Κριτική ανασκόπηση Ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας σε οξύ και χρόνιο διάστρεμμα έξω πλαγίου συνδέσμου δευτέρου βαθμού ποδοκνημικής Ειρηναίος Γαλανάκης 1 Δημήτριος Στασινόπουλος 2 1 Φυσικοθεραπευτής M.P.T, μεταπτυχιακός φοιτητής στην αθλητική φυσικοθεραπεία, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου 2 Επίκουρος καθηγητής Φυσικοθεραπείας, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Keywords: second degree ankle sprains, proprioception, balance exercise, ankle instability Περίληψη Σκοπός: Ο καθορισμός του τύπου και της αποτελεσματικότητας των ασκήσεων ιδιοδεκτικότητας που εφαρμόζονται στην περίπτωση του οξέως και του χρόνιου διαστρέμματος της ποδοκνημικής. Μεθοδολογία: Οι μηχανές αναζήτησης που χρησιμοποιήθηκαν είναι το Medline, το Google scholar και το Pupmed. Το χρονικό διάστημα στο οποίο βασίστηκε η αναζήτηση είναι από το 2000 ως το 2014. Έγινε αναζήτηση σχετικών άρθρων που υπάρχουν στη λίστα των βιβλιογραφικών αναφορών κάθε άρθρου ή κάθε ανασκοπικού άρθρου που εντοπίστηκε. Συμπεριλήφθηκαν οι μελέτες που ήταν τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές ή πειραματικές μελέτες. Αποτελέσματα: οι περισσότερες ασκήσεις που αποδεικνύουν ότι οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας είναι αποτελεσματικές για τη βελτίωση της ισορροπίας, του νευρομυϊκού συσντονισμού και τελικά την αποφυγή του επανατραυματισμού στην περιοχή είναι υψηλής και μέτριας ποιότητας. Τέλος, το taping και το kinesiotaping δεν φάνηκαν να βελτιώνουν την ιδιοδεκτικότητα. Συμπεράσματα: όπως φαίνεται από την παγκόσμια βιβλιογραφία, οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας βοηθάνε το διάστρεμμα στη φάση της αποκατάστασης, κυρίως στο οξύ στάδιο. Εισαγωγή Η ποδοκνημική είναι μια άρθρωση στο ανθρώπινο σώμα, στην οποία εμφανίζονται οξείς μυοσκελετικοί τραυματισμοί και τα διαστρέμματα αποτελούν το 75% όλων των τραυματισμών που παρατηρούνται εκεί (Mattacola & Dwyer, 2002). Ο οξύς τραυματισμός στην ποδοκνημική είναι υπεύθυνος για το 10%-30% των τραυματισμών που συνδέονται με τα αθλήματα στον νεαρό πληθυσμό (Fong et al., 2009). Περισσότερο από το 40% των διαστρεμμάτων της ποδοκνημικής πιθανόν να αναπτύξουν χρόνια προβλήματα (Wolfe, 2001). Ανάλογα με τη σοβαρότητα του τραυματισμού, τα διαστρέμματα χωρίζονται σε πρώτου, δευτέρου και τρίτου βαθμού. Ως διάστρεμμα δευτέρου βαθμού ορίζεται μια μη ολοκληρωτική ρήξη του έσω πλαγίου συνδέσμου με μέτριo πόνο και οίδημα, καθώς και με ήπια εκχύμωση. Ακόμα, παρατηρείται ευαισθησία και μερική απώλεια της λειτουργικότητας με αποτέλεσμα την αστάθεια της άρθρωσης (Wolfe, 2001). Μια παρόμοια ταξινόμηση των διαστρεμμάτων της ποδοκνημικής χωρίζει τους παραπάνω τραυματισμούς σε δυο ομάδες: τις πολύπλοκες (complicated) και τις μη πολύπλοκες (uncomplicated). Οι μη πολύπλοκες μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς χειρουργείο και επιτρέπουν την πρώιμη κινητοποίηση και αποκατάσταση. Τα πολύπλοκα διαστρέμματα συνήθως απαιτούν χειρουργική αντιμετώπιση (Wolfe, 2001). Ο πιο συχνός μηχανισμός για να συμβεί διάστρεμμα στη ποδοκνημική άρθρωση είναι ο συνδυασμός της πελματιαίας κάμψης και της ανάσπασης έσω χείλους. Ο σύνδεσμος που τραυματίζεται