ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΛΙΑΝΟΠΩΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΩΠΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΛΙΑΝΟΠΩΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΩΠΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Καρυπίδης Φίλιππος Παυλούδη Αλεξάνδρα Τσελεμπής Δημήτριος Καθηγητής ΑΤΕΙΘ Επικ. Καθηγήτρια Υποψ. Διδ. ΑΠΘ ΑΤΕΙΘ Περίληψη Η παρούσα μελέτη επικεντρώνεται στο αγοραστικό ενδιαφέρον των καταστημάτων λιανικής πώλησης για την πιστοποίηση συστημάτων διασφάλισης/διαχείρισης ποιότητας, με αναφορά στην περίπτωση των φρούτων και λαχανικών. Η μελέτη γίνεται σε τρία πεδία. Στο πρώτο πεδίο εξετάζεται η προσδοκία των καταστημάτων από την πιστοποίηση. Διαπιστώνεται ότι η μεγαλύτερη ωφέλεια, από την πιστοποίηση, αναμένεται να προκύψει για την κοινωνία στην οποία προσφέρονται καλύτερες υπηρεσίες, ενώ εκφράζεται και η άποψη ότι η επιχείρηση ωφελείται κυρίως στην ανταγωνιστικότητά της και προστατεύεται από την επιβολή προστίμων. Στο δεύτερο πεδίο εξετάζονται οι ωφέλειες που έχουν οι καταναλωτές από τα πιστοποιημένα προϊόντα. Εντοπίζονται έξι διαστάσεις της ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών που συνεισφέρουν στην ικανοποίηση των αναγκών και επιθυμιών των πελατών που σχετίζονται με τη φυσική πλευρά της ποιότητας των προϊόντων, τις υπηρεσίες (συναλλαγές), καθώς και τη συναισθηματική πλευρά της ποιότητας. Στο τρίτο πεδίο, εξετάζονται χαρακτηριστικά των καταστημάτων πώλησης πιστοποιημένων προϊόντων, ζητήματα που σχετίζονται με τις σχέσεις των λιανοπωλητών, με τους προμηθευτές και τους πελάτες τους, καθώς και ζητήματα της εμπορικής πολιτικής τους. Λέξεις Κλειδιά: χαρακτηριστικά καταστήματος, ωφέλειες καταναλωτών, κίνητρα πιστοποίησης INTEREST OF THE RETAILERS ABOUT THE QUALITY CERTIFICATION OF FRESH PRODUCTS Karipidis Philippos Payloudi Alexandra Tselempis Dimitrios Professor at ATEI of Assistant Professor at Phd Candidate, AU of Thessaloniki ATEI of Thessaloniki Thessaloniki Abstract This study focuses on the purchasing interest of the retailers concerning the certification of quality management systems in the sector of fresh fruits and vegetables. The study is conducted on three fields. The first field is relevant to the benefits the retailers expect from the certification. It is noted that the society in which better services are offered is expected to have the most important benefits of the certification, while it is stated that the retailing enterprise is

mostly of benefit to its competitiveness and protected from the imposition of fines and penalties. The second field includes the benefits that the consumers have from the certified products. More specific, six dimensions of the quality of the products and services which contribute to the satisfaction of the clients needs and desires are found. These are relevant to the natural side of the quality of the products, the (transaction) services, as long as to the emotional aspect of the quality. The third field includes the characteristics of the stores which sell the certified products, issues relevant to the retailers relations with