Άσκηση Διδακτικής του Μαθήµατος των Θρησκευτικών Γ Οµάδα Διδάσκων: Αθ. Στογιαννίδης Λέκτορας ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΑΤΕ! 1ο Μάθηµα 15 Οκτωβρίου 2013 Τα τρία πρώτα επίπεδα µάθησης στον γνωστικό τοµέα και η χρήση τους κατά τη διατύπωση των Μαθησιακών Αποτελεσµάτων
Το υλικό για την παρουσίαση αυτή έχει αντληθεί από τις παρακάτω µελέτες: 1) Declan Kennedy, Áine Hyland, Norma Ryan,Writing and Using Learning Outcomes: a Practical Guide, η οποία έχει δηµοσιευθεί στον παρακάτω διαδικτυακό σύνδεσµο: h t t p : / / w w w. g o o g l e. g r / u r l? sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0cdmqfjaa&url=http%3a%2f % 2 F s s s. d c u. i e % 2 F a f i % 2 F d o c s % 2 F b o l o g n a %2Fwriting_and_using_learning_outcomes.pdf&ei=SV5bUtymFOOM0AWu4DIAw&u sg=afqjcnhprdhzuzkkklldxsgxn_2-ipmjdq&bvm=bv. 53899372,d.d2k&cad=rja 2) Robert Mager, Διδακτικοί στόχοι και διδασκαλία, (Μετάφραση: Γιάννης Βρεττός), Θεσσαλονίκη 2000.
Οι Στόχοι Οι στόχοι αποτελούν ένα πολύ βασικό δοµικό στοιχείο ενός Σχεδίου Μαθήµατος Δεν υφίσταται όµως κάποια οµοφωνία ως προς το τι ακριβώς περιγράφουν οι στόχοι: -άλλοι τους χρησιµοποιούν για να περιγράψουν το αντικείµενο που θα καλύψει ο διδάσκων σε µία συγκεκριµένη ενότητα. -άλλοι τους χρησιµοποιούν για να περιγράφουν το µαθησιακό αποτέλεσµα.
Σήµερα γίνεται λόγος περισσότερο για Μαθησιακά Αποτελέσµατα (learning outcomes) παρά για Στόχους Μαθήµατος (learning objectives). Τα Μαθησιακά Αποτελέσµατα είναι σύντοµες, ακριβείς και πολύ σαφείς διατυπώσεις σχετικά µε το αναµενόµενο επίπεδο και περιεχόµενο µάθησης που θα πρέπει να έχουν κατακτήσει οι µαθητές κατά το τέλος διδασκαλίας.
Το επίπεδο και περιεχόµενο της µάθησης που κατακτούν οι µαθητές είναι µε τέτοιο τρόπο διατυπωµένο, ώστε ο διδάσκων να µπορεί να ελέγξει (σε ποια έκταση και σε ποιο βαθµό η γνώση έχει κατακτηθεί από τους µαθητές). Αυτό συνεπάγεται ότι: Διατυπώνουµε τα µαθησιακά αποτελέσµατα µε τέτοιο τρόπο, ώστε να εµφανίζονται τρία στοιχεία:
α. Το περιεχόµενο της µάθησης. β. Το επίπεδο της µάθησης ως προς τις δεξιότητες που κατακτήθηκαν. γ. Ο τρόπος µε τον οποίον όλα αυτά θα ελεγχθούν από τον διδάσκοντα.
Για τους παραπάνω λόγους: η Διατύπωση των Μαθησιακών Αποτελεσµάτων είναι µια υπόθεση που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και ακρίβεια. Και τούτο διότι εκφράζουν µε περιεκτικό τρόπο όλον τον µαθησιακό προσανατολισµό προς τον οποίο κινείται η εκάστοτε διδακτική ενότητα.
