Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Σχολή ΣΑΚΕ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Πρόγραμμα Σπουδών ΕΛΠΟΛ Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό Θεματική Ενότητα ΕΛΠ42 Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Επίπεδο Προπτυχιακό Μεταπτυχιακό Γλώσσα Διδασκαλίας Τύπος Διδασκαλίας Ελληνική Εξ αποστάσεως Μάστερ Διδακτορικό Τύπος Θεματικής Ενότητας Υποχρεωτική Επιλογής Αριθμός Ομαδικών Συμβουλευτικών Συναντήσεων Αριθμός Εργασιών 4 Σύνολο Φυσική Παρουσία Τηλεσυναντήσεις 5 5 - Υπολογισμός Τελικής Βαθμολογίας Εργασίες Τελικές Εξετάσεις Αριθμός Ευρωπαϊκών Πιστωτικών Μονάδων (ECTS) 20 30 % 70 % Περιγραφή Θεματικής Ενότητας Η Θεματική Ενότητα ΕΛΠ42 έχει στόχο να αναδείξει και να εξετάσει την καθοριστική συμβολή της αρχαιολογίας στη γνώση, έρευνα και κατανόηση του ανθρώπινου παρελθόντος. Οι φοιτητές αρχικά θα γνωρίσουν την αρχαιολογία ως επιστήμη - την ιστορία, το αντικείμενο και τις θεωρητικές και μεθοδολογικές της προσεγγίσεις. Εν συνεχεία, θα διατρέξουν συνοπτικά αλλά περιεκτικά όλη την ιστορική πορεία των ανθρώπων που έζησαν στον ελληνικό χώρο πριν την εποχή μας, των κοινωνιών και των πολιτισμών που ανέπτυξαν. Τέλος, θα αποκτήσουν γνώση και άποψη για τη διαχείριση και την προβολή του παρελθόντος κατά το παρόν, μέσω των μουσείων, των συλλογών και γενικότερα της μέριμνας για τις αρχαιότητες. Συνοπτικά, τα κύρια γνωστικά πεδία είναι τα εξής: Α. Ιστορική διαδρομή της επιστήμης της αρχαιολογίας: ορισμός, αντικείμενο, βασικές αρχές, κλάδοι και προβληματική Β. Θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις της αρχαιολογίας, με ιδιαίτερη έμφαση στην ερμηνεία της κοινωνικής αλλαγής Γ. Κύρια αρχαιολογικά πεδία στον ελληνικό χώρο και η ιστορική και πολιτισμική σημασία τους Δ. Μουσειολογία: Μέριμνα για τις αρχαιότητες Στόχος της ΕΛΠ42 δεν είναι μόνο η γνώση των παραπάνω αντικειμένων αλλά και η ανάπτυξη κριτικής προσέγγισης προς αυτά. Οι φοιτητές θα διαπιστώσουν, για παράδειγμα, ότι η αρχαιολογία είναι ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της γνώσης μας γύρω από την ιστορία του ανθρώπου και των πολιτισμών αλλά και ότι έχει σαφή ιδεολογική και πολιτική διάσταση όσον αφορά την ανασύνθεση και τη διαχείριση του παρελθόντος. Θα κατανοήσουν, επίσης, μέσα από τη γνωριμία τους με τον πλούτο και τη διαφορετικότητα του παρελθόντος, ότι οι αντιλήψεις και τρόποι σκέψης για την κοινωνία και τον κόσμο άλλαξαν, και αλλάζουν, και κατά το παρελθόν και έκτοτε, και ότι είναι πάντα ιστορικά και πολιτισμικά συναφείς. Η Θ.Ε. αποτελείται από τα ακόλουθα γνωστικά αντικείμενα:
