ΕΡΓΑΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: Σηξαηεγηθφο θαη επηρεηξεζηαθφο πξνγξακκαηηζκφο σο εξγαιεία δεκφζηαο δξάζεο ΘΕΜΑ: Πνιηηηθή ηηκνιφγεζεο λεξνχ 1.ΕΙΑΓΩΓΗ Η αμία ηνπ λεξνχ γηα ηε δσή ζηνλ πιαλήηε καο είλαη αλππνιφγηζηε. Η χπαξμε αξθεηνχ θαη θαιήο πνηφηεηαο λεξνχ είλαη πξνυπφζεζε γηα ηελ επηβίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο αλζξψπηλεο δσήο. Δπηπιένλ ην λεξφ έρεη κεηαηξαπεί πιένλ ζε νηθνλνκηθφ αγαζφ (απφ ειεχζεξν αγαζφ), ην νπνίν πξέπεη λα ην δηαθπιάμνπκε γηα ηηο επφκελεο γεληέο.δίλαη ην αγαζφ εθείλν ην νπνίν είλαη απαξαίηεην γηα ηελ πγεία, ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ηελ θνηλσληθή επεκεξία, ηελ πνιηηηζηηθή θαη ζξεζθεπηηθή δσή θαη φια φζα ζεκαίλνπλ επεκεξία. Γπζηπρψο ππήξρε πάληνηε ε ηάζε λα αληηκεησπίδνπκε ην λεξφ σο δεδνκέλν αγαζφ, πνπ παξέρεηαη θαη αληηθαζίζηαηαη απφ ηε θχζε δσξεάλ. Απηή ε ςεπδαίζζεζε ηεο αθζνλίαο απνδείρηεθε έλα κεγάιν ιάζνο, πνπ ίζσο καο θνζηίζεη αθξηβά. Σήκεξα, κεηά απφ αιφγηζηε ρξήζε δεθάδσλ ρξφλσλ, ε νπνία έρεη θέξεη ηξαγηθά απνηειέζκαηα ηφζν ζηελ πνηφηεηα φζν θαη ζηελ πνζφηεηα ησλ λεξψλ παγθφζκηα, έρνπκε επηηέινπο αξρίζεη λα πηνζεηνχκε κηα λέα πξνζέγγηζε, κηα πνιηηηθή αεηθνξίαο. 2.ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΛΙΣΙΚΗ Όπσο αλαθέξακε θαη ζηελ εηζαγσγή, έρνπκε απνδερζεί ηελ αλάγθε γηα πξνζηαζία ησλ πδαηηθψλ καο πφξσλ θαη είκαζηε ζηε θάζε εθαξκνγήο ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ γηα πξνζηαζία ηνπο, ψζηε λα παξαδψζνπκε ηελ αλεθηίκεηε απηή θιεξνλνκηά ζηηο επφκελεο γεληέο. Όπσο ζα δνχκε αλαιπηηθά ν θξηζηκφηεξνο παξάγνληαο δηαθχιαμεο ηνπ λεξνχ θαη δηαηήξεζήο ηνπ ζε θαιή θαηάζηαζε, ηφζν πνζνηηθή φζν θαη πνηνηηθή, απνηειεί ε νξζή θνζηνιφγεζε θαη ηηκνιφγεζε ηνπ λεξνχ. 3.Η ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΣΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΗ ΕΕ Σηε Γηεζλή δηάζθεςε ηνπ Γνπβιίλνπ, ην 1992, πηνζεηήζεθαλ νη βαζηθέο αξρέο ζρεηηθά κε ην λεξφ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ αλαθέξεηαη φηη: Τν λεξφ απνηειεί έλαλ πεπεξαζκέλν θαη επαίζζεην θπζηθφ πφξν θαη είλαη θιεξνλνκηά ηεο αλζξσπφηεηαο
Η δηαρείξηζε ηνπ λεξνχ πξέπεη λα βαζίδεηαη ζηε ζπκκεηνρή φισλ Τν λεξφ απνηειεί θνηλσληθφ αγαζφ. Ωζηφζν έρεη νηθνλνκηθφ θφζηνο, ην νπνίν πξέπεη θάζε θνξά λα αλαθηάηαη Τν 2002 ζε ζχλνδν ηνπ ΟΗΔ πηνζεηήζεθε ε πξνζέγγηζε ηνπ λεξνχ σο αγαζνχ κε αμία Πεξηβαιινληηθή,Κνηλσληθή θαη Οηθνλνκηθή. Η νδεγία πιαίζην 2000/60/ΔΚ αλαγλσξίδεη φηη ε ηηκνιφγεζε ηνπ λεξνχ απνηειεί βαζηθφ εξγαιείν γηα ηελ επίηεπμε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ θαη ζέηεη ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο πξνηεξαηφηεηεο πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηηο πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο. Η νδεγία είρε ζέζεη σο ζηφρν φηη Μέρξη ην 2010 ηα Κξάηε Μέιε εμαζθαιίδνπλ φηη νη πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο ηνπ χδαηνο παξέρνπλ θαηάιιεια θίλεηξα ζηνπο ρξήζηεο γηα λα ρξεζηκνπνηνχλ απνηειεζκαηηθά ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο θαη θαηά ζπλέπεηα λα ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ ηεο παξνχζεο νδεγίαο. Τα νηθνλνκηθά εξγαιεία ηα νπνία πξνζεγγίδεη ε νδεγία γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ είλαη ηα αθφινπζα: Α) Οξζή Κνζηνιφγεζε Β) Πξνζδηνξηζκφο αλάθηεζεο θφζηνπο Γ) Καηαλνκή αλαθηψκελνπ θφζηνπο κεηαμχ ρξεζηψλ Γ) Τηκνιφγεζε λεξνχ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη πεξηβαιινληηθνί ζηφρνη A)Ορθή Κοζηολόγηζη Σχκθσλα κε ην άξζξν 9.1 ηεο ην ζπλνιηθφ θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ πεξηιακβάλεη: α) Φξεκαηννηθνλνκηθφ θφζηνο Σην Φξεκαηννηθνλνκηθφ θφζηνο πνπ πεξηιακβάλεη ηα θφζηε επελδχζεσλ, ιεηηνπξγίαο θαη ζπληήξεζεο ησλ έξγσλ, δηαρεηξηζηηθά θαη δηνηθεηηθά θφζηε θαη άιια άκεζα νηθνλνκηθά θφζηε β)κφζηνο θπζηθψλ πφξσλ Τν θφζηνο θπζηθνχ πφξνπ νξίδεηαη σο ην θφζηνο επθαηξίαο γηα άιιεο ελαιιαθηηθέο ρξήζεηο ηνπ λεξνχ εμαηηίαο ηεο εμάληιεζεο ηνπ πφξνπ πέξα απφ ην θπζηθφ ηνπ ξπζκφ αλαλέσζεο ή ππνβάζκηζήο ηνπ (ξχπαλζε) πέξα απφ ην θπζηθφ ξπζκφ απνθαηάζηαζεο. Όηαλ ε δήηεζε λεξνχ γηα φιεο ηηο ρξήζεηο θαιχπηεηαη πιήξσο, ην θφζηνο θπζηθνχ πφξνπ είλαη κεδεληθφ, ελψ ην θφζηνο απηφ κπνξεί λα είλαη ζεκαληηθφ φηαλ ππάξρεη έιιεηςε λεξνχ ιφγσ εμάληιεζεο ησλ απνζεκάησλ ηνπ πφξνπ. Όινη θαηαιαβαίλνπκε φηη δηαθνξεηηθή ηηκή θνζηίδεη έλα κπνπθάιη λεξφ ζην θέληξν ηεο Αζήλαο θαη δηαθνξεηηθή ηηκή ζε έλα άλπδξν ρσξηφ ηεο Αθξηθήο γ) Πεξηβαιινληηθφ θφζηνο Τν πεξηβαιινληηθφ θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ αλαθέξεηαη ζηηο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο απφ ηηο ρξήζεηο ηνπ λεξνχ θαη έρεη άκεζε ζρέζε
κε ηελ νηθνλνκηθή απνηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ. Η απνηίκεζε αλαθέξεηαη ζηελ θαηάζηαζε εθείλε θαηά ηελ νπνία ε θαηαλάισζε ή ρξήζε ελφο αγαζνχ απφ έλαλ θαηαλαισηή πξνθαιεί επηπηψζεηο ζεηηθέο ή αξλεηηθέο ζηελ θαηαλάισζε ή ρξήζε άιισλ θαηαλαισηψλ νη νπνίνη δελ πιεξψλνπλ ή απνδεκηψλνληαη γηα ηελ βειηίσζε ή ρεηξνηέξεπζε ηεο επεκεξίαο ηνπο αληίζηνηρα. Σην πιαίζην ηεο ρξήζεο πδάηηλσλ πφξσλ νη θπξηφηεξεο επηπηψζεηο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε πνηνηηθέο θαη πνζνηηθέο. Οη πνηνηηθέο επηπηψζεηο αλαθέξνληαη ζην θνηλσληθφ θφζηνο πνπ ζπλεπάγεηαη ε ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ απφ ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο. Η κείσζε ηεο θνηλσληθήο επεκεξίαο πξνθαιείηαη απφ ηε κείσζε ηεο δπλαηφηεηαο ησλ αηφκσλ λα αληινχλ αμίεο απφ ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο. Οη αμίεο απηέο δηαθξίλνληαη ζε αμίεο ρξήζεο θαη αμίεο χπαξμεο ηνπ πφξνπ. Η αμία ρξήζεο αληαλαθιά ηελ ρξεζηκφηεηα πνπ αληιεί ην άηνκν απφ ηελ θαηαλάισζε ηνπ πφξνπ(πφζηκν λεξφ, παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο, αλαςπρή) ελψ νη αμίεο κε ρξήζεο αλαθέξνληαη ζηελ ρξεζηκφηεηα πνπ ζπλεπάγεηαη ε χπαξμε ηνπ πφξνπ θαη ε δηαηήξεζή ηνπ γηα ηηο επφκελεο γεληέο. B) Προζδιοριζμός ανάκηηζης κόζηοσς Ο κεραληζκφο αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο θαζνξίδεηαη απφ ηε δνκή ηνπ ζπζηήκαηνο ηηκψλ, ηειψλ θαη θφξσλ πνπ ρξεψλνληαη ζηνπο ρξήζηεο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ θαη ην χςνο ησλ ηηκψλ. Τν Άξζξν 9.1 νξίδεη φηη νη