καρδιοπροστασία; Είναι απαραίτητη η εξωγενής φαρμακευτική χορήγηση; Βογιατζής Ιωάννης Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Βέροιας

ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα Ποιος είναι ο ρόλος τους στην καρδιοπροστασία; Είναι απαραίτητη η εξωγενής φαρμακευτική χορήγηση; Βογιατζής Ιωάννης Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Βέροιας

Κύριο μέλημα του ανθρώπου ήταν και είναι η διατήρηση της καλής υγείας του. Είναι κάτι που θέλουμε όλοι μας, αλλά δεν δίνουμε την προσοχή που χρειάζεται. Συνήθως τρέχουμε στους γιατρούς αφ ότου εμφανισθεί το πρόβλημα και δεν δίνουμε τη δέουσα προσοχή στην πρόληψη των προβλημάτων.

Eίμαστε ότι τρώμε, ότι πίνουμε και ότι σκεφτόμαστε! Σημασία της διατροφής μας στην υγεία μας.

Θρεπτικές Ουσίες Τροφών Τι είναι τροφή τροφή στερεό ή υγρό το οποίο όταν καταπίνεται, δίνει ενέργεια ή πρώτη ύλη για ανάπτυξη και συντήρηση ή ουσίες που ρυθμίζουν διάφορες λειτουργίες στον οργανισμό Τι περιέχουν οι τροφές τροφές πρωτεΐνες, σάκχαρα, λίπη, άλατα, βιταμίνες

Ιδιότητες Λιπιδίων Είναι ετερογενής ομάδα ενώσεων, ταξινομούνται μαζί γιατί παρουσιάζουν κοινές ιδιότητες Τα λίπη είναι στερεά στη κοινή θερμοκρασία, υγρά με θέρμανση Έλαια υγρά (ακόρεστα λιπαρά οξέα) Αδιάλυτες ενώσεις στο νερό Διαλυτές σε αιθέρα, βενζίνη Πηγή ενέργειας οργανικά διαλύματα

Λίπη Ταξινόμηση Λιπαρά οξέα κορεσμένα, μονοακόρεστα, πολυακόρεστα ανάλογα με το βαθμό κορεσμού και την παρουσία διπλών δεσμών βραχείας, μέσης, μακράς αλύσου ανάλογα με τον αριθμό (μήκος αλύσου ) ατόμων άνθρακα βραχείας, μέσης (C 6 -C 12 ), μακράς (C 16 -C 18 ) Απαραίτητα (δεν τα συνθέτει ο οργανισμός, πρόσληψη μόνο μέσω τροφής) λινελαικό / α-λινολενικό

Τα λιπαρά οξέα

Η δομή των λιπαρών οξέων

Essential Fatty Acids Απαραίτητα στη δόμηση ανθρώπινων κυτταρικών δομών, όπως η κυτταρική μεμβράνη. Δεν παράγονται, προσλαμβάνονται με τις τροφές. Απαραίτητα για την υγιεινή ύπαρξη Τροφική αλυσίδα μεταβολισμός για παραγωγή άλλων ουσιών

Essential Fatty Acids Τύποι Omega-3 - omega-6 Omega, the last Greek letter:, -3, -6-3: Linolenic acid (18:3), EPA (20:5), DHA (22:6) -6: Linoleic acid (18:2) ARA (20:4) Ratio: -3: 3: -66 = 5:1

Σύνθεση των εικοσανοειδών από Ω3 και Ω6 λιπαρά οξέα

Διαιτητικές πηγές Omega-6 ελαιόλαδο, ηλιέλαιο,, safflower, αραβοσιτέλαιο, σόγια, φυστίκια, σπόροι-fed animals Omega-3 Πράσινα λαχανικά, λιναρόσπορος,, canola oil, καρυδέλαιο, ψάρια oil, φύκια, χόρτα-fed animals 2010 Fitzgerald Health Education Associates, Inc.

