ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ» ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2016-17 ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΡΟΝΤΟΣ ΣΥΝΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΜΗΤΣΟΣ, ΜΑΡΙΑ-ΕΛΕΝΑ ΣΥΡΜΑΛΗ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΑΛΑΡΙΩΤΗΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Το μάθημα στοχεύει στην ανάδειξη της εξελικτικής πορείας της Ευρωπαϊκής Οικονομίας, στη συστηματική παρουσίαση και αξιολόγηση του μεγέθους και της διάρθρωσης της Οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε), στην ανάλυση της Πολιτικής Οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης και στην μελέτη των θεσμικών οικονομικών της Ευρώπης. Τα παραπάνω θα αναπτυχθούν σε σύγκριση με άλλες μεγάλες οικονομίες του κόσμου και γενικότερα μέσα στο ευρύτερο διεθνές οικονομικό περιβάλλον αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις της Ε.Ε. Είναι αυτονόητο ότι στα πλαίσια της ανάπτυξης των περιφερειακών ανισοτήτων θα αναδειχθούν και οι συνέπειες της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, που πλήττει κυρίως τον Ευρωπαϊκό Νότο. Τα παραπάνω θέματα θα αναπτυχθούν στις ακόλουθες τέσσερες ενότητες και από τους αντίστοιχους εισηγητές:
ΚΛΑΔΙΚΗ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΑΓΩΓΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ (Εισηγητής: Κώστας Ρόντος) Η ενασχόληση της οικονομικής πολιτικής αλλά και της οικονομικής θεωρίας κατά την πρόσφατη περίοδο σχεδόν αποκλειστικά με τη μονεταριστική διάσταση της οικονομίας και την προβολή των δημοσιονομικών και χρηματοοικονομικών μεγεθών κατέστησε δευτερεύοντος ενδιαφέροντος τη διερεύνηση των μεγεθών της πραγματικής οικονομίας, όπως είναι η παραγωγή, η απασχόληση, η κατανάλωση και οι επενδύσεις. Αποτέλεσμα αυτής της τάσης είναι το κέντρο βάρους της σχετικής δραστηριότητας και πολιτικής να μετατοπίζεται στο μανδύα (ή τα μέσα) και όχι στο σώμα (ή τους σκοπούς) της οικονομίας, με αποτέλεσμα την αδυναμία του κάθε συστήματος να στοχεύσει στις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητες των χωρών και των υπερεθνικών οργανισμών ως και των κοινωνιών τους και, επομένως, να οδηγήσει στην ικανοποίησή τους και τελικά στην ευημερία τους. Στόχος της εν λόγω διάλεξης είναι η βελτίωση της ετεροβαρούς αυτής εξέλιξης, εξετάζοντας ποσοτικά την κλαδική διάρθρωση της παραγωγικής δραστηριότητας στις χώρες της Ευρώπης αλλά και στις περιφέρειές της στην πρόσφατη περίοδο της κρίσης. Κατ αυτό τον τρόπο, θα διερευνηθεί η ύπαρξη ή όχι κλαδικής ειδίκευσης σε κάθε μία από αυτές, ώστε να εντοπιστούν βασικοί κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας και, επομένως, οι κλάδοι με εξαγωγικές δυνατότητες που έχουν οι χώρες και οι περιφέρειες της Ευρώπης. Συνεπώς, θα προκύψουν ομαδοποιήσεις χωρών ανάλογα με τους κλάδους που παρουσιάζουν μεγαλύτερη ειδίκευση και ανάπτυξη καθορίζοντας έτσι και τις σχέσεις (δίκαιης) ανταλλαγής μεταξύ διαφορετικών ομάδων χωρών. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι οι διάφοροι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας, ανεξαρτήτως της πραγματικής αξίας και σημασίας τους, δεν έχουν ισότιμη ανταλλακτική αξία ή όρους εμπορίου, όπως είναι για παράδειγμα η βιομηχανική έναντι της αγροτικής παραγωγής. Επίσης, θα εντοπιστούν περιφέρειες της Ευρώπης που, ανεξαρτήτως της χώρας στην οποία ανήκουν, ειδικεύονται σε δυναμικούς κλάδους οικονομικής δραστηριότητας και, επομένως, έχουν πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων. Από τις ομαδοποιήσεις αυτές θα προκύψουν συμπεράσματα σχετικά με τα αναπτυξιακά πρότυπα του Ευρωπαϊκού χώρου, τα οποία δε στηρίζονται στον άξονα (ευνοημένου) Βορρά (λιγότερο ευνοημένου) Νότου, αλλά (ευνοημένης) Δύσης (λιγότερο ευνοημένης) Ανατολής. Σημειώνεται ότι χρησιμοποιούνται οι έννοιες «ευνοημένες μη ευνοημένες» χώρες/περιφέρειες αντί των όρων «ανεπτυγμένες λιγότερο ανεπτυγμένες» που κατά κανόνα χρησιμοποιούνται στη σχετική εμπειρική και θεωρητική ανάλυση, επειδή στις προηγούμενες δεκαετίες υπήρξαν στην Ευρώπη κεντρικές επεμβάσεις πολιτικής που ευνοούσαν ή δεν ευνοούσαν την ανάπτυξη ενός κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στις επιμέρους χώρες/περιφέρειες και, επομένως, διαμόρφωσαν σε ένα βαθμό την κατανομή της κλαδικής παραγωγής στον Ευρωπαϊκό χώρο. Τέλος, η συγκριτική ανάλυση των δεικτών μεταξύ των ετών πριν και μετά την κρίση θα αναδείξει πιθανές διαφοροποιήσεις στην κλαδική διάρθρωση των οικονομιών των χωρών/περιφερειών ως αποτέλεσμα της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, με τρόπο ώστε να συμβάλλει στην υιοθέτηση αποτελεσματικών πολιτικών για την αντιμετώπισή της. Έτσι, θα αναδειχθεί η υπόθεση ότι οι οικονομικές κρίσεις λειτουργούν και ως μηχανισμοί ανακατανομής οικονομικών δραστηριοτήτων μεταξύ χωρών/περιφερειών και, κατά συνέπεια, εισοδήματος και πλούτου.
Σύμφωνα με το παραπάνω πλαίσιο ανάλυσης, θα αναπτυχθούν οι ακόλουθες ενότητες: 1. Εισαγωγικά Στοιχεία για την Κλαδική Διάρθρωση στις Χώρες και Περιφέρειες της Ευρώπης - Βασικές Έννοιες 2. Οι Εξελίξεις σε Επίπεδο Χωρών ως προς την Τομεακή Διάρθρωση και Περιφερειακές Συγκεντρώσεις των Δραστηριοτήτων 3. Εμπειρική Ανάλυση: Συγκριτική Μελέτη Δεικτών - Παρουσίαση Θεματικών Χαρτών 4. Περιφερειακή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βιβλιογραφία Ελληνόγλωσση Ρόντος, Κ. (1994). Περιφερειακή Διάρθρωση των Υπηρεσιών στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εισήγηση στο 2 ο Συνέδριο Ελληνικού Τμήματος R.S.A., Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις στον Περιφερειακό Σχεδιασμό, Αθήνα. Ξενόγλωσση Eurostat (2008). NACE Rev. 2 - Statistical Classification of Economic Activities in the European Community, European Communities. Eurostat (2013). Europe in Figures - Eurostat Yearbook 2013, European Commission. Fisher, A. (1939). Production, Primary, Secondary and Tertiary. Economic Record, 15, pp. 24-38. Isard, W. (1960). Methods of Regional Analysis. Cambridge MA: MIT Press. Rontos, K., Salvati, L., Syrmali, M-E., Vavouras, I. and Karagkouni, E. (2016), The Geography of Tourism in Europe: Exploring Countries and Regions of Higher or Lower Development of Tourism in the Period of Crisis. In K. Rontos, J. A. Filipe, P. Tsartas (eds), Modeling and New Trends in Tourism: A Contribution to Social and Economic Development. New York: NOVA publishers. Rontos k., Syrmali M-E, Vavouras i. and Karagouni E., (2016), Sectoral Specialization and Export Orientation of European Union Countries and Regions in the Period of Crisis, International Journal of Latest Trends in Finance and Economics, vol 6(1). Οι φοιτητές θα αξιολογηθούν μα βάση την ενεργή συμμετοχή τους στο μάθημα.
ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Εισηγήτρια: Μαρία-Ελένη Συρμαλή) Στόχος Είναι πλέον ευρύτερα αποδεκτό από τους κοινωνικούς επιστήμονες ότι η αποτελεσματικότητα της οικονομικής παραγωγής δεν εξαρτάται μόνο από τη συσσώρευση και καλύτερη οργάνωση των συντελεστών παραγωγής, σύμφωνα με την παραδοσιακή νεοκλασική θεωρία. Παράλληλα, δίνεται έμφαση και στη θεσμική θεώρηση της οικονομικής μεγέθυνσης. Η επανάκτηση του θεωρητικού και εμπειρικού ενδιαφέροντος για τη λειτουργία των θεσμών στο πλαίσιο της οικονομικής δραστηριότητας έγινε από τη σχολή σκέψης που αποκαλείται Θεσμική Οικονομική. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, οι θεσμοί δεν είναι εξωγενώς ορισμένοι, αλλά συνιστούν ενδογενή περιοριστικά πλαίσια και εργαλεία για την οικονομική ανάπτυξη, διαμορφώνοντας κίνητρα και σταθερές δομές στις ανθρώπινες συναλλαγές μέσα από την επιβολή σταθερών κανόνων. Οι κυρίαρχες προσεγγίσεις της Θεσμικής Οικονομικής δίνουν έμφαση όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στους θεσμούς που την πλαισιώνουν ως μια έκφραση του ευρύτερου επιπέδου κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης. Επιπλέον, αποτυχημένες μεταρρυθμιστικές πολιτικές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και διεθνώς έφεραν στο προσκήνιο ότι ακόμα και οι συμβατικές πολιτικές για την προώθηση της κοινωνικής ανάπτυξης και της οικονομικής μεγέθυνσης είναι καταδικασμένες να αποτύχουν αν δεν υποστηρίζονται από το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο και πρακτικές χρηστής διακυβέρνησης. Συνεπώς, η μελέτη των θεσμών είναι πρωταρχικού ενδιαφέροντος για τις κοινωνικές επιστήμες, καθώς η ποιότητα του θεσμικού περιβάλλοντος υπερκαθορίζει τις προοπτικές κοινωνικής και οικονομικής προόδου. Μέσα από αυτές τις θεωρητικές αναφορές μπορεί να προκύψει και η διατηρήσιμη επίλυση των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων, ώστε οι επιλεγμένες πολιτικές να είναι συμβατές με τις δυνατότητες, τους περιορισμούς και τις συνθήκες διάρθρωσης και λειτουργίας της οικονομίας, καθώς και του ευρύτερου κοινωνικού και πολιτικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο αυτή λειτουργεί. Έτσι, στα πλαίσια των εξεταζόμενων θεωριών προτείνονται οι θεσμικές προϋποθέσεις της μακροχρόνιας αντιμετώπισης των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων μέσα από την επίτευξη αποτελεσματικών θεσμικών μεταρρυθμίσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε δομικό μετασχηματισμό. Με δεδομένο αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο, θεμελιώνεται η άποψη ότι μια βιώσιμη αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων προϋποθέτει την ανάπτυξη των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών θεσμών. Αυτό είναι ουσιαστικά το περιεχόμενο της ευρύτερης, δηλαδή κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης. Στόχος αυτών των διαλέξεων, συνεπώς, είναι οι να κατανοήσουν οι φοιτητές τη θεσμική διάδραση μεταξύ του επιπέδου κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης εξετάζοντας πιο αναλυτικά το πλαίσιο λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι φοιτητές θα διδαχθούν θεωρητικά τις παραπάνω έννοιες ενώ θα γίνουν κατανοητές και σε πιο πρακτικό επίπεδο μέσα από εμπειρικές αναφορές και την παρουσίαση συναφών στοιχείων και δεικτών μέτρησης των σχετικών μεγεθών. Η παρουσίαση αυτών των εφαρμογών θα συμβάλλει, επίσης, στον προσδιορισμό της χάραξης και υιοθέτησης των κατάλληλων πολιτικών που θα αποσκοπούν στην
επίλυση των σχετικών προβλημάτων στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό το πρίσμα των διεθνών εξελίξεων. Προκειμένου να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι, οι φοιτητές θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στο μάθημα ενώ θα πρέπει να εκπονήσουν σύντομη ερευνητική εργασία και να λάβουν μέρος στη γραπτή εξέταση που θα διενεργηθεί μετά το πέρας των μαθημάτων. Ενότητες 1. Θεσμοί και Διακυβέρνηση Εισαγωγή στα θεσμικά οικονομικά. Η έννοια των θεσμών. Ο ρόλος των θεσμών στην κοινωνία και η θεσμική αλλαγή. Η έννοια της διακυβέρνησης. Μέτρηση της διακυβέρνησης. Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παγκόσμια διακυβέρνηση. Acemoglu, D. (2008), Interactions Between Governance and Growth, in Governance, Growth and Development Decision-Making, The World Bank. Commission of the European Communities (2001), European Governance - A White Paper, COM(2001), 428 final, Brussels. Commission of the European Communities (2003), Communication from the Commission to the Council, the European Parliament and the European Economic and Social Committee, Governance and Development, COM(2003), 615 final, Brussels. Hague, R., M. Harrop and J. McCormick (2010), Comparative Government and Politics, Palgrave Macmillan. Kaufmann, D., A. Kraay and M. Mastruzzi (2010), The Worldwide Governance Indicators: Methodology and Analytical Issues", Policy Research Working Paper, No. 5430, The World Bank. North, D.C. (1990), Institutions, Institutional Change, and Economic Performance, Cambridge University Press, New York. Rodrik, D., A. Subramanian and F. Trebbi (2004). Institutions Rule: The Primacy of Institutions over Geography and Integration in Economic Development, Journal of Economic Growth, 9(2), pp. 131-165. Rontos, K.., L. M-E Syrmali and I. Vavouras (2015), Economic, Political and Social Determinants of Governance Worldwide, Journal of Social and Economic Development, Vol. 17, Issue 2, pp. 105-119. United Nations, (2007). Public Governance Indicators: A Literature Review, Department of Economic and Social Affairs, United Nations, New York. World Bank (1992), Governance and Development, Washington, D.C., The World Bank. 2. Θεσμοί και Κοινωνική Ανάπτυξη Η έννοια της κοινωνικής ανάπτυξης. Σχέση μεταξύ θεσμικού περιβάλλοντος και κοινωνικής ανάπτυξης. Η κοινωνική ανάπτυξη ως στρατηγικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προσέγγιση της κοινωνικής ανάπτυξης σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς-δείκτες.
Alesina, A. and E. La Ferrara (2002), Who Trusts Others?, Journal of Public Economics, 85, pp. 207-234. Easterly, W., J. Ritzen and M. Woolcock (2006), Social Cohesion, Institutions and Growth, Economics and Politics, Vol. 18, No. 2. pp. 103-120. Helliwell, J. and R. Putnam (2007), Education and Social Capital, Eastern Economic Journal, Vol. 33, No. 1. Knack, S. and P. Keefer (1997), Does Social Capital Have an Economic Payoff? A Cross-Country Investigation, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 112, No. 4, pp. 1251-1288. Rontos, K.., L. Salvati and I. Vavouras (2013), Socioeconomic and Political Dimensions of Development Worldwide, Sociology and Criminology, Vol. 1, Issue 1, pp. 1-8. United Nations Development Programme (1990), Human Development Report 1990, Oxford University Press, New York. United Nations Development Programme (2004), Source Book on Accountability, Transparency and Integrity. World Bank (2005), Empowering People By Transforming Institutions: Social Development in World Bank Operations, The International Bank for Reconstruction and Development, Washington D.C. World Economic Forum (2010), The Global Competitiveness Report 2010-2011, World Economic Forum, Geneva, Switzerland. Zak, P. and S. Knack (2001), Trust and Growth, The Economic Journal, 111, pp. 295-321. 3. Οικονομική και Πολιτική Ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπό το πρίσμα του Διεθνούς Περιβάλλοντος Ορισμός οικονομικής ανάπτυξης. Μέτρηση οικονομικής ανάπτυξης. Κοινωνικοί και πολιτικοί παράγοντες ανάσχεσης της οικονομικής ανάπτυξης. Η έννοια της πολιτικής ανάπτυξης. Amundsen, I. (1999), Political Corruption: An Introduction to the Issues, Working Paper, Chr. Michelsen Institute, Bergen 99(7). BenYishay, A. and R. Betancourt (2014), Unbundling Democracy: Political Rights and Civil Liberties, Journal of Comparative Economics, Vol. 42, Issue 3. Blanke, J. and A. Lopez-Claros (2004), The Lisbon Review 2004: An Assessment of Policies and Reforms in Europe, in the World Economic Forum (ed.), Global Competitiveness Report 2004-2005. Commission of the European Communities (1993), White Paper on Growth, Competitiveness and Employment: The Challenges and Ways Forward into the 21st Century, COM(93), 700 final, Brussels. Hall, R. and C. Jones (1999), Why do Some Countries Produce so much more Output per Worker than Others, Quarterly Journal of Economics, 114, pp. 83-116. Harms, P. and H. Ursprung (2002), Do Civil and Political Repression Really Boost Foreign Direct Investments?, Economic Inquiry, Vol. 40, No. 4, pp. 651-663.