ρξήζηεο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ πξέπεη λα πιεξψλνπλ ηηκέο αλάινγεο κε ην θφζηνο πνπ πξνθαινχλ. Καηά ζπλέπεηα, ε θαηαλνκή ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο λεξνχ ζηνπο ρξήζηεο θαη ηνπο ξππαληέο πξέπεη λα γίλεηαη κε βάζε ηελ πνζφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαη ην θφζηνο πνπ πξνθαιείηαη απφ θάζε ρξήζηε. Ωζηφζν, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ν θαζνξηζκφο ησλ ρξεζηψλ θαη ξππαληψλ, θαζψο θαη ηα εμσηεξηθά θφζηε πνπ πξνθαινχληαη δελ είλαη εχθνινο. Πξφθεηηαη γηα έλα ζχλζεην θνηλσληθφ θαη πνιίηηθν πξφβιεκα κε πνιιέο θαη ζχλζεηεο πξνεθηάζεηο. Η απξνζπκία ησλ ρξεζηψλ, ιφγσ θαη ηεο ηδηαηηεξφηεηαο θαη θχζεο ηνπ αγαζνχ, λα ζπκκεηάζρεη ζηελ πξνζπάζεηα αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο απνηειεί έλα δχζθνιν πξφβιεκα. Η εζθαικέλε εληχπσζε πεξί αθζνλίαο ηνπ λεξνχ, δηαηεξεί αθφκα θαη ζήκεξα ζε πνιινχο ηελ πιαζκαηηθή παξαδνζηαθή αληίιεςε φηη ην λεξφ είλαη έλα ειεχζεξν αγαζφ θαη φηη δελ έρεη θφζηνο. Γ) Καηανομή κόζηοσς ζηοσς τρήζηες Τν είδνο ηνπ θνξέα παξνρήο ππεξεζηψλ λεξνχ επεξεάδεη ηε δπλαηφηεηα εθηίκεζεο ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ αιιά θαη ηεο θαηαλνκήο ηνπ ζηνπο ρξήζηεο. Τν πξφβιεκα απηφ ηίζεηαη φηαλ κέξνο ησλ ππεξεζηψλ πξνζθέξεηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο ρξήζηεο (π.ρ. ηδηφθηεηεο γεσηξήζεηο γηα άξδεπζε). Σηελ πεξίπησζε απηή είλαη δπζθνιφηεξν λα εθηηκεζεί ην θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ πνπ ήδε θαιχπηνληαη απφ ηνπο ρξήζηεο, φπσο επίζεο θαη ην επηπιένλ θφζηνο πνπ πξέπεη λα θαιπθζεί, ελψ πξφζζεηα δεδνκέλα απαηηνχληαη γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θφζηνπο. Δπηπιένλ, ε εθαξκνγή ηεο αξρήο ν ξππαίλσλ πιεξψλεη είλαη ζρεηηθά δχζθνιν λα εθαξκνζηεί ζε πεξηπηψζεηο ζεκαληηθήο δηάρπηεο ξχπαλζεο, ε νπνία επηθέξεη πξφζζεην θφζηνο γηα δηαθνξεηηθέο ρξήζεηο ηνπ λεξνχ θαη είλαη
δχζθνιν λα επηκεξηζηεί ην θφζηνο απηφ ζε φινπο φζνπο ζπλεηζθέξνπλ ζηε δηάρπηε ξχπαλζε. Ταπηφρξνλα, ν ηνκέαο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ ζηεξίδεηαη ζε ζεκαληηθέο επηδνηήζεηο πνπ παξέρνληαη είηε ζηνπο θνξείο παξνρήο ππεξεζηψλ είηε ζηνπο ρξήζηεο, θαη κεηψλνπλ ηελ ηειηθή ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηψλ ζην θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ. Οη κεραληζκνί απηνί δξνπλ αλαζηαιηηθά γηα ηε βηψζηκε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, πνπ απνηειεί ζεκαληηθφ ζηφρν ηνπ Άξζξνπ 9 ηεο Οδεγίαο. Άκεζεο επηδνηήζεηοηεο ΔΔ ή θαη θξαηηθέο πεξηιακβάλνπλ ηε ζπκκεηνρή ζε επελδχζεηο πνπ πινπνηνχλ νη θνξείο παξνρήο ππεξεζηψλ λεξνχ (επηρνξεγήζεηο θεθαιαίνπ, επηδνηήζεηο δαλείσλ), ηε ζπκκεηνρή ζηε ιεηηνπξγία ηνπο (επηρνξεγήζεηο θφζηνπο ιεηηνπξγίαο) θαη ηε ζπκκεηνρή ζηηο ηηκέο πνπ πιεξψλνπλ νη ρξήζηεο (επηδφηεζε ηηκψλ θαη ηειψλ). Έκκεζεο επηρνξεγήζεηο (cross-subsidies) πθίζηαληαη αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθνχο ρξήζηεο (γεσξγία, λνηθνθπξηά, βηνκεραλία), δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο (κε επαξθείο ή πεξηνξηζκέλνπο πδαηηθνχο πφξνπο) θαη δηαθνξεηηθφ ηχπν θαηαλαισηψλ (κεγάινη θαη κηθξνί