23o Πανελλήνιο Συνέδριο Νέων Αγροτών Νέοι Αγρότες: Καλλιεργούμε τον Συνεργατισμό Προβλήµατα στην Συνεργασία των Νέων Αγροτών µε τους Συνεταιρισµούς Παναγιώτα Σεργάκη Επίκουρη Καθηγήτρια Αγροτικού Συνεργατισμού Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης 23-25 Σεπτεµβρίου 2016, Ρόδος
ΝΕΟΙ ΑΓΡΟΤΕΣ: Μια πολιτική προτεραιότητα επειδή...
Σχόλια Ø Υπάρχει µια σταθερή µείωση στον αριθµό των αγροτικών εκµεταλλεύσεων και των παραγωγών στην Ε.Ε. Ø Υπάρχει ένα σηµαντικό έλλειµµα Νέων Αγροτών. Γεωργοί Ελλάδα (2013) (2005) (%) ΕU-28(2013) (2007) (%) <35 ετών 5,2 6,6 5,9 6,2 35-44 ετών 14,7 15,5 15,1 15,5 45-54 ετών 23,9 21,1 22,6 22,8 55-64 ετών 24,9 20,9 24,3 22,7 > 64 ετών 31,3 35,9 30,6 32,8
Έλλειψη νέων Αγροτών: Ένα παγκόσµιο πρόβληµα Ø Ανάγκη για αύξηση της παγκόσµιας παραγωγής τροφίµων κατά 60% µέχρι το 2050 (FAO). Ø Η αύξηση αυτή θα πρέπει να προκύψει (σε σηµαντικό βαθµό) από τις µικρές αγροτικές εκµεταλλεύσεις οικογενειακού χαρακτήρα. Ø Το 60% του πληθυσµού των αναπτυσσόµενων χωρών είναι κάτω από 25 ετών, οι περισσότεροι ζουν σε αστικές περιοχές και εµφανίζονται απρόθυµοι να επιστρέψουν σε αγροτικές περιοχές και να αναλάβουν την καλλιέργεια της γης. Επιπλέον: Ø Μέχρι το 2030, το 60% του παγκόσµιου πληθυσµού αναµένεται να κατοικεί σε αστικές περιοχές όπου θα καταναλώνουν υψηλών προδιαγραφών αγροτικά προϊόντα και τρόφιµα. Source:http://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2014/feb/04/ global-food-security-old-age-timebomb
Συνεπώς Οι Νέοι Αγρότες φορτίζονται µε την ευθύνη για την παραγωγή/ προµήθεια των τροφίµων που θα καλύψουν τις ανάγκες ενός συνεχώς αυξανόµενου πληθυσµού της Γης. ΑΛΛΑ Στην εφοδιαστική αλυσίδα εµπλέκονται και άλλοι κρίκοι που ο ρόλος τους είναι δυναµικός.
Πηγή: C. von Schirach-Szmigiel, Unilever Board Member Περίοδος Παραγωγός Μεταποιητής Χονδρέµπορος Λιανέµπορος Καταναλωτής -1900 Κυρίαρχος Μικρός Μεγάλος σε λίγες εµπορικές συναλλαγές Πολύ µικρός 1900-195 0 Μειώνεται Κυρίαρχος Μεγάλος σε λίγες εµπορικές συναλλαγές Μικρός 1960-197 0 Μικρός Κυρίαρχος Κυρίαρχος Μικρός 1980-200 0 Πολύ µικρός Μειώνεται Μειώνεται γρήγορα Κυρίαρχος Future Κυρίαρχος Εντατικοποίηση της σχέσης παραγωγού-καταναλωτή, ο ρόλος των Συνεταιρισµών;
Οι διανοµείς τροφίµων είναι οι νικητές της εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίµων Εξελίξεις στο λιανεµπόριο -Ανάπτυξη εκπτωτικών προϊόντων - Μεγάλα καταστήµατα λιανικής πώλησης (S/ M) Consumers - Ιδιωτικές ετικέτες - Υπηρεσίες µετά την πώληση vs εκπτώσεις Supermarket outlets - Συνεχής ενοποίηση, συγκέντρωση Supermarket formats Buying desks Suppliers (semi) processors Producers Η εφοδιαστική αλυσίδα > 16 million 5,000 27 7 1,500 > 6,500 > 80,000 number of players in the Netherlands Source: EFMI, 2007
Οι Νέοι Αγρότες χρειάζονται υποστήριξη επειδή: Ø Απευθείας διάθεση προϊόντων από παραγωγούς σε καταναλωτές (υψηλά κόστη συναλλαγής και ιδιοκτησίας). Ø Ευάλωτοι σε καιροσκοπικές συµπεριφορές. Ø Απαραίτητη η ανανέωση/εκσυγχρονισµός καλλιεργειών για βιώσιµη παραγωγή τροφίµων. Ø Δύσκολη η εξεύρεση γης (µεταβίβαση από υπάρχοντες αγρότες), κεφαλαίων (δανεισµός) & γνώσεων-εµπειριών (π.χ. καθοδήγηση/ συµβουλευτική των νέων αγροτών) για την ανανέωση/βελτίωση/ εκσυγχρονισµό. Ø Ανισοµερής κατανοµή ρίσκου.