Nye, J.S. (1967), Corruption and Political Development, American Political Science Review, Vol. 61, no. 2, pp. 417-427. Putnam, R.D., R. Leonardi and R.Y. Nanetti (1993), Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy, Princeton University Press. Rontos, K.., L. M-E Syrmali and I. Vavouras (2013), Corruption, Competitiveness and Development: An Empirical Exploration, Statistical Review, Vol. 9, No 1-2, pp. 3-22. Shen, C. and J.B. Williamson (2005), Corruption, Democracy, Economic Freedom and State Strength, International Journal of Comparative Sociology, Vol. 46(4), pp. 327-345. 4. H Διαφθορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η έννοια της διαφθοράς. Ορισμός της διαφθοράς. Αιτίες της διαφθοράς. Κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της διαφθοράς. Μέτρηση της διαφθοράς. Η καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Commission of the European Communities (2011), Communication from the Commission to the European Parliament, the Council and the European Economic and Social Committee, Fighting Corruption in the EU, COM(2011), 308 final, Brussels. Klitgaard, R. (1988), Controlling Corruption, University of California Press. Lambsdorff, J.G. (2007), The Institutional Economics of Corruption and Reform: Theory, Evidence and Policy, Cambridge University Press, Cambridge, UK. Montinola, G. and R. Jackman (2002), Sources of Corruption: A Cross- Country Study, British Journal of Political Science, 32, pp. 147 170. Paldam, M. (2002), The Cross-Country Pattern of Corruption: Economics, Culture and the Seesaw Dynamics, European Journal of Political Economy, 18(2), pp. 215 240. Rontos, K. and I. Vavouras (2013), Corruption Control as a Quasi Luxury Good, Discussion Papers DEO34. Rontos K., L. Salvati and I. Vavouras (2013) Corruption in the World: Its Economic, Political and Geographic Determinants and their Interactions, Journal of Regional & Socio-Economic Issues, V. 3(2):5-26. Rose-Ackerman, S. (1978), Corruption: Α Study in Political Economy, New York: Academic Press. Tanzi, V. (1998), Corruption Around the World: Causes, Consequences, Scope and Cures, IMF Working Paper, WP/98/63. Treisman, D. (2000), The Causes of Corruption: A Cross-National Study, Journal of Public Economics, 76, pp. 399 457.
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΜΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (Εισηγητής: Γιάννης Γαλαριώτης) 1. Η Ευρωπαϊκή Οικονομία: Μέγεθος και διάρθρωση, διαφοροποιήσεις μεταξύ των Κρατών-Μελών και σύγκριση με άλλες μεγάλες οικονομίες. Σύντομη περιγραφή: Στην ενότητα αυτή θα αναλυθεί το μέγεθος και η διάρθρωση της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Θα γίνει μια επισκόπηση των οικονομιών των κρατώνμελών της ΕΕ και θα συγκριθεί το μέγεθός τους σε σύγκριση με το ευρύτερο μέγεθος της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Επιπρόσθετα, θα συζητηθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν η Ευρωπαϊκή οικονομία και οι οικονομίες των κρατών-μελών της ΕΕ, είτε στο εσωτερικό επίπεδο της ΕΕ είτε σε σύγκριση με άλλες μεγάλες οικονομίες. Στόχος ενότητας: Να αποκτήσουν οι φοιτητές γνώση γύρω από τη σύνθεση, τις προοπτικές και τα προβλήματα της Ευρωπαϊκής οικονομίας είτε σε εσωτερικό επίπεδο (σε σχέση με τα κράτη-μέλη) είτε σε διεθνές επίπεδο (σε σύγκριση με άλλες μεγάλες οικονομίες). Βιβλιογραφία Hodson, D. The EU Economy: The Euro Area in 2009, Journal of Common Market Studies, 2010, vol.48(1), pp. 225-242. Hodson, D. The EU Economy: The Euro Area in 2010, Journal of Common Market Studies, 2011, vol.49(1), pp. 231-249. «Η Ευρωπαϊκή Οικονομία με απλά λόγια»: http://ec.europa.eu/economy_finance/explained/index_el.htm European Economic Forecast, Winter 2015, http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2015/p df/ee1_en.pdf 2. Περιφερειακή Πολιτική και Περιφερειακές Ανισότητες. Σύντομη περιγραφή: Η ενότητα αυτή θα αναδείξει τις κυριότερες πτυχές της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ. Μεταξύ άλλων, θα συζητηθούν: το ιστορικό πλαίσιο της ανάδυσης της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ, οι στόχοι της πολιτικής αυτής, τα χρηματοδοτικά εργαλεία, οι βασικές προτεραιότητες για την περίοδο 2014-2020 (με έμφαση στην Ελλάδα, αλλά και στο ευρύτερο Ευρωπαϊκό έδαφος). Επίσης, θα συζητηθούν τα προβλήματα της περιφερειακής πολιτικής και οι ανισότητες που δημιουργούνται σε περιφερειακό επίπεδο.
