Ανάγνωση ιστοριών και παραμυθιών Ευφημία Τάφα
Παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχή έκβαση της ανάγνωσης μιας ιστορίας Χρονική στιγμή της ανάγνωσης (πότε) Το είδος του κειμένου (τι) Η «γωνιά» της τάξης (που) Το μέγεθος της ομάδας των παιδιών (σε ποιους) Ποιότητα και έκταση συζήτησης (πώς)
Η επιλογή και ο σωστός συνδυασμός των παραγόντων για την επιτυχή έκβαση της ανάγνωσης μιας ιστορίας εξαρτώνται από τον στόχο τον οποίο θέλουμε να επιτύχουμε με τη δραστηριότητα αυτή.
Στόχοι Ανάπτυξη φαντασίας Συναισθηματική ανάπτυξη Νοητική ανάπτυξη Γλωσσική ανάπτυξη Καλλιέργεια των δεξιοτήτων του γραπτού λόγου
Χρονική στιγμή της ανάγνωσης Οποιαδήποτε ώρα κατά τη διάρκεια του ημερήσιου προγράμματος.
Είδη βιβλίων Εικονογραφημένα βιβλία Η εικονογράφηση συνοδεύει και συμπληρώνει το κείμενο του βιβλίου Καλύπτουν μια ευρεία θεματολογία Φανταστικές ιστορίες Ρεαλιστικές ιστορίες
Είδη βιβλίων Εικονογραφημένα βιβλία εννοιών Απευθύνονται συνήθως στα μικρά παιδιά. Στα περισσότερα βιβλία προσδιορίζεται με σαφήνεια το θέμα, αλλά δεν διαθέτουν πλοκή. Κάθε σελίδα περιλαμβάνει μια εικόνα, η οποία συνοδεύεται από πολύ μικρό κείμενο ή μία φράση.
Είδη βιβλίων Παραδοσιακή λογοτεχνία Παιδικά τραγούδια Μύθοι Σύγχρονα παραμύθια Ιστορίες που αποτελούν μέρος της πολιτιστικής παράδοσης διαφόρων χωρών.
Ποίηση Είδη βιβλίων Αποτελεί ένα από τα πιο παραμελημένα είδη στην παιδική λογοτεχνία Μεγάλα Βιβλία (Big Books)
Το είδος του κειμένου επηρεάζει: τη μεθοδολογική προσέγγιση της ανάγνωσης, το επίπεδο της γνωστικής εμπλοκής των παιδιών στη συζήτηση, τα οφέλη που μπορούν τα παιδιά να αποκομίσουν από την ανάγνωση μιας ιστορίας.
«Γωνιές» της τάξης για την ανάγνωση μιας ιστορίας «Γωνιά» της συζήτησης «Γωνιά» της βιβλιοθήκης
Μέγεθος της ομάδας των παιδιών Καθορίζει τον βαθμό αλληλεπίδρασης μεταξύ των παιδιών. Ανάγνωση σε ολιγομελείς ομάδες παιδιών: ενθαρρύνει τη λεκτική αλληλεπίδραση μεταξύ των παιδιών, προάγει την κατανόηση του κειμένου από τα παιδιά, οι εκπαιδευτικοί έχουν περισσότερες δυνατότητες, ώστε να παρακολουθούν και να αξιολογούν τις αντιδράσεις των παιδιών. Ανάγνωση στο σύνολο της τάξης: η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από τη σωστή οργάνωση της συζήτησης πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ανάγνωση της ιστορίας.
Μεθοδολογικές προσεγγίσεις της ανάγνωσης των ιστοριών Ανάγνωση-παράσταση Αλληλεπιδραστική ανάγνωση Κάθε μεθοδολογική προσέγγιση εξυπηρετεί τους δικούς της στόχους.
Χαρακτηριστικά: Ανάγνωση-παράσταση Μη διακοπτόμενη ανάγνωση του κειμένου. Πραγματοποίηση της συζήτησης πριν και κυρίως μετά την ανάγνωση. Αισθητικός τρόπος ανάγνωσης (επιτονισμός δραματοποίηση). Το κείμενο (η ιστορία) αντιμετωπίζεται ως αδιάσπαστο σύνολο. Ευρείες συζητήσεις που ακολουθούν την ανάγνωση του κειμένου όπου τα παιδιά επανοικοδομούν τα γεγονότα της ιστορίας.
Αλληλεπιδραστική ανάγνωση Χαρακτηριστικά: Διακοπτόμενη ανάγνωση. Ενθάρρυνση της ενεργητικής λεκτικής συμμετοχής των παιδιών κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Τα παιδιά: Κάνουν ανασκόπηση των γεγονότων της ιστορίας. Προβάλλουν εναλλακτικές λύσεις και κάνουν προβλέψεις σχετικά με την πλοκή της ιστορίας. Αξιολογούν τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών. Εκφράζουν τα προσωπικά τους συναισθήματα. Σταδιακή μεταφορά στα παιδιά της πρωτοβουλίας για τη διεξαγωγή της συζήτησης. Εφαρμογή της τακτικής της «σκαλωσίας» (διευρύνονται οι ιδέες των παιδιών, διευκρινίζονται και επεκτείνονται οι πληροφορίες του κειμένου.
Ερωτήσεις Ανοιχτού τύπου ερωτήσεις: Πώς και γιατί. Πρόβλεψης. Σύνδεσης αναγνώστη-κειμένου Αξιολόγησης. Ερωτήσεις που ζητούν από τα παιδιά να καταλήξουν σε συμπεράσματα.
