ΟΙ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΟΙ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Αγάθη Γεωργιάδου Δρ. Φιλολογίας, Σχολική Σύμβουλος

Μαθησιακές Δυσκολίες στην παραγωγή γραπτού λόγου: vαίτια vανίχνευση vχαρακτηριστικά vαντιμετώπιση

Με τον όρο «μαθησιακές δυσκολίες στην παραγωγή γραπτού λόγου» εννοούμε τις δυσκολίες που συναντούν παιδιά και έφηβοι, συγκριτικά με τους συνομίληκούς τους, στην αναγνώριση και κατανόηση γραπτών λέξεων και κειμένων και γενικότερα παραγωγή γραπτού λόγου, όταν οι δυσχέρειες αυτές δεν σχετίζονται με νοητική υστέρηση, δυσλεξία ή άλλη αντιληπτική αναπηρία ή ειδική ανάγκη. ΔΙΑΣΑΦΗΝΙΣΕΙΣ

Εξυπακούεται ότι δεν συνιστούν μαθησιακές δυσκολίες η άγνοια γραμματικών ή συντακτικών κανόνων ή η αδυναμία κατανόησης και γραφής νέων λέξεων, που δεν περιλαμβάνονται στο γνωστό λεξιλόγιο.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ Οι δυσκολίες που συναντούν οι μαθητές στο γραπτό λόγο και ειδικότερα στη μάθηση της ανάγνωσης και της γραφής θεωρούνται από τις σημαντικότερες γιατί επηρεάζουν τα περισσότερα από τα διδασκόμενα γνωστικά αντικείμενα.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Πλήθος μελέτες αναφέρονται στις κοινωνικο-ψυχολογικές συνέπειες στους μαθητές από τη μη αποτελεσματική χρήση του γραπτού λόγου.

Οι επιπτώσεις είναιεμφανείς στην αυτοπεποίθηση, στην αυτοαντίληψη και στο ενδιαφέρον των μαθητών για τη σχολική ζωή γενικότερα. Τα αρνητικά συναισθήματα που δημιουργούνται είναι δυνατόν να προκαλέσουν γενικότερη απέχθεια προς το διάβασμα και το γράψιμο με αποτέλεσμα τη σχολική αποτυχία.

Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΣΤΙΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Η ενημέρωση των εκπαιδευτικών στα μαθησιακά προβλήματα των μαθητών συμβάλλει στο να αποφεύγονται λάθη συμπεριφοράς απέναντι τους (επίπληξη, αρνητική αξιολόγηση κτλ.) και στο να μην αποδίδονται οι αδυναμίες σε αδιαφορία ή ελλιπή προσπάθεια.

Επιπλέον, οδηγεί τους εκπαιδευτικούς στην προσαρμογή των διδακτικών στόχων και μέσων διδασκαλίας τους στις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες (εξατομικευμένη μάθηση).

Αφετηρία της προσαρμογής αποτελεί η συνειδητοποίηση της έντονης διαφοροποίησης της μαθησιακής εικόνας που παρουσιάζουν τα παιδιά με δυσκολίες μάθησης και η παραδοχή ότι ο ομοιόμορφος τρόπος μάθησης δεν έχει εφαρμογή και αποτέλεσμα σ αυτά.

Στόχος είναι η παροχή στήριξης στους εκπαιδευτικούς για την αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών των παιδιών στον γραπτό ιδιαίτερα λόγο, ώστε να οργανώνουν τη διδασκαλία τους με βάση την ορθή επιλογή μεθόδων και τεχνικών.

Ο γραπτός λόγος είναι συνήθως δυσκολότερος από τον προφορικό. Ο προφορικός κατακτάται συνήθως αβίαστα, μέσα από τη φυσιολογική ανάπτυξη του ατόμου, ενώ ο δεύτερος απαιτεί σκόπιμη προσπάθεια και κατακτάται με συστηματική διδασκαλία και άσκηση. Ο ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ

Η αποτελεσματική χρήση του γραπτού λόγου είναι συνδεδεμένη με τη συνολική σχολική εξέλιξη και πορεία του μαθητή. Η γραφή είναι αναγκαία για τη γραπτή διατύπωση των γνώσεων που αποκτήθηκαν και για την έκφραση των σκέψεων και ιδεών του.

