ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ. Μικροσωματίδια και Καρδιαγγειακή Νόσος. περιεχομενα

ΙSSN 1107-9754 1 ΤΟΜΟΣ 17, ΤΕΥΧΟΣ 4, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Μικροσωματίδια και Καρδιαγγειακή Νόσος ÊÙÄ. 4057 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ Ταχ. Γραφείο Κ. Δ. Αθηνών Αριθμός Άδειας 1074/96 ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed - Λ. ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 380-153 41 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΦΜ: 998414531, ΔΟΥ: ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ Μαριάννα Νταλαμάγκα Ιατρός Βιοπαθολόγος, Επικ. Καθηγήτρια Κλινικής Βιοχημείας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αττικό Αμαλία Διονυσίου-Αστερίου Ιατρός Βιοπαθολόγος, Ομότιμος Καθηγήτρια Βιολογικής Χημείας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Η καρδιαγγειακή νόσος (CVD) παραμένει μία από τις πιο συχνές αιτίες θανάτου παρά την πρόοδο η οποία έχει επιτευχθεί στη θεραπευτική της αντιμετώπιση. Συνθήκες και συνήθειες του τρόπου ζωής έχουν πλέον τεκμηριωθεί ως κλασσικοί παράγοντες κινδύνου, βάσει των οποίων μπορεί να γίνει η εκτίμηση του καρδιακού κινδύνου με ορίζοντα δεκαετίας, ενώ η αποφυγή τους βοηθά στην πρόληψη της νόσου. Παρόλα αυτά, η νοσηρότητα και η θνησιμότητά της παραμένει αυξημένη. Από πολλές μελέτες προκύπτει ότι αν υπήρχαν βιοδείκτες με αξιόπιστη κλινική ευαισθησία και ειδικότητα για τα πριν από τη νέκρωση του μυοκαρδίου στάδια της νόσου ένας σημαντικός αριθμός ασθενών δεν θα είχε μοιραία κατάληξη και η αναζήτηση νέων διαγνωστικών και προγνωστικών δεικτών καθίσταται περιεχομενα Άρθρο Σύνταξης Στήλη των Ομάδων Εργασίας Ενδιαφέροντα Άρθρα - Σχόλια Επιφυλλίδα αναγκαία. Μεταξύ των σημαντικότερων νέων βιοχημικών δεικτών για τη CVD, που βρίσκονται υπό διερεύνηση, είναι και τα μικροσωματίδια (microparticles), ειδικότερα τα ενδοθηλιακά μικροσωματίδια (endothelial microparticles). Ο όρος μικροσωματίδια αναφέρεται σε μικρού διαμέτρου (~100nm-1μm) μεμβρανικά κυστίδια τα οποία αποβάλλονται από ενεργοποιημένα ή αποπτωτικά κύτταρα. Οι μηχανισμοί της γένεσής τους ανάγονται στη διαταραχή της ασυμμετρίας της φωσφολιπιδικής κυτταρικής μεμβράνης. Είναι εξωσώματα, που περιέχουν κυτταρικές πρωτεΐνες, τα οποία εκρίνονται μόλις προσκολληθούν και συγχωνευθούν με την κυτταρική μεμβράνη. Απαντώνται σε όλα τα βιολογικά υγρά, όπως και στην αθηρωματική πλάκα. Τα μικροσωματίδια του αίματος προέρχονται από τα αιμοπετάλια, τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα κύτταρα της λευκής σειράς και τα ενδοθηλιακά κύτταρα. Τα μικροσωματίδια έχουν επιβλαβείς αλλά και ευεργετικές