Ισορροπία Θρομβωτικά Αγγειοσύσπαση Προ-φλεγμονώδη Συσσώρευση αιμοπεταλίων Anti-Θρομβωτικά Αγγειοδιαστολή Αντιφλεγμονώδη Ελαττωμένη Συσσώρευση αιμοπεταλίων Omega-6 1:1 Omega-3 Docosahexaenoic acid Eicosapentaenoic acid 2010 Fitzgerald Health Education Associates, Inc. 14

Dr. Paul Dudley White Eminent cardiologist, pioneer in electrocardiograms Wrote twelve books and more than 700 scientific articles. Author of the famous text Heart Disease (1931) - classic in the field Cardiologist to President Eisenhower

"See here, I began my practice as a cardiologist in 1921 and never saw a myocardial infarction patient until 1928. Back in the MI-free days before 1920, the fats were butter, whole milk and lard, and I think we would all benefit from the kind of diet that we had when no one had ever heard of corn oil." http://www.spacedoc.net/heart_disease_carbohydrate.htm

Οι Ινουί της Γροιλανδίας

Τα εικοσανοειδή, είναι από τις πιο ισχυρές ορμόνες και συντίθενται απ όλατακύτταρα του υλικού μας σώματος. Δεν υπάρχει δηλ. ένας αδένας, όπως είναι ο θυρεοειδής αδένας, οι ωοθήκες, το πάγκρεας κ.λ.π. που να παράγει τα εικοσανοειδή. Το κάθε κύτταρο είναι και ένας «αδένας», για την παραγωγή αυτών των ορμονών, γι αυτό και λέγονται αυτοκρινείς ορμόνες.

Τα εικοσανοειδή είναι παράγωγα των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων με είκοσι άτομα άνθρακα, γι αυτό και λέγονται έτσι, από τη ελληνική λέξη είκοσι και δρουν σαν βιοχημικοί μεσολαβητές για τη μετάδοση των κυτταρικών ερεθισμάτων από τη μεμβράνη στο εσωτερικό του κυττάρου. Εκκρίνονται δηλαδή από κάθε κύτταρο, με σκοπό να ελέγχουν το εξωτερικό περιβάλλον και να αναφέρουν στο κύτταρο τι συμβαίνει σ αυτό το περιβάλλον.

Η παραγωγή των καλών και κακών εικοσανοειδών, ξεκινάει από το λινολεϊκό οξύ, ένα ω-6 λιπαρό οξύ, που βρίσκεται σε κάθε φαγητό. Μάλιστα όσο μεγαλύτερη η περιεκτικότητα του φαγητού σε λίπος, τόσο περισσότερο λινολεϊκό περιέχει. Με την επίδραση του ενζύμου δέλτα-6-δεσατουράση, μετατρέπεται το λινολεϊκό, σε γ-λινολενικό (με 20 άτομα άνθρακα) και αυτό στη συνέχεια σε δίχομο γάμα λινολενικό (DGLA). Απότοσημείοαυτό αρχίζει ο διαχωρισμός καλών και κακών εικοσανοειδών. Το DGLA είναι η πρόδρομος ουσία για την παραγωγή καλών εικοσανοειδών. Με την παρουσία όμως του ενζύμου δέλτα -5- δεσατουράση, μετατρέπεται σε αραχιδονικό όξύ (ΑΑ), την πρόδρομο ουσία για τα κακά εικοσανοειδή.

Όσο περισσότερο (ΑΑ) παράγεται τόσο περισσότερα κακά εικοσανοειδή θα έχουμε, δηλ. φλεγμονές και μειωμένη ροή του αίματος στα αγγεία, με όλες τις συνέπειες που έχει αυτό. Όσο λιγότερο (ΑΑ) έχουμε, η ισορροπία μετατοπίζεται προς τα καλά εικοσανοειδή, δηλ. καλλίτερη αιμάτωση, λιγότερες φλεγμονές, λιγότερος πόνος, καλλίτερη αντιμετώπιση λοιμώξεων, γιατί έχουν αντιϊκή δράση και γενικότερα ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Το εικοσιπεντανοϊκό οξύ (ΕΡΑ), αναστέλλει τη δράση του ενζύμου δέλτα -5- δεσατουράση. Το εικοσιπεντανοϊκό οξύ (ΕΠΑ) είναι ένα ω-3 λιπαρό οξύ, που συντίθεται στον οργανισμό, αλλά που κυρίως υπάρχει στις τροφές και ιδιαίτερα στα ψάρια και φυσικά το ιχθυέλαιο. Η ποσότητα του, ρυθμίζει την αναλογία καλών και κακών εικοσανοειδών, διότι αναστέλλοντας το ένζυμο δέλτα -5- δεσατουράση, μειώνει την παραγωγή ΑΑ και συνεπώς την παραγωγή κακών εικοσανοειδών και ευνοείται η μετατροπή του DGLA, σε καλά εικοσανοειδή.