θαηαλαισηέο) φηαλ θάπνηνη ρξήζηεο θαιχπηνπλ ην θφζηνο πνπ πξνθαινχλ άιινη. Γεδνκέλνπ φηη έλαο βαζηθφο ζηφρνο ηεο Οδεγίαο απνηειεί ε νξζή θαηαλνκή ηνπ θφζηνπο ζηνπο επηκέξνπο ρξήζηεο, πξνθεηκέλνπ λα ππάξμνπλ θίλεηξα γηα ηε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο θαη ηεο ξχπαλζεο, ε εθηίκεζε ηνπ χςνπο ησλ επηρνξεγήζεσλ θαη ε ζπγθεθξηκελνπνίεζε ησλ έκκεζσλ επηρνξεγήζεσλ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο βαζηθνχο άμνλεο ηεο νηθνλνκηθήο αλάιπζεο. Δ)Σιμολόγηζη νερού προκειμένοσ να επιηεστθούν οι περιβαλλονηικοί ζηότοι Η Οδεγία αλαγλσξίδεη φηη ε ηηκνιφγεζε λεξνχ απνηειεί βαζηθφ εξγαιείν γηα ηελ επίηεπμε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ θαη ζέηεη ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο πξνηεξαηφηεηεο πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηηο πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο (Άξζξν 9.1:«Μέρξη ην 2010 ηα Κξάηε Μέιε εμαζθαιίδνπλ φηη νη πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο ηνπ χδαηνο παξέρνπλ θαηάιιεια θίλεηξα ζηνπο ρξήζηεο γηα λα ρξεζηκνπνηνχλ απνηειεζκαηηθά ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο θαη θαηά ζπλέπεηα ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ ηεο παξνχζαο νδεγίαο...». Οη πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο ζπλεηζθέξνπλ ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Οδεγίαο φηαλ ε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο θαη ηεο ξχπαλζεο έρεη σο απνηέιεζκα ηε ζεκαληηθή κείσζε ηνπ θφζηνπο γηα θάζε ρξήζηε. Γηα ην ιφγν απηφ, νη ηηκέο θαη ηα ηέιε πνπ πιεξψλνπλ νη θαηαλαισηέο πξέπεη λα είλαη αλάινγεο κε ηελ θαηαλάισζε λεξνχ θαη ηε ξχπαλζε πνπ πξνθαιείηαη απφ ηε ρξήζε. Σην πιαίζην απηφ, νξζνινγηθέο ηηκέο θαζνξίδνληαη, φπνπ απηφ είλαη εθηθηφ, σο ζπλάξηεζε ησλ πάγησλ ηειψλ (θάιπςε ζηαζεξνχ θφζηνπο παξνρήο ππεξεζηψλ, ηεο ρξέσζεο αλά κνλάδα θαηαλαιηζθφκελνπ λεξνχ θαη ηεο ρξέσζεο αλά πνζφηεηα ξχπαλζεο πνπ πξνθαιείηαη. Η δηακφξθσζε ησλ παξακέηξσλ απηψλ, θαη επνκέλσο θαη ε ηηκή, θαζνξίδεηαη απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο ηηκνινγηαθήο πνιηηηθήο. Σπγθεθξηκέλα: Ανάκηηζη κόζηοσς: Η αλάθηεζε θφζηνπο αλαθέξεηαη ζην ζπλνιηθφ ρξεκαηηθφ πνζφ πνπ πιεξψλεηαη απφ ηνπο θαηαλαισηέο γηα ηηο ππεξεζίεο λεξνχ. Με βάζε ηελ Οδεγία, ην θφζηνο δελ πεξηνξίδεηαη ζην ρξεκαηννηθνλνκηθφ θφζηνο παξνρήο ππεξεζηψλ αιιά θαιχπηεη θαη ηα πεξηβαιινληηθά θφζηε πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ ππνβάζκηζε ησλ
πδάηηλσλ ζσκάησλ θαη ην θφζηνο επθαηξίαο (θφζηνο θπζηθψλ πφξσλ) πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ θαηαλνκή ηνπ λεξνχ ζηηο επηκέξνπο ρξήζεηο. Αρτή «ο ρσπαίνων πληρώνει»: Η αξρή απηή απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ην πεξηβάιινλ θαη αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλνπνηεηηθή ή κε ζπλεηζθνξά ησλ επηκέξνπο ρξήζεσλ ζην ζπλνιηθφ θφζηνο. Δλψ ε αλάθηεζε θφζηνπο θαζνξίδεη ην ζπλνιηθφ πνζφ πνπ πξέπεη λα αλαθηεζεί, ε αξρή «ν ξππαίλσλ πιεξψλεη» θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην θφζηνο απηφ πξέπεη λα θαηαλεκεζεί ζηηο ρξήζεηο θαη ηνπο ρξήζηεο. Πξέπεη λα γίλεη ζαθέο