their suppliers and clients, as well as issues related to their marketing policy. Key Words: retailers characteristics, consumer benefits, certification incentives 1. Εισαγωγή Το ενδιαφέρον των καταναλωτών για υψηλότερο επίπεδο ποιότητας, μεγαλύτερη αξιοπιστία, περισσότερες ποιοτικές εγγυήσεις και εξυπηρετήσεις, καθιστούν τη στρατηγική ποιότητας βασική επιχειρηματική επιλογή στο χώρο της γεωργίας και τα ων τροφίμων. Πιο συγκεκριμένα, η εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης/διασφάλισης ποιότητας παρέχει τη δυνατότητα αναδιαμόρφωσης των παραγωγικών και εμπορικών διαδικασιών σε σχέση με την ποιότητα και διευκολύνει την κοινοποίηση πληροφοριών αναφορικά με τις παραγωγικές και εμπορικές συνθήκες. Τα πρότυπα συστημάτων ποιότητας λοιπόν παρέχουν τη δυνατότητα να κοινοποιείται το ποιοτικό περιεχόμενο στους καταναλωτές και στην κοινωνία, βοηθώντας τους καταναλωτές να επιλέξουν αυτό που επιθυμούν και, με αυτό τον τρόπο, να προκύψει άμεση και έμμεση ανταμοιβή των επιχειρήσεων για τις προσπάθειες ανάπτυξης και πιστοποίησης συστήματος διαχείρισης/διασφάλισης της ποιότητας. Έτσι, προάγεται η διάδοση των συστημάτων ποιότητας που συνεισφέρει θετικά στην ποιότητα ζωής και στην κοινωνική ευημερία. Γι αυτό, η υιοθέτηση των προτύπων αποτελεί σπουδαίο εργαλείο βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και αντικείμενο της δημόσιας πολιτικής. Με αφορμή το ενδιαφέρον των καταναλωτών για οπωροκηπευτικά απαλλαγμένα από τοξικά κατάλοιπα, πολλοί παραγωγοί και έμποροι δέχονται, έμμεσα και άμεσα, πιέσεις να εφαρμόσουν συστήματα ποιότητας που μειώνουν την πιθανότητα ύπαρξης τοξικών καταλοίπων και παρέχουν διαβεβαιώσεις για ποιοτική ανωτερότητα ή/και σταθερότητα. Η ελληνική αγορά πιστοποιημένων προϊόντων και ιδιαίτερα φρούτων και λαχανικών, αναπτύσσεται διαρκώς, μια και ο αριθμός των παραγωγών και εμπόρων που εφαρμόζουν συστήματα ποιότητας αυξάνεται διαχρονικά, όπως επίσης αυξάνεται ο αριθμός των συστημάτων ποιότητας που εφαρμόζονται και των φορέων που πιστοποιούν τις επιχειρήσεις. Έτσι, προκύπτει η ανάγκη για κάθε επιχείρηση που επιθυμεί να πιστοποιηθεί, να αξιολογήσει εκ των προτέρων τις διαθέσιμες λύσεις. Για να υιοθετήσουν λοιπόν ένα πρότυπο συστήματος ποιότητας οι γεωργικές επιχειρήσεις/εκμεταλλεύσεις, είναι απαραίτητο να γνωρίσουν, έγκαιρα, με ακρίβεια και όσο το δυνατόν καλύτερα, το αγοραστικό ενδιαφέρον των πελατών τους. Τελικός προμηθευτής στην αλυσίδα διάθεσης των φρούτων και

λαχανικών είναι το κατάστημα λιανικής πώλησης από το οποίο τα προϊόντα φθάνουν στον τελικό καταναλωτή. Σκοπός της εργασίας είναι να μελετηθεί το αγοραστικό ενδιαφέρον των λιανοπωλητών για φρούτα και λαχανικά που προέρχονται από επιχειρήσεις πιστοποιημένες κατά τα διάφορα πρότυπα συστημάτων διαχείρισης/διασφάλισης ποιότητας. 