Ο νεφρός είναι ένα όργανο που διαμορφώνει τον όγκο και τη σύσταση των σωματικών υγρών με τη διήθηση του αίματος και τις λειτουργίες της εκλεκτικής επαναρρόφησης ή απέκκρισης. Οι νεφροί εκκρίνουν νερό, άλατα και μεταβολίτες. Έτσι, λοιπόν, φέρουν έναν σημαντικό ρόλο στον έλεγχο του νερού και της ισορροπίας των ηλεκτρολυτών μέσα στο σώμα ενώ ρυθμίζουν και την ισορροπία μεταξύ οξέων και βάσεων του αίματος. Ο νεφρός εκκρίνει ορμόνες όπως: ρενίνη (για να ενεργοποιήσει το σύστημα ρενίνη-αγγειοτενσίνη-αλδοστερόνη), καλσιτριόλη (μεταβολίτης της βιταμίνης D3) και ερυθροποιητίνη (για να διεγείρει τον σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων από το μυελό των οστών). Τα άχρηστα μεταβολικά προϊόντα αφήνουν τα νεφρά ως ούρα και μεταφέρονται μέσω του ουρητήρα στην ουροδόχο κύστη στην πύελο.
Ο αριστερός νεφρός εντοπίζεται στην κοιλία ελαφρώς ψηλότερα από τον δεξιό, λόγω της παρουσίας του ήπατος στη δεξιά πλευρά. Οι νεφροί τροφοδοτούνται άμεσα με αίμα από την αορτή μέσω των νεφρικών αρτηριών. Το αίμα επιστρέφει στην κάτω κοίλη φλέβα μέσω των νεφρικών φλεβών. Σε διατομή, ο νεφρός παρουσιάζει μια ωχρή εξωτερική περιφέρεια (φλοιός) και μια σκοτεινότερη εσωτερική περιφέρεια (μυελός). Ο φλοιός και ο μυελός αποτελούνται από τους νεφρώνες. Ο νεφρώνας είναι η λειτουργική μονάδα του νεφρού. Υπάρχουν περίπου 1,3 εκατομμύρια νεφρώνες σε κάθε νεφρό. Ο νεφρώνας είναι υπεύθυνος για την υπερδιήθηση του αίματος και την επαναρρόφηση ή την απέκκριση των προϊόντων στο ακόλουθο διήθημα. Κάθε νεφρώνας αποτελείται από: Το νεφρικό σπείραμα. Μια μονάδα του νεφρού που φιλτράρει παράγοντας 125 ml/min υγρού διηθήματος από το αίμα. Εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο. Ρυθμίζει και ελέγχει την απορρόφηση της γλυκόζης, του νατρίου και άλλων ουσιών. την αγκύλη του Henle. Αυτή η περιοχή είναι αρμόδια για τη συγκέντρωση και αραίωση των ούρων με τη χρησιμοποίηση ενός δυναμικού μηχανισμού ελέγχου. Είναι αδιαπέραστη στο νερό αλλά μπορεί να αντλήσει το νάτριο έξω το οποίο ρυθμίζει στη συνέχεια την ωσμωτική πίεση των ιστών που την περιβάλλουν. Άπω εσπειραμένο σωληνάριο. Αυτή η περιοχή είναι αρμόδια για την απορρόφηση του νερού πίσω στο σώμα. Σχεδόν 99% του νερού επαναρροφάται εκ νέου αφήνοντας τα συγκεντρωμένα ούρα να ρεύσουν στο αθροιστικό σωληνάριο και ακολούθως στη νεφρική πύελο.
Οι παθήσεις του σπειράματος αποτελούν σημαντικό πρόβλημα στην κλινική πράξη. Πρόκειται για παθήσεις οι οποίες είναι ανοσολογικής αρχής (π.χ πρωτοπαθείς σπειραματονεφρίτιδες, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος) ή οφείλονται σε μεταβολικά ή αιμοδυναμικά αίτια (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση). Οι συνήθεις κλινικές εκδηλώσεις είναι το νεφρωσικό και το νεφριτικό σύνδρομο. 1)Το νεφρωσικό σύνδρομο χαρακτηρίζεται από την παρουσία οιδήματος, λευκωματουρίας, υπολευκωματιναιμίας και υπερχοληστερολαιμίας. Δηλαδή πρακτικά το σύνδρομο καθορίζεται από απώλεια πρωτεϊνών στα ούρα, μειωμένα επίπεδα της πρωτεΐνης λευκωματίνης (αλμπουμίνης) στο αίμα, συσσώρευση υγρών στο σώμα που δημιουργεί πρήξιμο και αυξημένα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα. Το νεφρωσικό σύνδρομο είναι σχετικά σπάνιο και συμβαίνει σε 1-7 ανά 100.000 άτομα το χρόνο. 2)Το νεφριτικό σύνδρομο χαρακτηρίζεται από την παρουσία αρτηριακής υπέρτασης, ολιγουρίας και ερυθρών αιμοσφαιρίων και κυλίνδρων στα ούρα (μικροσκοπικής αιματουρία και κυλινδρουρία).
