το χειρίζεται το FTPL με τον ίδιο τρόπο όπως και το FCL. Οι λειτουργίες πλοίου (Vessel Operations) Τα Ε/Κ μεταφέρονται μεταξύ αποβάθρας και πλοίου με τράκτορα ή ελκυόμενο όχημα. Το FTPL παίρνει κάθε Ε/Κ εκ περιτροπής και το τοποθετεί στο ελκυόμενο όχημα του τερματικού για να μεταφερθεί στο πλοίο. Η γερανογέφυρα τοποθετεί κάθε Ε/Κ πάνω στο σασί του σταθμού και στη συνέχεια οδηγείται σε προκαθορισμένη θέση στον αποθηκευτικό χώρο. Πλεονεκτήματα- Μειονεκτήματα. Τα περονοφόρα οχήματα μπορούν να μετακινούνται εύκολα από τον ένα αποθηκευτικό χώρο στον άλλο και μπορούν να λειτουργούν οπουδήποτε στον τερματικό σταθμό. Απαιτείται μικρό κόστος συντήρησης και ο χρόνος εκτός λειτουργίας είναι ιδιαίτερα μικρός. ********************************************************************* ΤΕΡΜΑΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΦΟΡΤΟΕΚΦΟΡΤΩΣΗΣ ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΤΗ (OFF SHORE TERMINALS) Η ναυπήγηση δεξαμενόπλοιων μεγάλου τονάζ δημιούργησε την ανάγκη κατασκευής μεγάλων δυνατοτήτων λιμενικών εγκαταστάσεων. Αυτό όμως δεν ήταν πάντα εφικτό αφενός λόγω της απαίτησης μεγάλου βάθους και αφετέρου λόγω της απαίτησης μεγάλου μήκους κρηπιδωμάτων. Έτσι οδηγηθήκαμε στην κατασκευή των λεγόμενων OFFSHORE TERMINALS. Μορφές κατασκευών μακριά από την ξηρά: Προβλήτες εκτός ξηράς: Μπορούμε να πούμε ότι είναι παρόμοιες με αυτές του τερματικού πετρελαίου της ξηράς και αποτελούνται από 5 βασικά μέρη, μια πλατφόρμα φορτοεκφόρτωσης, δυο μονάδες δεστρών που έρχονται σε επαφή με το πλοίο και δυο δέστρες αποβάθρας. Το σύστημα αγκυροβολίου εκτός ακτής Single Point and Single Leg Mooring (SPM): Single point: από ένα σημείο του πλοίου φεύγουν δυο δεσίματα σε δυο δέστρες. Single leg mooring: ένας πλωτός σημαντήρας από τον οποίο ξεκινά πλωτός αγωγός ο οποίος παίρνει ή δίνει φορτίο στο πλοίο. Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας εγκατάστασης είναι: Η απευθείας παράδοση του φορτίου, χωρίς τις συμβατικές λιμενικές ευκολίες Η μικρή δαπάνη εγκατάστασης και λειτουργίας σε σχέση με τις κλασσικές προβλήτες Η μεγάλη ευελιξία στην τοποθέτηση
Η μεγάλη απορρόφηση των χτυπημάτων που γίνονται κατά τη διάρκεια της φορτοεκφόρτωσης και μπορεί να αντιστέκεται στην πολύ δυνατή θαλασσοταραχή και σε καιρικές συνθήκες που πιθανόν να προκαλούσαν εκτεταμένες ζημιές σε μια περισσότερο σταθερή εγκατάσταση. Το σύστημα αυτό λειτουργεί σε δυο τύπους: Το αγκυροβόλιο με δυο άγκυρες με σύστημα περιστροφής CALM (Catenary Anchor Leg Mooring) Το αγκυροβόλιο με μια άγκυρα SALM (Single Anchor Leg Mooring) Το σύστημα CALM είναι το επικρατέστερο. Το σύστημα αυτό τοποθετείται συνήθως σε αβαθή νερα, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και σε πιο βαθιά νερά. Το σύστημα SALM προσφέρει τα πλεονεκτήματα της μικρότερης κατασκευής για αγκυροβόλια και της μεγαλύτερης αντοχής σε χτυπήματα από το πλοίο. Τοποθετείται σε νερά βαθύτερα των 500 ποδών. Το σύστημα φορτοεκφόρτωσης πετρελαίου μακριά από την ακτή από πλοίο σε πλοίο (Lightering) Με το σύστημα αυτό τα πλοία εν κινήσει με μικρές ταχύτητες ενώνουν τους σωλήνες τους, ώστε να γίνει η μεταφόρτωση του φορτίου από το ένα πλοίο στο άλλο. Χρησιμοποιείται κυρίως για την εκφόρτωση από τα μεγάλα πλοία που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στα τερματικά της ξηράς, σε μικρότερα πλοία που μπορούν να έχουν. Αυτού του είδους ο χειρισμός ενέχει πολλούς κινδύνους τόσο για το πλοίο (περίπτωση σύγκρουσης μεταξύ τους) όσο και για το θαλάσσιο περιβάλλον (διαρροή φορτίου στη θάλασσα). Για τους λόγους αυτούς η μεταφόρτωση γίνεται σε απόσταση πολλών μιλίων από την ακτή και ο χειρισμός γίνεται με μεγάλη προσοχή.