2. Ενδιαφέρον των επιχειρήσεων λιανικής εμπορίας 2.1. Το δείγμα Το κατάστημα λιανικής εμπορίας είναι ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα διάθεσης και ο ρόλος του είναι καθοριστικός στη διάθεση των πιστοποιημένων προϊόντων. Ακόμη, είναι δυνατόν να καθορίζει απαιτήσεις τέτοιες που αναγκάζει, έμμεσα ή άμεσα, τον παραγωγό να εφαρμόζει συστήματα διασφάλισης ποιότητας, όπως πχ συμβαίνει με τα συστήματα GlobalGAP, BRC, κλπ χωρίς μάλιστα να υπάρχει η σχετική σήμανση. Σε αυτή την περίπτωση, μεταβιβαστής των πληροφοριών για την πιστοποίηση γίνεται έμμεσα ο λιανοπωλητής. Εάν λάβουμε υπόψη το αγοραστικό κέντρο της επιχείρησης λιανικής εμπορίας, η αντίληψη των στελεχών για την πιστοποίηση και για τα πιστοποιημένα προϊόντα καθορίζει την οργανωσιακή κουλτούρα και αυτή με τη σειρά της την αγοραστική απόφαση. Έχοντας αυτό κατά νου, συγκεντρώθηκαν δεδομένα από 230 καταστήματα λιανικής πώλησης από τα οποία τα 100 στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης και τα 130 από την περιοχή Αθηνών Πειραιώς, το 2008, εστιάζοντας το ενδιαφέρον στην πώληση φρούτων και λαχανικών. Στους πίνακες 1 και 2 παρουσιάζονται ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των καταστημάτων του δείγματος σε σχέση με τα είδη των προϊόντων που διαθέτουν, ενώ στον πίνακα 3, παρουσιάζονται ορισμένα χαρακτηριστικά που αναφέρονται στους προμηθευτές των λιανοπωλητών, καθώς και στην προέλευση των προϊόντων που διαθέτουν. 2.2. Απόψεις υπευθύνων καταστημάτων Στη συνέχεια, παρουσιάζονται, σε περιγραφική μορφή, τα σπουδαιότερα αποτελέσματα από την καταγραφή απόψεων των υπευθύνων πώλησης των καταστημάτων ή των γραμμών πώλησης όταν πρόκειται για μικτό κατάστημα και για αλυσίδα καταστημάτων -super market. Μορφή Καταστήματος Αριθμός Καταστημάτων Αλυσίδα καταστημάτων - Super Market 70 Μικτά καταστήματα τροφίμων 52 Μανάβικο 74 Κατάστημα βιολογικών προϊόντων 35 Πίνακας 1. Μορφή καταστημάτων σε σχέση με τα είδη προϊόντων που διαθέτουν

Χαρακτηριστικό Μέσος Όρος Έτη λειτουργίας καταστημάτων 13 Επίπεδο εκπαίδευσης προσωπικού καταστήματος ή γραμμής πώλησης ΑΕΙ 20 % Επίπεδο εκπαίδευσης προσωπικού καταστήματος/γραμμής Γυμνάσιο/Λύκειο 74 % Ηλικία άνω των 40 ετών 45 % Απώλειες προϊόντων εξ αιτίας της υποβάθμισης 18,75 % Θετική πρόθεση για επενδύσεις στην ποιότητα, ποσοστό καταστημάτων 40,4 % Πίνακας 2. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα δείγματος Χαρακτηριστικά Προμηθειών Ποσοστό % Ποσοστό που προμηθεύεται από γεωργούς 10,0 Ποσοστό που προμηθεύεται από τυποποιητές συσκευαστές 6,0 Ποσοστό από χονδρέμπορους απλούς μεταπωλητές 12,0 Ποσοστό που προμηθεύεται από λαχαναγορά 72,0 Ποσοστό προϊόντων που αγοράζει από μόνιμους προμηθευτές 70,2 Ποσοστό προϊόντων που προέρχεται από εισαγωγές 22,5 Πίνακας 3. Προμηθευτές του καταστήματος Το ενδιαφέρον των λιανοπωλητών για την πιστοποίηση, προσδιορίσθηκε επί τη βάση της σπουδαιότητας που έχει για την επιχείρηση, δηλαδή την αξία που προσθέτει, χρησιμοποιώντας κλίμακα δέκα διαστημάτων με μέση τιμή το 5. Στον πίνακα 4, παρουσιάζονται οι απόψεις των υπευθύνων αναφορικά με τη συνεισφορά της πιστοποίησης στη θέση της επιχείρησης ή στη θέση της γραμμής οπωροκηπευτικών όταν πρόκειται για μικτό κατάστημα και super market. Διαπιστώνεται ότι η προσφορά καλύτερων υπηρεσιών στην κοινωνία θεωρείται ως η πιο σπουδαία συνεισφορά της πιστοποίησης, ενώ η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης και η αποφυγή προστίμων ως συνεισφορά της πιστοποίησης, βρίσκεται οριακά άνω του διάμεσου -της ουδέτερης τιμής.