Στόχος ενότητας: Να αποκτήσουν οι φοιτητές γνώση σχετικά με τους κύριους στόχους της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ, την επενδυτική πολιτική της ΕΕ και τις ανισότητες που αναδεικνύονται σε περιφερειακό επίπεδο. Βιβλιογραφία Cappelen, A., Castellacci, F., Fagerberg, J. and B.Verspagen, The Impact of EU Regional Support on Growth and Convergence in the European Union, Journal of Common Market Studies, 2003, vol.41(4), pp. 621-644. Farole, T., Rodriguez-Pose, A. and Storper, M., Cohesion Policy in the European Union: Growth, Geography, Institutions, Journal of Common Market Studies, 2011, vol.49(5), pp. 1089-1111. Regional Policy, European Commission: http://ec.europa.eu/regional_policy/en/ 3. Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και Νομισματική Πολιτική: Η Δημιουργία της ΟΝΕ. Σύντομη περιγραφή: Στην ενότητα αυτή θα αναλυθεί η ιστορική εξέλιξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) (Economic and Monetary Union, EMU), οι βασικές της λειτουργίες και πως επηρεάζουν τις οικονομίες των κρατώνμελών της ΕΕ. Επίσης, ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην εποχή μετά την κρίση, όπου θα αναλυθούν τα προβλήματα της ΟΝΕ και οι νέες προοπτικές αναδιαμόρφωσης της (θεσμικής) αρχιτεκτονικής της. Στόχος ενότητας: Να αποκτήσουν οι φοιτητές γνώση σχετικά με το πως λειτουργεί η ΟΝΕ, τα προβλήματά της (ιδιαίτερη στην περίοδο μετά την έλευση της οικονομικής κρίσης, στις αρχές του 2010) και τα σχέδια-συζητήσεις γύρω από την αναδιαμόρφωση της θεσμικής αρχιτεκτονικής της. Βιβλιογραφία Buti, M. and N.Carnot The EMU Debt Crisis: Early Lessons and Reforms, Journal of Common Market Studies, 2012, vol.50(6), pp. 899-911. Eichengreen, B. European Monetary Integration with Benefit of Hindsight, Journal of Common Market Studies, 2012, vol.50(s1), pp. 123-136. Hodson, D. Economic and Monetary Union: An Experiment in New Modes of EU Policy-Making, in H.Wallace, M.Pollack and A.Young, 6 th edition, Policy-Making in the European Union, 2010 (Oxford: Oxford University Press), chapter 7. Van Rompuy, H. (2012) Towards a Genuine Economic and Monetary Union, at: http://www.federalismi.it/document/28062012115247.pdf Verdun, A. Introduction to the Symposium: Economic and Monetary Union and the Crisis of the Eurozone, Journal of Common Market Studies, 2012, vol.50(6), pp. 863-865.