Η κακή εμφάνιση του γραπτού κειμένου, τα συχνά ορθογραφικά, συντακτικά, γραμματικά και άλλα λάθη επηρεάζουν, μαζί με τη λεξιλογική πενία των μαθητών, και την αξιολόγησή τους.

Οι μαθητές με προβλήματα στο γραπτό λόγο (προβλήματα ορθογραφίας και διατύπωσης, αδυναμίες στην έκφραση) αποτελούν μια ανομοιογενή ομάδα (με διαφοροποιημένες μαθησιακές δυσκολίες), η οποία αντιστοιχεί στο 10-34% των μαθητών.

Στις δεκαετίες του 1960 και 1970 κυριαρχούσε η άποψη ότι η βάση των μαθησιακών δυσκολιών στο γραπτό λόγο βρίσκεται στη λανθασμένη οπτική επεξεργασία των πληροφοριών. Αφετηρία ήταν η υπόθεση του Orton σχετικά με την ερμηνεία των λαθών αντιστροφής (3 αντί ε). Αυτή η άποψη αμφισβητήθηκε από τη δεκαετία του 70 και μετά. ΑΙΤΙΑ

Τις τελευταίες δεκαετίες οι έρευνες συγκλίνουν ότι οι μαθησιακές δυσκολίες σχετίζονται με ανεπαρκείς γλωσσικές και φωνολογικές δεξιότητες. Οφείλονται δηλ. σε έλλειμμα στη γνώση και χρήση των φωνημάτων της γλώσσας, που οδηγεί σε δυσκολία αποθήκευσης, ανάκλησης και επεξεργασίας των λέξεων ως ενοποιημένων συνόλων και διακριτών ορθογραφικών αναπαραστάσεων. Οι παράγοντες που συντελούν σ αυτό είναι ποικίλοι.

Συνηθέστερη ταξινόμηση των αιτίων των μαθησιακών δυσκολιών στον γραπτό λόγο Η κληρονομικότητα Ψυχοσυναισθηματικές διαταραχές Κοινωνικο-πολιτισμικά αίτια Εκπαιδευτικά αίτια (Λανθασμένες παιδαγωγικές προσεγγίσεις) Άγνωστης αιτιολογίας

Παράγοντες που αλληλεπηρεάζουν τις δεξιότητες γραμματισμού του μαθητή Η οικογένεια (η καλή συναισθηματική και νοητική σχέση με τους γονείς, η ενθάρρυνση και η υποστήριξη βοηθούν σημαντικά) Το ευρύτερο κοινωνικοπολιτιστικό περιβάλλον Το σχολείο (η θέσπιση ρεαλιστικών και μετρήσιμων στόχων, επιλογή κατάλληλων υποστηρικτικών μέσων, λήψη διευκολυντικών μέτρων)

Οι περισσότερες μαθησιακές δυσκολίες που δεν οφείλονται σε οργανικές αιτίες ή άλλες αναπηρίες μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία, αρκεί: α) να διαγνωστούν έγκαιρα β) Να εφαρμοστεί κατάλληλος τρόπος αντιμετώπισης Στην έγκαιρη διάγνωση μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά οι εκπαιδευτικοί ήδη από μικρότερες βαθμίδες εκπαίδευσης. Σημαντική βοήθεια μπορούν να προσφέρουν και οι γονείς (επίσκεψη σε ειδικό). ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΣΤΟΝ ΓΡΑΠΤΟ ΛΟΓΟ

Πώς και πότε ανιχνεύονται; Α. ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Μετά την ολοκλήρωση της βασικής εκπαίδευσης προσδοκάται η ευχέρεια στη χρήση του γραπτού λόγου τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και ως προς τη γραφή. Στο Γυμνάσιο μερικοί μαθητές δεν φαίνεται να έχουν φτάσει στα επιθυμητά επίπεδα μαθησιακής επίδοσης.

