ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Το 9 ο κεφάλαιο αποτελείται από πέντε ενότητες, οι οποίες προβλέπεται να διδαχθούν σε 6 διδακτικές ώρες. Α. Ι ΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι διδακτικοί στόχοι του 9 ου κεφαλαίου είναι οι ακόλουθοι: Οι µαθητές και οι µαθήτριες να µπορούν: Να προσδιορίσουν χρονολογικά την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και να εξηγήσουν τους λόγους που οδήγησαν σε αυτήν. Να κατανοήσουν τους σκοπούς λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Να εξηγήσουν τον τρόπο λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή τον τρόπο µε τον οποίον ασκεί τις αρµοδιότητές της. Να γνωρίζουν τις εγγυήσεις που παρέχει η Ενιαία Αγορά. Να αντιληφθούν τα πλεονεκτήµατα που παρέχουν στους Ευρωπαίους πολίτες οι διάφορες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να επισηµάνουν τα µειονεκτήµατά τους και να προτείνουν τρόπους µε τους οποίους θα µπορούσαν αυτά να αντιµετωπιστούν. Να ερµηνεύσουν την έννοια της πολιτικής ενοποίησης. Να ορίσουν την έννοια της ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Να αντιληφθούν τον ρόλο που µπορεί να ασκήσει ο Ευρωπαίος πολίτης µέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Να εκτιµήσουν τη δυνατότητα συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης που προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση στους Ευρωπαίους πολίτες. 163
Β. ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1η διδακτική ώρα: Ιστορική επισκόπηση της Ε.Ε. (σσ. 108-110) 2η και 3η διδακτική ώρα: Βασικοί θεσµοί όργανα της Ε.Ε. (σσ. 110-112) Εφιστάται προσοχή στους διδάσκοντες σχετικά µε ενδεχόµενες τροποποιήσεις των Συνθηκών, οι οποίες είναι πιθανόν να έχουν επιφέρει αλλαγές και στη σύσταση των θεσµικών οργάνων, στις αρµοδιότητές τους κ.τ.λ. Πρέπει, εποµένως, οι διδάσκοντες να φροντίζουν ώστε να διασφαλίζεται η επικαιροποίηση της γνώσης που παρέχει το βιβλίο (στο οποίο περιλαµβάνονται τα δεδοµένα µέχρι τον Μάρτιο του 2008). Προτείνεται η συστηµατοποίηση των πληροφοριών για τα θεσµικά όργανα και τις αρµοδιότητές τους µε σχηµατικές απεικονίσεις, π.χ. για το θεσµικό τρίγωνο ή µε πίνακες, όπως αυτός που ακολουθεί και που µπορεί να δοθεί στους µαθητές. Ενδεικτικός πίνακας για τα θεσµικά όργανα και τις αρµοδιότητές τους Στον παρακάτω πίνακα σάς δίνονται διάφορες αρµοδιότητες θεσµικών οργάνων της Ε.Ε. Να βρείτε σε ποιο θεσµικό όργανο της δεύτερης στήλης αντιστοιχεί καθεµιά αρµοδιότητα της πρώτης στήλης: ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ 1. Συντονίζει τις κοινές πολιτικές των κρατών - µελών, π.χ. κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. 2. Ελέγχει τα άλλα θεσµικά όργανα της Ε.Ε., π.χ. εγκρίνει/απορρίπτει τον διορισµό της Επιτροπής. 3. Αναλαµβάνει νοµοθετική πρωτοβουλία, προτείνει δηλαδή τη θέσπιση ευρωπαϊκής νοµοθεσίας. 4. Ελέγχει αν εκτελείται σωστά ο προϋπολογισµός της Ε.Ε. ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Ε.Ε. Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Συµβούλιο της Ε.Ε. (Συµβούλιο Υπουργών) 164