Τη δραστηριότητα της δέλτα -5- δεσατουράσης, ελέγχουν οι ορμόνες γλυκαγόνη και ινσουλίνη. Η γλυκαγόνη αναστέλλει τη δράση του ενζύμου, ενώ η ινσουλίνη το ενεργοποιεί. Η μεγάλη λήψη υδατανθράκων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη, όπως είναι τα παράγωγα με άσπρη ζάχαρη, αλεύρι κ.λ.π. προκαλούν απότομη και μεγάλη έκκριση ινσουλίνης, που με τη δράση της στο ένζυμο δέλτα -5- δεσατουράση βοηθάει την παραγωγή κακών εικοσανοειδών.

Γι αυτό προτιμάτε υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, δηλ. σαλάτες, χόρτα και φρούτα, που εμποδίζουν την απότομη είσοδο σακχάρου στο αίμα και συνεπώς την απότομη και μεγάλη έκκριση ινσουλίνης, με τα προβλήματα που αναφέρονται πιο πάνω.

Δενυπάρχουνστηνπραγματικότηταόμωςκαλάκαικακά εικοσανοειδή. Γιατί και τα δύο είναι απαραίτητα για την καλή λειτουργία του οργανισμού. Έχουν απλώς αντίθετες δράσεις. Π.χ. τα κακά εικοσανοειδή συμβάλλουν στην σύσπαση των αγγείων, αυξάνουν την πηκτικότητα του αίματος και ευθύνονται για τη δημιουργία του θρόμβου. Αυτό είναι εντελώς απαραίτητο για να σταματήσει μια αιμορραγία μετά από κάποιο τραυματισμό, αλλά είναι πολύ επικίνδυνο, όταν συμβάλλουν στη δημιουργία θρόμβου μέσα στα αγγεία και κατά συνέπεια συντελούν στη δημιουργία εμφραγμάτων αν ο θρόμβος καταλήξει στην καρδιά ή εγκεφαλικού αν πάει στο κεφάλι.

Αντίθετα τα καλά εικοσανοειδή ασκούν ακριβώς την αντίθετη δράση, δηλ. αυξάνουν την ρευστότητα του αίματος, τη διαστολή των αγγείων κ.λ.π. που σημαίνει βοηθούν στην πρόληψη των εμφραγμάτων, των καρδιαγγειακών επεισοδίων γενικότερα, αλλά η υπερβολική τιμή τους μπορεί να προκαλέσει αιμορραγίες.

Ο συνήθης τρόπος διατροφής μας σήμερα, ευνοεί την αύξηση της ποσότητας του ΑΑ, πού κατ επέκταση οδηγεί στην αύξηση των κακών εικοσανοειδών που ευθύνονται για τις φλεγμονές, τα προβλήματα του νευρικού συστήματος, την αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακών επεισοδίων και άλλων προβλημάτων. Γι αυτό και τα ονόμασαν κακά εικοσανοειδή.

1. Η υπερβολική λήψη θερμίδων με το φαγητό 2. Η υπερβολική κατανάλωση υδατανθράκων, όπως ψωμιά, γλυκά 3. Η υπερβολική λήψη κεκορεσμένων λιπαρών οξέων και 4. Η υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος.

Ποιά διατροφή ευνοεί την παραγωγή καλών εικοσανοειδών και επομένως τη μείωση των φλεγμονών, του κινδύνου καρδιαγγειακών επεισοδίων και άλλων προβλημάτων; Τα άφθονα λαχανικά, το ψάρι, τα φρούτα, το ελαιόλαδο και το σημαντικότερο η σωστή αναλογία υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λίπους στα καθημερινά μας γεύματα.

Πολύ σοφά ο Ιπποκράτης είπε: να είναι η τροφή σου το φάρμακο σου και φάρμακο σου η τροφή σου. Δεν ξέρουμε αν γνώριζε τα εικοσανοειδή η μίλησε εμπειρικά, αλλά ήταν απόλυτα σωστός.

