ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΑΦΘΟΝΙΑΣ, ΒΙΟΜΑΖΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΟΡΦΟΜΕΤΡΙΑΣ ΤΗΣ ΓΑΡΙΔΑΣ ΒΑΘΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ

ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΑΦΘΟΝΙΑΣ, ΒΙΟΜΑΖΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΟΡΦΟΜΕΤΡΙΑΣ ΤΗΣ ΓΑΡΙΔΑΣ ΒΑΘΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ Aristaeomorpha foliacea (RISSO, 1827) ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ Ιωάννου Δ. 1, Γιαννάκου Ο. 1, Καπίρης Κ. 2 1 Τμήμα Τεχνολογίας Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών, N. Μιλτιάδη 1, Τ.Θ. 157, 63200, Νέα Μουδανιά, dimitris_tay@hotmail.gr, ran@aqua.teithe.gr 2 Ινστ. Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων, Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, kkapir@ath.hcmr.gr Περίληψη Η παρούσα εργασία μελετά τις ημερήσιες μεταβολές της αλιείας (αφθονία N/h και βιομάζα kg/h) και βιολογίας της A. foliacea στο Ιόνιο πέλαγος. Συνολικά μετρήθηκε το μήκος κεφαλοθώρακα (CL), ολικό μήκος (TL), μήκος ρύγχους (R) και βάρος (W) από 432 αρσενικά και 310 θηλυκά άτομα που αλιεύθηκαν ανά 4ωρο, στη διάρκεια 24ωρης δειγματοληψίας. Κατά τη διάρκεια των ημερήσιων δειγματοληψιών αλιεύθηκαν περισσότερα άτομα σε σχέση με τη νύχτα. Ο μικρότερος διάμεσος του μήκους κεφαλοθώρακα και του ολικού μήκους των αρσενικών ήταν το διάστημα 20:00-24:00 μ.μ., ενώ ο αντίστοιχος των θηλυκών ήταν την περίοδο 12:00-16:00 μ.μ. Παρατηρήθηκε έντονος φυλετικός διμορφισμός ανάμεσα στα δύο φύλα, ενώ ο συντελεστής b της σχέσης βάρους σώματος-μήκους κεφαλοθώρακα ήταν παρόμοιος με αυτούς που υπολογίστηκαν σε άλλες περιοχές της Μεσογείου. Λέξεις κλειδιά: γιγαντιαία γαρίδα, μορφομετρία, αλιεία. DIURNAL VARIATIONS IN ΤΗΕ ABUNDANCE AND BIOMASS INDICATORS AND MORPHOMETRIC DATA OF THE GIANT RED SHRIMP Aristaeomorpha foliacea (RISSO, 1827) IN THE IONIAN SEA Ιoannou D. 1., Giannakou Ο 1., Κapiris Κ. 2 1 Department of Fisheries and Aquaculture Technology, 1 N. Miltiadi St., P.O. Box 157, 63200, Nea Moudania, dimitris_tay@hotmail.gr, ran@aqua.teithe.gr 2 Institute of Marine Biological Resources, Hellenic Center of Marine Research, kkapir@ath.hcmr.gr Abstract This work studies some diurnal variations of the fishery (abundance, biomass) and biology of A. foliacea in the Ionian Sea. In totally, the carapace length (CL), the total length (TL), the rostrum length (R) and the body weight (W) of 432 males and 310 females were measured. These individuals were fished during 24 h sampling period, per 4 h. It has been seen that the abundance and the biomass of the daytime samplings were higher than those the nocturnal ones. The smaller median carapace length of the males was found in the period 20:00-24:00 pm, while for females earlier (12:00-16:00 pm). A strong dimorphism was observed between the two sexes and the coefficient b of the relationship between body weight and carapace length was similar to those estimated in other Mediterranean areas. Keywords: giant shrimp, morphometry, fishery. 1

