Πρόταση για το 17 ο Πανελλήνιο Προσκοπικό Συνέδριο Προσκοπικό Πρόγραμμα και ηλικιακή κατανομή

Πρόταση για το 17 ο Πανελλήνιο Προσκοπικό Συνέδριο Προσκοπικό Πρόγραμμα και ηλικιακή κατανομή Εισαγωγή Το 17ο Πανελλήνιο Προσκοπικό Συνέδριο διαπραγματεύται το θέμα αξιολόγηση και προοπτικές του Προσκοπικού Προγράμματος. Στα πλαίσια του θέματος αυτού παρουσιάζουμε την παρακάτω εισήγηση-πρόταση που αφορά τη διάρθρωση των ηλικιακών ομάδων στις οποίες η Κίνηση μας παρέχει προσκοπικό πρόγραμμα. Πιστευούμε ότι η παρούσα ηλικιακή διάρθρωση δεν εξαντλεί τη διασφάλιση των συνθηκών εκείνων όπου ο παιδαγωγικός σκοπός του Προσκοπισμού θα εκπληρωνόταν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Προτείνουμε νέα προσδοκώντας ότι μια τέτοια αλλαγή θα συμβάλει στην καλύτερη εφαρμογή Προσκοπικού προγράμματος συνολικά. Ως βασική πηγή σκέψης χρησιμοποιείται η έκδοση «Ανανεωμένη Προσσέγιση στο Προσκοπικό Πρόγραμμα» που δημιουργήθηκε από το Ευρωπαϊκό Προσκοπικό Γραφείο σε συνεργασία με την Ομάδα παιδαγωγικών μεθόδων του Παγκόσμιου Προσκοπικού γραφείου. Απευθύνεται σε αρχηγούς εθνικών προσκοπικών οργανώσεων οι οποίοι επιθυμούν να δημιουργήσουν ή να βελτιώσουν το προσκοπικό τους πρόγραμμα. Είναι γνωστό ως RAP Toolbox και πραγματευέται σε 11 ενότητες διάφορα βήματα μιας ανανεωμένης προσσέγγισης στο προσκοπικό Πρόγραμμα. Ένα από τα βασικά βήματα που αναφέρεται στο βιβλίο είναι η διάρθρωση των ηλικιακών ομάδων. Από τη συγκεκριμένη ενότητα θα παραθέσουμε τα σημαντικότερα σημεία, που πιστεύουμε οτι χρήζουν προσοχής. Ως δεύτερη πηγή πληροφόρησης χρησιμοποιήθηκαν τα πορίσματα του επιστημονικού Συνεδρίου με θέμα «Ο ρόλος της Τυπικής Εκπαίδευσης, της Μη Τυπικής και της Άτυπης Μάθησης στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών και των εφήβων. Τα νέα δεδομένα στα χαρακτηριστικά ηλικίας» που διοργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε από το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων στις 8 & 9 Νοεμβρίου 2008. Τέλος θα θέλαμε να σημειώσουμε πως ο σκοπός που μας οδήγησε στη στοιχειοθέτηση της πρότασης, είναι η θέληση μας να συμβάλλούμε συνολικά στην ανάπτυξη της Κίνησης την οποία και εμείς υπηρετούμε. Προσσέγγιση στο Προσκοπικό Πρόγραμμα (RAP Tool) Παρακάτω παρουσιάζουμε σε ελεύθερη μετάφραση την ενότητα που περιγράφει η έκδοση του RAP για τις ηλικιακές ομάδες εφαρμογής του Προσκοπικού Προγράμματος. Αρχικά το Προσκοπικό Πρόγραμμα εφαρμόστηκε σε νέους 12 έως 16 ετών. Ύστερα δημιουργήθηκε η ανάγκη το πρόγραμμα να επεκταθεί σε μικρότερες ηλικίες (Λυκόπουλα, αρχικά 8 έως 11 ετών) καθώς και σε μεγαλύτερες («Ρόβερς», αρχικά 17-20). Πολλές εθνικές προσκοπικές οργανώσεις έχουν διατηρήσει αυτή την ηλικιακή κατανομή. Όπως και στο

προσεχές Συνέδριο προτείνεται η Κίνηση να επαναξιολογήσει αν η υπάρχουσα ηλικιακή διάρθρωση συμβαδίζει με την ανάπτυξη των νέων, με την εκπαιδευτική ομαδοποίηση και με το υπάρχον κοινωνικό σύστημα της εκάστοτε χώρας. Το «παραδοσιακό Σύστημα» που περιγράψαμε συμβαδίζει με τα τρία βασικά στάδια της ανάπτυξης των παιδιών: Παιδική Ηλικία Εφηβεία Νεανική Ηλικία Ο κλάδος των Προσκόπων είχε το μεγαλύτερο εύρος ηλικιακών Ομάδων, καθώς σε αυτόν αναπτύχθηκε ο βασικός πυρήνας της Κίνησης. Με το πέρασμα του χρόνου όμως αρκετές εθνικές Προσκοπικές οργανώσεις επανακαθόρισαν τις ηλικιακές ομάδες εφαρμογής Προσκοπικού Προγράμματος με βάση τις παρακάτω κατευθύνσεις: Έμφαση στην Εφηβεία Έμφαση στην Παιδική Ηλικία Διάρκεια ζωής της «Προσκοπικής Εμπειρίας» Έμφαση στην Εφηβεία Στις σημερινές Κοινωνίες η εφηβεία επιμυκήνθηκε και διαφοροποιήθηκε. Οπότε το παραδοσιακό προσκοπικό Σύστημα δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες των νέων εφήβων (11-14) μαζί με τους μεγαλυτέρους (15-18). Ως αποτέλεσμα πολλές διαρροές μελών εμφανίστηκαν σε κάποιες χώρες στην ηλικία των 14 ετών. Έτσι δημιουργήθηκαν δύο κλάδοι στην ηλικιακή Ομάδα 11 έως 18. Ο Κλάδος Προσκόπων 11-14 και ο κλάδος Ανιχνευτών 15 έως 18. Τα αποτελέσματα που εισέπραξαν απο μια τέτοια στρατηγική επιλογή οι εθνικές προσκοπικές οργανώσεις που επιχείρησαν αυτή τη νέα κατηγοριοποίηση ήταν άκρως θετικά, με την ηλικιακή ομάδα άνω των 14 ετών να πληθαίνει αισθητά. Έμφαση στην παιδική ηλικία Άλλοι οργανισμοί ενδιαφέρθηκαν να ανταποκριθούν σε μια κοινωνική απαίτηση, που εμφανίστηκε σε πολλές σύγχρονες κοινωνίες, όπου οι γονείς αναζητούν δραστηριότητες για τα παιδιά τους σε ηλικίες 5 έως 7 ετών. Δημιούργησαν ένα νέο Κλάδο με την ονομασία «Κάστορες» για τις ηλικιακές ομάδες 5 έως 7 ετών. Σε χώρες όπως ο Καναδάς και το Ηνωμένο Βασίλειο είχε μεγάλη επιτυχία και έφερε πολλά νέα μέλη στην κίνηση. Παρόλα αυτά η ισορροπία του προγράμματος ανάμεσα στην παιδική ηλικία και στην εφηβεία διαταράχθηκε, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές διαρροές στην εφηβική ηλικιακή ομάδα. Η αναλογία των μελών κάτω των 11 ετών σε μερικούς οργανισμούς έφτασε το 80-90%! Οι έφηβοι δεν ήταν ιδιαίτερα θετικοί να συμμετάσχουν σε έναν οργανισμό προσανατολισμένο στην παιδική ηλικία. Διάρκεια Παροχής Προσκοπικού προγράμματος Μια τελευταία τάση που είχε σκοπό να ξεπεράσει τις παραπάνω δυσκολίες ήταν η κατάργηση των ορίων ηλικίας και στα δύο μέρη (στις νεαρότερες ηλικίες, όπως και στις μεγαλύτερες). Σε κάποιες περιπτώσεις το άνω όριο καταργήθηκε (στους Ρόβερς να ξεκινάει από τα 17 έτη αλλά να μην έχει άνω όριο). Σε κάποιες άλλες το κάτω όριο καταργήθηκε(!) Αυτές οι αποφάσεις προκάλεσαν τις παρακάτω αρνητικές επιπτώσεις:

i. Χωρίς ακριβή όρια εφαρμογής του Προσκοπικού Προγράμματος είναι αδύνατο να ορίσεις παιδαγωγικούς στόχους. ii. Ο Προσκοπισμός αρχικά δημιουργήθηκε για παιδιά 12 έως 16 ετών. Οι Κλάδοι Λυκοπούλων, Ανιχνευτών επέκτειναν τη συνολική διάρκεια ζωής του Προγράμματος από 5 σε 11 έτη. Αυτή η τάση ενισχύθηκε τα τελευταία χρόνια και κάποιοι οργανισμοί καλύπτουν σήμερα 15 έτη προγράμματος. Ο προσκοπισμός όμως έχει συγκεκριμένη παιδαγωγική διάσταση. Δεν είναι δυνατόν να εκπαιδεύσει παιδιά ταυτόχρονα με ενηλίκους. Η προσκοπική μέθοδος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά πριν τα παιδιά μπορούν να συνεργαστούν ομαδικά (πριν τα 6-7 χρόνια περίπου). Επίσης δε δημιουργήθηκε για να εκπαιδεύσει ενήλικες. iii. Η διαφορά ανάμεσα σε εκείνους που λαμβάνουν τα παιδαγωγικά οφέλη του προσκοπισμού καθώς και σε εκείνους που έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν (ενήλικα στελέχη) μπορεί να χαθεί αν το Προσκοπικό πρόγραμμα δεν έχει άνω ηλικιακό όριο. Η διαφορά αυτή είναι απαραίτητη να διατηρηθεί για να καθορίζει με ακριβές τρόπο τα δικαιώματα και τα καθήκοντα των μελών. Δεν μπορείς ως ενήλικο στέλεχος να παραμένεις στην Κίνηση χωρίς ξεκάθαρη διοικητική ή παιδαγωγική υπευθυνότητα. Παραδείγματα κατανομής ηλικιακών ομάδων με βάση τις παιδαγωγικές κατευθύνσεις (RAP Toolbox)

Κριτήρια για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος ηλικιακών ομάδων. Οι δυσκολίες τις οποιές αντιμετώπισαν αρκετοί οργανισμοί με την αναμόρφωση των ηλικιακών ομάδων οδήγησαν το Ευρωπαικό Προσκοπικό γραφείο να ορίσει τα παρακάτω κριτήρια για την δημιουργία ηλικιακών ομάδων όπου θα επιτευχθεί η αποτελεσματική εφαρμογή του Προσκοπικού Προγράμματος. Σεβασμός στα στάδια παιδικής ανάπτυξης Οι ρυθμοί ανάπτυξης της παιδικότητας διαφέρουν σε διάφορετικες κοινωνίες. Ένα κοινό χαρακτηριστικό που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, είναι να αποφεύγεται η ύπαρξη κλάδου όπου η παιδική ηλικία υπερβαίνει τα 12 έτη. Ή στον κλάδο Ανιχνευτών