ω-3 λιπαρά οξέα ω H 3 C α COOH C18:3 ω-3 -Linolenic H 3 C COOH C20:5 ω-3 Eicosapentaenoic (EPA) H 3 C COOH C22:6 ω-3 Docosahexaenoic (DHA)

Τι είναι το DHA; Είναι ένα άλλο ω-3 λιπαρό οξύ και αποτελεί το βασικό συστατικό του λίπους του εγκεφάλου. Περισσότερο από το 60% του καθαρού βάρους του εγκεφάλου είναι λίπος. Το DHA, είναι απαραίτητο για την κατασκευή του νευρικού ιστού και βοηθάει τις λειτουργίες του νευρικού μας συστήματος. Γι αυτό τα ιχθυέλαια βοηθούν την μνήμη, την κατάθλιψη, την ικανότητα συγκέντρωσης και πολλά άλλα.

Ανήκουν στην κατηγορία των λιπαρών οξέων που δεν μπορεί να παράγει το σώμα μας. Τα 3 είδη λιπαρών οξέων που είναι γνωστά είναι: ALA - Αλφα λινολεϊκο οξύ βρίσκεται σε λιναρόσπορο, φυτοπλανγκτόν, φύκια ΕΡΑ - εικοσαπεντανοϊκό οξύ DHA - δεκαεξανοϊκο οξύ Ονομάζονται ιχθυέλαια και βρίσκονται κυρίως σε λιπαρά ψάρια όπως σκουμπρί, σολωμός, ρέγκα, φρεσκος τόννος, σαρδέλες

Τα συμπτώματα έλλειψης των απαραίτητων λιπαρών οξέων είναι: - Κόπωση - Σκληροδερμία - Εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος - Γαστρεντερικές διαταραχές - Καθυστέρηση στην ανάπτυξη - Ψυχικές διαταραχές - Στειρότητα Πιο σοβαρά: - Καρδιαγγειακά νοσήματα - Αρθρίτιδα - Άσθμα

Τα Ω3 λιπαρά οξέα στην τροφική αλυσίδα. Πως μπορούν να μας βοηθήσουν στην πρόληψη των καρδιαγγειακών;

Παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων Αναστρέψιμοι παράγοντες - Αυξημένες τιμές λιπιδίων - υψηλη ολική χοληστερόλη - υψηλή LDL - χαμηλή HDL - υψηλά τριγλυκερίδια Μη αναστρέψιμοι παράγοντες - Ηλικία - Φύλο - Κληρονομικότητα - Υπέρταση - Τρόπος Ζωής - κακές διατροφικές συνήθειες - παχυσαρκία - κάπνισμα - χαμηλή δραστηριότητα

Η συνεισφορά επιλεγμένων παραγόντων στον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα 60 50 56% 56% 49% 49% 40 30 20 31% 31% 22% 22% 10 0 Υψηλή χοληστερόλη υπέρταση Χαμηλή κατανάλωση φρούτων & λαχανικών Χαμηλή δραστηριότητα Mackay and Mensah, The atlas of heart disease and stroke, WHO 2004

Relative Risk of Sudden Cardiac Death and Blood Omega-3 3 Levels: Physicians' Health Study Relative Risk 1 0.8 0.6 0.4 0.2 90% reduction in risk p for trend = 0.001 0 Mean: 1 2 3 4 Blood Omega-3 FA (%) by Quartile 3.58 4.76 5.63 6.87 Albert CM et al. N Engl J Med 2002:346:1113-1118.

Saving Lives Post-MI: ω-3 fatty acids and the GISSI-Prevenzione Trial GISSI = Gruppo Italiano per lo Studio della Sopravvivenza nell Infarto miocardico In >11,000 patients with recent MI, long-term (~3.5 years) treatment with highly purified omega-3 PUFAs (1 g/day) GISSI-Prevenzione Investigators. Lancet 1999;354:447-455.

GISSI-Prevenzione Trial: Primary Endpoint Results Control Omega-3 Risk P-value PUFAs reduction All-cause mortality, 14.8% 12.6% 16% 0.02 non-fatal MI and non-fatal stroke CV mortality, 11.7 9.4% 20% 0.006 non-fatal MI and non-fatal stroke GISSI-Prevenzione Investigators. Lancet 1999;354:447-455; Marchioli R et al. Eur Heart J Suppl 2001;3(Suppl D):D85- D97.

