Εισαγωγή Βασικές Έννοιες

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΟΥΣΕΙΩΝ Εισαγωγή Βασικές Έννοιες Δρ Βαγγελιώ Καβακλή Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου Χειμερινό Εξάμηνο 2012-2013

Στόχοι του μαθήματος Η ανάλυση των πληροφοριακών αναγκών του μουσείου ως οργανισμού Σχετικά με αντικείμενα του μουσείου Σχετικά με τη διαχείριση των συλλογών του μουσείου Σχετικά με τη λειτουργία του μουσείου Η εισαγωγή στις βασικές έννοιες της επιστημονικής περιοχής των Πληροφοριακών Συστημάτων Μέθοδοι Εργαλεία Τεχνικές

Περιγραφή μαθήματος Διδασκαλία Πότε: Τρίτη 18:00 21:00 Που: Εργαστήριο H/Y, κτίριο Λέσχης Σημειώσεις (διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του μαθήματος) Σημειώσεις και άρθρα (θα δίνονται στη διάρκεια του εξαμήνου) Διαφάνειες διαλέξεων Συμπληρωματική Βιβλιογραφία Orna E. and Pettitt C. (1998) Information management in museums, Gower, 1998 Laudon K., Laudon J., (2009) Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης, 8η εκδ., Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2009 Marty P. and Jones K. (2009), Museum Informatics: People, Information, and Technology in Museums, Routledge, 2009 Χρήσιμοι Σύνδεσμοι ARCHIMUSE (www.archimuse.com) Collections Link(www.collectionslink.org.uk) CIDOC-CRM (cidoc.ics.forth.gr) Digital Curation Unit Athena Research Center (www.dcu.gr) Αξιολόγηση Γραπτή εξέταση Ομαδική εργασία Προαιρετικές ασκήσεις

Περιεχόμενο του μαθήματος Ορισμός Πληροφοριακών Συστημάτων Μουσείου Τύποι ΠΣΜ Ανάλυση και Σχεδιασμός ΠΣΜ Εννοιολογική Μοντελοποίηση Μοντέλα Δεδομένων Μοντέλα Διεργασιών Συστήματα Βάσεων Δεδομένων

Επιμέρους θέματα Τυποποίηση Πληροφοριών Διαδικασιών Μουσεία και διαδίκτυο Ψηφιακή επιμέλεια Πνευματική ιδιοκτησία Επικοινωνία Ανθρώπου Η/Υ

% του εργατικού δυναμικού Η ανάπτυξη της οικονομία της πληροφορίας Σύνθεση εργατικού δυναμικού 1900-2001 Επαγγελμα τίες Υπάλ. Γραφείου Εργατοτεχνίτες Αγρότες

Δισεκατομμύρια Αύξηση των επενδύσεων στην τεχνολογία των πληροφοριών Συνολικές Επενδύσεις σε ΤΠΕ και συνολικές επιχειρηματικές επενδύσεις Επιχειρηματικές επενδύσεις Επενδύσεις ΤΠΕ

Πληροφοριακά Συστήματα - Ορισμός Ένα Πληροφοριακό Σύστημα (ΠΣ) είναι ένα οργανωμένο σύνολο ανθρώπων, δεδομένων, διαδικασιών και τεχνολογιών πληροφορικής που αλληλεπιδρούν με στόχο τη συλλογή, επεξεργασία, αποθήκευση και εξαγωγή των πληροφοριών που απαιτούνται για την υποστήριξη της λειτουργίας ενός οργανισμού.

Αλληλεξάρτηση μεταξύ οργανισμού και ΠΣ Υλικό Στρατηγική Κανόνες Διαδικασίες Αλληλεξάρτηση Λογισμικό ΒΔ Τηλεπικοινωνίες Επιχείρηση Πληροφοριακό Σύστημα

Ρόλος ΠΣ Υποστηρίζουν το σχεδιασμό Υποστηρίζουν τη λήψη αποφάσεων Λειτουργία Στρατηγική Διοίκηση Συλλέγουν δεδομένα και ελέγχουν τη ροή τους Ελέγχει τις βασικές δραστηριότητες και δοσοληψίες Τα ΠΣ υποστηρίζουν όλα τα τμήματα και όλα τα επίπεδα και μάλιστα δεν πρέπει να διατηρούνται στεγανά αλλά και να επιτρέπεται τη διάχυση της απαραίτητης πληροφορίας on a need to know basis (ολοκλήρωση ΠΣ).