Ιστορική διαδρομή της επιστήμης της αρχαιολογίας: ορισμός, αντικείμενο, βασικές αρχές, κλάδοι και προβληματική Θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις της αρχαιολογίας, με ιδιαίτερη έμφαση στην ερμηνεία της κοινωνικής αλλαγής Κύρια αρχαιολογικά πεδία στον ελληνικό χώρο και η ιστορική και πολιτισμική σημασία τους Μουσειολογία: Μέριμνα για τις αρχαιότητες Στόχοι της Θεματικής Ενότητας (Θ.Ε.) είναι: να παρουσιάσει τη θεωρία και τη μεθοδολογία που διέπουν την επιστήμη της αρχαιολογίας, δηλαδή του εντοπισμού, αποκάλυψης, μελέτης και ερμηνείας των υλικών καταλοίπων των ανθρώπινων κοινωνιών από τα προϊστορικά χρόνια έως και πρόσφατα να προσεγγίσει κριτικά τις θεωρητικές και γνωσιολογικές αναζητήσεις της αρχαιολογίας στον κοινωνικό χώρο αλλά και της συμβολής της διεπιστημονικής συνεργασίας, ιδιαίτερα μεταξύ αρχαιολογίας και κοινωνικής ανθρωπολογίας να εξοικοιώσει τους φοιτητές με την αρχαιολογική ανασύνθεση των κοινωνιών του παρελθόντος στον ελληνικό χώρο, με ιδιαίτερες αναφορές στην οργάνωση και χρήση του χώρου, την οικονομία, την τεχνολογία, τον συμβολισμό και την ιδεολογία να εξετάσει την μουσειακή διάσταση των αρχαιοτήτων στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και του ρόλου της στη διαμόρφωση της θεσμικής, αισθητικής, ιδεολογικής και πολιτικής παρέμβασης στη γνώση του παρελθόντος από το ευρύ κοινό Η εξοικείωση των φοιτητών με το αντικείμενο, τα ερωτήματα, τις κεντρικές έννοιες και το ερμηνευτικό πλαίσιο της προϊστορικής αρχαιολογίας Η κατανόηση της σχέσης της αρχαιολογίας με την κοινωνική ανθρωπολογία και άλλες κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες με τις οποίες μοιράζεται παρόμοιους προβληματισμούς Η διεπιστημονική και κριτική προσέγγιση των προϊστορικών πολιτισμών και κοινωνιών Η συνολική θεώρηση και η ουσιαστική σύνθεση των αρχαιολογικών δεδομένων της προϊστορικής Ελλάδας και Κύπρου και γενικότερα της Ανατολικής Μεσογείου, από την Παλαιολιθική έως και την Εποχή του Χαλκού Η κατανόηση των πολιτισμικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών της κάθε εποχής αλλά και των διαδικασιών που οδήγησαν την ιστορική πορεία από το ένα στάδιο στο άλλο Η επίγνωση της πολιτισμικής ποικιλίας και ετερότητας, και μέσω αυτής, η αξιολόγηση πολιτισμικά κατασκευασμένων και συχνά εθνοκεντρικών αντιλήψεων και κατηγοριών 1. Γνωσιολογικό επίπεδο Η εξοικείωση με το αντικείμενο και το ερμηνευτικό πλαίσιο της προϊστορικής αρχαιολογίας Η κατανόηση βασικών ορισμών, κεντρικών εννοιών και ερωτημάτων και θεωρητικών εργαλείων κοινών στην αρχαιολογία και την ανθρωπολογία, και γενικότερα των επιστημολογικών κατευθύνσεων που χαρακτηρίζουν τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες 20ου και του 21ου αιώνα. Η γνώση και κατανόηση των σημαντικότερων πολιτισμών στην Ελλάδα και την Κύπρο, από την Παλαιολιθική ως και την Εποχή του Χαλκού Η αναγνώριση όλων των βασικών κατηγοριών της προϊστορικής αρχαιολογικής μαρτυρίας και η συναγωγή πληροφοριών για την εποχή που τις δημιούργησε. 