Economic and Monetary Union, European Commission: http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/emu/index_en.htm 4. Διεθνείς Διαστάσεις της Ευρωπαϊκής Οικονομίας: Η Ε.Ε και ο Κόσμος. Σύντομη περιγραφή: Η ενότητα αυτή θα ασχοληθεί με τις εξωτερικές δράσεις της ΕΕ και τον οικονομικό της ρόλο σε διεθνές επίπεδο. Θα συζητηθούν τα ακόλουθα θέματα: Η εμπορική πολιτική της ΕΕ, η πολιτική της διεύρυνσης, η αναπτυξιακή πολιτική και βοήθεια της ΕΕ, η πολιτική των οικονομικών κυρώσεων, καθώς και οι εξωτερικές διαστάσεις εσωτερικών πολιτικών όπως η ενεργειακή πολιτική, η περιβαλλοντική πολιτική και πολιτική της κλιματικής αλλαγής. Στόχος ενότητας: Να αποκτήθουν οι φοιτητές τις απαραίτητες γνώσεις γύρω από τις οικονομικές δράσεις της ΕΕ σε εξωτερικό (διεθνές) επίπεδο. Βιβλιογραφία Keukeleire, S. and T.Delreux (2014) The Foreign Policy of the European Union (Oxford: Oxford University Press), chapters 9 and 10. Οι φοιτητές θα αξιολογηθούν με βάση την ενεργή παρουσία τους στο μάθημα, σύντομη εργασία την οποία θα εκπονήσουν και ένα τεστ ερωτήσεων με πολλαπλές απαντήσεις στο οποίο θα εξεταστούν στο τέλος των μαθημάτων.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ (Εισηγητής: Αχιλλέας Μητσός) Σκοπός του τμήματος αυτού του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τον τρόπο και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ως προς τις οικονομικές πολιτικές, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εξετάζονται οι ρόλοι των κρατών των υπερεθνικών θεσμών και οργάνων, καθώς και των «κοινωνικών εταίρων» και των κάθε είδους και προέλευσης, δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων. Η αρχή της επικουρικότητας καθορίζει σε δεοντολογικό επίπεδο το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με εκείνο των κρατών μελών (και των περιφερειών) στην θέσπιση ή/και την εφαρμογή τα δημόσιας πολιτικής στους διάφορους τομείς. Η ανάλυση των πολιτικών συμπυκνώνεται γύρω από τις βασικές οικονομικές πολιτικές, η συνοπτική θεώρηση των οποίων γίνεται σε δύο ομάδες: Στην πρώτη παρουσιάζονται οι οριζόντιες οικονομικές πολιτικές με θέμα τη δημιουργία και ενίσχυση της αγοράς και την ελεύθερη μετακίνηση προσώπων, κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών. Στην δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται οι πολιτικές οι οποίες καθίστανται αναγκαίες, είτε λόγω της «αποτυχίας της αγοράς» (π.χ. περιβαλλοντικές πολιτικές), είτε λόγω της ανάγκης συμπλήρωσης της πολιτικής της ελεύθερης αγοράς από πολιτικές αναδιανομής πλούτου και εισοδήματος, μεταξύ προσώπων, αλλά και μεταξύ κρατών ή περιφερειών. 1- Άριστο γεωγραφικό επίπεδο αποφάσεων. Αρχή της επικουρικότητας 2- Διαδικασία λήψης αποφάσεων. Διακρατικά και υπερκρατικά όργανα 3- Πολιτικές για τη δημιουργία και την επέκταση της αγοράς 4- Πολιτικές για τη διόρθωση και συμπλήρωση της αγοράς Η εξέταση, στο τέλος της σειράς των μαθημάτων, περιλαμβάνει πλήθος μικρών σε έκταση ερωτήσεων στις οποίες ο/η φοιτητής/τρια καλείται να απαντήσει, με ανοικτή τη δυνατότητα χρήσης βιβλίων και πάσης φύσεως σημειώσεων, βοηθημάτων, κ.λπ. Η τελική βαθμολογία εξαρτάται από την θετική παρουσία των φοιτητών/τριών κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, τη σύντομη εργασία που θα κληθούν να ετοιμάσουν, και τη γραπτή εξέταση. Οποιοδήποτε από τα υφιστάμενα και διαθέσιμα και στα ελληνικά συγγράμματα γύρω από την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αποτελεί χρήσιμη βοήθεια, όπως και οι σημειώσεις του Καθηγητή που διανέμονται στην αρχή της σειράς των μαθημάτων. (π.χ. Simon Hix, μετάφραση Α.Θεοδωρακοπούλου, Το πολιτικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2009)