είναι ο έξω πλάγιος σύνδεσμος που περιλαμβάνει: τον πρόσθιο και οπίσθιο αστραγαλοπερονιαίο και τον πτερνοπερονιαίο. Ο πρόσθιος αστραγαλοπερονιαίος είναι εκείνος που τραυματίζεται πιο εύκολα και πιο συχνά. Ο πιο δυνατός σύνδεσμος από τους τρεις είναι ο οπίσθιος αστραγαλοπερονιαίος που τραυματίζεται σπάνια από την ανάσπαση έσω (Denegar & Miller, 2002). Τα τεστ που χρησιμοποιούμε για να ελέγξουμε την ακεραιτότητα του πρόσθιου αστραγαλοπερονιαίου είναι το πρόσθιο συρτάρι και το τεστ της ανάσπασης έσω, που χρησιμοποιείται για να ελέγξει την ακεραιτότητα του πτερνοπερονιαίου συνδέσμου (Wolfe, 2001). Όσον αφορά στην αντιμετώπιση τόσο του οξέως όσο και του χρόνιου τραυματισμού του διαστρέμματος της ποδοκνημικής, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι χρειάζεται η πρώιμη έναρξη της λειτουργικής αποκατάστασης. Στο ενδιάμεσο στάδιο της αποκατάστασης, θα πρέπει να πραγματοποιείται ένα προοδευτικό πρόγραμμα αποκατάστασης του νευρομυϊκού ελέγχου, γεγονός που περικλείει ασκήσεις ισορροπίας και ιδιοδεκτικότητας. Τέλος, στα προχωρημένα στάδια της αποκατάστασης, οι ασθενείς είναι απαραίτητο να προετοιμάζονται για την επιστροφή στις καθημερινές αλλά και τις αθλητικές δραστηριότητές τους. Κάθε πρόγραμμα αποκατάστασης θα πρέπει να υπακούει στην αρχή εξατομίκευσης, ανάλογα με τις ανάγκες και την κατάσταση του κάθε ασθενή (Mattacola & Dwyer, 2002). Η ιδιοδεκτικότητα που περιγράφτηκε για πρώτη φορά από τον Sherrington είναι η αναγνώριση κάθε φορά της τοποθεσίας και του προσανατολισμού των μερών του σώματος του ατόμου στο χώρο. Οι κλασικές μέθοδοι για να αξιολογήσει κάποιος την ιδιοδεκτικότητα είναι ο καθορισμός της αίσθησης της θέσης της άρθρωσης, η οποία μπορεί να ελέγχεται από την αξιολόγηση των γωνιών κάθε άρθρωσης και από τις δυο πλευρές του σώματος ή η τοποθέτηση ενός μέλους του σώματος σε μια θέση στον χώρο και στη συνέχεια η επανατοποθέτησή του στο ίδιο σημείο χωρίς τη βοήθεια της όρασης (Ashton- Miller et al., 2001). Μέσα από τη νευροφυσιολογική βάση της ιδιοδεκτικότητας είναι δυνατό να εξαχθούν συμπεράσματα αναφορικά με τη σχέση της με τις ασκήσεις, σε περίπτωση διαστρέμματος της ποδοκνημικής. Η χρήση των ασκήσεων εξυπηρετεί την αποκατάσταση της δύναμης των μυϊκών ομάδων της περιοχής και του συντονισμού. Οι ασκήσεις ισορροπίας κατά την όρθια θέση και με το ένα πόδι στον αέρα είναι ιδιαίτερα δύσκολες και βοηθούν στη βελτίωση της ιδιοδεκτικότητας. Ο προοδευτικός τους χαρακτήρας αναπτύσσεται με τη διενέργειά τους πρώτα σε λείο έδαφος και στη συνέχεια σε έδαφος που διαθέτει ανωμαλίες, όπως για παράδειγμα πάνω σε αφρώδη στρώματα και σε δίσκους ισορροπίας με μειωμένη τη βάση στήριξης. Αυτές οι ασκήσεις βοηθούν στη βελτίωση της κινητικής δραστηριότητας των ανασπαστών έξω, προκειμένου να ενεργοποιούνται πιο γρήγορα και να παρεμποδίζουν την ανάσπαση έσω, που μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμό. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό ποιες ασκήσεις και η άσκηση ποιων μυϊκών ομάδων μπορεί να παρεμποδίζει αποτελεσματικά την επανεμφάνιση διαστρέμματος στις αθλητικές δραστηριότητες και στην καθημερινή ζωή (Willems et al., 2002). Σκοπός της παρούσας ανασκόπησης είναι να μελετήσει την αποτελεσματικότητα και τον τύπο των ασκήσεων ιδιοδεκτικότητας, προκειμένου να βελτιωθεί η αστάθεια της ποδοκνημικής στην περίπτωση του οξέος και χρόνιου διαστρέμματος δευτέρου βαθμού. Μεθοδολογία Μέθοδος αναζήτησης Για την παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε μια εκτεταμένη αναζήτηση της βιβλιογραφίας και της αρθρογραφίας, μέσω των ηλεκτρονικών μηχανών αναζήτησης. Οι μηχανές αναζήτησης που χρησιμοποιήθηκαν είναι το Medline το Cinahl, Science Direct, Cochrane Library, Sport Discus, και το Pumped. Οι χρονολογίες που πραγματοποιήθηκε η αναζήτηση είναι από το 2000 ως το 2014. Η αρθρογραφία που χρησιμοποιήθηκε είναι μόνο στην αγγλική γλώσσα. Οι διάφορες λέξεις κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν είτε μόνες τους ή σε συνδυασμό είναι: second degree ankle sprains, proprioception, balance exercise και ankle instability. Επιπλέον, έγινε αναζήτηση σχετικών άρθρων που υπάρχουν στη λίστα των βιβλιογραφικών αναφορών κάθε άρθρου ή κάθε ανασκοπικού άρθρου που εντοπίστηκε. Στην αναζήτηση δεν συμπεριλήφθηκαν περιλήψεις και αδημοσίευτα άρθρα. Τέλος, για την ανεύρεση των άρθρων ιδιαίτερα βοηθητική από την βιβλιοθήκη του Eυρωπαϊκού Πανεπιστημίου στην Κύπρο και από τη βιβλιοθήκη του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Κρήτης. Κριτήρια εισαγωγής/ αποκλεισμού Στην παρούσα έρευνα συμπεριλήφθηκαν οι μελέτες που ακολουθούσαν τα παρακάτω κριτήρια: ήταν τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές με ή χωρίς περίοδο επανεξέτασης, στις οποίες οι συμμετέχοντες ήταν άνω των 18 ετών που ήταν αθλητές ή ασχολούνταν με [ 8 ] [ 8 ] [ 9 ] [ 9 ]
αθλητικές δραστηριότητες και υποβάλλονταν σε πρόγραμμα βελτίωσης της ιδιοδεκτικότητας, της στατικής και δυναμικής ισορροπίας και του ελέγχου κίνησης της ποδοκνημικής. Το πρόγραμμα αυτό περιελάμβανε κάθε μορφή άσκησης που υπάρχει και μπορεί να εφαρμοστεί, όπως για παράδειγμα οι ασκήσεις στο τραμπολίνο, οι ασκήσεις σε σανίδα ισορροπίας, στο σύστημα Biodex, ισοκίνηση, ασκήσεις με λάστιχα, αλλά και νάρθηκες και taping. Η ομάδα των συμμετεχόντων που υποβάλλονταν σε άσκηση συγκρίνονταν με μια ή παραπάνω ομάδες, οι οποίες μπορούσαν να δέχονται: α) καθόλου άσκηση ιδιοδεκτικότητας, β) χρήση άλλων τεχνικών βελτίωσης της ιδιοδεκτικότητας. Παράλληλα, συμπεριλήφθησαν και έρευνες οι οποίες αποτελούνταν από μια ομάδα ασθενών και πειραματίζονταν σε ένα μοντέλο άσκησης, συγκρίνοντας τα αποτελέσματα πριν και μετά τη χρήση της συγκεκριμένων ασκήσεων. Στην παρούσα μελέτη, συμπεριλήφθησαν και οι τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές, στις οποίες οι συμμετέχοντες υποβάλλονταν, εκτός από την άσκηση, σε συμβουλευτική, ενώ συγκρίνονταν με άτομα τα οποία λάμβαναν τη συμβουλευτική ως μέσο βελτίωσης της ιδιοδεκτικότητας. Οπότε, σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχει η δυνατότητα να εκτιμηθεί ο ρόλος της άσκησης στη βελτίωση της ιδιοδεκτικότητας. Τα μέτρα έκβασης που εξετάστηκαν μέσα από τις μελέτες ήταν: ο έλεγχος της στατικής και δυναμικής ισορροπίας, η επανεμφάνιση του διαστρέμματος, η αίσθηση της θέσης της άρθρωσης, το κόστος επανατραυματισμού και οι παρενέργειες των προγραμμάτων αυτών. Ο χώρος διεξαγωγής των προγραμμάτων άσκησης ήταν τα