2. Επιστημολογικό επίπεδο Η διαμόρφωση της ικανότητας επιστημονικής προσέγγισης των φαινομένων, πτυχών και χαρακτηριστικών του προϊστορικού κόσμου Η κατανόηση της σημασίας της διεπιστημονικής συνεργασίας για τη σφαιρικότερη κατανόηση κεντρικών ζητημάτων των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών Η κριτική τοποθέτηση απέναντι σε κεντρικά χαρακτηριστικά των προϊστορικών πολιτισμών και των ερμηνειών τους Η επίγνωση της πολιτισμικής ποικιλίας και ετερότητας και, μέσω αυτής, η αξιολόγηση πολιτισμικά κατασκευασμένων και συχνά εθνοκεντρικών τρόπων, αντίληψης του κόσμου, προϊστορικού και μη. 3. Τεχνικό επίπεδο Εξοικείωση με την ορολογία της προϊστορικής αρχαιολογίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας Εξοικείωση με τις μεθοδολογίες πρόσβασης στην προϊστορική αρχαιολογική μαρτυρία Ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής και αναλυτικής σκέψης και ουσιαστικής αξιοποίησης της επιστημονικής
βιβλιογραφίας για την παραγωγή πρωτότυπης έρευνας Ανάπτυξη της ικανότητας χειρισμού επιστημονικής βιβλιογραφίας και γενικότερα πηγών, συλλογής και επεξεργασίας υλικού έρευνας. Προαπαιτούμενες Θεματικές Ενότητες ΕΛΠ10 ΕΛΠ14 ΕΛΠ15 ΕΛΠ21 ΕΛΠ23 ΕΛΠ28 Σύνθεση Βαθμολογίας Εβδομαδιαία Μελέτη (32 εβδομάδες x 14 ώρες) Τρόπος Αξιολόγησης Εισαγωγή στην Σπουδή του Πολιτισμού Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Ιστορία Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Τέχνη Ασκήσεις αυτοαξιολόγησης και Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες (20 ασκήσεις x 1,5 ώρα) Aρχαία Ελληνική και πρώιμη Βυζαντινή Λογοτεχνία Νεώτερη Ελληνική Ιστορία Νεοελληνική φιλολογία (19ος και 20ος αι.) Βαρύτητα στον τελικό βαθμό Ώρες Φόρτος εργασίας ECTS - 375-450 15 25-30 1 Εργασία 1 7,5 % 25-30 1 Εργασία 2 7,5 % 25-30 1 Εργασία 3 7,5 % 25-30 1 Εργασία 4 7,5 % 25-30 1 Τελική Εξέταση 70 % 3 - Σύνολο 100% 500-600 20 Κανονισμοί Βαθμολογίας και Τρόποι Αξιολόγησης Ένας/Μια φοιτητής/-τρια βαθμολογείται με 10, αν συγκεντρώσει το 100% της πιθανής βαθμολόγησης. Ένας/Μια φοιτητής/-τρια βαθμολογείται με 9, αν συγκεντρώσει το 90% της πιθανής βαθμολόγησης, δηλαδή, 90%*10=9, και ούτω καθεξής. Βαθμός επιτυχίας (Passing rate) 50% Εργασιών, Δικαίωμα συμμετοχής στις τελικές εξετάσεις μιας Θ.Ε. έχουν οι φοιτητές/-τριες που κατοχύρωσαν αθροιστικά τον ελάχιστο απαιτούμενο βαθμό (>=50%) στις γραπτές εργασίες. 50% Τελικής εξέτασης Αν ένας/μια φοιτητής/-τρια συγκεντρώσει βαθμολογία με δεκαδικό ψηφίο, τότε αυτό στρογγυλεύεται στην πλησιέστερη μισή μονάδα.