Οξεία Νεφρική ανεπάρκεια. Η οξεία νεφρική ανεπάρκεια (ΟΝΑ) αποτελεί μια κατάσταση η οποία απαντάται συχνά στην κλινική πράξη. Η ΟΝΑ μπορεί να οφείλεται σε προνεφρικά (π.χ. υποογκαιμία, shock), νεφρικά (π.χ. οξεία σωληναριακή νέκρωση μετά από χρήση νεφροτοξικών φαρμάκων) και μετανεφρικά αίτια (π.χ. αποφρακτική ουροπάθεια). Τα σοβαρότερα προβλήματα που παρουσιάζουν οι ασθενείς με ΟΝΑ είναι η υπερκαλιαιμία, η υπερφόρτωση με υγρά και η ευπάθεια σε λοιμώξεις. Λόγω των προβλημάτων αυτών η αντιμετώπιση των ασθενών με ΟΝΑ πρέπει να είναι άμεση και αποτελεσματική. Ορισμένες καταστάσεις που συνοδεύονται από απώλεια του εξωκυττάριου όγκου υγρών οδηγούν σε προνεφρική οξεία νεφρική ανεπάρκεια (έμετοι, διάρροιες, εγκαύματα, υπερβολική χρήση διουρητικών κλπ). Άλλες καταστάσεις συνοδεύονταιαπό μείωση του δραστικού όγκου με αποτέλεσμα τη μειωμένη άρδευση των νεφρών και την εμφάνιση προνεφρικής ΟΝΑ (καρδιακή ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια, νεφρωσικό σύνδρομο). Η οξεία νεφρική ανεπάρκεια μετανεφρικής αιτιολογίας συνήθως οφείλεται: α) σε νεαρά αγόρια σε παρουσία συγγενών βαλβίδων ουρήθρας, β) σε ηλικιωμένους άνδρες σε υπερτροφία ή καρκίνο προστάτη (απαραίτητη η δακτυλική εξέταση), γ) σε γυναίκες σε παρουσία νεοπλασίας στην ελάσσονα πύελο(ουροδόχος κύστη, σιγμοειδές, ωοθήκες).
Απαραίτητη προϋπόθεση για την εκδήλωση ΟΝΑ είναι η βλάβη αμφοτέρων των νεφρών ή ενός μονήρους νεφρού. Η ΟΝΑ χαρακτηρίζεται από ποικίλες μεταβολικές διαταραχές και σημαντική ελάττωση του ποσού των αποβαλλομένων ούρων, μέχρι και πλήρους ανουρίας. Σε μερικές περιπτώσεις ΟΝΑ, το ποσό των αποβαλλομένων ούρων μπορεί να είναι φυσιολογικό ή και μεγαλύτερο του κανονικού. Διαταραχές Νεφρών ΤΡΕΙΣ ΦΑΣΕΙΣ ΟΞΕΊΑΣ ΝΕΦΡΙΚΗΣ ΑΝΕΠΆΡΚΕΙΑΣ Η πρώτη είναι η ολιγουρική φάση, που αποτελεί την πρώτη εκδήλωση της οξείας νεφρικής ανεπάρκειας. Τα ούρα τις πρώτες μέρες είναι περίπου 50-150 ml το 24ωρο. Η φάση αυτή μπορεί να διαρκέσει μία ημέρα ή και εβδομάδες ο μέσος όρος διάρκειάς της σε βαριές περιπτώσεις είναι 10-12 ημέρες. Η δεύτερη κλινική φάση είναι η διουρητική το ποσό των ούρων αυξάνει βαθμιαία στα 2-6 L/24ωρο. Το επίπεδο των προϊόντων του υπολοίπου αζώτου προοδευτικά πέφτει και σταθεροποιείται μέσα στα φυσιολογικά όρια. Η τρίτη είναι η φάση ανάρρωσης. Μπορεί να διαρκέσει από 6-12 μήνες. Κατά τη διάρκειά της η νεφρική λειτουργία αποκαθίσταται. Η πρόγνωση της οξείας νεφρικής ανεπάρκειας εξαρτάται από τη διάρκεια της ολιγουρικής φάσης, τη βαρύτητα της υποκείμενης αιτίας, την πορεία της νόσου και το ρυθμό παραγωγής ουρίας.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Δίαιτα με μειωμένο λεύκωμα (ανώτερης βιολογικής αξίας), πλούσια σε υδατάνθρακες (τουλάχιστον 100g) και λίπος, για ελάττωση του ενδογενούς καταβολισμού των πρωτεϊνών και πρόληψη κέτωσης. Ακόμη, η δίαιτα είναι φτωχή σε κάλιο και νάτριο. Υγρά 400 ml συν την ποσότητα όλων των αποβαλλόμενων υγρών το προηγούμενο 24ωρο. Η κατανομή τους να αφεθεί στον άρρωστο. Αναγνώριση και αναφορά σημείων λοίμωξης. Για αποφυγή μυϊκής ατροφίας και απώλειας μυϊκού τόνου, ασκήσεις παθητικές και ενεργητικές. Αποφυγή τραυματισμών. Κομμένα νύχια. Μαλακή βούρτσα δοντιών, λεπτές βελόνες ενέσεων.
Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια 1. Ορισμός - Συχνότητα - Αιτιολογία -Παθογένεια Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (ΧΝΑ) είναι η προοδευτική, γενικά μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας που προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η μείωση της νεφρικής λειτουργίας μπορεί να προσδιοριστεί ως ελάττωση του ρυθμού σπειραματικής διηθήσεως (GFR) δηλαδή του συνόλου του υπερδιηθήματος που περνά από το αίμα στον αυλό των σωληναρίων στη μονάδα του χρόνου. Οι φυσιολογικές τιμές του GFR, όπως μετράται με τις συνήθεις μεθόδους καθάρσεως της κρεατινίνης είναι για τους άνδρες 85-125 ml/min/1,73m2 και για τις γυναίκες 75-115 ml/min/1,73m2. Η προοδευτική μείωση της νεφρικής λειτουργίας δίνει τη δυνατότητα στο νεφρώνα να προχωρήσει σε προσαρμοστικές μεταβολές του νεφρώνα και έτσι η ΧΝΑ μπορεί να διαδράμει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς ιδιαίτερα συμπτώματα. Οι κυριότερες παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν ΧΝΑ είναι τα πρωτοπαθή νεφρικά νοσήματα (σπειραματοπάθειες, διάμεσες νεφροπάθειες), οι συστηματικές παθήσεις (αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, κολλαγονώσεις κ.λ.π.) και οι συγγενείς νεφρικές παθήσεις (πολυκυστική νόσος των νεφρών, σύνδρομο Alport κ.λ.π.). Η χρόνια σπειραματονεφρίτιδα αποτελεί στην Ελλάδα την προεξάρχουσα αιτία τελικού σταδίου ΧΝΑ (ΤΣΧΝΑ) και ακολουθούν η άγνωστη νεφροπάθεια, η χρόνια διάμεση νεφροπάθεια και η διαβητική νεφροπάθεια. Στην Ευρώπη, η χρόνια σπειραματονεφρίτιδα αποτελεί την πρώτη αιτία ΤΣΧΝΑ και ακολουθούν η χρόνια διάμεση νεφροπάθεια, η άγνωστη νεφροπάθεια και η διαβητική νεφροπάθεια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής η διαβητική νεφροπάθεια είναι αίτιο ΤΣΧΝΑ στο ένα τρίτο περίπου των ασθενών και ακολουθούν η υπερτασική σπειραματοσκλήρυνση, η χρόνια σπειραματονεφρίτιδα και η άγνωστη νεφροπάθεια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, αφού κάθε πάθηση μπορεί να εξελίσσεται με διαφορετικό ρυθμό, η σχετική συχνότητα της στους ασθενείς σε ΤΣΧΝΑ δεν αντανακλά υποχρεωτικά και τη σχετική συχνότητα στους ασθενείς πριν το ΤΣΧΝΑ, που αποτελούν και την μεγάλη πλειοψηφία.ανεξάρτητα από το γεγονός ότι συχνά η υποκείμενη νόσος δεν είναι θεραπεύσιμη, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η χρόνια επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας μπορεί σε σημαντικό βαθμό να οφείλεται σε δευτερογενείς παράγοντες μη σχετιζόμενους με την αρχική νόσο. Σημαντικότεροι θεωρούνται, η συστηματική και η ενδοσπειραματική υπέρταση, η πρωτεϊνουρία, η φλεγμονή του διάμεσου ιστού, η αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών και φωσφόρου, η υπερλιπιδαιμία κ.α. Η κύρια παθολογοανατομική εκδήλωση της δράσεως αυτών των παραγόντων είναι η εστιακή σπειραματοσκλήρυνση. Η αρχική απώλεια νεφρώνων ακολουθείται από υπερλειτουργία των υπολοίπων, λόγω μεγαλύτερης ελαττώσεως του τόνου του προσαγωγού αρτηριδίου, με συνέπεια την αύξηση της ενδοσπειραματικής πιέσεως και του ποσού του υπερδιηθήματος που παράγεται από τους υγιείς νεφρώνες. Η αντιρροπιστική αυτή υπερλειτουργία τείνει να μειώσει την έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας, αλλά τελικά αποδεικνύεται βλαπτική για τους εναπομείναντες υγιείς νεφρώνες, αφού οδηγεί σε υπερτροφία του σπειράματος, προοδευτική πρωτεϊνουρία, υπερπλασία του μεσαγγείου και τελικά σπειραματοσκλήρυνση.