Για να διατυπώσουµε σωστά τα Μαθησιακά Αποτελέσµατα µίας διδακτικής ενότητας θα πρέπει, σύµφωνα µε τον Robert Mager, να περιγράψουµε περιεκτικά, χωρίς πλατειασµούς και µε ακρίβεια τρία πράγµατα µέσα σε µια περίοδο. Αυτά είναι:
Α. Η δραστηριότητα, δηλ. το τι αναµένουµε να κάνει ο µαθητής για να δείξει ότι κατέκτησε τη χ ή ψ γνώση. Β. Η συνθήκη, το πλαίσιο µέσα στο οποίο ή τον τρόπο µε τον οποίο η δραστηριότητα του µαθητή λαµβάνει χώρα Γ. Το κριτήριο, δηλ. τον τρόπο µε τον οποίον ο διδάσκων µπορεί να κρίνει ότι τα Α και Β έχουν επιτευχθεί.
Παράδειγµα: Να κατονοµάσουν προφορικά οι µαθητές τους λόγους (δραστηριότητα = τι πρέπει να κάνει ο µαθητής) για τους οποίους το Μυστήριο του Γάµου στη ζωή της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας (συνθήκη = προς τα πού κατευθύνεται η δραστηριότητα) είναι ευλογία ζωής διατυπώνοντας προφορικά την άποψή τους µε συγκεκριµένα παραδείγµατα. (κριτήριο = πόσο καλή πρέπει να είναι η εκτέλεση της δραστηριότητας)
Για να διατυπώσουµε µε ακρίβεια τα Μαθησιακά Αποτελέσµατα θα πρέπει να διατυπώσουµε µε ακρίβεια τις δεξιότητες που θα πρέπει να κατακτήσει ο µαθητής αναφορικά µε το προς µάθηση αντικείµενο. Οι δεξιότητες αφορούν σε τρεις τοµείς της ανθρώπινης ύπαρξης ως προς το ζήτηµα της µάθησης και των δεξιοτήτων που σχετίζονται µε αυτήν. Οι τρεις αυτοί τοµείς είναι οι εξής:
Α. Γνωστικός τοµέας. Πρόκειται για δεξιότητες που σχετίζονται µε την ανθρώπινη νόηση. Β. Συναισθηµατικός τοµέας. Πρόκειται για δεξιότητες µέσα από τις οποίες υιοθετούνται στάσεις ζωής ή ακόµη προσεγγίζονται µαθησιακά αντικείµενα αντικείµενα αισθητικής φύσης, όπως π.χ. η µουσική, η ζωγραφική κ.α. Γ. Ψυχοκινητικός τοµέας. Πρόκειται για δεξιότητες που παραπέµπουν σ ένα συντονισµό νοητικών διεργασιών και κινητικών δεξιοτήτων του σώµατος. Ο ψυχοκινητικός τοµέας αναφέρεται συνήθως σε µαθήµατα όπως η Φυσική Αγωγή, η Αισθητική Αγωγή (εκµάθηση ενός µουσικού οργάνου) κ.α. Δεν αποκλείεται όµως και η αναφορά στο Μάθηµα των Θρησκευτικών.
Στην παρακάτω µελέτη µπορούµε να µάθουµε πολλά πράγµατα για τα επίπεδα µάθησης, δηλ. σε ποιο βαθµό έχει κατακτηθεί η µάθηση από τους µαθητές, όσον αφορά τον γνωστικό τοµέα. Benjamin Samuel Bloom, David Krathwohl, Ταξινοµία διδαχτικών στόχων, τ. 1. γνωστικός τοµέας, (Μετάφραση: Αλεξάνδρα Λαµπράκη-Παγανού), Θεσσαλονίκη 1999. Επίσης, έχει κυκλοφορήσει και η µελέτη: Lorin W. Anderson / David R. Krathwohl (Ed.), A taxonomy for learning, teaching, and assesing: a revision of Bloom s taxonomy of educational objectives, New York 2001.