Προσδοκίες από την Πιστοποίηση Μέσος Όρος Γίνει πιο ανταγωνιστική 5,6 Αποκτήσει μεγαλύτερο κύρος στην αγορά 4,9 Έχει περισσότερα κέρδη 4,0 Αποφεύγει τα πρόστιμα 5,4 Επιλέγει ευκολότερα τους προμηθευτές της 4,8 Προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες στην 6,9 κοινωνία Πίνακας 4. Απόψεις για τη συνεισφορά της πιστοποίησης Στον πίνακα 5 παρουσιάζονται οι απόψεις των υπευθύνων αναφορικά με τα χαρακτηριστικά των πελατών τους οι οποίοι αγοράζουν πιστοποιημένα προϊόντα. Διαπιστώνεται ότι, κατά την άποψή τους, καταναλωτές των πιστοποιημένων προϊόντων είναι κυρίως αυτοί που έχουν παιδιά, είναι καλύτερα ενημερωμένοι, με υψηλό σχετικά εισόδημα, οι πιο νέοι ή μεσαίας ηλικίας και αυτοί που έχουν προβλήματα υγείας. Επίσης, διαπιστώνεται ότι το 73,2 % των πελατών τους προέρχονται από τη γειτονιά. Χαρακτηριστικά Πελατών Καταστήματος Βαθμός Πελάτες πιστοποιημένων είναι οι πιο ενημερωμένοι 7,3 καταναλωτές Πελάτες των πιστοποιημένων είναι οι πιο εύποροι 7,2 Πελάτες των πιστοποιημένων είναι οι πιο νέοι 6,3 Πελάτες των πιστοποιημένων είναι οι μεσαίας ηλικίας 6,2 Πελάτες των πιστοποιημένων είναι όσοι έχουν παιδιά 7,5 Πελάτες των πιστοποιημένων είναι όσοι έχουν προβλήματα 6,8 υγείας Γεωγραφική Θέση Πελατών Ποσοστό (%) Ποσοστό πωλήσεων μαναβικής σε γείτονες (κοντινοί πελάτες) 73,2 Ποσοστό πωλήσεων μαναβικής σε διερχόμενους πελάτες 18,9 Ποσοστό πωλήσεων μαναβικής σε πελάτες από μακριά 9,4 Πίνακας 4. Τμηματοποίηση αγοράς πιστοποιημένων Στον πίνακα 6 παρουσιάζονται οι απόψεις των υπευθύνων αναφορικά με το τι προσφέρει στους πελάτες/καταναλωτές η πιστοποίηση. Διαπιστώνεται ότι, κατά την άποψή τους, η πιστοποίηση συνεισφέρει σε πολλά ζητήματα που αφορούν τους καταναλωτές με πρώτο την ανώτερη ποιότητα, ενώ ακολουθεί η υψηλότερη υγιεινή και ασφάλεια για τους καταναλωτές και η υψηλότερη ικανοποίηση. Η μόνη περίπτωση στην οποία δε συνεισφέρει η πιστοποίηση φαίνεται να είναι η φρεσκάδα των προϊόντων που αποκτά όμως όλο και μεγαλύτερη σημασία για τους καταναλωτές, ιδιαίτερα στα λαχανικά.