να καλύπτεται ευρύ φάσμα ηλικιών που περιλαμβάνει προ εφηβούς και ενήλικες. Υπάρχουσες Κοινωνικές Ομάδες Σήμερα το γυμνάσιο απευθύνεται σε νέους 12 έως 16 ετών, είναι ένα δυνατό επιχείρημα να υπάρξει κλάδος γι αυτή την ηλικιακή ομάδα. Είναι σημαντικό όμως να συγκρίνεται ο θεωρητικός ορισμός της παιδαγωγικής ανάπτυξης με τα κοινωνικά δεδομένα. Είναι απαραίτητη η συζήτηση με ψυχολόγους, παιδαγωγούς, κοινωνικούς λειτουργούς και βαθμοφόρους με σκοπό να καταλήγει σε χρήσιμα συμπεράσματα. Σεβασμός στην αναγκαιότητα δράσεων σε μικρές ομάδες. Στον προσκοπισμό νέοι άνθρωποι οργανώνονται σε μικρές ομάδες, κάθε μία υπό την υπευθυνότητα κάποιου μέλους. Ο σκοπός, όπως τον εξέφρασε ο ιδρυτής, είναι να προσφέρει υπευθυνότητα στα μέλη των ομάδων, γεγονός που συνεισφέρει στην ανάπτυξη των ενδιαφερόντων τους. Νέοι που έχουν μικρή ηλικιακή διαφορά, μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα και συνεργάζονται σε μικρές ομάδες. Αυτό προτρέπει στην ανάπτυξη δυνατών κοινωνικών σχέσεων μεταξύ τους. Εάν το ηλικιακό εύρος σε ένα κλάδο είναι ιδιαίτερα μεγάλο (>4 έτη?), θα υπάρξει μεγάλη διαφορά στην ηλικία και στα ενδιαφέροντα μεταξύ των μελών. Αν τα νεότερα και τα μεγαλύτερα ηλικιακά μέλη έχουν διαφορετικά ενδιαφέροντα είναι πιο δύσκολο να δημιουργήσεις ενδιαφέρουσες δραστηρίοτητες για όλους. Καθώς είναι πιο εύκολο να προσφέρεις δραστηριότητες για τους νεότερους, οι μεγαλύτεροι της Ομάδας χάνουν το ενδιαφέρον τους και αποχωρούν από το τμήμα. Σε οργανισμούς οι οποίοι έχουν κλάδους με ευρύ φάσμα ηλικιών (ειδικά στο μεσαίο κλάδο) υπάρχουν συχνά διαρροές στην ηλικία των 14-15 ετών. Μόνο εκείνοι που αποκτούν ρόλο ενωμοτάρχη συνήθως παραμένουν. Παρόλα αυτά ως αποτέλεσμα της διαφοράς ηλικίας οι ενωμοτάρχες αυτής της ηλικίας τείνουν να ασκούν ιδιάιτερη εξουσία πανω στα νεαρά μέλη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η ενωμοτία να μη διαμοιράζεται τις αποφάσεις και τις υπευθυνότητες ισορροπημένα. Αυτός ο τρόπος λειτουργίας ενέχει τον κίνδυνο αυταρχικότητας, μη δημοκρατικής αντίληψης και δεν εκπληρώνει τον παιδαγωγικό σκοπό της κίνησης. Αντίθετα, εφόσον το ηλικιακό εύρος σε κάποιον κλάδο μειωθεί, κυρίαρχη θα είναι η διάσταση της ομαδικότητας. Σε αυτή την περίπτωση θα υπάρχουν πιο κοινά ενδιαφέροντα μέσα στην ομάδα, θα είναι πιο εύκολη η κάλυψη παιδαγωγικών αναγκών μέσα από το προσκοπικό πρόγραμμα. Η ομάδα θα λείτουργεί με πιο δημοκρατικό τρόπο, δίνοντας τη δυνατότητα σε όλα τα μέλη να λαμβάνουν μέρος στη λήψη αποφάσεων και στο διαμοιρασμό αρμοδιοτήτων. Συμπερασματικά είναι σημαντικό να διατηρηθεί μια ελεγχόμενη διαφορά ηλικίας σε κάθε κλάδο. Διατήρηση ισορροπίας σε κάθε κλάδο Σε οργανισμούς που διατηρούν καλή ισορροπία ανάμεσα στους κλάδους ο αριθμός μελών κάτω των 12 ετών είναι περίπου ίσος με τα μέλη άνω των 12. Εφόσον παρατηρηθεί

σημαντική ανισοκατανομή ανάμεσα στις δύο παραπάνω στατιστικές ομάδες, για παράδειγμα 2/3 κάτω των 12 1/3 άνω των 12, πρέπει οπωσδήποτε να αξιολογηθεί το πρόγραμμα των μεγαλυτέρων ηλικιών. Είναι σημαντικό να ελεχγθούν οι επικαλύψεις μεταξύ των κλάδων. Για παράδειγμα πώς τα μέλη ετών 10-11 μοιράζονται ανάμεσα στα Λυκόπουλα και τους προσκόπους, και πώς τα μέλη 14-15 μοιράζονται σε Προσκόπους και Ανιχνευτές. Από αυτή τη σύγκριση θα εξαχθούν συμπεράσματα για το κατά πόσον στους μεγαλύτερους ηλικιακά κλάδους προσφέρεται ελκυστικό προγραμμα. Ευελιξία Οι ρυθμοί ανάπτυξης διαφέρουν σε κάθε άτομο. Η επικάλυψη ενός έτους στις ηλικίες προσφέρει σε κάθε κλάδο μεγαλύτερη ευελιξία στο συνολικό πρόγραμμα. Είναι πιο αποτελεσματικό το πρόγραμμα να αφομοιώσει τις ατομικές ανάγκες του καθενός και να διασφαλίσει μια ομαλότερη μετάβαση για τα μέλη από τον έναν κλάδο στον άλλον. Επιπρόσθετα το