1. Εισαγωγή H γιγαντιαία κόκκινη γαρίδα των βαθιών νερών (Aristaeomorpha foliacea Risso 1827) (Decapoda, Aristeidae) είναι ένα ευρέως διαδεδομένο καρκινοειδές δεκάποδο στον Α. και Δ. Ατλαντικό, Δ. Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό, καθώς και στη Μεσόγειο θάλασσα (Pérez Farfante & Kensley, 1997). Συναντάται σε λασπώδεις βυθούς, κύρια σε υποθαλάσσια φαράγγια και τάφρους και σε βάθος από 150 έως 1850 μ., κύρια όμως ανάμεσα στα 300-700 μ. (Bianchini & Ragonese, 1994). Είναι από τα σημαντικότερα από εμπορικής και οικολογικής πλευράς δεκάποδα των βαθιών νερών στη Δ. και Κ. Μεσόγειο. H μεγάλη οικονομική σημασία της γιγαντιαίας κόκκινης γαρίδας στη Μεσόγειο τόνωσε περισσότερο το επιστημονικό ενδιαφέρον για τη μελέτη και εκτίμηση των αποθεμάτων του είδους. Οι περισσότερες επιστημονικές πληροφορίες προέρχονται από τη Κεντρική Μεσόγειο, όπου το είδος είναι σχετικά άφθονο και αποτελεί είδος-στόχο για τις μηχανότρατες της εμπορικής αλιείας (π.χ. Ragonese et al., 1994; D Onghia et al., 1998). Στην περιοχή αυτή έχει μελετηθεί η βιολογία και η οικολογία του είδους αυτού (π.χ. Levi and Vacchi, 1988; Spedicato et al., 1998; Mura et al., 1997; Ragonese, 1995). Στα τελευταία 15 χρόνια αποδείχθηκε ότι το είδος αυτό μπορεί να αποτελέσει στόχο μιας βιώσιμης αλιείας στο Ελληνικό Ιόνιο Πέλαγος (Papaconstantinou & Kapiris, 2003). Λόγω του συνεχούς αυξημένου αλιευτικού και καταναλωτικού ενδιαφέροντος η βιολογία, οικολογία και αλιεία του δεκαπόδου έχουν μελετηθεί ικανοποιητικά στο Ιόνιο (π.χ. Kapiris et al., 2010; Kapiris & Thessalou-Legaki 2006, 2009). Το δεκάποδο A. foliacea δείχνει να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην αλιεία και ειδικά διαχειριστικά μέτρα απαιτούνται για την αλιευτική του εκμετάλλευση. Τα αποθέματα του είδους στην Α. Μεσόγειο δείχνουν να είναι μεγαλύτερα από τις άλλες περιοχές της Μεσογείου, γεγονός που μπορεί να αποδοθεί και στη σχεδόν παντελή έλλειψη αλιευτικής εκμετάλλευσης των βαθιών νερών της περιοχής (Politou et al., 2004). Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να δοθούν τα αποτελέσματα της αφθονίας, βιομάζας και στοιχεία βιολογίας του είδους αυτού σε δείγματα που αλιεύθηκαν στο Ιόνιο πέλαγος κατά τη διάρκεια τριών εποχών, σε 24ωρη βάση (ανά 4 ώρες). Τα αποτελέσματα αυτά θα βοηθήσουν στη διαχείριση του αποθέματος στο Ιόνιο πέλαγος. 2. Μεθοδολογία Συνολικά, κατά τη διάρκεια του προγράμματος, πραγματοποιήθηκαν 29 καλάδες κατά τη διάρκεια τεσσάρων εποχιακών δειγματοληψιών (Απρίλιο 1999, Ιούλιος-Αύγουστος 1999, Νοέμβριος 1999 και Φεβρουάριος 2000) στην περιοχή του Ιονίου πελάγους (Εικ. 1). Άτομα του είδους A. foliacea βρέθηκαν σε 14 καλάδες. 2