επιδράσεις. Προάγουν την πήξη και την φλεγμονή ή τροποποιούν την ενδοθηλιακή λειτουργία, ενέργειες οι οποίες ενέχονται στην ανάπτυξη της καρδιαγγειακής νόσου, αλλά είναι και φορείς (vector) της βιολογικής πληροφορίας μεταξύ των κυττάρων. Η απελευθέρωση των μικροσωματιδίων προστατεύει τα κύτταρα από την υπερφόρτωση με επιβλαβή προϊόντα κυτταρικών αντιδράσεων και από τις συνέπειες εξωτερικών στρεσογόνων ερεθισμάτων. Περιέχουν συνήθως οξειδωμένα φωσφολιπίδια, χημειοθεραπευτικά ή κασπάση-3. Η ενδοκυτταρική συσσώρευση της τελευταίας είναι επικίνδυνη για τα κύτταρα. Δηλαδή έχουν ρόλο στη διαχείριση των κυτταρικών αποβλήτων και στην κυτταρική ομοιοστασία. Τα μικροσωματίδια που κυκλοφορούν στο αίμα καθώς ΑΤΗΕROΜΑ Quarterly publication of the Hellenic Society of Lipidiology, Atherosclerosis and Vascular Disease VOLUME 17, ISSUE 4, OCTOBER-DECEMBER 2013

2 ΕΙΚΟΝΑ. Σχηματική παράσταση των μοριακών μηχανισμών που ελέγχουν την απελευθέρωση των ενδοθηλιακών μικροσωματιδίων (ΕΜΡ) μετά από διέγερση του ΡAR-1 (protease-activated receptor) από τη θρομβίνη ή μέσω του TNF-a. (Dignat-George F and Boulanger CM Arterioscler Thromb Vasc Biol 2011; 31: 27). και τα προερχόμενα από κύτταρα της αθηρωματικής πλάκας παρουσιάζουν προθρομβογόνο φαινότυπο. Επειδή περιέχουν φωσφατιδυλοσερίνη πολλές φορές δε και τον ιστικό παράγοντα (TF) είναι σε θέση να αρχίσουν αλλά και να διασπείρουν τη διεργασία της πήξης. Η προσέλκυση των μικροσωματιδίων στον υπό ανάπτυξη θρόμβο θεωρείται ότι γίνεται μέσω της P-σελεκτίνης και του CD36 που εκφράζονται στα ενεργοποιημένα αιμοπετάλια. Τα μικροσωματίδια ενέχονται στον οξύ σχηματισμό του θρόμβου αλλά συμμετέχουν και στην αντιθρομβωτική απάντηση ως προς τη ρύθμιση της φυσιολογικής απάντησης της πήξης. Τα μικροσωματίδια συμμετέχουν στην φλεγμονώδη απάντηση. Μικροσωματίδια από τα λευκοκύτταρα διεγείρουν την έκφραση γονιδίων των ενδοθηλιακών κυττάρων που οδηγούν στην παραγωγή κυτταροκινών και μορίων προσκόλλησης. Είναι σε θέση να επηρεάσουν την προφλεγμονώδη αλλά και την αντιφλεγμονώδη απάντηση εξασφαλίζοντας στους υγιείς την πρέπουσα φλεγμονώδη απάντηση. Τα μικροσωματίδια συμμετέχουν και στην αγγειογένεση. Ένα από τα χαρακτηριστικά της επιρρεπούς (vulnerable) στη ρήξη αθηρωματικής πλάκας είναι ο αυξημένος αριθμός των vasa vasorum. Το ενδοθήλιο προστατεύει το αγγειακό σύστημα. Υπό «φυσιολογικές συνθήκες» έχει ιδιότητες αγγειοδιασταλτικές, αντιμιτογόνους και αντιθρομβωτικές. Όμως, υπό «ορισμένες συνθήκες», μπορεί να σχηματίσει παράγοντες οι οποίοι προάγουν τη συστολή του αγγείου, τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό, την προσκόλληση των λευκοκυττάρων και τη θρόμβωση, και οι οποίοι