GISSI-Prevenzione: Time Course of Clinical Events >11,300 post-mi patients were given usual care with or without 850 mg EPA+DHA for 3.5 years Total mortality reduced by 28% (p=0.027) Probability 1.00 0.99 0.98 0.97 0.96 0.95 Days 0.59 (0.36 0.97) p=0.037 0.72 (0.54 0.96) p=0.027 n-3 PUFA Control 0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 Sudden death reduced by 47% (p=0.0136) Probability 1.00 0.99 0.98 0.97 0.96 Days 0.47 (0.22 0.99) p=0.048 0.95 0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 Marchioli R et al. Circulation 2002;105:1897-1903. 0.53 (0.32 0.88) p=0.0136 n-3 PUFA Control

JELIS study: Lancet 2007;367

Japan EPA Lipid Intervention Study (JELIS) Cumulative Incidence of Major Coronary Events (%) 4 3 2 1 Control EPA 19% Hazard ratio = 0.81 (0.69 0.95) p = 0.011 0 0 1 2 3 4 5 Years 18,645 Japanese (70% women, mean age 61 years) randomized to statin alone or statin + EPA (1.8 g/d) and followed for 5 years JELIS study: Lancet 2007;367

Risk of Total Mortality Due to Intake of Fish or Fish Oil in Randomized Clinical Trials Mozaffarian, D. et al. JAMA 2006;296:1885-1899.

Relationship Between Intake of Fish or Fish Oil and Relative Risks of CHD Death in Prospective Cohort Studies and Randomized Clinical Trials Mozaffarian, D. et al. JAMA 2006;296:1885-1899.

Καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες ω-3 λιπαρών οξέων Υπολιπιδαιμική δράση

GISSI-Prevenzione: Effects of 850 mg/d of EPA+DHA on Serum Lipids mg/dl 230 225 220 215 210 205 200 Total Cholesterol n-3 Control mg/dl 155 150 145 140 135 130 125 LDL Cholesterol n-3 Control mg/dl 50 48 46 44 42 40 38 HDL Cholesterol n-3 Control 1 2 3 4 5 6 Months Marchioli R et al. Circulation 2002;105:1897-1903. mg/dl 170 165 160 155 150 145 140 Triglycerides n-3 Control 1 2 3 4 5 6 Months

Residual CHD Risk in Major Statin Trials CHD events occur in patients treated with statins Patients Experiencing Major CHD Events, % 40 30 20 10 0 28,0 19,0 15,9 12,3 13,2 11,8 10,2 8,7 4S, Scandinavian Simvastatin Survival Study; HPS, Heart Protection Study; WOSCOPS, West of Scotland Coronary Prevention Study; AFCAPS/TexCAPS, Air Force/Texas Coronary Atherosclerosis Prevention Study. 1 4S Group. Lancet. 1994;344:1383-1389; 2 LIPID Study Group. N Engl J Med. 1998;339:1349-1357; 3 Sacks FM et al. N Engl J Med. 1996;335:1001-1009. 4 HPS Collaborative Group. Lancet. 2002;360:7-22; 5 Shepherd J et al. N Engl J Med. 1995;333:1301-1307; 6 Downs JR et al. JAMA. 1998;279:1615-1622. 7,9 Placebo Statin 10,9 5,5 6,8 4S 1 LIPID 2 CARE 3 HPS 4 WOSCOPS 5 AFCAPS/ TexCAPS 6 N 4444 9014 4159 20,536 6595 6605 LDL 35% 25% 28% 29% 26% 25% Secondary High Risk Primary

TG and CHD Risk: Meta-Analysis Groups Duration of follow-up 10 years < 10 years Sex Male Female Fasting status Fasting Nonfasting Adjusted for HDL Yes No CHD Cases 5902 4256 7728 1994 7484 2674 4469 5689 N = 262,525 1.72 (1.56 1.90) 1 2 CHD Risk Ratio* (95% CI) *Individuals in top vs bottom third of usual log-tg values, adjusted for at least age, sex, smoking status, lipid concentrations, and blood pressure (most). Reprinted from Sarwar N et al. Circulation. 2007;115:450-458, with permission from Lippincott Williams & Wilkins (www.lww.com).