Εικ. 1. Περιοχή δειγματοληψίας στο Ιόνιο πέλαγος Κάθε εποχιακή δειγματοληψία γινόταν με συχνότητα 4 ωρών (00:00-04:00 π.μ., 04:00-08:00 π.μ., 08:00-12:00 π.μ., 12:00-16:00 μ.μ., 16:00-20:00 μ.μ., 20:00-24:00 μ.μ.) κατά τη διάρκεια του 24ωρου και σε βάθη από 473 έως 603 μ). Η διάρκεια των καλάδων ήταν περίπου 60 λεπτά και χρησιμοποιήθηκε τράτα για την αλιεία, με μέγεθος ματιού 14 χιλ. Οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν με εμπορική μηχανότρατα, με το ίδιο αλιευτικό εργαλείο, θεωρώντας έτσι ότι η επιλεκτικότητά του ήταν σταθερή. Στο εργαστήριο μετρήθηκε χωριστά το μήκος κεφαλοθώρακα (CL) [από το πίσω άκρο της οφθαλμικής κόγχης έως το πίσω μέρος του θυρεού], το ολικό μήκος σώματος (TL) [από την άκρη του ακέραιου ρύγχους έως το πίσω άκρο του τέλσου], το μήκος του ρύγχους (R) [από την άκρη του ακέραιου ρύγχους έως το πίσω άκρο της οφθαλμικής κόγχης] με τη βοήθεια ηλεκτρονικού παχύμετρου στο πλησιέστερο 0,01 χιλ. τόσο για τα αρσενικά (432 άτομα), όσο και για τα θηλυκά (310 άτομα). Το βάρος σώματος μετρήθηκε με ζυγό ακριβείας DELMAC, με ακρίβεια 0,001 γρ. Η ολική σχέση μήκους βάρους σε ολόκληρη την περίοδο έρευνας υπολογίστηκε, για κάθε φύλο χωριστά, βάσει της εξίσωσης W=a*CL b, όπου a και b οι παράμετροι της εξίσωσης. Η σχέση ανάμεσα στο κάθε τμήμα του σώματος (Y) ως προς το μήκος κεφαλοθώρακα (X), μελετήθηκε βάσει του πολυωνυμικού αλλομετρικού μοντέλου (Y=aX b, Υ και Χ οι διαστάσεις και a και b οι σταθερές παλινδρόμησης. Η βιομάζα εκφράστηκε ως το βάρος σε kg ανά ώρα αλιείας (kg/h), ενώ η αφθονία ως ο αριθμός ατόμων ανά ώρα αλιείας (N/h). Η σύγκριση των διάμεσων τιμών (median) του μήκους κεφαλοθώρακα μεταξύ των διαφορετικών φύλων έγινε μέσω της δοκιμασίας Mann-Whitney και μεταξύ δειγματοληψιών μέσω της δοκιμασίας Kruskal-Wallis. Για την επεξεργασία των δεδομένων της παρούσας έρευνας χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο STATGRAPHICS 5.1. 3

Οι γαρίδες συλλέχθηκαν από το Ιόνιο πέλαγος στα πλαίσια του προγράμματος EU Training and Mobility of Researchers (TMR) που σαν σκοπό είχε τη μελέτη της διατροφής και το ενεργειακό απόθεμα των ψαριών των βαθιών νερών της περιοχής. H παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε την περίοδο Απρίλιος 1999-Φεβρουάριος 2000. 