πρόγραμμα θα μπορούσε να αφομοιωθεί με διαφορετικό ρυθμό στα αγόρια και στα κορίτσια. Για παράδειγμα η εφηβεία ξεκινάει συνήθως στα κορίτσια ένα χρόνο νωρίτερα από τα αγόρια. Όπότε τα κορίτσια θα μπορούσαν να ενταχθούν πιο γρήγορα στον Κλάδο Ανιχνευτών από τον Κλάδο Προσκόπων. Λογική Διάρκεια Προσκοπικού Προγραμματος Η διάρκεια ζωής ενός ανήλικου μέλους στην κίνηση είναι θεωρητική γιατί στην πραγματικότητα μόνο ένα μέρος των μελών παραμένουν στην Κίνηση από Λυκόπουλα μέχρι Ανιχνευτές. Επιπρόσθετα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να παρέχεις ελκυστικά προγράμματα για πολύ μεγάλη διάρκεια (15 έτη ή περισσότερα). Πρέπει να προσανατολισθούμε στις ηλικίες που αντιστοιχούν στην αποτελεσματική εφαρμογή της Προσκοπικής μεθόδου. Η ένταξη σε νεαρή ηλικία ενός μέλους συνήθως αποφασίζεται από τους γονείς οπότε είναι φυσιολογικό να υπάρχουν διαρροές μελών σε μεγαλύτερες ηλικίες. Το να επεκταθεί το προσκοπικό πρόγραμμα σε μικρότερες ηλικίες μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση του μεριδίου μελών άνω των 14 ετών. Η Κίνηση τότε αποκτάει «παιδικό» προφίλ προτρέποντας ακόμα περισσότερα μέλη να αποχωρήσουν. Προσανατολισμένο στον Κλάδο των Ανιχνευτών και στο Προσκοπικό Δίκτυο. Είναι σημαντικό να σημειωθει ότι ο Προσκοπισμός στοχεύει στο να βοθήσει τους νέους ανθρώπους να αποκτήσουν δημιουργικό ρόλο στην Κοινωνία. Αυτός ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την παροχή προγράμματος που ανταποκρίνεται μέχρι την ηλικία των 14 ετών. Αντιθέτα στοχεύοντας στα παιδαγωγικά οφέλη για τον Κλάδο Ανιχνευτών μπορεί να προσφερθεί και προσανατολισμός για την κατάρτιση προγράμματος στις μικροτέρες ηλικίες. Στην παιδαγωγική επίστημη η επιτυχία των αποτελεσμάτων μετρίεται στην ηλικία των 18-20 και όχι των 13-14. Δεν είναι εφικτό να μετρηθεί το παιδαγωγικό όφελος για ένα παιδί αν δεν μπορεί να παρατηρηθεί ταυτόχρονα τι προσφέρει στην πρόοδο του παιδιού έως την ενηλικίωση. Δυνατοί κλάδοι Ανιχνευτών και Δικτύου θα διασφαλίσουν σημαντική ισορροπία ανάμεσα στις ηλικιακές ομάδες και θα πλησιάσουμε στην ιδανική κατάσταση ηλικιακής διάρθρωσης (50% κάτω των 12, 50% άνω των 12) Η ανάπτυξη του Κλάδου Ανιχνευτών και Δικτύου έχει πολύ θετική επίδραση στην δημιουργία βαθμοφόρων. Από τη μία θα αποτρέπει να γίνονται βαθμοφόροι πολύ νέοι σε ηλικία και από την άλλη η προσέλκυση νέων βαθμοφόρων θα είναι πιο αποτελεσματική. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οργανισμοί που έχουν πολύ δυνατούς κλάδους Ανιχνευτών και Δικτύου είναι οι πιο δυναμικοί και αναπτύσσουν τα πιο πετυχημένα προγράμματα για όλες τις ηλικίες.

Συμπεράσματα Έχοντας αναφέρει παραπάνω τα βασικά σημεία της έκδοσης τους Παγκόσμιου Προσκοπικού Γραφείου θα θέλαμε να σημειώσουμε τα παρακάτω: Στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων δε χρησιμοποιούμε το παραδοσιακό σύστημα διάρθρωσης ηλικιών που αναφέρθηκε αλλά από το 1945 (ο Τηλέμαχος Γκαζιάνης και ο Δημήτρης «Ραν» Αλεξάτος ιδρύουν στην Αθήνα τις πρώτες Κοινότητες Ανιχνευτών για νέους ηλικίας 15-19 ετών) επιλέξαμε να δημιουργήσουμε τον Κλάδο των Ανιχνευτών παρέχοντας πρόγραμμα για την εφηβική ηλικιακή ομάδα. Παρόλο που η ιδέα δημιουργίας του Κλάδου Ανιχνευτών ήταν η δημιουργία προσκοπικού προγράμματος για εφήβους, το προσκοπικό πρόγραμμα στο συγκεκριμένο κλάδο σήμερα προσφέρεται για 3 έτη, ενώ στους άλλους 2 κλάδους για 4. Το RAP προτείνει να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στους 2 μεγαλύτερους ηλικιακά κλάδους για τα ανήλικα μέλη του και να καλύπτουν το ηλικιακό έυρος των 4 ετών ο καθένας. Το RAP συμφωνεί με την επιλογή μας να μη δημιουργήσουμε κλάδο για μικρότερες ηλικίες και να παρέχουμε πρόγραμμα για παιδιά μεγαλύτερα από 7 ετών.