Οι Συνεταιρισµοί χρειάζονται υποστήριξη επειδή: Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Μικρό µέγεθος. Χαµηλή εξωστρέφεια. Ανυπαρξία Ε&Α. Δυσκολία προσέλκυσης επενδυτικών κεφαλαίων. Αναποτελεσµατική λήψη αποφάσεων. Χαµηλή διαπραγµατευτική δύναµη. Αντι-οικονοµίες κλίµακας. Μικρότερη προστιθέµενη αξία/παραγωγό στην ΕΕ. Δυσπιστία των µελών για τη χρησιµότητα του Συνεταιρισµού
Σύννεφα στη σχέση Συνεταιρισµός- Μέλη Ø Έλλειψη συνεταιριστικής & επιχειρηµατικής κουλτούρας. Ø Το πρόβληµα του: ü λαθρεπιβάτη ü χρονικού ορίζοντα ü χαρτοφυλακίου ü ελέγχου της διοίκησής ü κόστους επιρροής ü αντιπροσώπευσής Πολύ µικρό κοινωνικό κεφάλαιο (εµπιστοσύνη, ενεργή συµµετοχή, αµοιβαιότητα)
Εµπειρικές έρευνες Α. Κυριότεροι λόγοι µη-ικανοποίησής των Νέων Μελών από τον Συνεταιρισµό.
1η εµπειρική έρευνα Η είσοδος Νέων Αγροτών στη Γεωργία σηµαίνει και είσοδο Νέων Μελών για τους Συνεταιρισµούς; Το ερωτηµατολόγιο συµπληρώθηκε από 249 Νέους Αγρότες που συµµετείχαν στο Μέτρο 112 του 2ου πυλώνα της ΚΑΠ το 2013. Περιοχή έρευνας: Κεντρική Μακεδονία: Δυτική Ελλάδα: Κρήτη: Φρούτα, Λαχανικά. Γάλα από πρόβατα, ελιές κ.λ.π. Ελαιόλαδο, Γάλα από πρόβατα κ.λ.π.
Το δείγµα Δηµογραφικά στοιχεία των Νέων Αγροτών Μέσος όρος Φύλο: Άντρας 157 Γυναίκα 92 Παντρεµένος: Ναι 109 Ηλικία 31.2 Γεωργός πλήρους απασχόλησης 219 Εµπειρία στη γεωργία 11.5 years
Ανάλυση
Λόγοι µη ένταξης Νέων Αγροτών σε Συνεταιρισµό Οι τέσσερις βασικότεροι λόγοι: Ø Έλλειψη εµπιστοσύνης προς τον Συνεταιρισµό και το ΔΣ (4.0/7.0) Ø Ο Συνεταιρισµός δεν προσφέρει χρήσιµες υπηρεσίες στα µέλη του (4.1/7.0). Ø Ανεξάρτητοι (µη εµπιστοσύνη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στον Συνεταιρισµό) (4.7/7.0). Ø Αυτοδύναµοι επιχειρηµατίες (οι Νέοι Αγρότες πουλάνε µόνοι τους το προϊόν τους) (5,2/7.0).
Λόγοι Ένταξης Νέων Αγροτών σε Συνεταιρισµό Οι κυριότεροι λόγοι για να γίνεις µέλος Συνεταιρισµού (µέχρι 2 απαντήσεις) Απαντήσεις Ποσοστό Δε χρειάζεται να ψάξω για αγοραστές 24 31.2% Καλύτερες τιµές (σταθερές) 14 18.2% Κοινωνικοί λόγοι 11 14.3% Άλλοι λόγοι (διαφορετικές απαντήσεις) 9 11.7% Καλύτερες υπηρεσίες 8 10.4% Οικογενειακοί λόγοι (ο πατέρας µέλος του Συν/σµού) 4 5.2% Πίστωση (για αγροτικά εφόδια) 4 5.2% Πηγή πληροφόρησής 3 3.9%
Αποτελέσµατα: Νέοι Αγρότες-Μέλη του Συνεταιρισµού Μέλος του συνεταιρισμού (σε χρόνια) < 4 years 5-6 years 10% 7-8 years 21% 29% > 9 years 40%
Συµπεράσµατα Οι Νέοι Αγρότες- µέλη συνεταιρισµών: Συµµετέχουν στους συνεταιρισµούς κυρίως για να: ü ü εξασφαλίσουν την πώληση των προϊόντων τους. ελαχιστοποιήσουν το ρίσκο τους. ΑΛΛΑ Δεν συµµετέχουν ενεργά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. ΚΑΙ Χαµηλό βαθµό ικανοποίησής από τον συνεταιρισµό.
Συµπέρασµα Οι Συνεταιρισµοί (ΔΣ) θα πρέπει να: ü Προσφέρουν περισσότερη πληροφόρηση στα µέλη τους (θέµατα αγοράς, τεχνολογίας, γεωπονίας κ.λ.π) & εκπαίδευση για να προσελκύσουν νέα µέλη. ü Βελτιώσουν το κοινωνικό κεφάλαιο (εµπιστοσύνη, αφοσίωση, ενεργή συµµετοχή, αµοιβαιότητα) στους αγροτικούς συνεταιρισµούς) (σε όλα τα επίπεδα). Προκειµένου να: Ø Προσελκύσουν νέα µέλη. Ø Ικανοποιήσουν τα υπάρχοντα µέλη.