επεμβαίνουν άμεσα ή έμμεσα στο σχηματισμό και εξέλιξη της αθηρωματικής πλάκας. Βασικές διαταραχές που οδηγούν σε δυσλειτουργία του ενδοθηλίου και σε παθοφυσιολογικές εκδηλώσεις προέρχονται από μεταβολές στη λειτουργία της συνθάσης του ΝΟ και ελάττωση της βιοδιαθεσιμότητας αυτού. Τα μικροσωματίδια είναι σε θέση να αποκαταστήσουν τη βλάβη στο ενδοθήλιο γιατί έχουν την ικανότητα να αυξάνουν το ΝΟ και να ελαττώνουν τις δραστικές μορφές οξυγόνου (ROS). Παρατηρήθηκε ότι στους σηπτικούς ασθενείς τα αυξημένα επίπεδα ενδοθηλιακών και αιμοπεταλιακών μικροσωματιδίων αποτελούν ένδειξη ευνοϊκής έκβασης. Εν ολίγοις, η επίδραση των μικροσωματιδίων στη λειτουργία του ενδοθηλίου μπορεί να είναι ευεργετική ή επιβλαβής γιατί μεταβάλουν την ισορροπία μεταξύ της παραγωγής και της απελευθέρωσης του NO και των ROS. Η ευεργετική ή επιβλαβής επίδραση αυτών εξαρτάται από το υποκείμενο ερέθισμα για την απελευθέρωσή τους από τα μητρικά τους κύτταρα. Υψηλά επίπεδα κυκλοφορούντων μικροσωμάτων διαφόρου κυτταρικής προέλευσης έχουν συνδεθεί με την υποκλινική αθηροσκλήρυνση. Αξιοσημείωτο είναι ότι ασθενείς με υποκλινική αθηροσκλήρυνση παρουσιάζουν περισσότερα ενδοθηλιακά μικροσωματίδια σε σύγκριση (συνέχεια στη σελίδα 7) ΑΘΗΡΩΜΑ ΤΟΜΟΣ 17, ΤΕΥΧΟΣ 4, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013

3 ΣΤΗΛΗ ΟΜΑΔΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Μπιλιανού Ελένη Διευθύντρια Καρδιολογίας, Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιά Οι δυσλιπιδαιμίες στην παιδική ηλικία Η στεφανιαία νόσος είναι πρακτικά ανύπαρκτη στα παιδιά. Εντούτοις, οι αναγνωρισμένοι παράγοντες κινδύνου για την αθηρωμάτωση όπως υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης φαίνεται ότι έχουν τις ρίζες τους στην παιδική ηλικία. Ορισμένοι ερευνητές μάλιστα πιστεύουν ότι η αθηρωματική νόσος αρχίζει ήδη κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής. Οι λιπώδεις γραμμώσεις, οι πρώτες βλάβες της αθηρωμάτωσης, όπως φάνηκε σε νεκροτομικές μελέτες, εμφανίζονται στην αορτή των παιδιών ηλικίας 2 ετών. Πρόκειται για βλάβες αναστρέψιμες και αυτό εξαρτάται κυρίως από τον τρόπο ζωής (διατροφή, άσκηση κ.λπ.). Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει καταγραφεί αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας παγκοσμίως, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση της επίπτωσης των παραγόντων κινδύνου που τη συνοδεύουν και προάγουν την αθηρωματική νόσο. Τα επίπεδα της LDLχολ στο πλάσμα σχετίζονται με την έκταση και τη βαρύτητα της αθηρωματικής νόσου, καθώς επίσης και με την ταχύτητα εξέλιξής της. Με τη λήψη οικογενειακού ιστορικού, εντοπίζονται μόνο τα μισά από τα παιδιά με δυσλιπιδαιμίες. Σύμφωνα