ω-3 PUFA 4gm Placebo

Omega-3 3 Ethyl Esters and Lipid Levels in Patients with Triglycerides >500 mg/dl Baseline (mg/dl) 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% TG 816 P<0.0001 6.7-45.0 Placebo HDL-C 22 P=0.0002 0.0 9.1 Non- HDL-C 27 P=0.0015-3.6-13.8 Chol 296 P=0.0059-1.7-0.9-9.7 VLDL-C 175 Omega-3 Acid Ethyl Esters (4 g/day) Pooled analysis: Harris WS et al. J Cardiovasc Risk 1997;4:385-391. Pownall HJ et al. Atherosclerosis 1999;143:285-297. LDL-C 89 P<0.0001 45.0 P<0.0001-42.0-4.8

Potential Triglyceride-Lowering Mechanisms of Omega-3 3 FA Cell membrane Mitochondria CPT-I, -II Acyl-CoA dehydrogenase Peroxisome Acyl-CoA oxidase (rodents only?) Adipose TG + В-oxidation + Β-oxidation NEFA Hormone-Sensitive Lipase Acyl-CoA Glycerol-3-P Lyso PA PA + FA Uptake Acyl-CoA synthase FA PAP Phospholipids Acetyl-CoA carboxylase FA synthase Acetyl CoA Lipogenesis DAG DGAT TG Apo B-100 + Degradation Harris WS and Bulchandani D. Curr Opin Lipidol 2006; 17:387-393. Glucose Uptake VLDL

Καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες ω-3 λιπαρών οξέων Υπολιπιδαιμική δράση Αντιαρρυθμική δράση

Effect of EPA+DHA (810 mg/d 4 mo) on Heart Rate in 18 CHD Patients bpm 90 85 80 75 70 65 60 55 Supine Standing Sitting at rest *74 vs 69 bpm, p<0.0001 Placebo Omega-3 50 0 10 20 30 40 50 60 70 Minutes O Keefe JH Jr et al. Am J Cardiol 2006;97:1127-1130.

Heart Rate and Risk for Sudden Cardiac Death: Framingham Heart Study Biennial Age-adjusted Rate per 1000 6 5 4 3 2 1 0 ***p<0.001 0.2 1.1 2.5 1.5 3.1 0.6 1 2 3 4 5 Quintile of Heart Rate Kannel WB et al. Am Heart J 1985;109:876-885. ***Men 4.7 5.9 1.5 1.8 Women Quintiles: 1. 65 2. 66 73 3. 74 79 4. 80 87 5. 88

Omega-3 3 FA and Risk for VT/VF in Patients with ICDs: Time to First Episode of ICD Therapy % without VT or VF 100 80 60 40 All Patients Placebo Fish Oil 20 Log-rank p =.19 20 Log-rank p =.007 0 0 0 180 360 540 720 0 180 360 540 720 Days Days No. at Risk Placebo 100 65 57 48 31 69 43 37 30 18 Fish Oil 100 56 47 35 19 64 26 22 14 8 Raitt MH et al. JAMA 2005;293:2884-2891. 100 80 60 40 Patients with Ventricular Tachycardia

Omega-3 3 PUFAs Increase Heart Rate Variability: A Double-Blind Study in Post-MI Patients 175 150 * Omega-3 PUFAs Controls SDNN (msec) 125 100 *P = 0.04 versus baseline P = 0.01 versus control 75 Before After Christensen JH et al. BMJ 1996;312:677-678.

Heart Rate Variability and Prognosis Post-MI 1.0 0.9 >100 msec Survival 0.8 0.7 50-100 msec 0.6 <50 msec 0.5 0 1 Kleiger RE et al. Am J Cardiol 1987;59:256-262. 2 3 Time after MI (years) 4

AF-free survival according to fish consumption Mozaffarian, D. et al. Circulation 2004;110:368-373

Risk of atrial fibrillation in the highest versus lowest fish-consumption groups, as reported in several population-based studies Savelieva I and Camm J (2008) Statins and polyunsaturated fatty acids for treatment of atrial fibrillation Nat Clin Pract Cardiovasc Med 5: 30 41 doi:10.1038/ncpcardio1038

Omega-3 3 FA and Atrial Fibrillation post CABG Control (n = 81) Omega-3 FA (n = 79) P Post-CABG AF 33% 15% 0.013 Hours of AF 24 16 0.12 Length of stay, days 8.2 7.3 0.017 Calo L et al. J Am Coll Cardiol 2005;45:1723-1728.

Καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες ω-3 λιπαρών οξέων Υπολιπιδαιμική δράση Αντιαρρυθμική δράση Σταθεροποίηση αθηρωματικών πλακών

Omega-3 3 FA and Plaque Stability: Plaque Characteristics Percent Control Omega-3 Omega-6 80 70 60 50 40 30 20 10 0 * * IV * * *p<0.05 * * V VI Thin AHA Type Cap Patients awaiting carotid endarterectomy (n=188) were randomized to control, fish oil (omega- 3), or sunflower oil (omega-6) supplementation for median 34, 46, and 43 days preprocedure Plaques in omega-3 patients appeared to be more stable Theis F et al. Lancet 2003;361:477-485.

Καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες ω-3 λιπαρών οξέων Υπολιπιδαιμική δράση Αντιαρρυθμική δράση Σταθεροποίηση αθηρωματικών πλακών Αντιυπερτασική δράση Αντιθρομβωτική δράση Ευνοϊκή δράση σε ασθενείς με ΚΑ Καλά ανεκτό

Nodari S et al. JACC 2011; 57: 870-9

Schema of Potential Dose Responses and Time Courses for Altering Clinical Events of Physiologic Effects of Fish or Fish Oil Intake Mozaffarian, D. et al. JAMA 2006;296:1885-1899.

Διαιτητικές οδηγίες για την πρόσληψη Ω3 λιπαρών οξέων Ασθενείς χωρίς επιβεβαιωμένη στεφανιαία νόσο: Κατανάλωση ποικιλία λιπαρών ψαριών τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα Ασθενείς με επιβεβαιωμένη στεφανιαία νόσο: Κατανάλωση 1 g ΕΡΑ και DHA από ψάρια και συμπληρώματα (συνεργασία γιατρού) Ασθενείς με υπερ-τριγλυκεριδαιμία τριγλυκεριδαιμία: : 2-42 4 g ΕΡΑ και DHA ως κάψουλες (με ευθύνη γιατρού) Αυτές είναι οι οδηγίες της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας Kris-Etherton PM et al. Circulation 2002;106:2747-2757.

Περιεχόμενο ψαριών/θαλασσινών σε Ω3 λιπαρά οξέα (Αμερικανική Εταιρεία Καρδιολογίας)

Τρέχουσα κατανάλωση και πηγές των Ω3 λιπαρών οξέων Η τρέχουσα κατανάλωση λιπαρών Ω3 οξέων από ψάρια και θαλασσινά σε Ευρώπη και Αμερική θεωρείται χαμηλή (0,1-0,2 0,2 g/day), ενώ Αμερικανοί ειδικοί συνιστούν 0,65 και το Βρεταννικό Ίδρυμα Διατροφής 1,2 g/day Δοκιμές δευτερογενούς πρόσληψης του εμφράγματος δείχνουν ότι κατανάλωση 0,5-1,8 g/day από εικοσιπεντανοϊκό οξύ και εικοσιδυοεξανοϊκό οξύ μπορεί να προστατεύει Λιπαρά ψάρια όπως το σκουμπρί, η ρέγγα, ο τόνος, ο σολωμός, οι σαρδέλλες και η πέστροφα είναι πλούσιες πηγές. Δύο ή τρία γεύματα την εβδομάδα προμηθεύουν 1 g/day Ω3 λιπαρά οξέα Άλιπα ψάρια όπως ο γάδος και ο βακαλάος περιέχουν μικρότερες ενώ τα τηγανισμένα τύπου fast food ή κατεψυγμένα ελάχιστες ποσότητες Ω3 λιπαρών οξέων

Omega-3 3 Index A measure of the amount of EPA+DHA in red blood cell membranes expressed as the percent of total fatty acids There are 64 fatty acids in this model membrane, 3 of which are EPA or DHA 3/64 = 4.6% Omega-3 Index = 4.6% Harris WS et al. Prev Med 2004;39:212-220.