2η εµπειρική έρευνα Το Κοινωνικό Κεφάλαιο των Νέων Αγροτών στην Ελλάδα: Επίπεδα εµπιστοσύνης και συλλογικές δράσεις. (Koutsou et. al., 2014- Journal of Rural Studies) Το ερωτηµατολόγιο συµπληρώθηκε από 110 Νέους Αγρότες του Κιλκίς (2010) που συµµετείχαν στο Μέτρο 112 του 2ου πυλώνα της ΚΑΠ.
Το κοινωνικό κεφάλαιο των Νέων Αγροτών στην ύπαιθρο. Ø Είναι πολύ χαµηλό (κυρίως σχετικά µε τις συλλογικές δράσεις). Ø Οι Νέοι Αγρότες που δηλώνουν ότι έχουν υψηλή εµπιστοσύνη απέναντι στον συνεταιρισµό, έχουν πολύ χαµηλή ενεργή συµµετοχή στις συλλογικές δράσεις. Αντίθετα, εκείνοι που έχουν µειωµένη εµπιστοσύνη απέναντι στον συνεταιρισµό, συµµετέχουν πιο ενεργά σε αυτόν.
3η εµπειρική έρευνα Χτίζοντας την ενεργή συµµετοχή στους συνεταιρισµούς Βασικά ερευνητικά ερωτήµατα: (Verhees et al., 2014-New Medit). Ø Πώς η εµπιστοσύνη και η αµοιβαιότητα συµµετοχή των µελών; συντελούν στην ενεργή Ø Πώς τα χαρακτηριστικά του κοινωνικού κεφαλαίου οφελούν τον συνεταιρισµό και τα µέλη του; Συµπληρώθηκαν 241 ερωτηµατολόγια (2009) από µέλη ενός προµηθευτικού συνεταιρισµού στην Ολλανδία (RijnValley, Wageningen).
Συµπεράσµατα Ø Η ενεργή συµµετοχή των µελών εξασφαλίζεται µόνο εάν τα µέλη έχουν συνεταιριστική κουλτούρα, εµπιστοσύνη και επιθυµία να συµµετέχουν στον συνεταιρισµό. Ø Η ύπαρξη υψηλού κοινωνικού κεφαλαίου έχει σηµαντικά οφέλη τόσο για τον συνεταιρισµό όσο και για τα µέλη του. Ø Η διοίκηση οφείλει να δηµιουργήσει την κοινότητα της µε τέτοιο τρόπο ώστε τα µέλη να µπορούν να αντιληφθούν τα οφέλη από την ενεργή συµµετοχή τους στον συνεταιρισµό. Ø Η διοίκηση µε τη βοήθεια των πιο ενεργών µελών θα πρέπει να προσεγγίσουν όλα τα µέλη και να εµπλακούν όλοι µε δηµιουργικό τρόπο στην καθηµερινότητα του συνεταιρισµού.
Οφέλη για τα µέλη
Οφέλη για τον Συνεταιρισµό
Εµπειρικές έρευνες Β. Κυριότεροι λόγοι µη-ικανοποίησής του Συνεταιρισµού από τα Νέα Μέλη.
Λόγοι µη-ικανοποίησης Observa)ons Διοίκησης USAID, Απρίλιος 2016 Έλλειψη επαγγελµατισµού Μηαφοσίωση Έλλειψη εµπιστοσύνης Δυσκολία στην επικοινωνία Μη αποδοχή δύσκολων αποφάσεων Ευκαιριακή συνεργασία Χαµηλή ενεργή συµµετοχή Αντιλαµβάνονται τον συν/σµό ως ξένη υπόθεση
Το κεντρικό ερώτηµα Πώς ξεπερνώνται τα παραπάνω προβλήµατα στην σχέση του Συνεταιρισµού µε τα Μέλη του; (Θεωρία Πράξη)
Ενεργή συµµετοχή µελών στο συνεταιρισµό Η πυραμίδα της ενεργούς συμμετοχής (προσαρμογή από Verhees et al., 2015). Αριστοτέλει ο Πανεπιστήμι ο Θεσσαλονίκη ς Αγροτικός Συνεργατισμός Τμήμα Γεωπονίας 32
Η διεθνής εµπειρία δείχνει ότι Οι συνεταιρισµοί στις περισσότερες χώρες του κόσµου αποτελούν το όχηµα που µεταφέρει τους παραγωγούς στις αγορές. «Δεν υπάρχει καµία χώρα µε αναπτυγµένο κλάδο Τ&Π, στην οποία να µη δραστηριοποιούνται επιτυχηµένοι γεωργικοί συνεταιρισµοί µε σηµαντικό ρόλο στην παραγωγή και εµπορία Τ&Π» (Iliopoulos et al., 2011)
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!!! gsergaki@agro.auth.gr