Ταξονοµία Στόχων (ή Επίπεδα Μάθησης) Γνωστικού Τοµέα 1 ο Επίπεδο: Γνώση (Knowledge) Η ικανότητα του µαθητή να ανακαλεί στη µνήµη του ή να διατυπώνει έννοιες και γεγονότα χωρίς όµως να προχωρεί σε µια σε βάθος κατανόηση αυτών.
Για τη διατύπωση Μαθησιακών Αποτελεσµάτων που αναφέρονται στο πρώτο επίπεδο, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε τα παρακάτω ρήµατα: Αναγνωρίζω, Ανακαλώ, Αντιστοιχίζω, Απαριθµώ, Αποµνηµονεύω, Διατυπώνω, Εντοπίζω, Επαναλαµβάνω, Καταγράφω, Κατατάσσω, Ονοµάζω, Ορίζω (Διατυπώνω ορισµό), Παρουσιάζω, Περιγράφω, Συγκεντρώνω, Υπογραµµίζω
Παραδείγµατα: Κατά το τέλος της διδασκαλίας οι µαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση: - Να διατυπώσουν έναν ορισµό για τις έννοιες δόγµα και κανόνας µε βάση τη θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. - Να παρουσιάσουν συνοπτικά τα βασικά θεολογικά σηµεία της αίρεσης του Νεστορίου.
2 ο Επίπεδο: Κατανόηση (Comprehension) Η ικανότητα του µαθητή να κατανοεί και να ερµηνεύει τις πληροφορίες που έλαβε κατά την αρχή της διδασκαλίας.
Για τη διατύπωση Μαθησιακών Αποτελεσµάτων που αναφέρονται στο δεύτερο επίπεδο, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε τα παρακάτω ρήµατα: Αναφέρω, Αντιδιαστέλλω, Αποκωδικοποιώ, Αποσαφηνίζω Δ ι α κ ρ ί ν ω, Δ ι α φ ο ρ ο π ο ι ώ, Ε κ φ ρ ά ζ ω, Ε ξ η γ ώ, Επαναδιατυπώνω, Επανεξετάζω, Ερµηνεύω, Μεταφράζω, Παραφράζω, Προσδιορίζω, Ταξινοµώ, Υποδεικνύω, Υποδηλώνω, Υπολογίζω.
Παραδείγµατα: Κατά το τέλος της διδασκαλίας οι µαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση: - Να προσδιορίσουν το περιεχόµενο της έννοιας Μυστήριο σύµφωνα µε τη θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. - Να ερµηνεύσουν θεολογικά τη φράση ἡ γάρ τῆς εἰκόνος τιµή ἐπί τό πρωτότυπον διαβαίνει µε βάση τα όσα έχουν διδαχτεί στην ενότητα 19 του βιβλίου.
3 ο Επίπεδο: Εφαρµογή (Application) Η ικανότητα να χρησιµοποιεί και να χειρίζεται ο µαθητής την γνώση που κατέκτησε.
Για τη διατύπωση Μαθησιακών Αποτελεσµάτων που αναφέρονται στο τρίτο επίπεδο, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε τα παρακάτω ρήµατα: Αναπτύσσω, Δραµατοποιώ, Ελέγχω, Εξετάζω, Επιδεικνύω, Εφαρµόζω, Κατασκευάζω, Παρουσιάζω, Σχεδιάζω, Τροποποιώ, Υπολογίζω, Χρησιµοποιώ
Παραδείγµατα: Κατά το τέλος της διδασκαλίας οι µαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση: - Να χρησιµοποιήσουν τις συντοµογραφίες των βιβλίων της Κ.Δ. για να εντοπίσει µέσα στο βιβλικό κείµενο τα χωρία Λκ 10, 15 και Α Ιω. 1,6. - Να κατασκευάσουν ένα ιστορικό διάγραµµα τοποθετώντας στη σωστή χρονολογική σειρά τις επτά Οικουµενικές Συνόδους.