εργαστήρια των διαφόρων ερευνητικών ιδρυμάτων ή/ και τα σπίτια των συμμετεχόντων, ενώ οι χώρες προέλευσης των άρθρων περιλαμβάνουν τις χώρες του αναπτυγμένου κόσμου. Αποτελέσματα Συνολικά, στην έρευνα αυτή χρησιμοποιήθηκαν 23 άρθρα που αντλήθηκαν από τις βάσεις δεδομένων: 16 ήταν τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες (rct), 2 συστηματικές ανασκοπήσεις (systematic review), 5 άρθρα ανασκοπήσεις (review articles). Σε ό,τι αφορά στους ασθενείς που έλαβαν μέρος στις μελέτες που συμπεριλήφθηκαν στην παρούσα κριτική ανασκόπηση, υπέφεραν όλοι από οξεία και χρόνια λειτουργική αστάθεια της ποδοκνημικής, που οφειλόταν σε διαστρέμματα που είχαν προκύψει στο παρελθόν (ως οξύ στάδιο ορίζεται το περιστατικό που διαρκεί 3-6 μήνες και ως χρόνιο στάδιο ορίζεται το περιστατικό που διαρκεί 6 μήνες και πάνω). Σε μια μελέτη συμπεριλήφθησαν και ασθενείς και με διάστρεμμα πρώτου βαθμού. Ακόμα, οι περισσότεροι ασθενείς ήταν αθλητές κάθε ηλικίας και νεαρά άτομα που ασχολούνταν με αθλητικές δραστηριότητες. Στην πλειοψηφία των ερευνών, οι συμμετέχοντες ήταν και άνδρες και γυναίκες, εκτός από δυο έρευνες, εκ των οποίων η μια αφορούσε αθλήτριες και η άλλη άνδρες αθλητές (Stasinopoulos 2004). Οι παρεμβάσεις που εξετάστηκαν αφορούσαν στη σύγκριση της ομάδας των συμμετεχόντων που έκαναν ασκήσεις ισορροπίας με την ομάδα ελέγχου, της ομάδας που έκανε προπόνηση ιδιοδεκτικότητας με την ομάδα που χρησιμοποιούσε τον νάρθηκα και των δυο ομάδων που πραγματοποιούσαν ασκήσεις στο τραμπολίνο και στον δίσκο ισορροπίας, αντίστοιχα, με την ομάδα ελέγχου. Ακόμα, συγκρίθηκαν οι ασκήσεις ενδυνάμωσης με τις ασκήσεις ελέγχου για την επανεμφάνιση του διαστρέμματος και του ελέγχου της δυναμικής και στατικής ισορροπίας, αλλά και η τεχνική προπόνησης με τις ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας (Ashton-Miller et all..2001. Mckeon et all..2008, Delahunt et all..2010). Στις παραπάνω έρευνες συμπεριλήφθηκαν και έρευνες πειραματικών δοκιμών, εξαιτίας της έλλειψης των τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών. Αυτές συμπεριλάμβαναν την αξιολόγηση της ιδιοδεκτικότητας, της ισορροπίας και της επανατοποθέτησης του [ 10 ] [ 10 ] [ 11 ] [ 11 ]
άκρου πόδα σε διάφορες γωνίες, χρησιμοποιώντας το Biodex σύστημα ισορροπίας, τη σανίδα ισορροπίας, taping και kinesiotaping σε διάφορες δραστηριότητες, το τραμπολίνο, την εμβιομηχανική πλατφόρμα και τα προγράμματα ισοκίνησης ( Hupperets, M. D et all 2009, Janssen etall 2011). Η διάρκεια των προγραμμάτων που πραγματοποιήθηκαν ήταν τέσσερις και έξι εβδομάδες, με τη δεύτερη διάρκεια προγράμματος να είναι πιο συχνή, ενώ οι έρευνες, στις οποίες πραγματοποιείται η σύγκριση δυο ή περισσοτέρων μεθόδων βελτίωσης της ιδιοδεκτικότητας - όπως είναι για παράδειγμα ένας νάρθηκας - είχαν διάρκεια μέχρι και έναν χρόνο. Η συχνότητα πραγματοποίησης των προγραμμάτων ήταν τρεις φορές την εβδομάδα και με μικρή διάρκεια συνεδρίας, ενώ σε περίπτωση που χρησιμοποιούνταν πιο μόνιμα μέσα (νάρθηκας), εφαρμόζονταν στην προπόνηση και στα παιχνίδια της ομάδας. Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα των προγραμμάτων είτε αξιολογούνταν εκείνη τη στιγμή με τη χρήση διαφόρων τεστ είτε μακροχρόνια, παρατηρώντας τα ποσοστά επανατραυματισμού. Παρενέργειες, που να υποδηλώνουν ότι η εφαρμογή των ασκήσεων είναι επικίνδυνη, δεν παρατηρήθηκαν σε καμιά έρευνα. Παρατίθεται ο πίνακας με τη σύνοψη των κυριότερων χαρακτηριστικών των μελετών που συμπεριλήφθηκαν. Συζήτηση Η παρούσα κριτική μελέτη συνοψίζει τα αποτελέσματα δεκαέξι ερευνών που σχετίζονται με τις ασκήσεις που αφορούν την ιδιοδεκτικότητα μετά από το οξύ και χρόνιο διάστρεμμα της ποδοκνημικής. Στόχος της μελέτης αυτής ήταν ο καθορισμός του τύπου και της αποτελεσματικότητας των ασκήσεων που εφαρμόζονται για έναν τόσο συχνό τραυματισμό, όπως είναι το διάστρεμμα δευτέρου βαθμού στον πληθυσμό που ασχολείται με τις αθλητικές δραστηριότητες. Από τις έρευνες που μελετήθηκαν βρέθηκαν οχτώ έρευνες (Stasinopoulos 2004, Clark & Burden 2005, Kidgell et all 2007, Mohammadi 2007, Lee&Lin 2008, Akhabari et all..2009, Hupperets et all 2009, Janssen..2011), οι οποίες ασχολήθηκαν με ασκήσεις που εφαρμόστηκαν πάνω σε σανίδα ισορροπίας, σε δίσκο ισορροπίας (biodex system), εμβιομηχανική πλατφόρμα. Οι παραπάνω έρευνες έδειξαν στην αποκατάσταση της σταθεροποίησης της ποδοκνημικής μετά από διάστρεμμα σε πρόγραμμα 4 έως 8 εβδομάδων. Οι δυο έρευνες (Willems et all 2002, Sekir at all 2007) ασχολήθηκαν με ασκήσεις σε ισοκινητικά δυναμόμετρα και φαίνεται να είναι αποτελεσματικές κυρίως στο οξύ (3-6 μήνες μετά των τραυματισμό). Μια έρευνα (Mackeon et all 2008) ασχολήθηκε με της ασκήσεις ισορροπίας στο έδαφος χωρίς τη χρήση κάποιου εργαλείου και φαίνεται να είναι αποτελεσματικές κυρίως στο οξύ στάδιο. Τέσσερις έρευνες (Halseth et all 2004, Spanos et all 2008, Hopperets et all 2009, Delahunt et all 2010) ασχολήθηκαν με την εφαρμογή του Taping και φαίνεται να μην έχει κανένα αποτέλεσμα στη σταθερότητα της άρθρωσης. Τέλος, μια έρευνα (Powers at all 2004) ασχολήθηκε με τις ασκήσεις ισορροπίας με λάστιχα και φαίνεται να μην έχουν αποτελέσματα. Η απάντηση που δίνεται μετά από την αναλυτική μελέτη της βιβλιογραφίας τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια είναι θετική. Οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας είναι αποτελεσματικές για τη βελτίωση της δυναμικής και στατικής ισορροπίας, για την αύξηση της ικανότητας επανατοποθέτησης του μέλους σε ορισμένη γωνία, για τον έλεγχο της κίνησης και, επομένως, για την αποφυγή τραυματισμού. Οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας πετυχαίνουν όλα τα παραπάνω ενεργοποιώντας τους μηχανοϋποδοχείς της άρθρωσης αλλά και τους εξωτερικούς μηχανοϋποδοχείς, όπως τη μυϊκή άτρακτο και το τενόντιο όργανο Golgi, με αποτέλεσμα να ενεργοποιούνται αρκετά καλά τα νωτιαία αντανακλαστικά και να διεγείρονται όλα τα μυϊκά συστήματα από τις αρθρώσεις (Ashton-Miller et all 2001). Οι τύποι των ασκήσεων που βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση είναι οι ασκήσεις πάνω στον δίσκο, στο τραμπολίνο, τα ισοκινητικά προγράμματα, η χρήση του συστήματος Biodex, καθώς και άλλων εμβιομηχανικών πλατφόρμων ισορροπίας. Δεν φαίνεται να βοηθούν η δραστηριότητα με την εφαρμογή taping και kinesiotaping ούτε και οι ασκήσεις ισορροπίας με λάστιχα ( Powers at all 2004). Τα ίδια συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα των ασκήσεων ιδιοδεκτικότητας στη βελτίωση του νευρομυϊκού συντονισμού και της ισορροπίας και, τελικά, στην αποφυ-γή μελλοντικών διαστρεμμάτων, υποστήριξαν οι McKeon & Hertel (2008). Παράλληλα, την αδυναμία απόδειξης της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής του taping στις διάφορες αθλητικές δραστηριότητες για την αποφυγή μελλοντικού τραυματισμού δεν κατάφεραν να αποδείξουν, παρόμοια με την παρούσα έρευνα ούτε οι [ 12 ] [ 12 ] [ 13 ] [ 13 ]