Κλινικά η ΧΝΑ μπορεί να παρουσιαστεί με χιλιάδες μορφές και συχνά οι δευτερογενείς εκδηλώσεις της θεωρούνται λανθασμένα ως πρωτογενή προβλήματα των συστημάτων που επηρεάζονται. Συνήθη παραδείγματα είναι, η νεφροπαρεγχυματική υπέρταση να θεωρείται ιδιοπαθής, τα γαστρεντερικά συμπτώματα της ουραιμίας να αποδίδονται σε ελκοπάθεια και η αναιμία σε άλλα αίτια. Η αδυναμία των νεφρών στην προχωρημένη ΧΝΑ να διατηρήσουν σταθερό το εσωτερικό περιβάλλον, προκαλεί αναπόφευκτα σημεία και συμπτώματα από όλα τα συστήματα, συχνά όμως σε άλλοτε άλλο βαθμό στους διάφορους ασθενείς. Είναι αξιοσημείωτο ότι μια μικρή μόνο μειοψηφία των ασθενών με ΧΝΑ παρουσιάζεται με συγκεκριμένα νεφρικά ενοχλήματα, ενώ αντίθετα η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών με συγκεκριμένα ενοχλήματα από το ουροποιητικό σύστημα δεν έχει χρόνια νεφρική νόσο. Όταν οι ασθενείς με ΧΝΑ παρουσιάσουν γενικά συμπτώματα και συγκεκριμένες εξωνεφρικές διαταραχές συνήθως έχει χαθεί τουλάχιστον το 75% της νεφρικής λειτουργίας. Τι μπορεί να έχει... 1)Υδατοηλεκτρολυτκές Διαταραχές. 2)Νεφρική Οστεοδυστροφία. 3)Μεταβολικές Διαταραχές. 4)Διαταραχές των Ενδοκρινών Αδένων. 5)Νευρολογικές Διαταραχές. 6)Δερματολογικές Εκδηλώσεις. Το δέρμα των ουραιμικών ασθενών εμφανίζει σημαντικές διαταραχές. Αυτό οφείλεται στο συνδυασμό της αναιμίας, των διαταραχών της αιμοστάσεως (εκχυμώσεις και αιματώματα), των εναποθέσεων ασβεστίου και του δευτεροπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού (κνησμός, εκδορές), την αφυδάτωση και γενικά τα αποτελέσματα της κακής διατροφής. Η χαρακτηριστική ωχροκιτρίνη χροιά του δέρματος των ουραιμικών αντικατοπτρίζει το συνδυασμό της επιδράσεως της αναιμίας και της εναποθέσεως ποικίλων χρωστικών μεταβολιτών, των ουροχρωμάτων. Στην προχωρημένη νεφρική ανεπάρκεια, η συγκέντρωση της ουρίας στον ιδρώτα μπορεί να φτάσει σε υψηλά επίπεδα και έτσι μετά την εξάτμιση είναι δυνατόν να παραμείνει μία λεπτή άσπρη σκόνη, ο ονομαζόμενος "ουραιμικός πάγος". Εναποθέσεις ασβεστίου παρουσιάζονται στον κερατοειδή και προκαλούν ταινιοειδή κερατοπάθεια ή στον επιπεφυκότα, με αποτέλεσμα υπεραιμία και ερυθρότητα των οφθαλμών. 7)Αιματολογικές Διαταραχές. 8)Εκδηλώσεις από το Κυκλοφορικό. 9)Γαστρεντερικές Διαταραχές.