Τι Προσφέρει στους Καταναλωτές Μέσος Όρος Περισσότερη φρεσκάδα 4,7 Μεγαλύτερη υγιεινή και ασφάλεια 7,4 Καλύτερη γεύση και άρωμα 6,5 Προϊόντα με σταθερή ποιότητα 6,5 Ανώτερη ποιότητα προϊόντων 7,2 Πιο τίμιες συναλλαγές 5,7 Μεγαλύτερη ικανοποίηση ευχαρίστηση 6,7 Πίνακας 5. Ωφέλειες των καταναλωτών από τα πιστοποιημένα Επειδή δεν είναι αρκετά κατανοητό γιατί δεν διαδίδεται ταχύτερα οι προσφορά πιστοποιημένων προϊόντων εκ μέρους των λιανοπωλητών, ενώ είναι διάφορες οι ερμηνείες που δίνονται στο ερώτημα πιθανής απροθυμίας τους για διάθεση, απευθύνθηκαν σχετικά ερωτήματα. Οι απαντήσεις παρουσιάζονται στον πίνακα 6. Διαπιστώνεται λοιπόν ότι ο πιο σημαντικός λόγος που δεν εκδηλώνεται υψηλό ενδιαφέρον εκ μέρους των λιανοπωλητών, είναι το χαμηλό μάλλον ενδιαφέρον των καταναλωτών και όχι η άγνοια ή η μη διαθεσιμότητά τους εκ μέρους των προμηθευτών τους. Λόγοι που τα Πιστοποιημένα είναι λιγοστά Μέσος Όρος Δεν ενδιαφέρονται οι πελάτες της 6,5 Δεν τα γνωρίζουμε εμείς 4,0 Δεν υπάρχουν διαθέσιμα αρκετά δεν έχουν οι προμηθευτές μας) 3,6 Πίνακας 6. Αίτια χαμηλής προθυμίας για πώληση πιστοποιημένων 3. Συμπεράσματα Θέση κλειδί στο χώρο των πιστοποιήσεων κατέχει το κατάστημα λιανικής πώλησης ως ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων. Συγκεντρώνει εμπειρίες σε σχέση, τόσο με την προσφορά πιστοποιημένων προϊόντων όσο και με τη ζήτηση εκ μέρους των καταναλωτών. Έτσι, στην παρούσα εργασία, παρουσιάζονται ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των καταστημάτων και μελετάται η άποψη που επικρατεί στα καταστήματα λιανικής πώλησης για την πιστοποίηση και τα πιστοποιημένα προϊόντα, καθώς και άλλα στοιχεία συμπεριφοράς τους. Η μελέτη γίνεται σε τρία επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο εξετάζεται η προσδοκία των καταστημάτων από την πιστοποίηση, δηλαδή οι ωφέλειες που αναμένουν. Διαπιστώνεται ότι η μεγαλύτερη ωφέλεια, από την πιστοποίηση, αναμένεται να προκύψει για την κοινωνία στην οποία προσφέρονται καλύτερες υπηρεσίες, ενώ εκφράζεται και η άποψη ότι η επιχείρηση ωφελείται κυρίως στην

ανταγωνιστικότητά της και προστατεύεται από την επιβολή προστίμων. Στο δεύτερο επίπεδο εξετάζονται οι ωφέλειες που έχουν οι καταναλωτές από τα πιστοποιημένα προϊόντα. Εντοπίζονται λοιπόν έξι διαστάσεις της ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών που συνεισφέρουν στην ικανοποίηση των αναγκών και επιθυμιών των πελατών. Συγκεκριμένα, διαπιστώνεται ότι προκύπτουν ωφέλειες των καταναλωτών που σχετίζονται με τη φυσική πλευρά της ποιότητας των προϊόντων, τις υπηρεσίες (συναλλαγές), καθώς και τη συναισθηματική πλευρά της ποιότητας. Στο τρίτο επίπεδο, εξετάζονται ζητήματα που βοηθούν να γίνεται τμηματοποίηση της αγοράς εκ μέρους των ενδιαφερόμενων προμηθευτών, όπως οι γεωργοί, οι χονδρέμποροι, οι μεταποιητές, οι λιανοπωλητές. Συγκεκριμένα, εξετάζονται χαρακτηριστικά των καταστημάτων πώλησης πιστοποιημένων προϊόντων, ζητήματα που σχετίζονται με τις σχέσεις των λιανοπωλητών, με τους προμηθευτές και τους πελάτες τους, καθώς και ζητήματα της εμπορικής πολιτικής τους. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 1. Akerlof, G. A. (1970), The Market for Lemons: Quality Uncertainty and the Market Mechanism, The Quarterly Journal of Economics, 84 (3), pp. 488-500. 