Hughes & Rochester (2008). Ακόμα, μέσα από την ανασκόπηση των ερευνών καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το taping δεν βοήθησε στην αποτελεσματικότητα των ασκήσεων κατά τη διάρκεια των αθλητικών δραστηριοτήτων και της προπόνησης (Spanos, et..al 2008) Τα μειονεκτήματα των μελετών που συμπεριλήφθηκαν σε αυτή την κριτική ανασκόπηση είναι κατά κύριο λόγο οι έρευνες που αποτελούν πειραματικές δοκιμές. Με άλλα λόγια, μια ομάδα ασθενών αξιολογείται πριν και μετά την παρέμβαση, χωρίς να συγκρίνεται με κάποια ομάδα ελέγχου ή κάποια άλλη ομάδα που συμμετέχει σε κάποιο άλλο πρόγραμμα. Σε αυτή την περίπτωση, ελλοχεύει ο κίνδυνος οι μελέτες να κρύβουν προκατάληψη, κάτι που δεν είναι επιθυμητό σε οποιαδήποτε έρευνα. Ένα ακόμα από τα μειονεκτήματα των μελετών, το οποίο παρατηρήθηκε σχεδόν σε όλες τις μελέτες, είναι ότι δεν υπήρχε τύφλωση ούτε από τους εξεταστές αλλά ούτε και από τους εξεταζομένους και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λάθος αποτελέσματα σε κάποιες μετρήσεις λόγω μεροληψίας. Τέλος, ο μεγάλος αριθμός των μελετών που εξετάζουν τις ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας αλλά και των συνδυασμών τους, που έχουν ως αποτέλεσμα σχεδόν όλες οι μελέτες να εξετάζουν διαφορετικά είδη ασκήσεων. Η παρούσα εργασία δεν μπόρεσε να συμπεριλάβει πολλές έρευνες που να είναι τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές και οι οποίες να αφορούν κθαρά στη σύγκριση των πρωτοκόλλων των ασκήσεων ιδιοδεκτικότητας, διότι στην παγκόσμια βιβλιογραφία φαίνεται πως είναι περιορισμένες. Κατόρθωσε να συγκρίνει τα πρωτόκολλα των ασκήσεων με άλλες εφαρμογές που χρησιμοποιούνται κατά κόρον στον αθλητισμό, όπως είναι η χρήση των ναρθήκων και του taping και kinesiotaping. Στην έρευνα αυτή εξετάστηκε και δίνει θετικά αποτελέσματα, αν και άλλες μελέτες που ασχολήθηκαν με τις ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας που εφαρμόστηκαν σε άλλες αρθρώσεις, όπως η άρθρωση του γόνατος και, πιο συγκεκριμένα, για τον έξω πλάγιο σύνδεσμο ήταν αποτελεσματικές (Thacker et al., 2002). Τέλος, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στη διεθνή βιβλιογραφία δεν χρησιμοποιείται συχνά ο όρος διάστρεμμα της ποδοκνημικής, αλλά ο όρος λειτουργική αστάθεια της ποδοκνημικής (functional instability of the ankle). Αυτός ο όρος δεν χρησιμοποιείται μόνο για να περιγράψει το αποτέλεσμα ενός ήπολλών διαστρεμμάτων που έγιναν στο παρελθόν, αλλά κάποια γενικά στοιχεία του δείγματος, μέσα στα οποία περικλείεται και η εμφάνιση ενός παρελθοντικού διαστρέμματος. Παρόλ αυτά, η παρούσα εργασία συμπεριέλαβε και αυτές τις μελέτες. Κλείνοντας, σημειώνεται ότι θα πρέπει να γίνουν μελέτες που θα ξεχωρίζουν το είδος των ασκήσεων και θα κατατάσσουν σε βαθμίδες και σε επίπεδα