Ηλικιακές ομάδες. Σύμφωνα με τον επίσημο διαχωρισμό των ηλικιακών ομάδων, όπως αναφέρονται τόσο στο RAP αλλά και όπως παρουσιάστηκαν στο επιστημονικό συνέδριο που οργάνωσε το ΣΕΠ το Νοέμβριο του 2008, η εφηβεία ξεκινάει όταν το παιδί έχει συμπληρώσει το 10 ο έτος (διανύει το 11 ο έτος του) και ολοκληρώνεται με τη συμπλήρωση του 18 ο έτους του. Η εφηβεία διαρκεί 8 χρόνια από 11 έως και 18 ετών, βέβαια λόγω της διαφορετικότητας της κάθε προσωπικότητας και λαμβάνοντας υπόψη το κοινωνικό περιβάλλον που ζει το κάθε παιδί, η εφηβεία μπορεί να παρουσιαστεί με κάποιες διαφορές όσον αφορά τη διάρκεια της αλλά και την έναρξή της. Αυτή η εφηβική περίοδος χωρίζεται σε δύο βασικές ηλικιακές ομάδες: την Προεφηβεία (11-14, 4 έτη) την Εφηβεία (15-18, 4 έτη) Κάθε περίοδος είναι ιδιαίτερα σημαντική και πρέπει να δίνεται εξίσου προσοχή προκειμένου να αναπτυχθεί ο έφηβος ομαλά καλύπτοντας όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του. Όσον αφορά τα παραπάνω δεν υπάρχει θέμα διαφορετικής αντίληψης και κατανόησης. Η διαφοροποίηση εστιάζεται στο πως αντιστοιχούν οι παραπάνω ηλικίες στο Ελληνικό Εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το Εθνικό μας εκπαιδευτικό σύστημα έχει 12 βαθμίδες. 6 τάξεις Δημοτικού, 3 τάξεις Γυμνασίου και 3 τάξεις Λυκείου. Μέχρι το 1998, ένα παιδί μπορούσε να ξεκινήσει την επίσημη εκπαίδευση διανύοντας ακόμα το 6 έτος του. Με αποτέλεσμα να συμπληρώνει το 6ο έτος ηλικίας του μέσα στη διάρκεια του σχολικού έτους ολοκληρώνοντας την Α Δημοτικού. Ως λογική εξέλιξη, το παιδί έμπαινε στην εφηβεία ( συμπληρωμένο το 10ο έτος, διανύοντας το 11ο) όταν πήγαινε ΣΤ Δημοτικού και ολοκλήρωνε την εφηβεία (δηλαδή συμπλήρωνε το 18ο έτος) μετά το τέλος του σχολικού έτους της Γ Λυκείου. Μετά το 1998 και σύμφωνα με επίσημο νόμο του Ελληνικού κράτους, ορίστηκε ότι ένα παιδί θα πηγαίνει σχολείο, Α Δημοτικού, έχοντας συμπληρώσει το 6ο έτος της ηλικίας του (το νωρίτερο που γίνεται δεκτό είναι 5 έτη και 9 μήνες) και μέσα στο σχολικό έτος διανύει το 7 έτος του. Επαγωγικά το παιδί μπαίνει πια στην εφηβεία, στην Ε Δημοτικού όπου έχει ήδη συμπληρώσει το 10 ο έτος του και διανύει το 11 ο. Ενώ η ολοκλήρωση της εφηβείας γίνεται στην Γ Λυκείου όπου το παιδί συμπληρώνει το 18ο έτος.

Στατιστικά στοιχεία - Ηλικιακή Κατανομή Προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε όσα περισσότερα στατιστικά στοιχεία, από τις απογραφές στο ΣΕΠ έως σήμερα. Τα στοιχεία τα συλλέξαμε από το e-σεπ και την Εφ. Διοίκησης ΓΕ. Σκοπός μας είναι να παρουσιάσουμε πως κατανέμεται σε ηλικιακές ομάδες το δυναμικό της Κίνησης και να εξάγουμε συμπεράσματα για τις ηλικίες που παρατηρείται πτώση ή αύξηση. Κατορθώσαμε και βρήκαμε στοιχεία από το 2003 έως σήμερα. Για την εξαγωγή συμπερασμάτων αντιμετωπίσαμε τους παρακάτω περιορισμούς. Στο προηγούμενο Σύστημα Ηλεκτρονικής Απογραφής υπήρχαν πολλά μέλη που απογράφηκαν χωρίς να έχει δηλωθεί η ημερομηνία γέννησης τους. Υπήρχαν επίσης μέλη (λίγα σε αριθμό) με λανθασμένο έτος ημερομηνίας γέννησης (πχ. Λυκόπουλο 98 ετών..). Στα δεδομένα του προηγούμενου συστήματος δεν κατέστη δυνατό να γνωρίζουμε για κάθε μέλος με τι καθήκοντα απογράφηκε το συγκεκριμένο έτος. Στο καινούργιο Σύστημα η πληροφορία αυτή αποθηκεύεται κάτα τη δημιουργία της απογραφής και είναι διαθέσιμη από το 2012 πλέον. Χρησιμοποιήσαμε λοιπόν ώς βάση τα μέλη που είναι καταχωρημένη η ημερομηνία γέννησης τους και εξετάσαμε τις απογραφές για κάθε έτος. Δεδομένου οτι το φαινόμενο να υπάρχουν μέλη χωρίς ημερομηνία γέννησης επαναλαμβάνεται σε όλα τα έτη των απογραφών, θεωρούμε ότι δεν αλλοιώνει ποιοτικά τα αποτελέσματα που θα παρουσιάσουμε. Παρακάτω παρουσιάζουμε τα συνολικά απογεγγραμμένα μέλη από το 2004 μέχρι σήμερα.