Κύριες δεξιότητες που θα πρέπει να αναπτυχθούν Ο/Η φοιτητής/-τρια που θα ολοκληρώσει επιτυχώς την εν λόγω Θεματική Ενότητα, αναμένεται ότι θα: έχει αποκτήσει καθολική εικόνα για την ιστορική διαδρομή, το γνωστικό αντικείμενο και τις βασικές αρχές και μεθόδους της αρχαιολογίας έχει εξοικειωθεί με τις θεωρητικές, ερμηνευτικές και γνωσιολογικές αναζητήσεις της αρχαιολογίας και θα είναι σε θέση να τις προσεγγίζει κριτικά και να τις εντάσσει στο ευρύτερο πλαίσιο των επιστημολογικών κατευθύνσεων που χαρακτηρίζουν τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες 20ου και του 21ου αιώνα έχει εξετάσει τα βασικά χαρακτηριστικά και πτυχές όλων των μεγάλων πολιτισμών του ελληνικού χώρου, από την Παλαιολιθική εποχή έως και το τέλος της Εποχής του Χαλκού έχει αποκτήσει γενική εποπτεία των βασικών αρχών της μουσειολογίας, της οργάνωσης μουσειακών εκθέσεων των αρχαιοτήτων, της ιστορίας των μουσείων στον ελληνικό χώρο και γενικά της διαχείρισης της πολιτισμικής κληρονομιάς Αναμενόμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα Ο/Η διδάσκων/-ουσα που θα διδάξει την εν λόγω Θεματική Ενότητα, αναμένεται ότι με την ολοκλήρωση της θα είναι σε θέση να: Γνώση (Knowledge) προσδιορίζει και ταξινομεί την ιστορία, το αντικείμενο, τη θεωρία και τη μεθοδολογία που διέπουν την επιστήμη της αρχαιολογίας προσδιορίζει και ταξινομεί τα χαρακτηριστικά των σημαντικότερων αρχαιολογικών πολιτισμών στον ελληνικό χώρο, από την Παλαιολιθική έως το τέλος της Εποχής του Χαλκού προσδιορίζει και ταξινομεί βασικές αρχές, μεθόδους και θεωρητικά ζητήματα που διέπουν τη μουσειολογία Κατανόηση (Comprehension) προσεγγίζει κριτικά τις θεωρητικές και γνωσιολογικές αναζητήσεις της αρχαιολογίας, διακρίνει διαφοροποιήσεις ερμηνευτικών σχολών και να αντιλαμβάνεται τη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας ερμηνεύει τις φάσεις ανάπτυξης, εξέλιξης και αλλαγής των πολιτισμών του παρελθόντος στον ελληνικό χώρο ερμηνεύει τη μουσειακή διάσταση των αρχαιοτήτων στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία Εφαρμογή (Application) αναγνωρίζει την ορολογία της αρχαιολογίας και όλες τις βασικές κατηγορίες αρχαιολογικών δεδομένων προσδιορίζει τους αρχαιολογικούς πολιτισμούς του ελληνικού χώρου και τους ταξινομεί σε χρονικές περιόδους και γεωγραφικές περιοχές 4
προσδιορίζει και ταξινομεί τη θεσμική, αισθητική, ιδεολογική και πολιτική λειτουργία των αρχαιολογικών μουσείων Ανάλυση (Analysis) εξετάζει τις θεωρίες και τις μεθόδους της αρχαιολογικής ανάλυσης και τις προσδιορίζει με βάση το σκοπό τους εξετάζει τα χαρακτηριστικά των αρχαιολογικών πολιτισμών στον ελληνικό χώρο με ιδιαίτερη έμφαση στην οργάνωση και χρήση του χώρου, την οικονομία, την τεχνολογία, τον συμβολισμό και την ιδεολογία εξετάζει τους τρόπους οργάνωσης μιας έκθεσης αρχαιοτήτων και της διαχείρισης αρχαιολογικών συλλογών Σύνθεση (Synthesis) τακτοποιεί και συγκρίνει τις ερμηνευτικές αρχαιολογικές προσεγγίσεις και θεωρίες συνοψίζει και συγκρίνει τους προϊστορικούς πολιτισμούς στον ελληνικό χώρο. Τους ενσωματώνει στις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που τους γέννησαν, καθώς και στο ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο της Ανατολικής Μεσογείου ενσωματώνει, συνθέτει και διατυπώνει προτάσεις μουσειακής έκθεσης των αρχαιοτήτων Αξιολόγηση (Evaluation) αποτιμά τη συμβολή της αρχαιολογίας στην κατανόηση κεντρικών ζητημάτων των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών, καθώς και τη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας για την κατανόηση αυτή αποτιμά το ρόλο της μουσειολογίας στη διαμόρφωση της θεσμικής, αισθητικής, ιδεολογικής και πολιτικής παρέμβασης στη γνώση του παρελθόντος από το ευρύ κοινό 5