δυσκολίας τις ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας, έτσι ώστε να μπορέσουν να διευκρινίσουν ποιες είναι πιο αποτελεσματικές σε κάθε στάδιο της αποκατάστασης και ποιες ενδείκνυνται κάθε φορά. Συμπέρασμα Συμπερασματικά, η παρούσα κριτική ανασκόπηση μπόρεσε να έρθει σε συμφωνία με άλλες μελέτες ανασκόπησης που έχουν πραγματοποιηθεί. Πιο συγκεκριμένα, κατάφερε να δείξει ότι εάν ένα διάστρεμμα 2ου βαθμού, σε οξεία φάση αν δεν αντιμετωπιστεί μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 3-6 μηνών, οδηγείται σε χρόνιο περιστατικό και οι συχνοί τραυματισμοί είναι εφικτοί. Οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας σε συνδυασμό με ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης, αύξησης εύρους της άρθρωσης, νευρομυϊκού ελέγχου καθώς και λειτουργικές ασκήσεις οδηγούν στην αποτελεσματική αποκατάσταση του 2 ου βαθμού διαστρέμματος στην οξεία φάση. Το taping ως μέσο φαίνεται να μην είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό κάτι που έρχεται σε συμφωνία και με τις άλλες ανασκοπικές μελέτες. Ωστόσο, η συνέχιση της ερευνητικής προσπάθειας για την αποτελεσματικότητα των ασκήσεων ιδιοδεκτικότητας είναι καθοριστικής σημασίας. Βιβλιογραφία 1. Akhbari, B., Ebrahimi Takamjani, I., Salavati, M., & Ali Sanjari, M. (2007). A 4 week biodex stability exercise program improved ankle musculature onset, peak latency and balance measures in functionally unstable ankles. Physical Therapy in Sport, 8(3), 117-129. 2. Ashton-Miller, J. A., Wojtys, E. M., Huston, L. J., & Fry-Welch, D. (2001). Canproprioception really be improved by exercises?. Knee surgery, sports traumatology, arthroscopy, 9(3), 128-136. 3. Clark, V. M., & Burden, A. M. (2005). A 4-week wobble board exercise programme improved muscle onset latency and perceived stability in individuals with a functionally unstable ankle. Physical therapy in sport, 6(4), 181-187. 4. Delahunt, E., McGrath, A., Doran, N., & Coughlan, G. F. (2010). Effect of taping on actual and perceived dynamic postural stability in persons with chronic ankle instability. Archives of physical medicine and rehabilitation, 91(9), 1383-1389. 5. Denegar, C. R., & Miller, S. J. (2002). Can chronic ankle instability be prevented? Rethinking management of lateral ankle [ 14 ] [ 14 ] [ 15 ] [ 15 ]
sprains. Journal of athletic training, 37(4), 430-435. 6. Fong, D. T., Chan, Y. Y., Mok, K. M., Yung, P. S., & Chan, K. M. (2009). Understanding acute ankle ligamentous sprain injury in sports. BMC Sports Science, Medicine and Rehabilitation, 1(1), 14-27. 7. Halseth, T., McChesney, J. W., DeBeliso, M., Vaughn, R., & Lien, J. (2004). Research article The effects of kinesio TM taping on proprioception at the ankle. Journal of sports science and medicine, 3, 1-7. 8. Hopper, D., Samsson, K., Hulenik, T., Ng, C., Hall, T., & Robinson, K. (2009). The influence of Mulligan ankle taping during balance performance in subjects with unilateral chronic ankle instability. Physical Therapy in Sport, 10(4), 125-130. 9. Hughes, T., & Rochester, P. (2008). The effects of proprioceptive exercise and taping on proprioception in subjects with functional ankle instability: a review of the literature. Physical Therapy in Sport, 9(3), 136-147. 