Οι τέσσερις κύριοι τύποι ΠΣ Συστήματα Υποστήριξης Διοίκησης Executive Support Systems (ESS) Συστήματα Στήριξης / Λήψης Αποφάσεων Decision Support systems (DSS) Διοικητικά Συστήματα Πληροφόρησης Management Ιnformation Systems (MIS) Συστήματα Διαχείρισης Συναλλαγών Λειτουργίας Transaction Processing Systems (TPS)

Συστήματα επεξεργασίας συναλλαγών (TPS) Eίναι τα βασικά ΠΣ που εκτελούν και καταγράφουν τις καθημερινές επαναλαμβανόμενες συναλλαγές που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της επιχείρησης. Συναλλαγή (δοσοληψία) είναι μια πράξη που περατώνεται κανονικά (commit) ή αναιρείται ολοκληρωτικά (rollback). Διορθώνεται μόνο με διορθωτική κίνηση δεν μπορεί να διαγραφεί, ούτε να διορθωθεί. Κύρια πηγή δεδομένων για τους άλλους τύπους ΠΣ. Κρίσιμος πόρος: διακοπή της λειτουργίας μπορεί να διαλύσει την επιχείρηση Κανόνες χρήσης επιβάλλονται από το σύστημα

Επεξεργασία Συναλλαγών Καθημερινή χρήση, εργασία ρουτίνας Είσοδος: καθημερινές συναλλαγές και γεγονότα με πληκτρολόγηση, σε συνδυασμό με, πχ αναγνώστες γραμμωτού κώδικα Επεξεργασία: ταξινόμηση, καταλογράφηση, συγχώνευση, ενημέρωση Έξοδος: περιοδικές, πχ ημερήσιες, καταστάσεις ελέγχου Χρήστες: απλοί εργαζόμενοι Παράδειγμα: Εφαρμογή Λογιστηρίου

ΠΣ Διοίκησης (MIS) Υποβοηθούν στον προγραμματισμό και στον έλεγχο και στηρίζουν τη λήψη αποφάσεων παρέχοντας συγκεντρωτικά στοιχεία (σε τακτά χρονικά διαστήματα όχι καθημερινά) και αναφορές μη συνηθισμένων συμβάντων. Είσοδος: δεδομένα που συσσωρεύονται από τα συστήματα δοσοληψιών (TPS) Επεξεργασία: Αναφορές ρουτίνες, απλή ανάλυση χαμηλού επιπέδου Έξοδος: Περιλήψεις και αναφορές εξαιρέσεων Χρήστες : Μεσαία στελέχη Παράδειγμα: Σύνταξη Προϋπολογισμού Δομημένες και ημι-δομημένες αποφάσεις Έμφαση σε παραγωγή αναφορών ελέγχου Χρήση παλαιών και νέων δεδομένων

Παράδειγμα αναφοράς MIS

Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων (DSS) Υποστηρίζουν αποφάσεις της διεύθυνσης διερευνώντας σενάρια βάσει παραμέτρων. Είσοδος: Μικρού όγκου δεδομένα ή εκτεταμένες βάσεις δεδομένων, αναλυτικά μοντέλα και εργαλεία ανάλυσης δεδομένων (στατιστική υπηρεσία, δημοσκοπήσεις) Επεξεργασία: Με αλληλεπίδραση, προσομειώσεις, αναλύσεις, μαθηματικά μοντέλα που διερευνούν διαφορετικά σενάρια Έξοδος: Ειδικές αναφορές, αναλύσεις αποφάσεων, απαντήσεις σε ερωτήσεις Χρήστες: Επαγγελματίες, διευθυντές προσωπικού Παράδειγμα: Αξιολόγηση δρομολογίων πλοίων Ποιο δρομολόγιο είναι οικονομικότερο με βάση παραμέτρους που δίνονται από το χρήστη ή υπάρχουν σε βάσεις δεδομένων (ιστορικό πλοίου, κόστος λιμενισμού, ενδιάμεσοι σταθμοί, κόστος καυσίμων, κ.ο.κ)

Παράδειγμα: DSS αξιολόγησης δρομολογίων

Συστήματα Υποστήριξης Διοίκησης (ESS) Απευθύνονται σε μη-δομημένες, δηλ. όχι ακριβείς, αποφάσεις στρατηγικής, βασίζονται σε εξωτερικά στοιχεία, δίνουν γραφική - όχι αναλυτική- παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Είσοδος: Εξωτερικά και εσωτερικά συγκεντρωτικά δεδομένα Επεξεργασία: Χρήση γραφικών, προσομοιώσεις, αλληλεπίδραση Έξοδος: Προβολές, απαντήσεις σε ερωτήσεις Χρήστες: Ανώτεροι Διοικητές Παραδείγματα: Τι κάνει ο ανταγωνισμός; Ποιες δραστηριότητες πρέπει να εγκαταλείψουμε;