Παρατηρούμε ότι η δύναμη μας παραμένει σταθερά τα τελευταία χρόνια στα 18000-20000. Πιστεύουμε ότι το προσκοπικό πρόγραμμα δεν έχει καταφέρει την τελευταία δεκαετία να δημιουργήσει μεγαλύτερη διεισδυτικότητα στην κοινωνία, ώστε η κίνηση να αυξήσει τη δύναμη της, προσελκύοντας περισσότερα μέλη, προσφέροντας πιο ελκυστικές δραστηρίοτητες στους νέους της χώρας μας. Παρόλo που καταφέρνει να διατηρήσει την δυναμική του, ανατρέχοντας στα βιβλία της επιστήμης της στατιστικής θα βλέπαμε πως για να αποκτήσει κοινωνική παρεμβατικότητα μία κίνηση, πρέπει να ασπάζεται τις ιδέες της και τις αρχές της το 2% του συνολικού πληθυσμού, κάτι που θα σήμαινε ένα ΣΕΠ των 200.000 περίπου μελών. Όπως καταλαβαίνετε τα περιθώρια βελτίωσης και περαιτέρω ανάπτυξης είναι κάτι παραπάνω από μεγάλα. Παρακάτω παρουσιάζουμε την ηλικιακή κατανομή των μελών που έχουν απογραφεί για τα έτη 2004-2011 και έχει καταχωρηθεί η ημερομηνία γεννήσεως τους. Στο πρώτο διάγραμμα παρουσιάζουμε τη διασπορά των μελών στις ηλικίες που εφαρμόζουμε το προσκοπικό πρόγραμμα. Παρατηρούμε επίσης πως κατανέμεται το πλήθος των μελών ανά ηλικία και ανά έτος απογραφής.

Από το παραπάνω διάγραμμα είναι φανερό ότι τα περισσότερα μέλη μας κυμαίνονται στις ηλικίες των 9-11 ετών και είναι φανερό ότι σε αυτές τις ηλικίες εμφανίζεται η μεγαλύτερη απήχηση. Η παραπάνω κατανομή παρουσιάζει τη μεγαλύτερη δύναμη μελών στις ηλικίες 8-12 και λιγότερη αποδοχή στις μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτό έχεις ως αποτέλεσμα το παιδαγωγικό μας έργο να έχει πολύ μικρότερη παρεμβατικότητα στα μέλη της ηλικίας των Ανιχνευτών, μιας και μικρότερο ποσοστό παραμένει μέλος της Κίνησης στην ηλικία αυτή. Σημαντική πτώση συγκριτικά εμφανίζεται στην ηλικία 11 ετών. Δηλαδή ενώ στα Λυκόπουλα εμφανίζεται διατήρηση της δύναμης και μάλιστα σταθερή αύξηση της σε ηλικίες 7-10, μόλις τα Λυκόπουλα ξεκινάνε την Ε Δημοτικού (11 ετών), παρουσιάζεται η πρώτη ουσιαστική «διαρροή» της Κίνησης. Η πιο σημαντική πτώση της δύναμης των μελών μας εμφανίζεται στις ηλικίες 12-14 ετών, όπου η μείωση συντελείται τόσο ανα ηλικιακό έτος (πχ 12 με 13, 13 με 14 κτλ) όσο και ανά χρονικό έτος (2007 με 2008 κτλ) Τέλος στις ηλικίες 15 με 16, δηλαδή στη μετάβαση από Ομάδα Προσκόπων σε Κοινότητα Ανιχνευτών παρατηρείται επίσης πτώση ανα ηλικιακό έτος αλλά και μια σταθεροποίηση της δύναμης μας ανα χρονικό έτος (η δύναμη της Κίνησης είναι σχεδόν σταθερή στην ηλικία των 16 ετών με την πάροδο των ετών και όχι πτωτική) Στις ηλικίες 17-18 ετών παρατηρείται επίσης πτώση αλλά είναι συγκριτικά μικρή και ανά χρονικό έτος η δύναμη παραμένει σταθερή ακόμα και στην ηλικία των 18 ετών. Το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει τα ίδια δεδομένα με διαφορετικό τρόπο. Εδώ παρουσιάζεται η διακύμανση των ηλικιών ανά έτος.