10. Hupperets, M. D., Verhagen, E. A., & Van Mechelen, W. (2009). Effect of unsupervised home based proprioceptive training on recurrences of ankle sprain: randomised controlled trial. BMJ: British Medical Journal, 339. 11. Janssen, K. W., van Mechelen, W., & Verhagen, E. A. (2011). Ankles back in randomized controlled trial (ABrCt): braces versus neuromuscular exercises for the secondary prevention of ankle sprains. Design of a randomized controlled trial. BMC musculoskeletal disorders, 12(1), 210-219. 12. Kidgell, D. J., Horvath, D. M., Jackson, B. M., & Seymour, P. J. (2007). Effect of six weeks of dura disc and mini-trampoline balance training on postural sway in athletes with functional ankle instability. The Journal of Strength & Conditioning Research, 21(2), 466-469. 13. Lee, A. J., & Lin, W. H. (2008). Twelve-week biomechanical ankle platform system training on postural stability and ankle proprioception in subjects with unilateral functional ankle instability. Clinical Biomechanics, 23(8), 1065-1072. 14. Mattacola, C. G., & Dwyer, M. K. (2002). Rehabilitation of the ankle after acute sprain or chronic instability. Journal of athletic training, 37(4), 413-429. 15. Mckeon, P., Ingersoll, C., Kerrigan, D. C., Saliba, E., Bennett, B., & Hertel, J. (2008).Balance training improves function and postural control in those with chronic ankle instability. Medicine Science in Sports Exercise, 40(10), 1810, 1819. 16. McKeon, P. O., & Hertel, J. (2008). Systematic review of postural control and lateral ankle instability, part II: is balance training clinically effective. Journal of Athletic Training, 43(3), 305-315. 17. Mohammadi, F. (2007). Comparison of 3 preventive methods to reduce the recurrence of ankle inversion sprains in male soccer players. The American journal of sports medicine, 35(6), 922-926. 18. Powers, M. E., Buckley, B. D., Kaminski, T. W., Hubbard, T. J., & Ortiz, C. (2004). Six weeks of strength and proprioception training does not affect muscle fatigue and static balance in functional ankle instability. Journal of Sport Rehabilitation, 13(3), 201-228. 19. Sekir, U., Yildiz, Y., Hazneci, B., Ors, F., & Aydin, T. (2007). Effect of isokinetic training on strength, functionality and proprioception in athletes with functional ankle instability. Knee surgery, sports traumatology, arthroscopy, 15(5), 654-664. 20. Spanos, S., Brunswic, M., & Billis, E. (2008). The effect of taping on the proprioception of the ankle in a non-weight bearing position, amongst injured athletes. The foot, 18(1), 25-33. 21. Stasinopoulos, D. (2004). Comparison of three preventive methods in order to reduce the incidence of ankle inversion sprains among female volleyball players. British Journal of Sports Medicine, 38(2), 182-185. 22. Willems, T., Witvrouw, E., Verstuyft, J., Vaes, P., & De Clercq, D. (2002). Proprioception and muscle strength in subjects with a history of ankle sprains and chronic instability. Journal of athletic training, 37(4), 487-493. 23. Wolfe, M. W. (2001). Management of ankle sprains. American family physician, 63(1), 93-104. [ 16 ] [ 16 ] [ 17 ] [ 17 ]