2. Beer, S. (2003), Food and Society, in Eastham, J. F., L. Sharples, and S. D. Ball (eds), Food Supply Chain Management. Amsterdam, Elsevier, pp. 21-35. 3. Chiadamrong, N. (2003), The development of an economic quality cost model, Total Quality Management & Business Excellence, 14 (9), pp. 999-1014. 4. Crespi, M. J. and Marette, S. (2003), Some economic Implications on Public Labeling, Journal of Food Distribution Research, 34(3), pp. 83-94. 5. Fearne, A., Highes D., and Duffy, R. (2003), Concepts of collaboration: Supply chain management in a global food industry. In: Eastham, J. F., Sharples, L,. and Ball, S. D. (Eds), Food Supply Chain Management, Elsevier, Amsterdam, pp. 21-35. 6. Freiesleben, J. (2010), Proposing a new approach to discussing economic effects of design quality, International Journal of Production Economics, 124, pp. 348-359. 7. Henneberry, S. R. and Armbruster, J. W. (2003), Emerging Role for Food Labels: Inform, Protect, Persuade, Journal of Food Distribution Research, 34(3), pp. 61-69. 8. Καρυπίδης, Φ. (2008), Ειδικά Θέματα Ποιότητας: Εφαρμογές στη γεωργία και στα τρόφιμα, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη. 9. Karipidis, P. and Galanopoulos, K. (2000), Food Market Value Analysis: Product Quality Improvement, Product Origin Protection, and Timing Decisions in Apple Market, Agricultural Economics Review, 1(1), pp. 49-56. 10. Karipidis, P., Athanassiadis, K., Aggelopoulos, S. and Giompliakis, E. (2009), Factors Affecting the Adoption of Quality Assurance Systems in Small Food Enterprises, Food Control, 20(2), pp. 93-98. 11. Khalifa, A.S. (2004), Customer value: a review of recent literature and an integrative configuration. Management Decision, 42(5), pp. 645-666. 12. Kohls, R. L. and Uhl, J. N. (2002), Marketing of Agricultural Products, Prentice Hall, 9th edition, London. 13. Reiney, D. L. (2008), Sustainable Business Development, Inventing the Future through Strategy, Innovation, and Leadership. Cambridge University Press, Cambridge. 14. Rosen, S. (1974), Hedonic Prices and Implicit Markets. Journal of Political Economy 82, pp. 34 55. 15. Rust, R.T., Moorman, C. and Dickson, P. R. (2002), Getting Return on Quality: Revenue Expansion, Cost Reduction, or Both?, Journal of Marketing, 66, pp. 7-23.

16. Setijono, D. and Dahlgaard, J. J. (2008), The value of quality improvements. International Journal of Quality and Reliability Management, 25(3), pp. 292-312. 17. Sporleder, T. L. and Goldsmith D. P. (2001), Alternative Firm Strategies for Signaling Quality in the Food System, Canadian Journal of Agricultural Economics, 49, pp. 591-604. Δρ. Καρυπίδης Φίλλιπος, Καθηγητής, Αλεξάνδρειο Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής, Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων, Κατεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας, ΤΘ 141, 57400 Σίνδος, Τηλ. 2310791346, 23108156879, email: philika@farm.teithe.gr. Δρ. Παυλούδη Αλεξάνδρα, Επικ. Καθηγήτρια, Αλεξάνδρειο Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής, Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων, Κατεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας, ΤΘ 141, 57400 Σίνδος, Τηλ. 2310791452, email: stalex@farm.teithe.gr. Τσελεμπής Δημήτριος, Υποψ. Διδάκτορας ΑΠΘ, Σχολή Γεωπονίας, Τομέας Αγροτικής Οικονομίας, Τηλ. 6977604759, 2310998817, email: dtselemp@agro.auth.gr.