Α. 1. Το κριτήριο της απόκλισης - μέθοδοι προσδιορισμού Η απόκλιση θεωρείται ένα από τα κριτήρια διάγνωσης των μαθησιακών δυσκολιών: Απόκλιση μεταξύ ακουστικής και αναγνωστικής κατανόησης Απόκλιση ανάμεσα στην πραγματική και αναμενόμενη σχολική επίδοση με βάση την ηλικία ή την τάξη Ενδοατομικές διαφορές σε γνωστικές δεξιότητες

Α. 2. Επίπεδο ανάπτυξης συγκεκριμένων γνωστικών δεξιοτήτων: α. Προβλήματα στην αναγνωστική αποκωδικοποίηση Δυσκολίες των μαθητών στην αναγνώριση και χειρισμό του αλφαβητικού κώδικα είναι ενδεικτικές των μαθησιακών δυσκολιών στον γραπτό λόγο: κομπιαστή ανάγνωση, δυσκολίες στα συμφωνικά συμπλέγματα, αναγνωστικά λάθη, αντικαταστάσεις λέξεων κ.ά. Ο μαθητής δεν μπορεί να χειριστεί λέξεις που φανερώνουν έννοιες, όταν τις βλέπει για πρώτη φορά.

Α.2.β. Προβλήματα στην αναγνωστική Οι μαθητές δεν μπορούν να κατανόηση σχηματίσουν μια συνολική εικόνα του νοήματος του κειμένου, ούτε να αναζητήσουν εύκολα σ αυτό πληροφορίες. Αντιμετωπίζουν δυσκολίες συγκέντρωσης και μνήμης, αλλά και ελλείμματα μεταγνωστικής γνώσης: δεν μπορούν να μεταβούν από την κυριολεκτική κατανόηση στη συμπερασματική. Αδυνατούν να παρακολουθήσουν την αναγνωστική πορεία και να παρέμβουν αποτελεσματικά και δεν αναστοχάζονται.

Α.2.γ. Προβλήματα στην ορθογραφία Είναι το ακριβέστερο και πιο τυπικό χαρακτηριστικό που διακρίνει τους μαθητές με δυσκολίες στον χειρισμό του γραπτού λόγου. Μακροχρόνιες βέβαια μελέτες έχουν δείξει ότι τα προβλήματα στην ορθογραφία είναι δύσκολο να ξεπεραστούν.

Β. ΜΕ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η ανίχνευση των δυσκολιών των μαθητών στο γραπτό λόγο γίνεται με τα αποτελέσματα της αξιολόγησής τους με ειδικές διαγνωστικές τυποποιημένες δοκιμασίες αλλά και με δοκιμασίες που κατασκευάζει ο εκπαιδευτικός.

Β.1. Η ανταπόκριση στη διδασκαλία Αξιολογείται με συγκεκριμένες μεθόδους η αλλαγή στη μαθησιακή συμπεριφορά, δηλαδή η απόκλιση μεταξύ των επιπέδων επίδοσης πριν και μετά τη διδακτική παρέμβαση και όχι μεταξύ ικανότητας και επίδοσης.

Γ. ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΘΩΝ Σημαντική κρίνεται η ανάλυση των λαθών με στόχο την επισήμανση των αδυναμιών και τον ακριβή καθορισμό του είδους της ανατροφοδότησης που πρέπει να παρασχεθεί. (διορθωτικές παρεμβάσεις).

ΓΡΑΦΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΙΑ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ / ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Όσες αφορούν το φωνολογικό επίπεδο της γλώσσας: δυσκολίες στην προφορά και παραγωγή φθόγγων ή λέξεων

Όσο πιο καλή είναι η φωνολογική ενημερότητα τόσο καλύτερη φαίνεται να είναι και η αναγνωστική και γραφημική επίδοση των μαθητών. Φωνολογική ενημερότητα είναι η γνώση ότι οι λέξεις αποτελούνται από μια σειρά φωνημάτων και μπορούν να αναλυθούν σ αυτά καθώς και η ικανότητα των παιδιών να κατανοούν τη δομή του λόγου, ότι δηλ. ο λόγος : αποτελείται από προτάσεις οι προτάσεις από λέξεις οι λέξεις από συλλαβές οι συλλαβές από φωνήματα. Φωνολογική ενημερότητα και δυσκολίες στο γραπτό λόγο

Γνωστικές λειτουργίες και δυσκολίες στον προφορικό λόγο Έχει επισημανθεί στη διεθνή βιβλιογραφία η σχέση της ανάπτυξης του προφορικού λόγου με την κατάκτηση της ανάγνωσης και της γραφής. Οι γλωσσικές δυσκολίες μπορεί να συμβάλλουν στη δυσλειτουργία των γνωστικών διαδικασιών και αντίστροφα (βλ. σχέση γλώσσας-σκέψης: Vygotsky). Έχουν επίσης συσχετιστεί με τη συμβολική λειτουργία της σκέψης, όπως την όρισε ο Piaget, με συνέπεια δυσκολίες στη χρήση συμβόλων (γραμμάτων κ.ά.).

Αποτελέσματα δυσχερειών στον προφορικό λόγο Οι μαθητές: Δεν συμμετέχουν στη συζήτηση Δενδίνουντις κατάλληλες απαντήσεις Έχουν προβλήματα στην επικοινωνία

Η προσοχή, ένας από τους παράγοντες που σχετίζονται με την αντίληψη και σύλληψη των εξωτερικών ερεθισμάτων, έχει σημαντικό ρόλο στην προώθηση ενός ερεθίσματος αρχικά στη βραχύχρονη μνήμη, έπειτα μετά την κωδικοποίησηστη μακρόχρονη μνήμη. Παιδιά με προβλήματα στην ικανότητα εστίασης της προσοχής έχουν αναγνωστικά προβλήματα και λάθη στη γραφή, γιατί εμφανίζουν προβλήματα στις παραπάνω διαδικασίες της μνήμης και ιδιαίτερα στην εργαζόμενη μνήμη. Αντίληψη και δυσκολίες στον γραπτό λόγο

Οι δυσκολίες στην παραγωγή γραπτού λόγου: Γενική εικόνα Τα γραπτά των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες είναι συνήθως δυσανάγνωστα και εμφανίζουν μια προβληματική εικόνα: ασυνέπεια στο μέγεθος και το στήσιμο των γραμμάτων, υπερβάσεις των περιθωρίων, απουσία αποστάσεως μεταξύ των λέξεων κτλ.

Προβλήματα στη γραφή και την ορθογραφία (Δυσγραφία / Δυσορθογραφία) Η ορθογραφία είναι μια σύνθετη διαδικασία που σχετίζεται με τον ορθό τρόπο γραφής των σκέψεων του παιδιού αλλά και με μια σειρά φωνημικών, μορφολογικών και γραμματικών κανόνων. Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες στην ορθογραφία κάνουν λάθη ανάλογα παιδιών μικρότερης ηλικίας.

Μορφές δυσκολιών στην ορθογραφία Δυσκολία γραφής: ακατάστατη μορφή γραφής μη αναγνώσιμη (ενωμένες λέξεις, υπερβολικά πολλά ορθογραφικά λάθη, γραφή πάνω ή κάτω από τις γραμμές κτλ. Δυσκολία στη χρήση του συστήματος ορθογραφημένης γραφής: λέξεις ανορθόγραφα γραμμένες σε βαθμό που δύσκολα αναγνωρίζονται. Γλωσσική (εκφραστική) διαταραχή που αφορά τη γραπτή έκφραση: ο αριθμός των λαθών κάνει το περιεχόμενο του κειμένου μη κατανοητό.