Correlation of Myocardial and Red Blood Cell EPA+DHA Levels (n=20) Heart EPA + DHA (%) 5 4 3 2 1 0 0 R = 0.82 p<0.001 5 10 15 RBC EPA + DHA (%) Harris WS et al. Circulation 2004;110:1645-1649.

The Omega-3 3 Index: How Does It Compare with Traditional CHD Risk Factors? Physicians Health Study Relative Risk for Sudden Cardiac Death by Risk Factor 1.20 P <0.001 0.98 0.37 0.56.017 0.87 0.06 <0.001 for trend RR SCD 1.00 0.80 0.60 0.40 Q1 Q2 Q3 Q4 0.20 0.00 CRP Hcy TC LDL HDL TG TC/ HDL ω-3 FA Albert CM et al. Circulation 2002;105:2595-2599. Albert CM et al. N Engl J Med 2002;346:1113-1118.

Relationship Between Reported Intake of Tuna and Other Non-fried Fish and the Omega-3 3 Index (n=163) 12 Omega-3 Index (%) 10 8 6 4 2 0 <1/mon (13%) 1 3/mon (42%) 1/wk (18%) >1 2/wk (15%) >2/wk (12%) Frequency of Intake (% of Population) Sands SA et al. Lipids 2005;40:343-347.

Proposed Omega-3 3 Index Risk Zones: Relative Risk for Death from CHD Undesirable Intermediate Desirable 0% 4% 8% 10% Percent of EPA + DHA in RBC Harris WS et al. Prev Med 2004;39:212-220.

OMACOR SmPC, 17 May 2002. 84% concentration of highly purified long-chain omega-3 PUFAs EPA (46%) DHA (38%) Other omega-3 PUFAs (6%) Other ingredients (10%) 200 400 600 800 1000 Milligram composition per 1 g capsule

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ω-3 ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ 1.Όχι επίπτωση αιμορραγιών ακόμα και με συγχορήγηση με ασπιρίνη ή κουμαρινικά αντιπηκτικά ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ 2.Αντενδείκνυται η χορήγηση τους σε ασθενείς με οξεία αιμορραγία 3. ιακοπή χορήγησης πριν από επεμβάσεις; 4.Να προτιμώνται σκευάσματα υψηλής καθαρότητας ( κινδύνου οξείδωσης, υπερβιταμίνωσης και έκθεσης σε τοξίνες) Am J Cardiol 2007;99 [suppl]: 35C-43C

ΝWA,ULTRA OMEGA 3 - λιπαρά οξέα Ιχθυέλαιο DHA, EPA βελτιώνει τη ροή του αίματος στα τριχοειδή αγγεία, μειώνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, συντελεί στη μείωση της χοληστερίνης, Χτίζει προστατευτικές μεμβράνες που βοηθούν τα κύτταρα του εγκεφάλου, προστατεύει απο την άνοια και την νόσο του Αλτσχαϊμερ, Ελαιο νυκτολούλουδου GLA Έχει αντιφλεγμονώδεις,,αντικαρκινικές, αντιδιαβητικές ιδιότητες. Φροντίζει την υγεία του δέρματος και των νυχιών Βητα γλυκάνη απο κριθάρι - ρυθμίζει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα χωρίς συντηρητικά, χωρίς λακτόζη Συνιστώμενη δοσολογία 2-6 κάψουλες την ημέρα μαζί με άφθονα υγρά

Προστατεύουν από καρδιακά νοσήματα Αποτελεσματικά στους πόνους από οστεοαρθρίτιδες, μειώνουν την φλεγμονή Συντελούν στην αύξηση των επιπέδων ασβεστίου στα οστά, συνεπώς στην μείωση παρουσίασης οστεοπόρωσης Μείωση κινδύνου θανάτου από εγκεφαλικό επεισόδιο κατά 50% εάν καταναλώνουμε ποσότητα 1500mg εβδομαδιαίως Μείωση της κακής χοληστερίνης (LDL) και των τριγλυκεριδίων Αύξηση της καλής χοληστερίνης (HDL) Μείωση της υπέρτασης Πρόληψη στην άνοια και στη νόσο του Αλτζχαϊμερ καθώς και στην κατάθλιψη Μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, μαστού, προστάτη, παγκρέατος και του ενδομητρίου