3. Αποτελέσματα Συνολικά αλιεύθηκαν 47 είδη κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών (70% ψάρια, 15% καρκινοειδή και 15% μαλάκια). Η πλειοψηφία των ειδών αυτών ήταν χωρίς εμπορικό ενδιαφέρον και θεωρούνταν απορριπτόμενα. Τα κύριαρχα ψάρια που αλιεύθηκαν, από πλευράς αφθονίας (κατά φθίνουσα σειρά) ήταν: Nezumia sclerorhynchus, Hoplostethus mediterraneus, Hymenocephalus italicus, Chlorophthalmus agassizi, Helicolenus dactylopterus, Phycis blennoides and Coelorhynchus coelorhynchus. Τα παραπάνω είδη αυτά αποτελούσαν το 84,6% των ψαριών που αλιεύθηκαν στην ίδια περιοχή (Madurell et al., 2004). Από πλευράς βιομάζας τα είδη H. dactylopterus, H. mediterraneus, P. blennoides, C. agassizi, Etmopterus spinax, Lepdorhombus boscii, Chimaera monstrosa και N. sclerorhynchus αποτελούσαν το 78,8% της ολικής βιομάζας του αλιεύματος. Η A. foliacea αποτελούσε το 50,14% της αφθονίας του ολικού αλιεύματος που αλιεύθηκε την άνοιξη, το 42,28% του ολικού αλιεύματος του καλοκαιριού και το 39,51% του συνόλου των ειδών που αλιεύθηκε το χειμώνα. Παράλληλα αποτελούσε το 26,71%, το 26,9% και το 24,49% της βιομάζας του αλιεύματος που αλιεύθηκε αντίστοιχα τις τρεις εποχές. Στην παρούσα εργασία ομαδοποιήθηκαν τα εποχιακά δεδομένα που σχετίζονταν με το μήκος κεφαλοθώρακα της Α. foliacea και ταξινομήθηκαν ανά 4ωρο δειγματοληψίας, διότι δεν διέφεραν τα μήκη κεφαλοθώρακα μεταξύ τους (Kruskal-Wallis test, P>0,05). Η κατανομή της αφθονίας και βιομάζας του δεκαπόδου στο 24ωρο, ανά 4 ώρες, δίνονται στις Εικ. 2, 3. Παρατηρείται ότι τόσο η αφθονία, όσο και η βιομάζα παρουσιάζουν μεγαλύτερες τιμές κατά τις ημερήσιες ώρες δειγματοληψίας, με ανώτερη τιμή το μεσημέρι (12:00-16:00 μ.μ.). Τις νυχτερινές ώρες αλιεύθηκαν πολύ λιγότερα και βαρύτερα άτομα σε σχέση με τις ημερήσιες. Ο λόγος αφθονίας της A. foliacea κατά τη διάρκεια των νυχτερινών προς αυτή των ημερήσιων δειγματοληψιών ήταν 0,21 (408,42 έναντι 1919,2 N/h), ενώ ο λόγος βιομάζας ήταν 0,29 (8864,16 έναντι 30687,2 kg/h). 4

Εικ. 2. Μέση αφθονία (N/h) της A. foliacea κατά τη διάρκεια του 24ωρου στο Ιόνιο πέλαγος. Εικ. 3. Μέση βιομάζα (kg/h) της A. foliacea κατά τη διάρκεια του 24ωρου στο Ιόνιο πέλαγος. Στους Πίν. 1 και 2 δίνονται οι μέσοι όροι, τα ελάχιστα, μέγιστα μήκη καθώς και η τυπική απόκλιση των μηκών κεφαλοθώρακα, του ολικού μήκους και του μήκους του ρύγχους των αρσενικών και θηλυκών ατόμων της A. foliacea που αλιεύθηκαν ανά 4ωρο, στη διάρκεια του 24ωρου. Συνολικά μετρήθηκαν 326 αρσενικά και 310 θηλυκά άτομα του δεκαπόδου που μελετάται. 5

Πίνακας 1. Μέσοι όροι, ελάχιστα και μέγιστα μήκη του κεφαλοθώρακα, ολικού μήκους και μήκους ρύγχους των αρσενικών ατόμων της A. foliacea στο Ιόνιο πέλαγος κατά τη διάρκεια του 24ωρου. Οι τιμές σε mm. ΑΡΣΕΝΙΚΑ Ώρα CL (μήκος κεφαλοθώρακα) TL (ολικό μήκος) R (μήκος ρύγχους) 00:00-04:00 04:00-08:00 08:00-12:00 12:00-16:00 16:00-20:00 20:00-24:00 Ελάχιστο Ελάχιστο Ελάχιστ ο 33,69±2,1 29,88 38,02 108,19±6,2 95,76 118,99 9,55±0,9 