Οι πιο συχνοί τύποι-κατηγορίες λαθών Παράλειψη, πρόσθεση ή μετάθεση γραμμάτων ή συλλαβών Αντικατάσταση γραμμάτων ή συλλαβών Παρατονισμός ή παντελής έλλειψη τόνων Λάθη σε βασικούς κανόνες ορθογραφίας (λάθη μορφολογίας) Λάθη ιστορικής ορθογραφίας Χρήση του κεφαλαίου γράμματος Κακή γραφή

Δυσκολίες που σχετίζονται με τη γραμματικοσυντακτική δομή της γλώσσας εντοπίζονται: στη χρήση των γραμματικοσυντακτικών κανόνων (λ.χ. λανθασμένη χρήση της γενικής ενικού και πληθυντικού) στο σχηματισμό και μορφολογία των λέξεων στη συγκρότηση προτάσεων (λ.χ. έλλειψη λογικής αλληλουχίας, ασυνέπεια στους χρόνους των ρημάτων)

Δυσκολίες που αναφέρονται στο λεξιλογικό επίπεδο Βραδύτητα στην απόκτηση νέων λέξεων Αδυναμία επαρκούς συγκράτησής τους στη μνήμη Αδυναμία ανάκλησης και χρήσης των κατάλληλων λέξεων Στοιχεία προφορικότητας («γράφουν όπως μιλούν») Λεξιπενία Χρήση κοινόχρηστων λέξεων Επαναλήψεις ίδιων λέξεων κ.ά.

Δυσκολίες που αφορούν το σημασιολογικό και πραγματολογικό επίπεδο Αδυναμία κατανόησης του νοήματος κειμένου (σημασιολογία) Αδυναμία κατανόησης μιας γλωσσικής έκφρασης μέσα στο πλαίσιο των συμφραζομένων (πραγματολογία) (λ.χ. «έσκισε ο Ατρόμητος») Ιδέες που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή στο θέμα

ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ: Ειδικά χαρακτηριστικά Οι μαθητές με διαταραχή του γραπτού λόγου αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην παραγωγή ιδεών και στην οργάνωση των κειμένων και έχουν περιορισμένη μεταγνωστική γνώση για τη διαδικασία της γραφής, δεν μπορούν δηλαδή να σχεδιάσουν, να ελέγξουν, να αξιολογήσουν και να αναθεωρήσουν τα γραπτά τους.

Η διαδικασία της γραφής γενικότερα Περιλαμβάνει συνήθως τρία στάδια: το προσυγγραφικό το συγγραφικό και το μετασυγγραφικό

Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι δυσκολίες που παρουσιάζουν οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες τόσο στη φάση της δημιουργίας των ιδεών (τι θα γράψω) όσο και στη φάση της οργάνωσης και συγγραφής τους (πώς θα γράψω), αφού η μια φάση επηρεάζει την άλλη.

Προσυγγραφικό στάδιο (προ-γραφή) Εκεί πραγματοποιείται ο βασικός σχεδιασμός: ο μαθητής σκέφτεται και συζητά το θέμα με βάση τις γνώσεις ή τις εμπειρίες του, οργανώνει τις πληροφορίες του και σχεδιάζει με ποιον τρόπο θα τις μεταφέρει σε γραπτό λόγο.

Στη φάση του σχεδιασμού οι κυριότερες δυσκολίες εστιάζονται κυρίως στις ελλιπείς γνώσεις για το είδος και το θέμα του κειμένου. Τι θα γράψω

Συγγραφικό στάδιο (γραφή) Ο μαθητής-συγγραφέας μεταφέρει όλες τις σκέψεις και τις ιδέες του στον γραπτό λόγο. Η κύρια έμφαση δίνεται στην παραγωγή ενός γραπτού κειμένου με νόημα και ασχολείται λιγότερο με τα μηχανικά στοιχεία που συνιστούν τη γλώσσα: σωστή ορθογραφία, στίξη.