Παρατηρούμε ότι ενώ το μέγιστο πλήθος μελών παρατηρείται στην ηλικία 11-12 στα προηγούμενα έτη, τα τελευταία έτη παρατηρείται στην ηλικία των 9 ετών. Το μέγιστο της καμπύλης ( μέγιστη δύναμη Κίνησης ανα ηλικιακό έτος) μετατοπίζεται κάθε έτος προς μικρότερη ηλικία. Έχοντας πλέον τη δυνατότητα να γνωρίζουμε για κάθε μέλος την ιδιότητα με την οποία απογράφηκε παρουσιάζουμε την κατανομή των μελών ανά ηλικία και κλάδο για το 2012 (απογραφή έως 6/3). Τα στοιχεία περιλαμβάνουν μόνο τα μέλη που έχουν απογραφεί επιτυχώς και δεν αποτελεί ολοκληρωμένο δείγμα. Εδώ πάλι επιβεβαιώνεται ότι ακόμα και σήμερα το μέγιστο πλήθος μελών είναι στην ηλικία 9-10 ετών και υπάρχουν διαρροές στις ηλικίες 11-18 ετών. Τα παραπάνω προσφέρονται για προβληματισμό και για να αντιληφθούμε το προφίλ της Κίνησης. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να προκαλούν την παραπάνω κατάσταση. Οι βασικότεροι πιστεύουμε ότι είναι αφενός οι κοινωνικές συνθήκες και ο χαμένος χρόνος των παιδιών και αφετέρου ο τρόπος εφαρμογής του προσκοπικού προγράμματος που δεν κατορθώνει να έχει παρεμβατικότητα στις μεγαλύτερες ηλικίες.

Πρόταση Εισήγησης: Αντιλαμβανόμενοι το σκοπό της Κίνησης, ως Κίνηση νέων και σύμφωνα με την πρόταση του RAP, κινητήρια δύναμη του Προσκοπισμού αποτελούν οι έφηβοι. Οι ηλικίες των εφήβων διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες (11-14 και 15-18) με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και διαφορετικές προσεγγίσεις (παιδαγωγικές ανάγκες). Ωστόσο για να εφαρμόσουμε αποτελεσματικότερα το Προσκοπικό Πρόγραμμα είναι επιτακτική ανάγκη να δώσουμε την ίδια έμφαση, με την ίδια διάρκεια (4 έτη) και στις δύο ηλικιακές ομάδες λαμβάνοντας υπόψη στο πρόγραμμα μας τη διαφορετικότητα των δύο αυτών ομάδων. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύουμε ότι θα επιτύχουμε καλύτερο παιδαγωγικό αποτέλεσμα στα ανήλικα μέλη μας. Πιστεύουμε ότι ο Προσκοπισμός στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια δεν έχει τα αποτελέσματα που επιθυμούμε, κυρίως σε ότι αφορά την παρέμβαση του στην Ελληνική κοινωνία, την αναγνωρισημότητα και το κύρος της κίνησης. Η παρέμβαση της Κίνησης στην κοινωνία, σαν αποτέλεσμα της διαπαιδαγώγησης των ανήλικων μελών, είναι εξαιρετικά περιορισμένη και μακριά από την προσδοκώμενη που θα αύξανε έντονα το κοινωνικό ενδιαφέρον για την κίνηση. Αυτό συμβαίνει ακόμη και όταν το προσκοπικό πρόγραμμα εφαρμόζεται ικανοποιητικά. Εδώ λοιπόν μπαίνει ένα στρατηγικό ερώτημα για την Κίνηση. Τι Προσκοπισμό θέλουμε και ποιό είναι το όραμα του, δεδομένων των συνθηκών που επικρατούν στην κοινωνία μας; Οραματιζόμαστε μια Κίνηση σε κίνηση. Μια Κίνηση με δυναμική και έντονη κοινωνική παρέμβαση, με σαφείς και ξεκάθαρους στόχους. Μια Κίνηση που διαπαιδαγωγεί τους νέους του σήμερα, αφουγκράζεται τις ανάγκες τους και εκμεταλεύεται το δυναμικό της. Μια Κίνηση που με απόλυτη προσήλωση στο παιδαγωγικό της έργο, πιστεύει, πρώτα η ίδια πως έχει τη δύναμη να βγει μπροστά, να συμβάλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση της κοινωνίας του αύριο, χτίζοντας τα παιδιά και τους εφήβους του σήμερα. Πιστεύουμε πως η δεύτερη ηλικιακή κατηγορία της εφηβείας (15-18) μπορεί να έχει ουσιαστική παρέμβαση στην κοινωνία. Δίνοντας έμφαση στον εθελοντικό χαρακτήρα της κίνησης μας αλλά και στο «υπηρετείν» προς το συνάνθρωπο, εκμεταλευόμενοι τις αυξημένες δυνατότητες των εφήβων και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται ενεργοί πολίτες με αρχές και ήθος, οικοδομώντας ένα νέο όραμα για την εν γένει λειτουργία της κοινωνία μας με συγκεκριμένη οντότητα και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Όπως αναφέρθηκε και στην πρώτη ενότητα το Προσκοπισμό Πρόγραμμα μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά σε αυτές τις ηλικίες 11-18 (παιδαγωγικά οφέλη), με απτά αποτελέσματα μετά το πέρας της εφηβείας. Η πρόταση μας υιοθετεί την πρόταση του RAP στην ηλικιακή διάρθρωση των Κλάδων που παρέχουν Πρόγραμμα με έμφαση στην εφηβεία. Πιστεύουμε ότι θα προσδώσει νέα δυναμική στην Κίνηση. θα συμβάλλει στην ουσιαστική