με τις οδηγίες, έλεγχος λιπιδίων γίνεται στις εξής ομάδες: 1. Παιδιά από γονείς ή παππούδες με πρώιμη ΣΝ ή δυσλιπιδαιμία 2. Παιδιά που έχουν και άλλους παράγοντες κινδύνου 3. Παιδιά χωρίς σαφές οικογενειακό ιστορικό (υιοθετημένα) Τα επίπεδα των λιπιδίων στο πλάσμα οριοθετούνται, σύμφωνα με τους διεθνείς Οργανισμούς Υγείας, όπως αναφέρεται στον παρακάτω πίνακα. Ολική χοληστερόλη LDL χοληστερόλη Αποδεκτά <170 <110 Οριακά 170-199 110-129 Υψηλά >200 >130 Τριγλυκερίδια Υψηλά >110 για τις ηλικίες 2-9 ετών >130 για τις ηλικίες 10-19 ετών HDL χοληστερόλη >60 Εάν αναγνωρισθεί μια οποιαδήποτε διαταραχή των λιπιδίων, συνιστάται πλήρης κλινικο-εργαστηριακός έλεγχος για τον εντοπισμό παθολογικών καταστάσεων που πιθανόν δευτερογενώς ευθύνονται για τη δυσλιπιδαιμία. Τέτοιες παθολογικές καταστάσεις είναι: Υποθυρεοειδισμός Συνοδεύεται από υπερχοληστερολαιμία που θεραπεύεται με τη λήψη θυροξίνης για την αντιμετώπιση του βασικού νοσήματος. Η εν λόγω ορμόνη σχετίζεται με τη δραστικότητα των LDL υποδοχέων. Νεφρωσικό σύνδρομο Η δυσλιπιδαιμία του νεφρωσικού συνδρόμου είναι μεικτή (υπερχοληστερολαιμία + υπερτριγλυκεριδαιμία). Η χρήση των στατινών βελτιώνει τη δυσλιπιδαιμία αλλά δεν επηρεάζει την εξέλιξη της βασικής νόσου. Ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης Συνοδεύεται από δυσλιπιδαιμία συνήθως μεικτή, η οποία βελτιώνεται με τη ρύθμιση του διαβήτη. Σημαντικό ρόλο παίζει η διατροφή, ιδίως οι φυτικές ίνες, οι σύμπλοκοι υδατάνθρακες, και τα μονοακόρεστα λιπαρά. Ο διαβήτης θεωρείται ρυθμισμένος, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Διαβητολογική Εταιρεία, εάν η γλυκόζη νηστείας είναι <110 mg/dl, μετά από φόρτιση <140 mg/dl και η HbA1c <6.1. Παχυσαρκία Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η χώρα μας έχει περάσει στις πρώτες θέσεις για την παιδική παχυσαρκία (>25%). Το 1/₃ έως ½ των παχύσαρκων παιδιών έχουν δυσλιπιδαιμία (υπερτριγλυκεριδαιμία και χαμηλή HDL). Συνήθως η ολική και η LDL χοληστερόλη είναι στα φυσιολογικά όρια. Επίσης, τα υπέρβαρα παιδιά έχουν ήδη μεταβολικό σύνδρομο σε ποσοστό περίπου 30%. Η εφηβική παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου κατά την ενήλικο ζωή ανεξάρτητα αν στη συνέχεια, μετά την εφηβεία, θεραπευθεί, και ο παχύσαρκος έφηβος είναι φυσιολογικού βάρους ενήλικας. Σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ Το 85% των παιδιών με ΣΔ2 είναι υπέρβαρα-παχύσαρκα. Με την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας ο ΣΔ2 εμφανίζεται πλέον σε μικρότερες ηλικίες. Η δυσλιπιδαιμία του ΣΔ2 είναι όμοια με εκείνη της παχυσαρκίας και βελτιώνεται σημαντικά με υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση.