Κλειστού τύπου ερωτήσεις: Ναι/όχι. Περιγραφή αντικειμένων. Ανάκληση (πότε, πού, ποιος, τι έκανε, τι είπε). Συμπλήρωση φράσης. Διαζευκτικές ερωτήσεις.
Δομή ιστοριών Τα παιδιά μέσω της ακρόασης ή της ανάγνωσης ιστοριών στο οικογενειακό ή σχολικό τους περιβάλλον αρχίζουν σταδιακά να οικοδομούν το δομικό σχήμα (story structure) των ιστοριών, το οποίο είναι γνωστό ως Γραμματική των ιστοριών (Story Grammar). Η διδασκαλία των δομικών στοιχείων μιας ιστορίας βοηθάει τα παιδιά να κατανοήσουν την ιστορία
Δομικά στοιχεία ιστορίας Πλαίσιο (τόπος, χρόνος, πρωταγωνιστές) Θέμα (αρχικό γεγονός που σηματοδοτεί την εξέλιξη ή ο βασικός στόχος που καλείται να επιτύχει ο κεντρικός πρωταγωνιστής) Πλοκή (οι πράξεις στις οποίες προβαίνει ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας για την επίτευξη του βασικού του στόχου) Επίλυση (η επίτευξη του στόχου ή η επίλυση του προβλήματος της ιστορίας από τον κεντρικό ήρωα) Δίδαγμα (ο τρόπος λήξης της ιστορίας - τελικό συμπέρασμα της ιστορίας)
Διαφορές στη δομή των ιστοριών ΑΠΛΗ ΔΟΜΗ Πλαίσιο - Αρχικό γεγονός Εξέλιξη Επίλυση ΣΥΝΘΕΤΗ ΔΟΜΗ Δύο πλαίσια (κατάσταση ανταγωνισμού μεταξύ των δύο κεντρικών πρωταγωνιστών) Αρχικό γεγονός Δύο παράλληλες εξελίξεις (σύνθετη σειρά ενεργειών, που προκαλούνται από την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο κεντρικών πρωταγωνιστών) Επίλυση
Αναδιήγηση Η αναδιήγηση είναι μια δραστηριότητα που διεξάγεται μετά την ανάγνωση του κειμένου, όπου το παιδί διηγείται ό,τι θυμάται από την ιστορία που διάβασε ή άκουσε. Στηρίζεται σε τρεις παράγοντες: στο σύνολο των πληροφοριών που το παιδί ανακαλεί από το κείμενο της ιστορίας, στο σύνολο των νέων πληροφοριών με τις οποίες το παιδί εμπλουτίζει την αναδιήγησή του, στο τρόπο που αυτές οι πληροφορίες οργανώνονται και δομούνται σε μια μοναδική αφήγηση, η οποία επιτυγχάνει να μεταβιβάσει το νόημα του κειμένου.
Παράγοντες που επηρεάζουν την αναδιήγηση Ηλικία Μνήμη Επίπεδο παραγωγικού λόγου Εμπειρία του παιδιού στην αναδιήγηση αφηγηματικών κειμένων Διαφορές στην αφηγηματική παράδοση του κοινωνικοπολιτισμικού περιβάλλοντος τους παιδιού.
Εξάσκηση για την αναδιήγηση στο πλαίσιο της ανάγνωσης και συζήτησης μιας ιστορίας Πριν την αναδιήγηση: τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι θα αναδιηγηθούν την ιστορία. Σημαντικές οι ερωτήσεις πρόβλεψης πριν και κατά τη διάρκεια ανάγνωσης του κειμένου Πριν την ανάγνωση: ερωτήσεις με βάση τον τίτλο και το εξώφυλλο του βιβλίου Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης: ενθάρρυνση και ανατροφοδότηση με βάση τις εικόνες του βιβλίου.
Ατομική αναδιήγηση. Αναδιήγηση σε μικρές ομάδες. Συνεργατική αναδιήγηση στο σύνολο της τάξης. Δραματοποίηση ιστορίας ή ενός τμήματός της. Τα παιδιά υποδύονται ρόλους και μαθαίνουν το σενάριο. Μαγνητοφώνηση αναδιήγησης.
Καθοδηγούμενη αναδιήγηση. Αν το παιδί δεν μπορεί να αναδιηγηθεί την ιστορία ή η αναδιήγησή του στερείται διαδοχικής συνέχειας των γεγονότων, τότε καθοδηγούμε την αναδιήγηση βήμα προς βήμα. Μια φορά και έναν καιρό ήταν Για ποιόν μιλούσε η ιστορία; Πότε ξεκίνησε η ιστορία; (νύχτα, μέρα, εποχή) Πού διαδραματίστηκε η ιστορία; Ποιο ήταν το κύριο πρόβλημα του πρωταγωνιστή της ιστορίας; Πώς προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα; Τι έκανε (πρώτο, δεύτερο, τρίτο κτλ) Πώς λύθηκε το πρόβλημα; Πώς τελείωσε η ιστορία;
Σημασία της αναδιήγησης Αποτελεί αποτελεσματική μέθοδο: Για τη βελτίωση του προφορικού λόγου Για τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου Για την ενίσχυση της κατανόησης του κειμένου. Για την αξιολόγηση της κατανόησης του κειμένου.
Βοηθητικά μέσα για την εξάσκηση των παιδιών στην αναδιήγηση Σχεδιάζουμε τον «χάρτη της ιστορίας». Κάθε κομμάτι του χάρτη αντιπροσωπεύει και ένα δομικό στοιχείο της ιστορίας. Χρησιμοποιούμε τις εικόνες του βιβλίου. Ζωγραφίζουμε εικόνες. Χρησιμοποιούμε κούκλες, όπως κούκλες κουκλοθεάτρου.