Ψυχογενής ανορεξία ΔΕΜΕΡΤΖΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ MSc Γ.Ν.Θ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ
ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Έντονη ενασχόληση με το σωματικό βάρος και την τροφή, αποσκοπώντας στην απώλεια βάρους, παράξενοι τρόποι αντιμετώπισης του φαγητού, σημαντική απώλεια βάρους, έντονο φόβο μήπως αποκτηθεί περισσότερο βάρος, διαταραχή σωματικής εικόνας, αμηνόρροια Έναρξη κατά την εφηβεία,15ο-19ο έτος-μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβεία. Τριάδα του Lasegue- τα 3 Α Ανορεξία Αμηνόρροια Απίσχνανση
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑ DSM-IV Α. Αρνηση για τη διατήρηση του σωματικού βάρους πάνω από ένα ελάχιστο φυσιολογικό επίπεδο για την ηλικία και το ύψος(απώλεια βάρους που οδηγεί στη διαμόρφωση του σωματικού βάρους κάτω από το 85% του αναμενόμενου ή,αποτυχία στην επίτευξη της αναμενόμενης αύξησης του βάρους στην περίοδο της ανάπτυξης, με αποτέλεσμα το βάρος να είναι λιγότερο από το 85% του αναμενόμενου). Β. Υπερβολικός φόβος αύξησης βάρους ή φόβος πάχους,παρά το ότι το άτομο είναι λιποβαρές. Γ. Διαταραχή στον τρόπο που αντιλαμβάνεται το βάρος ή /και το σχήμα του σώματος. Αδικαιολόγητη υπερχρησιμοποίηση του σωματικού βάρους ή το σχήμα του σώματος στην αξιολόγηση του εαυτού ή άρνηση της σοβαρότητας του τρέχοντος χαμηλού επιπέδου βάρους. Δ. Αμηνόρροια :Απώλεια τουλάχιστον 3 διαδοχικών κύκλων.
ΤΥΠΟΙ ΑΝΟΡΕΞΙΑΣ Περιοριστικός τύπος: Χωρίς υπερφαγική ή καθαρκτική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια του τρέχοντος επεισοδίου. Υπερφαγικός/ καθαρκτικός τύπος: Υπερφαγία ή καθαρκτική συμπεριφορά (προκλητοί έμετοι ή κατάχρηση υπακτικών, διουρητικών, υποκλυσμών).
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΤΟΜΟΥ ΜΕ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Άρνηση για διατήρηση του βάρους του σώματος υπερβολικός φόβος του πάχους διαστρεβλωμένη συμπεριφορά ως προς το φαγητό. Σημαντική απώλεια βάρους λόγω δίαιτας (περιορισμός στα λίπηυδατάνθρακες) Εικόνα σώματος διαστρεβλωμένη Δεν αναγνωρίζει εσωτερικές αισθήσεις (πείνα, κορεσμός, συναισθηματική κατάσταση) Εξαντλητική σωματική άσκηση (τελετουργικά),υπακτικά, διουρητικά Σπάνια, βουλιμικά επεισόδια (νύχτα) με περιόδους έντονης δίαιτας, ή επεισόδια εμέτων Ελαφρά ντυμένες, υπερδραστήριες. Μη παραδοχή κόπωσης, ή ανάγκης για ύπνο Χωρίς άγχος για σκελετωμένη τους εικόνα
ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ χαμηλή αυτοεκτίμηση (ανικανότητα, ανεπάρκεια, «κενό») άκαμπτη σκέψη περιορισμένα ενδιαφέροντα (περιορίζονται στο φαγητό, βάρος και στις θερμίδες) απώλεια κοινωνικών επαφών και σχέσεων ευερεθιστότητα, ασταθή συναισθηματική διάθεση διαταραχές ύπνο περιορισμένη σεξουαλική δραστηριότητα μείζον καταθλιπτική διαταραχή,συμπτώματα κατάθλιψης, ψυχαναγκαστική συμπεριφορά(πράξεις, σκέψη),αγχώδης διαταραχή, καταναγκαστική κλοπή γλυκών, υπακτικών, άλλων αντικειμένων προ νοσηρή προσωπικότητα (υπακοή, τάση για τελειότητα και εξάρτηση) υπερβολικά καλά άτομα με άριστη συμπεριφορά και απόδοση στο σχολείο προΰπαρξη προβλημάτων διατροφής και πέψης αρνητικές σεξουαλικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία
ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ -ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Συνδεόμενες με την απώλεια βάρους: Καχεξία : απώλεια λίπους, μυικής μάζας, μειωμένος θυρεοειδικός μεταβολισμός, δυσανεξία στο κρύο, δυσκολίες στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος Καρδιακές: ατροφία καρδιακού μυός, καρδιακές αρρυθμίες, παράταση του QT διαστήματος, βραδυκαρδία, ταχυκαρδία, ανακοπή( αιφνίδιος θάνατος) Γαστρεντερικές: καθυστέρηση της γαστρικής εκκένωσης, επιγαστρικά άλγη, δυσκοιλιότητα, μετεωρισμός Μεταβολικές: υπογλυκαιμία, υποκαλιαιμία, σιδηροπενία, έλλειψη Ca, P, Zn, Mg Ενδοκρινολογικές: Αμηνόρροια, χαμηλά επίπεδα LH,FSH,T3, TSH, αύξ.gh, κορτιζόλης Δερματολογικές: Lanugo, οίδημα στάσεως Αιματολογικές: αναιμία, λευκοκυτάρωση ή λευκοπενία, θρομβοκυττάρωση Νευροψυχιατρικές: διαταραχές γεύσης, απάθεια, διαταραχές προσοχής και συγκέντρωσης, ήπιες γνωσιακές διαταραχές, λήθαργος Σκελετικές: οστεοπόρωση αύξηση :SGOT,SGPT, ALP, LDH, αμυλάσης, χοληστερόλης
ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ -ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Συνδεόμενες με την καθαρκτική συμπεριφορά: Μεταβολικές: υποk, υποχλωριαιαμική αλκάλωση, υποmg Γαστρεντερικές: Διόγκωση και φλεγμονή των σιελογόνων αδένων (κυρίως παρωτίδων) και παγκρέατος, αύξηση αμυλάσης ορού, οισοφαγικές και στομαχικές διαβρώσεις, διαταραχές των κενώσεων Οδοντικές: διάβρωση αδαμαντίνης, τερηδόνα, κακή κατάσταση των οδόντων Νευροψυχιατρικές: κρίσεις σπασμών,(συνδεόμενες με μεγάλες μεταβολές ύδατος και ηλεκτρολυτών), ήπιες μυοπάθειες, κόπωση και αδυναμία, ήπιες γνωσιακές διαταραχές
ΓΕΝΙΚΑ Οι περισσότερες μελέτες έχουν δείξει ότι οι διαταραχές πρόσληψης τροφής (ΔΠΤ) επηρεάζουν κυρίως τις γυναίκες. Μια γενική διαπίστωση είναι ότι η μελέτη τους στους άρρενες εφήβους είναι αρκετά ελλιπής. Η αναλογία αγοριών προς κορίτσια είναι για την ανορεξία 1:10 ενώ για την βουλιμία 1:5. Στις Δυτικές κοινωνίες το πρότυπο ομορφιάς στους άνδρες είναι ένα αθλητικό μυώδες σώμα, ενώ στις γυναίκες αυτό που προβάλλεται είναι ένα λεπτό και αδύνατο σώμα. Η επιθυμία για ακραία ισχνότητα και η ανησυχία για το σωματικό βάρος είναι λιγότερο έντονες στους ανορεκτικούς άνδρες.
ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ Πρόκειται για έφηβο 17 χρονών ο οποίος προσήλθε συνοδεία της μητέρας του λόγω αναφερόμενης απώλειας αρκετών κιλών το τελευταίο διάστημα, «ιδιαίτερη» συμπεριφορά όσον αφορά το φαγητό (δεν τρώει καθόλου γλυκά, λίπη κτλ, τρώει μικρές ποσότητες φαγητού, άγχος για το φαγητό), έντονη ενασχόληση με τον αθλητισμό (πρωταθλητής kick boxing)
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Από το αναπτυξιακό ιστορικό δεν αναφέρονται ιδιαίτερα προβλήματα στον Γ. Φυσιολογική κατάκτηση των αναπτυξιακών σταθμών
ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Δυσκολία αποχωρισμού στον παιδικό (από 2.5 χρ) Γενικά περιγράφεται ως ζωηρό παιδί, επιμελής μαθητής, «αλλά δεν διαβάζει»
ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ουρολοίμωξη 6 χρ 1 νοσηλεία λόγο γαστρεντερίτιδας
ΑΤΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Ως βρέφος :ήρεμο,ήσυχο Ως παιδί :κοινωνικό,ήρεμο, τόνων, δύσκολα κάνει καινούριες παρέες. Ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ως «καλός» με τους άλλους, νιώθει την ανάγκη να είναι δίπλα τους και να τους βοηθάει. Αφοσιώνεται σε πράγματα που τον ενδιαφέρουν. Θεωρεί ότι πολλές φορές νευριάζει με το παραμικρό και πεισμώνει ενώ σπάνια παραδέχεται το λάθος του. Πιστεύει ότι η πρώτη εντύπωση που αφήνει στους άλλους είναι η εικόνα του απρόσιτου και του «σκληρού». Οργανωτικός, «του προγράμματος»
ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Περιγράφονται καλές σχέσεις στην οικογένεια Η μητέρα περιγράφεται υπερπροστατευτική, τους έκανε τα χατίρια. Ο πατέρας είναι πιο απόλυτος, «της τάξης», απότομος. Έβαζε περισσότερο κανόνες και όρια. Με τον αδελφό καλές σχέσεις μεταξύ τους. Περισσότερη επαφή με την μητέρα.
ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ Γ Έντονο άγχος γύρο από το φαγητό: -δεν υπάρχουν στο διαιτολόγιό του «ανθυγιεινά» πράγματα. -δεν μπορεί να φάει κάτι επιπλέον από αυτά που ο ίδιος έχει επιλέξει αν δεν κάνει επιπλέον προπόνηση. Έντονο άγχος με το πρόγραμμα σε τρείς τομείς: Στην προπόνηση(αν δεν πάει αγχώνεται και κάνει προπόνηση μόνος του) Στις εξόδους του Στην διατροφή(τρώει συγκεκριμένες ώρες με αποτέλεσμα αν περάσει έστω και ένα δεκάλεπτο να «τρελαίνεται»). Κάτι που εντοπίζει ο ίδιος ο Γ και τον ενοχλεί αρκετά είναι ότι νιώθει την ανάγκη να είναι διαρκώς τακτοποιημένο το δωμάτιό του,τα βιβλία του πρέπει να είναι με συγκεκριμένη σειρά, τα ρούχα του στην ντουλάπα με την σειρά και τακτοποιημένα σε συγκεκριμένη θέση. Δεν θεωρεί τον εαυτό του «παχύ» αλλά φοβάται ότι αν θα βάλει κιλά θα χαθεί η γράμμωση και δεν θα είναι τόσο καλός στο άθλημα. Πολύ προπόνηση- «δεν πειράζει να φάω κάτι περισσότερο» «Η υπερβολική προπόνηση με βάζει να έχω περισσότερο μέτρο στο φαγητό»
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Στην αρχή έγινε αντιμετώπιση με Φλουοξετίνη (Ladose) 20mg, S:1x1 Aλπραζολάμη (Xanax) 0,5mg, S:1/2 X3 Oλανζαπίνη (Zyprexa) 5mg, S:1X1 Στην συνέχεια λόγω υπνηλίας και επιμονής των συμπτωμάτων η φ.α άλλαξε σε: Φλουοξετίνη (Ladose) 20mg S:2x1 Αλπραζολάμη (Xanax) 0,5mg S:1/2Χ3
ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Καταγραφή και τροποποίηση των σκέψεων που τον αγχώνουν «επιβράβευση» των θετικών συμπεριφορών Συνεννόηση με τον προπονητή σχετικά με τους προβληματισμούς του γύρω από την προπόνηση και το διαιτολόγιο Σταδιακή έκθεση σε τροφές και καταγραφή της συμπεριφοράς Επαναπροσδιορισμός των σχέσεων και των στόχων του.
ΨΥΧΟΓΕΝΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΣΕ ΑΝΔΡΑ Η ταύτιση των διαταραχών πρόσληψης τροφής με την «θηλυκότητα» συμβάλλει στην μη αναγνώριση του προβλήματος στα αγόρια. Ακόμα και άντρες που υποφέρουν από κάποια διατροφική διαταραχή αρνούνται να το παραδεχτούν, θεωρώντας ότι πρόκειται για μια γυναικεία πάθηση. H γενική εικόνα άνδρα ασθενούς με ψυχογενή ανορεξία είναι παρόμοια με των γυναικών. Επιλέγει τρόφιμα τα οποία είναι χαμηλά σε θερμίδες (με ιδιαίτερη προτίμηση στη κατανάλωση προϊόντων με 0% λιπαρά),συνεχής ανάλυση της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων κτλ.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ: Ως προς την συνυπάρχουσα διαταραχή προσωπικότητας (ΙΨΚ- κυρίως αγόρια) Ως προς την συχνότητα της κατάθλιψης (μεγαλύτερη στα κορίτσια) Την χρήση καθαρτικών μεθόδων (κυρίως στα αγόρια) Την υπερεπένδυση των σωματικών δραστηριοτήτωνκυρίως στα αγόρια (Εκτέλεση φυσικής δραστηριότητας σε μέγιστο βαθμό, ως τα όρια της πλήρους εξάντλησης, με κύριο στόχο την δημιουργία ενός δυνατού αθλητικού και μυώδους σώματος). Πέραν των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, οι άνδρες με νευρογενή ανορεξία, προσπαθούν να συνδυάσουν την υπερ-γυμναστική με την λήψη διαφόρων συμπληρωμάτων διατροφής.
Οι άνδρες με ανορεξία διακρίνονται σε 2 κατηγορίες: Είτε προσπαθούν να μειώσουν το σωματικό τους βάρος και λίπος, διατηρώντας τον μυικό όγκο. Είτε προσπαθούν να μειώσουν το σωματικό τους βάρος και λίπος, με στόχο να φτάσουν σε ισχνό επίπεδο.
Η ψυχογενής ανορεξία στους άρρενες έγκειται: Στην προσπάθεια να ξεπερασθεί το πατρικό πρότυπο. Στην συχνή επιβολή προσπάθειας επίτευξης μη ρεαλιστικών στόχων είτε από τους γονείς είτε από τον γυμναστή. Στις λαθεμένες αντιλήψεις περί διατροφής από τον πατέρα ο οποίος γυμνάζεται, τις οποίες μεταφέρει στο παιδί του Στην προσπάθεια της οικογένειας να εκπαιδεύσει το παιδί με την αντίληψη ότι ένα μυώδες σώμα θεωρείται υγιεινό, δίχως να προσπαθήσει να το εκπαιδεύσει στον χώρο της υγειούς άθλησης Στην άρνηση της οικογένειας να δεχθεί τη συμβολή του διαιτολόγου-διατροφολόγου ή να ενστερνιστεί τις απόψεις του δασκάλου ή του γυμναστή του παιδιού, πιστεύοντας ότι οι ίδιοι είναι άριστοι γνώστες.
Συμπερασματικά: Οι διατροφικές διαταραχές είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα και ανάμεσα στα αγόρια που βρίσκονται στην εφηβική ηλικία. Θα πρέπει οι γιατροί και οι γονείς να προσέχουν τα νεαρά αγόρια και τις αλλαγές στο σώμα τους και να φροντίσουν ώστε αυτές να γίνονται για τους σωστούς λόγους και με υγιεινό τρόπο.
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!!!