φηη ν ρξήζηεο πξέπεη λα ζπκκεηέρεη ζηελ αλάθηεζε θφζηνπο αλάινγα κε ην θφζηνο πνπ πξνθαιεί. Παροτή κινήηρων για αποηελεζμαηικόηερη τρήζη: Με ηελ εηζαγσγή ηεο πξφηαζεο απηήο, ε Οδεγία 2000/60 νξίδεη ηηο πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο σο βαζηθφ εξγαιείν γηα ηελ επίηεπμε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ. Οη πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Οδεγίαο κφλν φηαλ ε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο θαη ηεο ξχπαλζεο έρεη σο απνηέιεζκα ηε ζεκαληηθή κείσζε ηνπ θφζηνπο πνπ πιεξψλεη θάζε ρξήζηεο. Μέηξν ηεο επίδξαζεο απηήο είλαη ε ειαζηηθφηεηα ηεο δήηεζεο ελψ ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε θαη ε ζεκαζία εμσγελψλ παξαγφλησλ ή/θαη άιισλ πνιηηηθψλ. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ηελ πηνζέηεζε θιηκαθσηψλ ηηκνινγίσλ ζπλδεδεκέλα κε ηελ θαηαλάισζε, αθφκα θαη ρξνληθήο δηαθνξνπνίεζεο απηψλ σο κέηξν γηα ηελ απνθπγή ηεο ζπαηάιεο ηνπ λεξνχ. Παξάιιεια, πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ρξεζηψλ, θαζψο ε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο κπνξεί λα είλαη πεξηνξηζκέλε ζηελ πεξίπησζε πνπ ην θφζηνο είλαη κηθξφ ζε ζρέζε κε ην ζπλνιηθφ θφζηνο παξαγσγήο (γηα βηνκεραληθή ρξήζε ή γεσξγία) ή ην εηζφδεκα ησλ θαηαλαισηψλ (νηθηαθή ρξήζε) θαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ δελ ππάξρεη ελαιιαθηηθή ιχζε γηα ηε κείσζε ηεο δήηεζεο. Σε θάζε πεξίπησζε πάλησο, ε ειαζηηθφηεηα ηεο δήηεζεο λεξνχ απνηειεί κέηξν ηεο επίπησζεο πνπ κπνξεί λα έρεη ε ηηκή ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ ζηε δήηεζε θαη κπνξεί λα δηαθνξνπνηείηαη ρξνληθά θαζψο θαη αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα θαηαλάισζεο. Σπκπεξαζκαηηθά ζα ιέγακε φηη ε ηηκνιφγεζε ζα πξέπεη λα δίθαηε κεηαμχ ρξεζηψλ δηαθνξεηηθνχ εηζνδήκαηνο, κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ θαηεγνξηψλ ρξεζηψλ, κεηαμχ γεσγξαθηθψλ πεξηνρψλ θαη κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ γελεψλ, ε νπνία θαηά θχξην ιφγν ζρεηίδεηαη κε ηελ αεηθφξν εθκεηάιιεπζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ.τέινο, ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεί ηα πξνβιεπφκελα αλακελφκελα έζνδα θαη λα δεκηνπξγεί θίλεηξα γηα νηθνλνκία ζην λεξφ. 4. Η ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σηελ Διιάδα ε ελαξκφληζε κε ηελ Οδεγία 2000/60 πξαγκαηνπνηήζεθε θαηαξρήλ κε ην Νφκν 3199/2003 θαη ζα νινθιεξσζεί κε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα. Σπλνπηηθά αλαθέξεηαη φηη ζχκθσλα κε ην Άξζξν 12 ηνπ Νφκνπ, νη γεληθέο δηαδηθαζίεο, ε κέζνδνο θαη ηα επίπεδα αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο
ππεξεζηψλ χδαηνο απφ ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο ζα θαζνξίδνληαη απφ ηελ Δζληθή Δπηηξνπή Υδάησλ κε εηζήγεζε ηεο Κεληξηθήο Υπεξεζίαο Υδάησλ (Άξζξν 4), ιακβάλνληαο ππφςε : α)τελ αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο β)τελ επηζθφπεζε ησλ επηπηψζεσλ ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ θαηάζηαζε ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ γ)τελ νηθνλνκηθή αλάιπζε, ε νπνία θαη ζα αθνινπζεί ηηο πξνδηαγξαθέο ηνπ λφκνπ θαη ηεο ΔΔ δ)τελ αξρή «ν ξππαίλσλ πιεξψλεη» ε)τα θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαη πεξηβαιινληηθά απνηειέζκαηα ηεο αλάθηεζεο ζη)τηο γεσγξαθηθέο θαη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο θάζε πεξηνρήο Σην άξζξν 8 ηνπ Π.