5. Μεριµνά για την τήρηση της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας από όλα τα κράτη - µέλη. 6. ιασφαλίζει την ενιαία ερµηνεία και εφαρ- µογή της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας σε όλα τα κράτη - µέλη. 7. Καθορίζει τον γενικό προσανατολισµό της Ε.Ε. 8. Συναποφασίζει µε το Συµβούλιο και θεσπίζει την ευρωπαϊκή νοµοθεσία. 9. Συνάπτει διεθνείς συνθήκες µεταξύ της Ε.Ε. και τρίτων χωρών ή διεθνών οργανισµών. 10. Είναι το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε., υλοποιεί δηλαδή τις αποφάσεις και διαχειρίζεται τους οικονοµικούς πόρους της Ε.Ε. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ευρωπαϊκή Επιτροπή ικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο 4η διδακτική ώρα: ιαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ε.Ε. (σσ. 112-114) Είναι σηµαντικό να αντιληφθούν οι µαθητές τη διαδικασία µε την οποία διαµορφώνονται οι πολιτικές αποφάσεις και επίσης να κατανοήσουν την αρχή της επικουρικότητας. 5η διδακτική ώρα: Βασικές πολιτικές της Ε.Ε. (σσ. 114-117) Iδιαίτερη έµφαση µπορεί να δοθεί σε διάφορα προγράµµατα που απευθύνει η Ε.Ε. στα σχολεία όλης της Ευρώπης (π.χ. etwinning). Επίσης, σηµαντική είναι η ενηµέρωση για τις δυνατότητες επαγγελµατικής αποκατάστασης που προσφέρονται µέσω Ε.Ε. (π.χ. Eures, καριέρα στα θεσµικά όργανα κ.τ.λ.). 6η διδακτική ώρα: Πολιτική ενοποίηση ο Ευρωπαίος πολίτης (σσ. 118-120) Οι υπόλοιπες διδακτικές ώρες µπορούν να διατεθούν για πλοήγηση στην εξαιρετική δικτυακή πύλη της Ε.Ε. www.europa.eu, από όπου οι µαθητές µπο - 165
ρούν να αντλήσουν, µε την καθοδήγηση του διδάσκοντος, χρήσιµες και επικαιροποιηµένες πληροφορίες. Επίσης, εξαιρετικό βοήθηµα το οποίο συνιστάται οπωσδήποτε να χρησιµοποιείται στην τάξη, είναι το βιβλιαράκι που κάθε χρόνο διανέµεται στα σχολεία από την Ε.Ε., «Το βιβλίο των Νέων της Ευρώπης». Παράλληλα, θα µπορούσε να οργανωθεί µια επίσκεψη της τάξης σε κάποιο γραφείο της Ε.Ε., εάν υπάρχει στην περιοχή του σχολείου, όπου τα παιδιά µπορούν να ενηµερωθούν µε διασκεδαστικό τρόπο, αφού συνήθως παρέχεται η δυνατότητα συµµετοχής σε οµαδικά παιχνίδια, η δυνατότητα προβολής ταινιών κ.τ.λ. Σε συνεργασία µε τη ιεύθυνση του σχολείου, θα µπορούσε να οργανωθεί µια εκδήλωση για όλο το σχολείο στις 9 Μαΐου (ηµέρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και να προγραµµατιστεί, για παράδειγµα, ενηµερωτική οµιλία κάποιου ευρωβουλευτή από την περιοχή του σχολείου, προβολή ταινίας (διατίθενται στα σχολεία από τα γραφεία της Ε.Ε.), παρουσίαση υλικού από εργασίες των παιδιών οι οποίες, ενδεχοµένως, θα έχουν πραγµατοποιηθεί στην τάξη κ.τ.λ. Ακολουθεί ένα παράδειγµα γραπτής εργασίας που µπορεί να ανατεθεί στους µαθητές και στις µαθήτριες (στο πλαίσιο της διαθεµατικότητας µε το µάθηµα της Ιστορίας). Γραπτή εργασία Ο έγκριτος συνταγµατολόγος και πανεπιστηµιακός δάσκαλος ηµήτρης Θ. Τσάτσος, στο έργο του «Ευρωπαϊκή Συµπολιτεία Για µια Ευρωπαϊκή Ένωση των Κρατών, των Λαών, των Πολιτών και του Ευρωπαϊκού Συνταγµατικού Πολιτισµού» (εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 2007), προτείνει τον χαρακτηρισµό Ευρωπαϊκή Συµπολιτεία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειµένου να την προσδιορίσει ως πολιτειολογικό µόρφωµα χωρίς προηγούµενο, το οποίο δεν αποτελεί ούτε οµοσπονδιακό κράτος (όπως π.