4 Η λήψη ορισμένων φαρμάκων προκαλεί διαταραχές στο μεταβολισμό των λιπιδίων οι οποίες αναστρέφονται με τη διακοπή τους. Τέτοια φάρμακα είναι η ισοτρετινοΐνη, τα αντισυλληπτικά, τα αντιρετροїκά κ.ά. Όσον αφορά στις πρωτογενείς διαταραχές των λιπιδίων, εκείνες που εμφανίζονται από την παιδική ηλικία είναι δύο. Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία και η οικογενής υπερτριγλυκεριδαιμία. Η μικτή οικογενής δυσλιπιδαιμία μπορεί να εμφανιστεί κατά την εφηβεία. Οικογενής υπερχοληστερολαιμία Εμφανίζεται από τη γέννηση και η ετερόζυγη μορφή της έχει συχνότητα 1: 500. Η ομόζυγη μορφή είναι πολύ σπάνια, έχει συχνότητα 1:1000000 και συνοδεύεται πάντα από ποικίλου βαθμού στένωση Αορτής κυρίως υπερβαλβιδική, τενόντια ξανθώματα και στεφανιαία νόσο από την πρώτη δεκαετία της ζωής. Αθηρωματικές πλάκες υπάρχουν συνήθως σε όλα τα αγγεία, καρωτίδες, μηριαίες κτλ., και οι επιπλοκές εμφανίζονται στην πρώτη-δεύτερη δεκαετία της ζωής. Η χαμηλή HDL, το οικογενειακό ιστορικό πρώїμης ΣΝ, το κάπνισμα και η αυξημένη Lp(a), αποτελούν κακούς προγνωστικούς δείκτες για την εμφάνιση ΣΝ πρώїμα. Χυλομικροναιμία Πολύ σπάνιο νόσημα. Τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων στο πλάσμα είναι >3000 mg/dl και οφείλεται σε έλλειψη του ενζύμου λιποπρωτεїνική λιπάση. Εμφανίζεται και σε βρέφη, με εκδηλώσεις από το γαστρεντερικό (κοιλιακά άλγη, ναυτία, έμετοι) και συχνά ήπια αιμόλυση. Η υπολιπιδαιμική δίαιτα έχει καλή ανταπόκριση. Συχνή επιπλοκή είναι η παγκρεατίτιδα. Οικογενής υπερτριγλυκεριδαιμία Εκδηλώνεται με τον ίδιο φαινότυπο σε όλα τα μέλη. Μόνο ένα στα πέντε παιδιά με τη διαταραχή θα εμφανίσουν τη νόσο στην παιδική ηλικία ενώ συνήθως εκδηλώνεται στην ενήλικο ζωή. Συνδυάζεται συχνά με παχυσαρκία. Ικανοποιητική ανταπόκριση στη θεραπεία με δίαιτα. Οικογενής μικτή δυσλιπιδαιμία Εμφανίζεται στην εφηβεία συνήθως σαν υπερτριγλυκεριδαιμία και εξελίσσεται σε υπερχοληστερολαιμία. Εκδηλώνεται με διαφορετικό φαινότυπο στα διάφορα μέλη της ίδιας οικογένειας και έχει παρατηρηθεί ότι ακόμη και στο ίδιο άτομο ο φαινότυπος μπορεί να διαφέρει σε διαφορετικές χρονικές εκτιμήσεις. Συνδέεται με υποθυρεοειδισμό, παχυσαρκία, ΣΔ2 και πρώιμη ΣΝ. Στα παιδιά χορηγούνται φάρμακα από την ηλικία των 10 ετών και πάνω εφόσον η LDL-C είναι μεγαλύτερη από 190mg/dl μετά από δίαιτα και χολεστυραμίνη. Έχει βρεθεί σε μελέτες ότι οι στατίνες στα παιδιά είναι ασφαλή φάρμακα και δεν επηρεάζουν την ανάπτυξη ούτε την ωρίμανσή τους. Παρόμοιες ανεπιθύμητες ενέργειες με εκείνες των ενηλίκων είναι δυνατόν να εμφανιστούν και συνιστάται ο ίδιος εργαστηριακός έλεγχος για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους. Ίσως είναι τώρα και η σειρά της Ελλάδας να κάνει το βήμα για την προστασία της υγείας των παιδιών της όπως ήδη έχουν κάνει άλλες