Μετασυγγραφικό στάδιο (μετα-γραφή) Περιλαμβάνει τον έλεγχο και την επανεξέταση του κειμένου που γίνεται σε τρία στάδια: α) ο συγγραφέας επικεντρώνεται σε αλλαγές περιεχομένου και σύνταξης, συμπληρώνει πληροφορίες, τροποποιεί τη δομή των προτάσεων και σύνδεση παραγράφων κ.ά. β) πραγματοποιεί τον έλεγχο των μηχανικών λαθών γ) βελτιώνει τη γενική μορφή του κειμένου.

Στηφάσητηςσυγγραφήςοι δυσκολίες εντοπίζονται στη γραφή ως ψυχοκινητική δεξιότητα, στην ορθογραφία, στο λεξιλόγιο, στη σύνταξη, στη δόμηση και σύνδεση παραγράφων, στην παράθεση επιχειρημάτων, στην περιληπτική απόδοση κειμένου, στη στίξη και τον τονισμό κ.ά. Οι ιδέες είναι πενιχρές και η ανάπτυξη υποτυπώδης, οι προτάσεις ελλειπτικές, ο λόγος απλοϊκός και μη επικοινωνιακός, η δομή προβληματική με απουσία συχνά του προλόγου ή/και του επιλόγου. Είναι σαν να χτίζουν ένα σπίτι χωρίς κανένα σχέδιο. Πώς θα γράψω

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Η συνεχής άσκηση, που βασίζεται στην επανάληψη των ίδιων διδακτικών τεχνικών ή στρατηγικών μάθησης δεν έχει συνήθως τα επιθυμητά αποτελέσματα, ακόμα κι αν ο ρυθμός διδασκαλίας επιβραδύνεται.

Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να εφαρμόσουν ιδιαίτερες στρατηγικές και πρακτικές για να βοηθήσουν τους μαθητές να αναπτύξουν γνωστικές και μεταγνωστικές δεξιότητες με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση των δυσκολιών τους και την αποφυγή της σχολικής αποτυχίας.

Χρήση ποικιλίας προσεγγίσεων Η χρήση ποικιλίας προσεγγίσεων στη διδασκαλία του γραπτού λόγου υποβοηθά σημαντικά στην κατάκτηση των δεξιοτήτων γραφής, ορθογραφίας αλλά και ανάγνωσης.

Θεωρείται σημαντική η χρήση διδακτικών τεχνικών που εμπλέκουν τον μαθητή ενεργά στη διαδικασία και εμπεριέχουν οπτικοακουστικά μέσα (λ.χ. επεξεργαστής κειμένου με ορθογράφο).

Ορθογραφία και προφορικός λόγος Νέες έρευνες συνδέουν στενά την ορθογραφία με τον προφορικό λόγο. Έχει από δεκαετίες επισημανθεί η επιρροή της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού στην κατάκτηση των δεξιοτήτων χειρισμού του γραπτού λόγου (ανάγνωση, γραφή, ορθογραφία).

Βελτίωση δεξιοτήτων προφορικού λόγου Η βελτίωση της ανάγνωσης και του προφορικού λόγου (καλή άρθρωση, εμπλουτισμός λεξιλογίου, ευχέρεια στη χρήση της γλώσσας και ανάγνωσης κ.ά.) συμβάλλει στη μείωση των δυσκολιών και στο γραπτό λόγο.

Ενίσχυση της φωνολογικής ενημερότητας Για ιδιαίτερα δύσκολες περιπτώσεις χρήσιμη είναι και η ενίσχυση της φωνολογικής ενημερότητας με κατάλληλες γλωσσικές ασκήσεις λ.χ. εύρεση λέξεων με ομοιοκαταληξία, λέξεις από το ίδιο γράμμα, ανάλυση προτάσεων σε λέξεις κ.ά.