χ. οι Η.Π.Α. ή η Γερµανία), ούτε διεθνή οργανισµό του διεθνούς δικαίου (π.χ. Ν.Α.Τ.Ο., Ο.Η.Ε.). Αναφέρει χαρακτηριστικά (σ. 54): «O όρος Ευρωπαϊκή Συµπολιτεία [ ] διευκολύνει τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι έχουµε µπροστά µας µια νέα και πρωτόγνωρη πολυεπίπεδη πια µορφή έννοµης συµβίωσης των πολιτών της Ευρώπης που δεν εκτοπίζει το κράτος αλλά το καθιστά µε νέους όρους θεµελιώδη παράγοντα του ενωσιακού συστήµατος. Με τον όρο Συµπολιτεία εννοείται τελικά το µη εντάξιµο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε παραδοσιακά σχήµατα και ο χαρακτήρας της ως πρωτόγνωρης τάξης». Συµφωνείτε µε τον χαρακτηρισµό της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως Ευρωπαϊκής Συµπολιτείας, σύµφωνα µε όσα µάθατε για τις συµπολιτείες του αρ- 166
χαίου ελληνικού κόσµου στο µάθηµα της Ιστορίας της Α Λυκείου; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας. Γ. ΜΕΘΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ: Έρευνα στο διαδίκτυο Υποδείγµατα πλοήγησης Οι µαθητές µπορούν να επισκεφθούν τη δικτυακή πύλη της Ευρωπαϊκής Ένω σης http://europa.eu/ index_el.htm. Εάν θέλουν να δούν πώς λειτουργούν τα θεσµικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τότε κάνουν κλικ στο εικονίδιο «ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ» και ανοίγει η ιστοσελίδα για το θεσµικό τρίγωνο των οργάνων της, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως είναι το ικαστήριο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή άλλα όργανα. Κάνοντας κλικ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, παρουσιάζεται το κείµενο µε τις βασικές αρµοδιότητες του Κοινοβουλίου κ.τ.λ. Αν θέλουν να δουν πόσους Ευρωβουλευτές έχει η Ελλάδα ή κάποια άλλη χώρα, κάνουν κλικ στη λέξη Τα µέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ευρωβουλευτές). Παρουσιάζεται χάρτης µε τις χώρες - µέλη της Ε.Ε. Πηγαίνοντας το ποντίκι σε κάποια χώρα - µέλος και κάνοντας κλικ, εµφανίζεται ο Κατάλογος των Ευρωβουλευτών της χώρας αυτής. Εκεί µπορούν να δουν από το βιογραφικό του κάθε ευρωβουλευτή µέχρι και τη δραστηριότητά του ως ευρωβουλευτή στην Ε.Ε. κάνοντας κλικ στα α - ντίστοιχα τετραγωνίδια. Ανάλογες είναι οι ενέργειες και όταν θέλουν οι µαθητές να αναζητήσουν τις εργασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως πού εδρεύει η Επιτροπή, τι κάνει η Επιτροπή, πώς οργανώνονται οι εργασίες της Επιτροπής κ.τ.λ. Εάν θέλουν να µάθουν µε µια γρήγορη µατιά στοιχεία για την Ε.Ε., κάνουν κλικ στο εικονίδιο η Ε.Ε. µε µια µατιά και εµφανίζεται ο ακόλουθος χάρτης µε διάφορες επιλογές. 167
. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Sidjanski D., Η οµοσπονδίωση της Ευρώπης, υναµική και προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1999. 168