χώρες. Τώρα που ακόμη δεν έχουν ξεχαστεί τα διατροφικά πρότυπα των προγόνων, που ακόμα καλλιεργείται η ελιά και άρχισε η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Αρκούν αλλαγές θεσμοθετημένες με νομοθετικά πλαίσια που θα εφαρμοσθούν στα σχολεία, ενημέρωση των μαθητών και των οικογενειών τους. Μία απλοποιημένη πρόταση θα μπορούσε να είναι η ακόλουθη: Σχολικά κυλικεία: προτεινόμενα τρόφιμα για το διάλειμμα. Μεσογειακό toast, σάντουϊτς με τόνο και μαρούλι, φρούτα καθαρισμένα, σαλάτες, μαντολάτο, κουλούρι, νερό, φρέσκοι χυμοί φρούτων. Οργάνωση αθλητικών προγραμμάτων αρχικά με τη συμμετοχή μόνο μαθητών τρεις φορές την εβδομάδα και στη συνέχεια με οικογενειακή συμμετοχή διάρκειας μισής έως μίας ώρας που θα συμπεριλαμβάνουν δραστηριότητες με περπάτημα, χορό, ποδήλατο. Μαθήματα μαγειρικής στο σχολείο στους μαθητές. Σύγχρονη ενημέρωση για τη σημαντικότητα του τρόπου μαγειρέματος των τροφών ώστε να διατηρήσουν τη θρεπτική τους αξία και να μη μετατραπούν σε επιβλαβείς για την υγεία ενώσεις. Κάπνισμα. Εντατική και συνεχής-επαναλαμβανόμενη ενημέρωση για τις επιβλαβείς επιπτώσεις του καπνίσματος με εικόνες από τις παθήσεις που προκαλεί και έντυπο υλικό για τη μεταφορά του μηνύματος στο σπίτι. Με αυτές τις προσπάθειες ίσως καταφέρουμε να μειώσουμε τη νοσηρότητα και θνητότητα από τα καρδιαγγειακά νοσήματα στη χώρα μας. ΑΘΗΡΩΜΑ ΤΟΜΟΣ 17, ΤΕΥΧΟΣ 4, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013

5 ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΑΡΘΡΑ - ΣΧΟΛΙΑ Επιμέλεια: Χρήστος Μιχαλακέας Καρδιολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Β Καρδιολογικής Κλινικής, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Λουκιανός Ραλλίδης Επίκουρος Καθηγητής Καρδιολογίας, Β Καρδιολογική Κλινική, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» σε ενδαρτηριακή έγχυση σκιαγραφικού προστατεύει από την εμφάνιση οξείας νεφρικής βλάβης. Η ροσουβαστατίνη προστατεύει ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη από την εμφάνιση νεφροπάθειας από σκιαγραφικά Han Y, Zhu G, Han L, et al. J Am Coll Cardiol. 2013; pii: S0735-1097(13)05353-9 Η εμφάνιση οξείας νεφρικής βλάβης αποτελεί μια σοβαρή επιπλοκή της ενδοφλέβιας χορήγησης σκιαγραφικού. Αν και παλαιότερες μικρές μελέτες έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα με τη χορήγηση στατινών, αυτό το εύρημα δεν έχει τεκμηριωθεί. Ο σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας της βραχείας χορήγησης ροσουβαστατίνης στην εμφάνιση νεφροτοξικότητας από ιωδιούχα σκιαγραφικά σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) και χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (ΧΝΑ). Στη μελέτη συμμετείχαν 2.998 ασθενείς με ΣΔ τύπου 2 και ΧΝΑ οι οποίοι υπεβλήθησαν σε αγγειογραφία στεφανιαίων ή περιφερικών αγγείων με ή