Μοντέλο τυπικού ESS

Συσχέτιση των Τύπων ΠΣ Σύστημα Υποστήριξης Διοίκησης (ESS) Πληροφοριακό Σύστημα Διοίκησης (MIS) Σύστημα Υποστήριξης Αποφάσεων (DSS) Σύστημα Επεξεργασίας Συναλλαγών (TPS)

Σημασία της πληροφορίας για τα μουσεία Η επικοινωνία της πληροφορίας για τα αντικείμενα μέσα και έξω από το μουσείο είναι ο κύριος επιχειρησιακός στόχος Ιδιαιτερότητες Διαφορετικά αντικείμενα περιγράφονται με διαφορετικό τρόπο Πολύπλοκη σύνθεση των χρηστών της μουσειακής πληροφορίας Ποικίλες χρήσεις μουσειακής πληροφορίας: ερευνητικές, εκπαιδευτικές, τουριστικές Συνεχής έρευνα γύρω από τα αντικείμενα δημιουργεί ανάγκες συνεχούς ανανέωση της καταγεγραμμένης πληροφορίας

Κατηγορίες μουσειακής πληροφορίας Σχετικά με τις συλλογές Αντικείμενα Προέλευση αντικειμένων Που βρίσκονται αυτή τη στιγμή Τι συνέβη σε αυτά από τη στιγμή που περιήλθαν στη συλλογή του μουσείου Σχετικά με τους ανθρώπους από τους οποίους εξαρτάται το μουσείο Επισκέπτες Δανειστές, δωρητές Προσωπικό Συνεργάτες (εκπρόσωποι τύπου, ασφαλιστικές εταιρείες, µεταφορικές εταιρίες, διοργανωτές εκδηλώσεων κ.α.) Σχετικά με την οικονομική διαχείριση του μουσείου Πηγές χρηματοδότησης Οικονομική κατάσταση Σχετικά με νομικές υποχρεώσεις και κανονισμούς λειτουργίας Νομοθεσία Συνθήκες φύλαξης αντικειμένων

Είδη και χρήστες πληροφορίας για τις συλλογές 5 Χρήστες έμμεσης πληροφορίας Εκπαιδευτικοί, οργανισμοί, ιδιώτες 2 3 4 Έμμεση (mediated) πληροφορία Από επιμελητές, ερευνητές, συγγραφείς και εκθέτες Χρήστες επεξεργασμένης πληροφορίας Ειδικοί περιεχομένου, συντηρητές, διαχειριστές συλλογών Σχεδιαστές έκθεσης, επιμελητές, ερευνητές 1 Επεξεργασμένη πληροφορία από επιμελητές και ερευνητές [Orna E. and Pettitt C. (1998)] Ακατέργαστη πληροφορία από συλλέκτες ή δωρητές

Γνώση - πληροφορία - δεδομένα Γνώση: εσωτερική αναπαράσταση των εμπειριών μας Γνώση για κάτι Γνώση για το πώς επιτυγχάνεται κάτι Πληροφορία: εξωτερίκευση της γνώσης με στόχο την επικοινωνία της σε άλλους Κατεργασμένα δεδομένα με στόχο την ενημέρωση και με ημερομηνία λήξης Δεδομένα: Δομικά στοιχεία που συνθέτουν αλλά δεν αποτελούν πληροφορία Γνωστά μεγέθη από τα οποία μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα Ποσοτικά ή ποιοτικά χαρακτηριστικά ενός οργανισμού και των συναλλαγών του

Παράδειγμα Δεδομένα Υλικό κατασκευής Κατασκευαστής Χρονολογία Κατασκευής Διαστάσεις Χρήση Αντικείμενο Γνώση Πληροφορία Έκδοση του Μουσείου Επιμελητής

Δομικά στοιχεία Πληροφοριακού Συστήματος Μουσείου Συγκεκριμένη Β.Δ. Προγράμματα Εφαρμογών π.χ. Β.Δ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΡΙΑΝΤ (πληροφορίες για συλλογές του μουσείου) π.χ. προγράμματα που υλοποιούν εισαγωγή στοιχείων, παρουσίαση και αναζήτηση στο διαδίκτυο, κτλ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΒΑΣΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ

Ρόλος των ΠΣΜ Αυτοματοποίηση αυτοματοποίηση των διαδικασιών τεκμηρίωσης αντικειμένων και αναζήτησης πληροφοριών σχετικά με τα αντικείμενα (ψηφιοποίηση) Ενημέρωση - στήριξη της λήψης αποφάσεων π.χ. πόσο κοστίζει η μη-λειτουργία του μουσείου κάθε Δευτέρα (α) την περίοδο των σχολικών διακοπών, (β) σε όλη τη διάρκεια του έτους; Εξέλιξη δημιουργία νέου περιεχομένου επαναπροσδιορισμός ρόλων και σχέσεων μουσείου και κοινού

Πλεονεκτήματα Τεκμηρίωση Ψηφιακή απεικόνιση αντικειμένων σε διαφορετικές μορφές (κείμενο, εικόνα, ήχος, βίντεο, animation) Αποτύπωση εξέλιξης στο χρόνο Αποτύπωση σχέσεων με άλλα αντικείμενα Ερμηνεία Διασύνδεση πληροφοριών Δημιουργία πολλαπλών απεικονίσεων / υποθέσεων Διάδραση Απεικόνιση σε πραγματικό χρόνο που εξαρτάται από τη συμπεριφορά του χρήστη

Νέες δυνατότητες ψηφιακής τεκμηρίωσης Παραδείγματα εφαρμογών: Χρήση ψηφιοποιημένης κίνησης για την εκμάθηση παραδοσιακών χορών: www.ct.aegean.gr/projects/opendance [CILab, Πανεπιστήμιο Αιγαίου] The dancer: http://www.youtube.com/watch?v=z9rouke83gy [MIRALab, University of Geneva]

Νέες δυνατότητες καταγραφής και ερμηνείας της ιστορίας [The Hand Dance, Torado E. et al., 2007] Virtual Life in Pompeii, MIRALab, (2002) http://www.youtube.com/watch?v=hvmzp0qjcj4

Νέες δυνατότητες παρουσίασης Συνδυασμο ς του φυσικου περιβα λλοντος με τα εικονικα στοιχει α

Eφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας (augmented reality) [Ο Ναο ς της Ήρας στην Ολυμπι α, Archeoguide project, 2002] [Μουσει ο Φυσικής Ιστορι ας,το κυο, 2007]

Αρχικά οι φορητές συσκευές ήταν κάπως ογκώδεις Στις αρχές της δεκαετι ας 2000-2005 ARCHEOGUIDE LifePlus, MIRALab

Προς το τέλος της ίδιας δεκαετίας οι συσκευές μικραίνουν

Έξυπνες φορητές συσκευές Έξυπνα τηλέφωνα iphone Android Windows Phone Έξυπνες συσκευές που μπορου ν να φορεθου ν Γυαλια ή ρολο για Google Glass project

Τύποι ΠΣΜ ΜΟΥΣΕΙΟ Τμήμα Καταγραφής Τμήμα Συντήρησης Τμήμα Δημοσίων Προγραμμάτων Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Collection Management Συστήματα Καρτέλες συντήρησης Αρχείο Εκδηλώσεων Εκπαιδευτικά Προγράμματα

ΠΣΜ - Ολοκληρωμένη προσέγγιση Τμήμα Καταγραφής Τμήμα Συντήρησης Τμήμα Δημοσίων Προγραμμάτων Τμήμα Εκπ. Προγρ/των Ερευνητής Εκπαιδευτικός Collection Managementt systems, GIS Β.Δ. Συντήρησης ΒΔ Εκδηλώσεων Β.Δ. Εκπ. Προγρ

Συνεργασία ετερογενών συστημάτων Ερώτηση Απάντηση Χρήστης Ενοποιημένο Σχήμα Απεικόνιση... Αυτόνομα επιμέρους συστήματα...

Διαχείριση Συλλογών Δραστηριότητες [SPECTRUM: The UK Museum Documentation Standard] Εισαγωγή Απόκτηση Εγκατάσταση / Μετακίνηση Καταλογογράφηση Έλεγχος Δικαιώματα / Αναπαραγωγή Συντήρηση Διαχείριση κινδύνου Ασφάλιση Διαχείριση εκθέσεων Αποστολή Δανεισμός Απομάκρυνση