7,98 11,08 32,83±1,9 28,85 37,42 104,55±6 94,41 117,76 9,62±1,0 7,26 11,93 33,33±2,7 28,05 45,48 106,17±7,1 91,48 130,43 9,43±1,2 6,66 13,35 33,37±3,0 20,94 39,36 105,28±8,2 75,3 121,68 10,2±1,3 7,05 14,3 33,39±2,3 28,38 38,61 107,12±7,3 96,36 122,54 9,7±1,27 7,01 13,06 31,16±3,5 20,59 36,42 99,48±10,7 70,16 113,84 9,56±1,3 7,65 13,33 Πίνακας 2. Μέσοι όροι, ελάχιστα και μέγιστα μήκη του κεφαλοθώρακα, ολικού μήκους και μήκους ρύγχους των θηλυκών ατόμων της A. foliacea στο Ιόνιο πέλαγος κατά τη διάρκεια του 24ωρου. Οι τιμές σε mm. ΘΗΛΥΚΑ Ώρα CL (μήκος κεφαλοθώρακα) TL (ολικό μήκος) R (μήκος ρύγχους) 00:00-04:00 04:00-08:00 08:00-12:00 12:00-16:00 16:00-20:00 20:00-24:00 Ελάχιστο Ελάχιστο Ελάχιστο 44,83±4,23 39,06 54,95 131,12±11 110,68 158,85 36,77±3,2 31,55 40,83 44,83±5,31 32,18 54,03 129,5±12,3 105,2 153,8 38,02±4,7 25,18 46,92 43,24±6,66 18,25 55,14 126,8±16,2 69,11 156,35 36,79±4,0 28,3 48,13 34,05±9,23 19,55 51,75 104,6±24,4 71,76 151,88 32,69±4,8 22,95 43,5 46,54±3,52 37,57 50,86 136,1±9,91 112,55 154,45 36,23±3,3 29,1 40,85 39,04±10,0 23,52 53,81 115,08±26 74,93 153,9 33,29±5,3 22,91 40,68 Τα μετρηθέντα μήκη και τα βάρη των αρσενικών είναι στατιστικά μικρότερα από αυτά των θηλυκών (Man-Whitney test, P=0,00). Οι διάμεσοι (medians) των μήκων και του βάρους σώματος στις διάφορες στιγμές δειγματοληψίας διέφεραν στατιστικά ανάμεσα και στα δύο φύλα (Kruskal- Wallis test, P<0). Ο μικρότερος μέσος του μήκους κεφαλοθώρακα και του ολικού μήκους των αρσενικών ήταν το διάστημα 20:00-24:00 μ.μ., ενώ οι μικρότεροι μέσοι όροι του μήκους 6

κεφαλοθώρακα, του ολικού μήκους και του ρύγχους των θηλυκών ήταν την περίοδο 12:00-16:00 μ.μ. (Πιν. 1, 2). Οι μέσοι όροι του ρύγχους των αρσενικών δεν παρουσιάζουν σημαντικά στατιστική διαφορά κατά τη διάρκεια της ημέρας (Πίν. 1, 2). Οι εξισώσεις των παραμέτρων που αντιπροσωπεύουν τη σχετική αύξηση του ολικού μήκους (TL) και του μήκους του ρύγχους (R) των αρσενικών και θηλυκών ατόμων σε σχέση με το μήκος κεφαλοθώρακα (CL), δίνονται στον Πίν. 3. Πίν. 3: Σχέσεις του ολικού μήκους (TL), του μήκους ρύγχου (R) και του βάρους σώματος (W) σε σχέση με το μήκος κεφαλοθώρακα (CL) των αρσενικών και θηλυκών ατόμων της A. foliacea στο Ιόνιο πέλαγος (R 2 =συντελεστής συσχέτισης). Μέτρηση Εξίσωση R 2 ΑΡΣΕΝΙΚΑ TL 6,31*CL 0,8 83,19% R 1,27*CL 0,58 11,28% W 0,004*CL 2,31 81,48% ΘΗΛΥΚΑ TL 5,98*CL 0,81 93,96% R 7,14*CL 0,43 55,13% W 0,0008*CL 2,74 97% Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις οι συσχετίσεις ήταν ισχυρές, λόγω υψηλών τιμών του συντελεστή συσχέτισης (R 2 ). Μόνο η σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-μήκους ρύγχους των αρσενικών ατόμων ήταν στατιστικά αδύναμη (χαμηλή τιμή R 2, Πίν. 3). Υπάρχει μια στατιστικά πολύ σημαντική σχέση ανάμεσα στις μέσες τιμές του ολικού μήκους, μήκους κεφαλοθώρακα, βάρους σώματος και στο μήκος ρύγχους και το χρόνο δειγματοληψίας ανά φύλο (ANOVA, σε όλες τις περιπτώσεις P<0,01). Ο συντελεστής b της σχέσης μήκους κεφαλοθώρακα-βάρους σώματος για τα θηλυκά είναι μεγαλύτερος από αυτό των αρσενικών, έτσι τα θηλυκά άτομα είναι βαρύτερα των αρσενικών, για το ίδιο μήκος κεφαλοθώρακα. 