χωρίς παρέμβαση. Οι ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν σε χορήγηση 10 mg ροσουβαστατίνης για πέντε ημέρες (δύο πριν και τρεις μετά την επέμβαση, n=1.498) ή σε κλασική θεραπεία (n=1.500). Η νεφρική λειτουργία των συμμετεχόντων αξιολογήθηκε πριν την αγγειογραφία, καθώς και 48 και 72 ώρες μετά τη χορήγηση του σκιαγραφικού. Πρωτογενές τελικό σημείο της μελέτης αποτέλεσε η εμφάνιση οξείας νεφρικής βλάβης από σκιαγραφικά, η οποία ορίστηκε ως αύξηση της κρεατινίνης ορού κατά 0,5 mg/dl ή 25% πάνω από την αρχική τιμή 72 ώρες μετά την χορήγηση του σκιαγραφικού μέσου. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων της μελέτης έδειξε ότι οι ασθενείς που υπεβλήθησαν σε βραχεία χορήγηση ροσουβαστατίνης εμφάνιζαν μικρότερη επίπτωση νεφροπάθειας από σκιαγραφικό (2,3% έναντι 3,9%, p=0,01). Μετά από παρακολούθηση ενός μηνός, η εμφάνιση επιδείνωσης καρδιακής ανεπάρκειας ήταν χαμηλότερη στους ασθενείς που έλαβαν τη στατίνη σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου (2,6% έναντι 4,3%, P=0,02). Οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι η βραχύχρονη χορήγηση ροσουβαστατίνης σε ασθενείς με ΣΔ και ΧΝΑ που υποβάλλονται

6 ΑΘΗΡΩΜΑ ΤΟΜΟΣ 17, ΤΕΥΧΟΣ 4, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013

7 (συνέχεια από τη σελίδα 2) με ασθενείς που πάσχουν από συμπτωματική αθηροσκλήρυνση, υποδηλώνοντας ότι η ικανότητα του ενδοθηλίου να απελευθερώνει μικροσωματίδια εξαρτάται από την ακεραιότητα και τη βιωσιμότητά του. Έντονο είναι το ερώτημα αν τα μικροσωματίδια είναι δείκτες κινδύνου της CVD και αν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ανεξάρτητος δείκτης της έκβασης της νόσου στον αντίστοιχο πληθυσμό. Η προσθήκη των ενδοθηλιακών (CD144 + ) μικροσωμάτων στο Framingham μοντέλο της διαστρωμάτωσης του κινδύνου (Framingham risk) έδωσε θετική απάντηση. Σε προοπτικές μελέτες, η προσθήκη των ενδοθηλιακών σωματιδίων (CD144+) στο Framingham μοντέλο βελτίωσε το μοντέλο της διαστρωμάτωσης κινδύνου των ασθενών, ενώ διαφάνηκε ότι τα ενδοθηλιακά σωματίδια αποτελούν σημαντικό ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα κινδύνου για μελλοντικά καρδιαγγειακά συμβάματα σε πληθυσμό υψηλού κινδύνου. Αν όμως η παρουσία των μικροσωματιδίων στο αίμα υγιών ατόμων μπορεί να αξιολογηθεί κλινικά δεν έχει ακόμα διευκρινισθεί. Συμπερασματικά, η απελευθέρωση των μικροσωματιδίων ενέχεται στην ενεργοποίηση πρωτεϊνικών καταρρακτών που μετέχουν στη διεργασία της πήξης, της φλεγμονής και της δυσλειτουργίας του ενδοθηλίου, οι οποίοι όλοι ευνοούν την αθηροσκλήρυνση. Φαίνεται ότι τα μικροσωματίδια όχι μόνο αντανακλούν την παρουσία της CVD αλλά παίζουν και αιτιολογικό ρόλο στην ανάπτυξή της. Η απελευθέρωση των μικροσωματιδίων είναι σε θέση να προστατεύσει τα κύτταρα από επιβλαβή κυτταρικά