Λειτουργικότητα ΣΔΣ Δομικά στοιχεία Συστημάτων Διαχείρισης Συλλογών (λειτουργικότητα) Κατάλογος Δημιουργία και Τροποποίηση Καταλόγου Θησαυρός όρων (δημιουργία και χρήση) Διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων Καθορισμός δικαιωμάτων πρόσβασης Αναζήτηση Εξαγωγή σε διαφορετικά Formats Εκτύπωση αναφορών Διαδικτυακή πρόσβαση Δανεισμοί Διαχείριση δανεισμών (ποιος, πότε, ποια αντικείμενα, προθεσμίες, κρατήσεις) Υπενθύμιση Υπολογισμός χρέωσης Στατιστικά στοιχεία Νέες κτήσεις Διαχείριση παραγγελιών Επικοινωνία / Αλληλογραφία Διαχείριση προμηθευτών / δωρητών Οικονομική διαχείριση Εκθέσεις Επιλογή αντικειμένων Εκτύπωση ταμπελών / λιστών Δημιουργία καταλόγου Αιτήσεις δανεισμών

Παραδείγματα ΣΔΣ ανοικτού κώδικα (ΕΛΛΑΚ) Open Collections http://demo.collectiveaccess.org/index.php?action=login User name: demo Password: demo Omeka http://omeka.org/sandbox/demo/admin/users/login User name: demo Password: sandbox Collectionspace http://www.collectionspace.org/try_collectionspace/demo User name: admin@core.collectionspace.org Password: Administrator

ΕΛ/ΛΑΚ Ελεύθερο λογισμικό ανοικτού κώδικα (free open source software) Εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης και χρήσης λογισμικού Ελεύθερο λογισμικό: Είναι διαθέσιμος ο πηγαίος κώδικας Ο διαθέσιμος πηγαίος κώδικας μπορεί να: Χρησιμοποιηθεί Αντιγραφεί Να διανεμηθεί ελεύθερα (με ή χωρίς αλλαγές) χωρίς χρέωση [Ελληνική κοινότητα συνεργασίας σχετικά με το ΕΛ/ΛΑΚ www.ellak.gr και www.open-source.gr]

Παραδείγματα ΣΔΣ ιδιωτικού κώδικα ADLiB Museum

PastPerfect

MuseumPlus

Συστήματα διαχείρισης περιεχομένου Τα κλασικά συστήματα διαχείρισης συλλογών χαρακτηρίζονται ως αντικειμενο-κεντρικά, δηλ. διατηρούν πληροφορίες σχετικά με τη φυσική περιγραφή και κατηγοριοποίηση των αντικειμένων, σχετικά με το ιστορικό πριν την απόκτηση του και την πορεία του μέσα στο μουσείο, αν ανήκει σε κάποια ομάδα αντικειμένων κ.ο.κ. Η ερμηνεία των αντικειμένων βασίζεται στην έρευνα και ανάλυση του κοινωνικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος (context) τους και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων πληροφοριών σε διάφορες μορφές (κείμενο, ήχο, εικόνα, βίντεο) Η πληροφορία αυτή που συχνά παράγεται σαν μέρος της διαδικασίας μιας έκθεσης ή ενός εκπαιδευτικού προγράμματος διατηρείται (;) σε διαφορετικά συστήματα Καθώς τα σύγχρονα μουσεία ενθαρρύνουν το κοινό να συμμετάσχει ενεργά στη διαδικασία της ερμηνείας παραπάνω πληροφορίες θα πρέπει να είναι διαθέσιμες στο κοινό Στόχος της διαχείρισης περιεχομένου είναι η συνολική διαχείριση αυτής της εμπλουτισμένης πληροφορίας για τα αντικείμενα και η διάθεσή της για εσωτερική και εξωτερική χρήση

Παράμετροι αξιολόγησης ΠΣΔΣ Λειτουργικές Απαιτήσεις

ADLIB Artsystems Collection - KE Emu MIMS - Multi Mimsy Re:discovery STAR, w ith The Visual Βαθμολογία Κριτήρια επιλογής ΠΣΔΣ Έρευνα CHIN 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Διαχείριση Συλλογών Διαχείριση Δεδομένων Ευχρηστία Ερωτήσεις Αναφορές Τεχνικές απ αιτήσεις Διαχείριση Συστήματος Τελική βαθμολογία Εμπορικά συστήματα

ADLIB ADLIB Artsystems Artsystems Collection - Collection - KE Emu KE Emu MIMS - MIMS - Multi Mimsy Multi Mimsy Re:discovery Re:discovery STAR, w ith STAR, w ith The Visual The Visual Βαθμολογία Τελική βαθμολογία Κριτήρια επιλογής ΠΣΔΣ Έρευνα CHIN 90 80 80 70 70 60 60 50 50 40 40 30 30 20 10 0 Διαχείριση Συλλογών Διαχείριση Δεδομένων Ευχρηστία Τελική βαθμολογία Ερωτήσεις Αναφορές Τεχνικές απ αιτήσεις Διαχείριση Συστήματος Τελική βαθμολογία Εμπορικά συστήματα