διαπαιδαγώγηση των εφήβων και στις δύο ηλικιακές ομάδες σύμφωνα με τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά που διαθέτει η κάθε μία. Με το που ενηλικιώνεται ο έφηβος (συμπληρώνει το 18 ο έτος ηλικίας του) δεν μπορεί να συμπεριλαμβάνεται στο ανήλικο δυναμικό της Κίνησης και πρέπει να εντάσσεται στο Προσκοπικό δίκτυο ή να συμμετέχει ως Βαθμοφόρος. Προτείνουμε: Ο Κλάδος Λυκοπούλων να παρέχει προσκοπικό πρόγραμμα σε παιδιά που έχουν συμπληρώσει το 7ο έτος της ηλικίας τους έως και το 10ο ( 3έτη, 8-9- 10 Β, Γ,Δ Δημοτικού) Ο Κλάδος Προσκόπων να παρέχει προσκοπικό πρόγραμμα σε παιδιά που έχουν συμπληρώσει το 10ο έτος ηλικίας τους έως το 14ο (4έτη, 11-12-13-14 - Ε,ΣΤ Δημοτικού, Α,Β Γυμνασίου) Ο Κλάδος Ανιχνευτών να παρέχει προσκοπικό πρόγραμμα σε νέους που έχουν συμπληρώσει το 14ο έτος της ηλικίας τους έως το 18ο ( 4έτη, 15-16- 17-18, -Γ Γυμνασίου,Α,Β,Γ Λυκείου) Ο Κλάδος προσκοπικού Δικτύου να παρέχει προσκοπικό πρόγραμμα για ενήλικα μέλη που έχουν συμπληρώσει το 18 ο έτος της ηλικίας τους έως το 30 ο (12 έτη) ΛΥΚΟΠΟΥΛΑ B' - Δ' Δημοτικού ΠΡΟΣΚΟΠΟΙ Ε' Δημοτικού - Β' Γυμνασίου ΑΝΙΧΝΕΥΤΕΣ Γ' Γυμνασίου - Γ' Λυκείου ΔΙΚΤΥΟ 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20... 30 Πρόταση Ηλικιακής διάρθρωσης στους Κλάδους Πιστεύουμε ότι η συγκεκριμένη πρόταση θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή του προσκοπικού προγράμματος. Θεωρούμε πως το σημαντικότερο σημείο που πρέπει να πετύχει ο κάθε Κλάδος είναι η παροχή ελκυστικού, σύγχρονου προγράμματος που θα δημιουργήσει σε κάθε παιδί τη λαχτάρα να συμμετέχει σε κάθε δράση (κάτι που εμείς είχαμε την χαρά να βιώσουμε). Παράλληλα η συγκεκριμένη αναδιάρθρωση προσδοκούμε πως θα δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες να δραστηριοποιηθούν όλοι οι Κλάδοι εξίσου και έτσι θα δώσουμε την δυνατότητα στο κάθε ανήλικο μέλος της Κίνησης να ζήσει ένα ισορροπημένο προσκοπικό πρόγραμμα με έμφαση στην εφηβική ηλικία. Στον Κλάδο Ανιχνευτών με βάση τη δική μας εμπειρία η παροχή ολοκληρωμένου παιδαγωγικού έργου δεν έχει καταφέρει να εφαρμοστεί με επιτυχία, γιατί ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου είναι πάρα πολύ λίγος για όσες εμπειρίες και βιώματα θέλουμε να προσφέρουμε. Πιστεύουμε ότι η Κίνηση χρειάζεται να δώσει περισσότερο χρόνο ζωής στο Προσκοπικό Πρόγραμμα για εφήβους, για να ανεβάσουμε το ηλικιακό προφίλ των ανήλικων μελών μας. Προσδοκούμε ότι η νέα ηλικιακή διάρθρωση με την ταυτόχρονη συνεχή

προσπάθεια για ποιοτικότερες δράσεις θα προσδώσει σαφώς μεγαλύτερη δυναμική στην Κίνηση μας και μια ευκαιρία να ξεπεράσουμε το φράγμα των 20000 μελών. Σε αυτή τη δύσκολη ηλικία ότι είναι ενδιαφέρον για ένα αγόρι στα 16 δεν είναι τόσο ενδιαφέρον για ένα 15χρονο αγόρι και μπορεί να είναι αδιάφορο για κάποιο 13 ή 14 ετών. Ακόμη και αν η Προσκοπική Μέθοδος έχει τις ίδιες 4 φιλοδοξίες για νεότερα και μεγαλύτερα αγόρια (χαρακτήρας, σωματικές ικανότητες, υγεία, αλτρουισμός), o τρόπος εφαρμογής της διαφέρει ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης τους. Ελπίζοντας σε ένα εποικοδομητικό Συνέδριο «που θα χαράξει την πορεία της Κίνησης». B-P Με αγωνία για το μέλλον, Σωτήρης Μαρούδας Νίκος Ανδρεάδης Γιάννης Παναγόπουλος Ευχαριστούμε θερμά όλους τους αδελφούς βαθμοφόρους που συνέβαλλαν με τις επισημάνσεις τους στην τελική τεκμηρίωση της πρότασης. Πηγές & Βιβλιογραφία RAP Toolbox, 2005, World Organization of the Scout Movement - World Scout Bureau, ISBN 2-952307-5-3-9 Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου, «Ο ρόλος της Τυπικής Εκπαίδευσης, της Μη Τυπικής και της Άτυπης Μάθησης στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών και των εφήβων. Τα νέα δεδομένα στα χαρακτηριστικά της Ηλικίας», 2008, ΣΩΜΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ, ISBN 678-960-7630-18-6 Στοιχεία απογραφής από την Εφ. Διοίκησης ΓΕ, 2004-2012