Γ. 51/2007 πνπ απνηειεί θαη ηελ νπζηαζηηθή ελαξκφληζε ζην εζληθφ ζεζκηθφ πιαίζην ηεο νδεγίαο 2000/60ΔΚγίλεηαη αλαθνξά ζηελ αλάθηεζε θφζηνπο γηα ππεξεζίεο χδαηνο. Γηα ηελ αλάθηεζε θφζηνπο πνπ αθνξά ζηηο ππεξεζίεο χδαηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ θφζηνπο γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηνπο θπζηθνχο πφξνπο, απαηηείηαη ζρεηηθή νηθνλνκηθή αλάιπζε ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη θαηά ηα νξηδφκελα ζην Παξάξηεκα IV ηνπ παξφληνο Π.Γ. θαη ζχκθσλα κε ηελ αξρή «ν ξππαίλσλ πιεξψλεη». Δπίζεο αλαθέξεηαη επηπιένλ φηη: Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ε έγθξηζε ησλ γεληθψλ θαλφλσλ θνζηνιφγεζεο θαη ηηκνιφγεζεο απφ ηελ Δζληθή Υπεξεζία Υδάησλ ζα πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη φηη κέρξη ην 2010 ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ Άξζξνπ 9 ηεο Οδεγίαο, δειαδή φηη: o Οη πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο παξέρνπλ θαηάιιεια θίλεηξα ζηνπο ρξήζηεο γηα λα ρξεζηκνπνηνχλ απνδνηηθά ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο, θαη φηη o Δπηηπγράλεηαη ε θαηάιιειε ζπκβνιή ησλ ρξήζεσλ χδαηνο, δηαθξηλφκελσλ ηνπιάρηζηνλ ζε βηνκεραλία, λνηθνθπξηά θαη γεσξγία ζηελ αλάθηεζε θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ. Τα Σρέδηα Γηαρείξηζεο θάζε ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ πνπ νινθιεξψζεθαλ ζε πξψηε θάζε απφ ηηο Γηεπζχλζεηο Υδάησλ ησλ αληίζηνηρσλ Πεξηθεξεηψλ πεξηιακβάλνπλ ηηο ελέξγεηεο θαη ηα δεδνκέλα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ Άξζξνπ 9 ηεο Οδεγίαο θαη ηελ εθηίκεζε ηεο ζπκβνιήο ησλ ρξήζεσλ ζηελ αλάθηεζε θφζηνπο. Σπλνςίδεηαη φηη ηα κέρξη ηψξα λνκηθά θείκελα δελ απνζαθελίδνπλ ηε ζρέζε πφξνπ- ππεξεζίαοθαηαλαισηή, θαη εηδηθφηεξα δελ εδξαηψλνπλ θάπνην κεραληζκφ κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα γίλεηαη αλάθηεζε ησλ ζπληζησζψλ θφζηνπο πνπ αλαθέξνληαη ζην επίπεδν ηεο ιεθάλεο απνξξνήο. Η ηηκνιφγεζε λεξνχ γηα νηθηαθή θαη βηνκεραληθή ρξήζε πνπ γίλεηαη απφ ηελ ΔΥΓΑΠ,ΔΥΑΘ θαη ΓΔΥΑ σο επη ην πιείζηνλ,ραξαθηεξίδεηαη απφ ηηκνιφγηα ζρεδηαζκέλα γηα ηελ αλάθηεζε κφλν ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο θαη κηθξνχ κφλν κέξνπο ηνπ θφζηνπο ησλ ππνδνκψλ. Τν πεξηβαιινληηθφ θφζηνο θαη ην θφζηνο ησλ θπζηθψλ πφξσλ αλαθηάηαη ζε πνιχ κηθξφ βαζκφ.. Σηελ νηθηαθή ρξήζε νη πθηζηάκελεο ηηκέο είλαη πνιχ ρακειέο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο θαη ε δήηεζε ππεξεζηψλ λεξνχ απμάλεηαη ζπλερψο, ηδίσο ζε πεξηνρέο κε πεξηνξηζκέλνπο δηαζέζηκνπο πδαηηθνχο πφξνπο. Η ειαζηηθφηεηα ηεο δήηεζεο δελ έρεη αλαιπζεί δηεμνδηθά ζε φιεο ηηο πεξηνρέο αιιά εθηηκάηαη φηη ππάξρεη ζεκαληηθφ δπλακηθφ κείσζεο ηεο δήηεζεο, ην νπνίν είλαη φκσο
άκεζε ζπλάξηεζε ηεο γεσγξαθηθήο πεξηνρήο, ηεο ρξνληθήο πεξηφδνπ, ηνπ επηπέδνπ θαηαλάισζεο θαη ηεο ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ.σηε βηνκεραλία ζεσξείηαη φηη ππάξρεη δπλαηφηεηα πεξαηηέξσ κείσζεο ηεο δήηεζεο δεδνκέλνπ φηη νη ηηκέο λεξνχ είλαη πνιχ ρακειέο ζε ζρέζε κε ην νηθνλνκηθφ φθεινο απφ ηε ρξήζε ηνπ. Παξφια απηά αλακέλεηαη κηθξή κείσζε ηεο δήηεζεο αλ ε αχμεζε ηεο ηηκήο ηνπ λεξνχ δελ είλαη ζεκαληηθή ελψ θαη ην δπλακηθφ εμνηθνλφκεζεο ζε ζρέζε κε ηε ζπλνιηθή δήηεζε είλαη κηθξφ. Πξέπεη λα ηνληζηεί φηη νη βηνκεραλίεο θαιχπηνπλ ήδε κέξνο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θφζηνπο, θαζψο είλαη ππνρξεσκέλεο λα επεμεξγάδνληαη ηα απφβιεηά ηνπο. Απζηεξφηεξνη πεξηβαιινληηθνί ζηφρνη ζα απμήζνπλ ζεκαληηθά ην πεξηβαιινληηθφ θφζηνο κε ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ. Η ππάξρνπζα ηηκνιφγεζε ηνπ λεξνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα άξδεπζε κέζσ ΓΟΔΒ θαη ΤΟΔΒ επηηξέπεη ηελ ζε κηθξφ βαζκφ αλάθηεζε κφλν ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ θφζηνπο. Σηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ε κε-αθξηβήο κέηξεζε ηεο θαηαλαιηζθφκελεο πνζφηεηαο θαη ε ρξήζε κεγάινπ αξηζκνχ ηδησηηθψλ γεσηξήζεσλ απνηειεί έλαο ζνβαξφ πξφβιεκα ζηελ αλάθηεζε θφζηνπο θαη ηηκνιφγεζεο ηνπ λεξνχ. Τν θφζηνο ζην πεξηβάιινλ θαη ηνπο θπζηθνχο πφξνπο δελ αλαθηάηαη θαζφινπ. Σην πιαίζην απηφ νη πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο ηνπ λεξνχ κπνξνχλ λα επηθέξνπλ ζεκαληηθή αχμεζε ησλ ηηκψλ θαη θαηά ζπλέπεηα λα έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηνπο ηνκείο φπνπ ζα εθαξκνζηνχλ. Βαζηθφ θξηηήξην γηα ηελ αλάιπζε ησλ επηπηψζεσλ απηψλ είλαη ε ειαζηηθφηεηα ηεο δήηεζεο λεξνχ ζε απμήζεηο ησλ ηηκψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα: ζηε γεσξγία ζεσξείηαη φηη ππάξρεη ζεκαληηθή ειαζηηθφηεηα ηεο δήηεζεο. Καηά ζπλέπεηα αχμεζε ησλ ηηκψλ ηνπ λεξνχ ζα νδεγνχζε ζε αξδεπηηθέο πξαθηηθέο ρακειψλ απσιεηψλ λεξνχ, νη νπνίεο φκσο απαηηνχλ ζεκαληηθέο επελδχζεηο απφ ηνπο αγξφηεο. Γπλαηή είλαη επίζεο, ε ππνθαηάζηαζε ησλ θαιιηεξγεηψλ κε άιιεο, κηθξφηεξσλ πδαηηθψλ απαηηήζεσλ. Σε θάζε πεξίπησζε φκσο, θαη ζηα πιαίζηα ηεο γεληθφηεξεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο, νη επηδνηήζεηο πξντφλησλ πςειήο θαηαλάισζεο λεξνχ πξέπεη λα απνθεχγνληαη. Σε πεξηπηψζεηο θαιιηεξγεηψλ φπνπ δελ ππάξρεη ειαζηηθφηεηα ηεο δήηεζεο, έζησ θαη κηθξή αχμεζε ησλ ηηκψλ λεξνχ, ζα έρεη ζεκαληηθή επίπησζε ζηηο ηηκέο ησλ πξντφλησλ, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ην εηζφδεκα ησλ αγξνηψλ. 5. ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΕΙ Τν πξφβιεκα ζηελ Διιάδα είλαη ε πνιπδηάζπαζε αξκνδηνηήησλ θαη νη αιιειεπηθαιχςεηο κεηαμχ ησλ αξκφδησλ θνξέσλ γηα δεηήκαηα δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο πδάηηλσλ πφξσλ. Αθφκα θαη κεηά ηελ πηνζέηεζε ηνπ λφκνπ 3199/2003 ν νπνίνο πξνβιέπεη ηνλ θαζνξηζκφ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ησλ πθηζηάκελσλ θνξέσλ ζε ηνπηθφ θαη εζληθφ επίπεδν θαζψο θαη ηελ ζπγθξφηεζε λέσλ πθίζηαληαη αθφκα πξνβιήκαηα ζπληνληζκνχ ησλ δξάζεσλ γηα κία απνηειεζκαηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ. Η Οδεγία - Πιαίζην πεξί Υδάησλ, επεθηείλεη ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο πξνζηαζίαο ησλ πδάησλ ζε φια ηα χδαηα θαη ζέηεη σο ζαθή ζηφρν φηη κέρξη ην 2015 πξέπεη λα επηηεπρζεί θαιή θαηάζηαζε γηα φια ηα επξσπατθά χδαηα θαη λα εμαζθαιηζηεί βηψζηκε ρξήζε ηνπ λεξνχ ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ είλαη