Πώς αποκτιέται ευχέρεια στην αποκωδικοποίηση Επιλέγεται κείμενο μέσης δυσκολίας Οι μαθητές καλούνται σε σιωπηρή ανάγνωση Ανάγνωση κειμένου χωρίς διόρθωση των λαθών, παρά μόνο αν συσκοτίζεται η κατανόηση.

Βελτίωση του λεξιλογίου Διδασκαλία λέξεων ουσιαστικών για την κατανόηση του κειμένου ή άλλων χρήσιμων: Μέσα από τα συμφραζόμενά τους Με σημασιολογική ανάλυση Με δομική ανάλυση Με μορφολογική ανάλυση Αναζήτηση σε λεξικό

Ο εκπαιδευτικός συζητά το θέμα και γράφει στον πίνακα τις σχετικές με το θέμα λέξεις. Ο μαθητής καταστρώνει ένα κατάλογο με τις λέξεις τις οποίες κάνει λάθος και σημειώνει όσες έχει πια μάθει. Ο κατάλογος μπορεί να περιλαμβάνει τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες. Ο μαθητής υπαγορεύει το κείμενό του και ένας άλλος μαθητής ή ο εκπαιδευτικός το γράφει. Έτσι ο μαθητής επικεντρώνεται στην ποιότητα του κειμένου. Τεχνικές ορθογραφίας

Η αντιμετώπιση των δυσκολιών στην κατανόηση του κειμένου Εμπλουτισμός του λεξιλογίου Αναγνώριση της βασικής ιδέας και των πιο σημαντικών λεπτομερειών Ερμηνευτική κατανόηση Κριτική κατανόηση Αποτίμηση του κειμένου / καλλιέργεια της συναισθηματικής και αισθητικής ευαισθησίας του μαθητή

Χωρισμός του κειμένου σε προτάσεις και επιμέρους ενότητες Διατύπωση υποβοηθητικών ερωτημάτων Επισήμανση των σημείων του κειμένου που περιέχουν σημαντικές πληροφορίες Έλεγχος της δυσκολίας του κειμένου Συνδυασμός του κειμένου με εικόνες Δειγματική παρουσίαση από τον εκπαιδευτικό Διδασκαλία σε ομάδες κ.ά. Στρατηγικές κατανόησης της σημασίας του κειμένου

Στρατηγικές οργάνωσης της γραφής Προ-γραφή Επιλογή ενός θέματος και οργάνωση των ιδεών. Συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων σε μικρές ομάδες. Χρήση σχημάτων και διαγραμμάτων

Γραφή Δίνεται το περίγραμμα του θέματος και οι μαθητές τοποθετούν τα κύρια σημεία μέσα σ αυτό ή Δίνεται ένα πλαίσιο κειμένου με κάποια κενά, τα οποία συμπληρώνουν οι μαθητές. Στο πλαίσιο κειμένου οι μαθητές μπορεί να συμπληρώνουν και ολόκληρα τμήματα.

Η ανάπτυξη μεταγνωστικών δεξιοτήτων συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας του γραπτού λόγου. Αναγκαίο βήμα για την ανάπτυξη μεταγνωστικών δεξιοτήτων είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τον σκοπό και τις επικοινωνιακές λειτουργίες του γραπτού λόγου. Μετα-γραφή / μεταγνωστικές δεξιότητες

Τα στοιχεία οργανώνονται κατ αύξουσαδυσκολία, απότααπλάστα σύνθετα. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να τονίζει την επικοινωνιακή λειτουργία της γραφής μέσα από αυθεντικές καταστάσεις, να τον πείθει να γράφει ευανάγνωστα και ορθογραφημένα, να προσαρμόζει το γραπτό του στις ανάγκες του ακροατηρίου μετασχηματίζοντας τη δηλωτική γνώση (οι γνώσεις που έχει για το θέμα) σε διαδικαστική (γνώση του είδους του κειμένου που πρόκειται να γράψει) και σε εμπρόθετο γραπτό λόγο (με οργάνωση και βελτίωση των ιδεών), που απευθύνεται σε συγκεκριμένο ακροατήριο.