απόβλητα τα οποία συσσωρεύονται ως απάντηση στο κυτταρικό stress το οποίο επάγεται από τους παράγοντες κινδύνου. Επιπλέον ασκούν παρακρινείς ή ακόμη και συστηματικές επιδράσεις οι οποίες επηρεάζουν τα περιβάλλοντα κύτταρα. Αυξημένα επίπεδα των ενδοθηλιακών μικροσωματιδίων στο πλάσμα εντοπίζονται σε ασθενείς με αγγειακή νόσο, όπου μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως δείκτης της ενδοθηλιακής λειτουργίας. Η μέτρησή τους γίνεται με κυτταρομετρία ροής και ανοσοενζυμικές μεθόδους (ELISA). Ενδεικτική Βιβλιογραφία 1. Tushuizen ME, Diamant M, Sturk A, Nieuwland R. Cell-derived microparticles in the pathogenesis of cardiovascular disease: friend or foe? Arterioscler Thromb Vasc Biol 2011; 31:4-9. 2. Dignat-George F, Boulanger CM. The many faces of endothelial microparticles. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2011; 31:27-33. 3. Boulanger CM, Dignat-George F. Microparticles: an introduction. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2011; 31:2-3. 4. Lacroix R, Plawinski L, Robert S, Doeuvre L, Sabatier F, Martinez de Lizarrondo S, Mezzapesa A, Anfosso F, Leroyer AS, Poullin P, Jourde N, Njock MS, Boulanger CM, Anglés-Cano E, Dignat-George F. Leukocyte- and endothelial-derived microparticles: a circulating source for fibrinolysis. Haematologica 2012; 97:1864-72. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Λιπιδιολογίας, Αθηροσκλήρωσης και Αγγειακής Νόσου σας εύχετε Καλή Χρονιά 2014 Προσεχή Ελληνικά και Διεθνή Συνέδρια 88 40 o ETHΣΙΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ 14 17 Mαΐου 2014, Ξενοδοχείο Hilton, Aθήνα 88 82 nd EUROPEAN ATHEROSCLEROSIS SOCIETY CONGRESS May 31 June 3, 2014, Madrid, Spain

8 ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ Iδιοκτητης-Εκδοτης: Eλληνική Εταιρεία Λιπιδιολογίας, Αθηροσκλήρωσης και Αγγειακής Νόσου Επίτιμος Πρόεδρος: Γ. Τσιτούρης Διοικητικό Συμβούλιο Πρόεδρος: Ι. Λεκάκης Αντιπρόεδρος: Γ. Υφαντή Γεν. Γραμματέας: Δ. Ρίχτερ Ειδ. Γραμματέας: Λ. Ραλλίδης Ταμίας: Μέλη: Θ. Αποστόλου Χ. Βλαχόπουλος Α. Ζαμπέλας Κ. Μακρυλάκης Δ. Σταμάτης Υπεύθυνος Σύνταξης Λ. Ραλλίδης Σύμβουλοι Σύνταξης Κ. Βέμμος, Δ. Παναγιωτάκος OWNER: Hellenic Society of Lipidiology, Atherosclerosis and Vascular Disease Ηonorary President: G. Τsitouris Executive Committee President: I. Lekakis Vice President: G. Yfanti General Secretary: D. Richter Secretary: L. Rallidis Treasurer: Th. Apostolou Members: Ch. Vlachopoulos Α. Ζampelas K. Makrilakis D. Stamatis Editor in Chief L. Rallidis Consultant Editors Κ. Vemmos, D. Panagiotakos ΑΘΗΡΩΜΑ Eκτύπωση: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed ΤΟΜΟΣ 15, ΤΕΥΧΟΣ - Τηλ.: 21026000643, ΑΠΡΙΛΙΟΣ fax: 210 - ΙΟΥΝΙΟΣ 60022952011 Publishing: ΤΕCHΝΟGRΑΜΜΑmed - Τηλ.: 210 6000643, fax: 210 6002295