4. Συμπεράσματα/Συζήτηση Η επίδραση του ημερήσιου κύκλου στη σύνθεση των ειδών, πυκνότητα και στη δομή των βιοκοινωνιών έχει ελάχιστα μελετηθεί στα είδη των βαθιών νερών. Οι κάθετες μετακινήσεις των μεσοπελαγικών και βενθικών ειδών κοντά στον πυθμένα κατά τη διάρκεια της ημέρας δεν έχουν πλήρως μελετηθεί, παρά μόνο έχουν συζητηθεί από μερικούς ερευνητές (π.χ. Cartes et al., 1993). H Α. foliacea δεν θεωρείται βενθικό είδος και, σε φυσιολογικές συνθήκες, παραμένει στα στρώματα νερού που βρίσκονται κοντά στον πυθμένα (Bianchini et al., 1998). Κατά τη διάρκεια της ημέρας συναθροίζονται στο βυθό, οπότε είναι ευκολότερο να αλιευθούν, ενώ κατά τη διάρκεια της νύχτας τείνουν να διασκορπίζονται στη στήλη του νερού (Bianchini et al., 1998). Στη Σικελία οι λόγοι αφθονίας του είδους κατά τη διάρκεια της νύχτας προς αυτήν της ημέρας ήταν 0,45, ενώ ο αντίστοιχος της βιομάζας ήταν 0,53 (Bianchini et al., 1998). Κατά τη διάρκεια της παρούσας έρευνας φάνηκε ότι τόσο η αφθονία, όσο και η βιομάζα παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερες τιμές στις ημερήσιες δειγματοληψίες, γεγονός που αποδεικνύει την παραπάνω 7

θεωρία. O σημαντικότερος λόγος της ημερήσιας μετακίνησης των ατόμων της A. foliacea θεωρείται η αναζήτηση τροφής. Σύμφωνα με τον Reiner (1992) η A. foliacea είναι ένας νυχτερινός θηρευτής, γι αυτό και κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι περισσότερο ευάλωτη στη μηχανότρατα Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στη Σαρδηνία τα περισσότερο γεμάτα στομάχια βρέθηκαν πριν τη δύση και την ανατολή ηλίου (Mura et al., 1998). Στην παρούσα έρευνα δεν διαπιστώθηκε κάποια έντονη διαφοροποίηση στο μήκος κεφαλοθώρακα και των δύο φύλων κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα μικρότερα άτομα των δύο φύλων αλιεύθηκαν σε διαφορετικό 4ωρο δειγματοληψίας, γεγονός που δεν επιτρέπει κάποιο διαχωρισμό στην αναζήτηση τροφής ανάμεσα στα μικρότερα και μεγαλύτερα άτομα. Ένας καθαρός σεξουαλικός διμορφισμός παρουσιάστηκε ανάμεσα στα αρσενικά και θηλυκά άτομα της A. foliacea που αλιεύθηκαν στο Ιόνιο πέλαγος. Τα θηλυκά φτάνουν σε μεγαλύτερες διαστάσεις (μήκος κεφαλοθώρακα, βάρος σώματος) από τα αρσενικά. Αυτό μπορεί να αποδοθεί σε διαφορές στην αύξηση και στη διαφορετική μακροβιότητα που παρουσιάζονται μεταξύ των δυο φύλων (Ragonese et al., 1997). Tόσο στα αρσενικά, όσο και στα θηλυκά άτομα η σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρους σώματος είναι αρνητικά αλλομετρική (b<3). Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης ο ρυθμός αύξησης του μήκους είναι μεγαλύτερος από αυτόν του βάρους. Οι τιμές του συντελεστή b που εκτιμήθηκαν στην παρούσα έρευνα είναι παρόμοιοι με αυτές που υπολογίστηκαν σε άλλες περιοχές της Μεσογείου, όπως στην Κ. Τυρρηνική (Ardizzone et al., 1988) ή στη Σικελία (Ragonese et al., 1997). Το ρύγχος των θηλυκών ατόμων είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των αρσενικών. Η διαφοροποίηση του ρύγχους στην οικογένεια Aristeidae είναι κοινή και συνδέεται με το φύλο, γενετική ωριμότητα και φύλο (Sardà and Demestre, 1989). 6. Βιβλιογραφικές Αναφορές Ardizzone, G.D., Belluscio, R., Coen, Cravina, R., Maj, F., Scaletta, R., Schintu, P. & Somaschini, A., 1988. Relazione sulle campagne di pesca svolte dall' Unita Operativa n. 6 (zona Torvaianica - Foce Garigliano) nell' ambito del progetto "Risorse demersali" durante il triennio 1985-87. Min. Marina Mercantile, Dir. Gen. Pesca Maritima (mimeo):32. Bianchini, M.L. & Ragonese, S., (eds), 1994. «Life cycles and fisheries of the deep-water red shrimps Aristaeomorpha foliacea and Aristeus antennatus». Proceedings of the International workshop held in the Istituto di tecnologia della pesca e del pescato. Mazara del Vallo: N.T.R.-I.T.P.P. Special Publication N. 3: 87pp. Bianchini, M.L., Di Stefano, L. & Ragonese, S., 1998. Daylight vs. night variations in the red shrimps catches of the strait of Sicily. 35th CIESM congress proceedings, v. 35(2): 374-375. Cartes, J.E., Sardà, F., Company, J.B. & Lleonard, J., 1993. Day-night migrations by deep-sea decapods crustaceans in experimental samplings in the Western Mediterranean. Journal of Experimental Marine Biology and Ecology 171: 63-73. D Onghia, G.,.Maiorano, P., Matarrese, A. & Tursi, A., 1998. Distribution, biology and population dynamics of Aristaeomorpha foliacea (Risso, 1827) (Crustacea, Decapoda) from the north-western Ionian Sea (Mediterranean Sea). Crustaceana 71 (5): 518-544. Κapiris K., Thessalou-Legaki M., 2006. Comparative fecundity and oocyte size of Aristaeomorpha foliacea and Aristeus antennatus in the Greek Ionian Sea (E. Mediterranean) (Decapoda: Aristeidae). Acta Zoologica, 87: 239-245. Kapiris, K., Thessalou-Legaki, M., 2009. Comparative Reproduction Aspects of the Deep-water Shrimps Aristaeomorpha foliacea and Aristeus antennatus (Decapoda, Aristeidae) in the Greek Ionian Sea (Eastern Mediterranean) International Journal of Zoology, vol. 2009, Article ID 979512, 9 pages, doi:10.1155/2009/979512. Kapiris, Κ., Thessalou-Legaki, Μ., Petrakis, G., Conides, A., 