απαξαίηεην λα εληνπηζηεί ζε θάζε θξάηνο κέινο ην κείγκα πνιηηηθήο πνπ ζα εμαζθαιίζεη θίλεηξα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ κε ην κηθξφηεξν δπλαηφ θφζηνο. Κάζε πνιηηηθή ζπλεπάγεηαη έλα άκεζν θφζηνο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο φζν θαη έλα έκκεζν πνπ αληηζηνηρεί ζην θφζηνο γηα ηελ νηθνλνκία απφ ηελ κεηαβνιή νξηζκέλσλ παξακέηξσλ σο απνηέιεζκα ηεο πνιηηηθήο απηήο. Η κειέηε ηεο αλάθηεζεο θφζηνπο ππεξεζηψλ λεξνχ ζηελ Διιάδα θαηαδεηθλχεη φηη ζε φια ηα πδαηηθά δηακεξίζκαηα ηεο ρψξαο ε ζπλνιηθή αλάθηεζε απφ ηηο ρξεψζεηο ζηνπο ρξήζηεο ηνπ πφξνπ δελ θαιχπηεη ην ζχλνιν ηνπ θφζηνπο πνπ ζπλεπάγεηαη ε άληιεζε θαη παξνρή χδαηνο. Σε πνιιά πδαηηθά δηακεξίζκαηα ε ζπλνιηθή αλάθηεζε δελ θαιχπηεη νχηε ην ρξεκαηννηθνλνκηθφ θφζηνο ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ παξνρήο πφζηκνπ θαη αξδεπηηθνχ λεξνχ νη νπνίεο εκθαλίδνπλ δεκίεο ζηηο θαηαζηάζεηο απνηειεζκάησλ ρξήζεο ηνπο. Η ηηκνινγηαθή πνιηηηθή αγλνεί ηηο πεξηβαιινληηθέο ζπληζηψζεο ηεο άληιεζεο χδαηνο θαζψο θαη ην θφζηνο πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ ζπαληφηεηα ηνπ πφξνπ ιφγσ ηεο εμάληιεζήο ηνπ. Υπάξρνπλ σζηφζν θαη άιια δεηήκαηα, πέξα απφ απηά νηθνλνκηθνχ ραξαθηήξα πνπ απαηηνχλ ηελ πξνζνρή καο θαη ηε δξάζε καο γηα ην κέιινλ: (1)Πνηφηεηα θαη (2)θιηκαηηθή αιιαγή. Αλ θαη ζηελ θνηλσλία καο απνηειεί πιένλ θαηάθηεζε ηεο θαη νίθνλ χδξεπζε γηα φινπο, ην ζέκα ηεο πνηφηεηαο δελ είλαη δεδνκέλν θαη είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ. Η αλαγλψξηζε απηήο ηεο ζεκαζίαο έρεη απνηππσζεί ζε κηα εθηελή Οδεγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ πφζηκνπ λεξνχ πνπ πξννξίδεηαη γηα αλζξψπηλε θαηαλάισζε. Η πνηφηεηα ηνπ πφζηκνπ λεξνχ είλαη επίζεο ζπλδεδεκέλε άκεζα κε ηε δεκφζηα πγεία. Η πνηφηεηα ηνπ πφζηκνπ λεξνχ δέρεηαη ζπλερψο θαη κε απμαλφκελν ξπζκφ «επηζέζεηο» απφ ηελ γεληθφηεξε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ αλζξψπνπ. Πξέπεη ινηπφλ λα γίλεη ζαθέο φηη πξέπεη λα δηαρεηξηζηνχκε ηε δήηεζε ηνπ λεξνχ αληί ηεο αδηέμνδεο πεξηβαιινληηθά αιιά θαη δεκηνγφλνπ νηθνλνκηθά πνιηηηθήο ηεο δηαρείξηζεο ηεο πξνζθνξάο ηνπ.απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη ζα πξέπεη λα πξνζαξκφζνπκε ηηο αλάγθεο καο ζηα θπζηθά απνζέκαηα ηνπ λεξνχ.η επεξρφκελε δπζκελήο θιηκαηηθή αιιαγή ζα δεκηνπξγήζεη ζεκαληηθή πίεζε ηφζν ζηελ πνηφηεηα φζν θαη ζηελ πνζφηεηα ησλ πδάηηλσλ απνζεκάησλ. Πνιιά απφ ηα «θεθηεκέλα» καο ζρεηηθά κε ην λεξφ ίζσο αξρίζνπλ βαζκηαία λα ηίζεληαη ππφ ακθηζβήηεζε. Δλδερνκέλσο λα απαηηεζεί ε ιήςε έθηαθησλ κέηξσλ ειέγρνπ, εθηέιεζε δαπαλεξψλ έξγσλ, αλάπηπμε ζρεκάησλ εμνηθνλφκεζεο θαη επαλαρξεζηκνπνίεζεο, δειαδή ελέξγεηεο πνπ ζα απαηηνχλ κηα δηεπξπκέλε θνηλσληθή ζπλαίλεζε, απνδνρή θαη ζπλεξγαζία. Η επζχλε αλήθεη ζε φινπο καο λα δηαθπιάμνπκε ην λεξφ ην νπνίν είλαη νηθνλνκηθφ αγαζφ θαη θιεξνλνκηά ηεο αλζξσπφηεηαο. Με εθηίκεζε Γεκήηξεο Π. Λεκπέζεο