2010. Ontogenetic shifts and temporal changes the trophic patterns of deep-sea red shrimp Aristaeomorpha foliacea (Decapods, Aristeidae) in the E. Ionian Sea (E. Mediterranean) Marine Ecology 31(2): 341-354 Levi, D., Vaccchi, M., 1988. Macroscopic scale for simple and rapid determination of sexual maturity in Aristaeomorpha foliacea (Risso, 1826) (Decapoda: Penaeidae). Journal of Crustacean Biology 8 (4): 532-538. 8

Madurell, T., Cartes, J.E., Labropoulou, M., 2004. Changes in the structure of fish assemblages in a bathyal site of the Ionian Sea (eastern Mediterranean). Fisheries Research 66: 245 260 Mura, M., Orru, F. & Cau, A., 1997. Osservazioni sull accrescimento di individui in fase pre-riproduttiva di Aristeus antennatus e Aristaeomorpha foliacea. Biologia Marina Mediterranea 4(1): 254-261. Mura, M., Saba, S. & Cau, A., 1998. Feeding habits of demersal aristeid crustaceans in the Central-western Mediterranean Sea. Animal Biology 7: 3-10. Pérez Farfante, I., Kensley, B., 1997. Penaeoid and Sergestoid shrimps and prawns of the world. Mémoirs de Museum Nationale d Histoir. Naturalle, tome 175, 233 p. Politou C.-Y., Kapiris K., Maiorano P., Capezzuto F., Dokos J., 2004. Deep-Sea Mediterranean biology: the case of Aristaeomorpha foliacea (Risso, 1827) (Crustacea: Decapoda: Aristeidae). Scientia Marina, 68 (Suppl. 3): 117-127. Ragonese, S., Bianchini, M.L., Di Stefano, L., Campagnuolo, S., Bertolino, F., 1994. Aristaeomorpha foliacea in the Sicilian Channel. In: Life Cycles and Fisheries of the Deep-water Red Shrimps Aristaeomorpha foliacea and Aristeus antennatus. Proc. of the International workshop held in the Instituto di Tecnologia della Pesca e del Pescato. Bianchini, M.L. & S. Ragonese (editors), N.T.R. - I.T.P.P.: 46. Ragonese, S. 1995. Geographical distribution of Aristaeomorpha foliacea (Crustacea: Aristeidae) in the Sicilian Channel (Mediterranean Sea). ICES mar. Scence. Symposium 199: 183-188. Ragonese, S., Bertolino, F., Bianchini, M.L., 1997. Biometric relationships of the red shrimp, A. foliacea (Risso, 1827) in the Strait of Sicily (Mediterranean Sea). Scientia Marina 61 (3): 367-377. Reiner, S.F., 1992. Diet of prawns from the continental slope of North-Western Australia. Bulletin of Marine Science 50 (2): 258-274. Sardà, F., M. Demestre, 1989. Shortening of the rostrum and rostral variability in Aristeus antennatus (Risso, 1816) (Decapoda, Aristeidae). Journal of Crustacean Biology 9: 570 577. Spedicato, M.T., Lembo, G., Silecchia, T., Carbonara, P., 1998. Contributo alla valutazione dello stato di sfruttamento del gambero rosso (Aristaeomorpha foliacea, Risso 1827) nel Tirreno centro-meridionale. Biologia Marina Mediterranea 5 (2): 252-261. 9