Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Πανεπιστήμιο Αιγαίου εντοπισμός παρακολούθηση ανάλυση αντιμετώπιση τίτλος Διπλωματικής: «Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμης Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα» επιβλέπων καθηγητής: Κηρυττόπουλος Κωνσταντίνος Ηπιάδου Γεωργία Χίος, 17 Οκτωβρίου 2007

Ευχαριστίες Η παρούσα εργασία αποτελεί τη Διπλωματική εργασία που συντάχτηκε στο πλαίσιο του προγράμματος σπουδών του τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης της σχολής Επιστημών της Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Για τη σύνταξη της διπλωματικής, επιβλέπων καθηγητής είναι ο κύριος Κηρυττόπουλος Κωνσταντίνος, τον οποίο ευχαριστώ για την βοήθεια και καθοδήγησή του προκειμένου να υλοποιηθεί η Εργασία αυτή. Επίσης ευχαριστώ τους μηχανικούς και τα στελέχη της εταιρείας που επέλεξα, οι οποίοι συνεργάστηκαν μαζί μου και μου έδωσαν τα απαραίτητα στοιχεία και πληροφορίες για την πραγματοποίηση της Εργασίας αυτής. Χίος, Νοέμβριος 2007 Ηπιάδου Γεωργία

Πίνακας Περιεχομένων: 0 ΈΠΟΨΗ...5 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...6 2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...8 3 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...16 3.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ...16 3.2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ...17 3.3 ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...18 3.3.1 Ευκαιρίες/ Απειλές...18 3.3.2 Εσωτερικοί/ Εξωτερικοί...18 3.3.3 Κίνδυνοι αποδεκτοί ή όχι...19 3.3.4 Μακροχρόνιοι/ Βραχυχρόνιοι κίνδυνοι...19 3.3.5 Κίνδυνοι διαχειρίσημοι ή όχι...19 3.4 ΔΟΜΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...20 3.5 ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ...21 3.6 ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...21 3.6.1 Εντοπισμός...25 3.6.2 Ανάλυση...28 3.6.2.1 Ποιοτική ανάλυση...29 3.6.2.2 Ποσοτική ανάλυση...30 3.6.3 Αντιμετώπιση...30 3.6.4 Παρακολούθηση...33 3.6.5 Κατηγοριοποίηση των κίνδυνων...35 3.6.5.1 Κατηγοριοποίηση κατά Artto και Kähkönen...35 3.6.5.2 Κατηγοριοποίηση κατά Miller και Lessard (2001)...35 3.6.5.3 Κατηγοριοποίηση κατά Finnerty (1996)...36 3.6.5.4 Κατηγοριοποίηση κατά Κηρυττόπουλο (2006)....36 4 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΔΡΑΣΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΤΕ...39 4.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ...39 4.2 ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ...39 4.3 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ...39 5 ΚΑΤΑΣΤΡΩΣΗ ΔΟΜΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΤΗΣ ΕΔΡΑΣΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΤΕ (ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ)...41 6 ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΕΡΓΟΥ: «ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΡΟΣΗΝΕΜΟΥ ΜΟΛΟΥ, ΛΙΜΕΝΟΣ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΥ ΣΑΜΟΥ»...53 Σελίδα 3 από 147

6.1 ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ...53 6.2 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ...53 6.3 ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...54 6.4 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...54 6.5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...56 6.6 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...64 6.7 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...64 6.7.1 Αποτελέσματα παρακολούθησης της δεύτερης συνάντησης...64 6.7.2 Αποτελέσματα παρακολούθησης της τρίτης συνάντησης...67 6.7.3 Συνολική παρακολούθηση...69 7 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ...72 7.1 ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ...72 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...74 9 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...77 10 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...79 10.1 ΠΙΝΑΚΕΣ ΔΟΜΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ (WBS)...79 10.2 ΦΥΛΛΑ ΚΙΝΔΥΝΩΝ...85 10.2.1 Κίνδυνοι που εντοπίστηκαν κατά τη δεύτερη συνέντευξη...139 10.2.2 Κίνδυνοι που εμφανίστηκαν κατά την τρίτη συνέντευξη...144 10.3 ACCESS...146 Σελίδα 4 από 147

0 Έποψη Η Διαχείριση Κινδύνων, αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη κεφάλαια του αμερικανικού προτύπου διοίκησης έργων PMBoK (Project Management Book of Knowledge), που είναι ένα βασικό εργαλείο της Διοίκησης Έργου (Project Management). Στην παρούσα Διπλωματική Εργασία, εξετάζεται το κατά πόσο είναι εφικτό να εφαρμοστεί η διαδικασία Διαχείρισης Κίνδυνων, σε μια μέση τυπική τεχνική εταιρεία, για την παραγωγή ενός μέσου μεγέθους τεχνικού έργου. Για το λόγο αυτό, επιλέχτηκε μια τεχνική εταιρεία και στη συνέχεια ένα πραγματικό έργο, στο οποίο έγινε εφαρμογή της διαδικασίας Διαχείρισης Κινδύνων (Risk Management). Απώτερος σκοπός, ήταν η κατάστρωση επιχειρησιακής μνήμης Διαχείρισης Κινδύνων, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο προς χρήση από την εταιρεία, σε επόμενα έργα. Για την υλοποίηση της εργασίας, έγιναν τακτικές επισκέψεις στην τεχνική εταιρεία που επιλέχτηκε, έτσι ώστε να γίνει η συλλογή των απαραίτητων στοιχείων. Τα στοιχεία που συλλέχτηκαν, ταξινομήθηκαν, αξιολογήθηκαν και συμπεριλήφθηκαν, για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Μετά την ολοκλήρωση των τριών κύκλων συνεντεύξεων που είχαν οριστεί, εντοπίστηκαν 53 συνολικά κίνδυνοι για το υπό μελέτη έργο, εκ των οποίων εμφανίστηκαν (μέχρι τη στιγμή που εξετάσαμε στο πλαίσιο της Εργασίας) οι 17. Επίσης, δημιουργήθηκε μια Τυπική Δομή Ανάλυσης Κινδύνων, στην οποία εμπεριέχεται όλη η εμπειρία και η γνώση των ανθρώπων που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις. Όλα τα στοιχεία που προέκυψαν, καταχωρήθηκαν σε μια βάση δεδομένων (Access), έτσι ώστε ανά πάσα στιγμή, να μπορούν τα στελέχη να ανακαλούν οποιαδήποτε πληροφορία χρειάζονται. Έτσι λοιπόν, ξεκίνησε η βάση για την κατάστρωση επιχειρησιακής μνήμης Διαχείρισης ΚΙνδύνων για την κατασκευαστική εταιρεία, η οποία έχει τη δυναμική να εμπλουτιστεί στο μέλλον, με περισσότερους ς και περισσότερα έργα. Η γενική διαπίστωση μετά τη σύνταξη της παρούσας, είναι ότι είναι εφικτό και αναγκαίο, οι τεχνικές εταιρείες να διαθέτουν Σύστημα Διαχείρισης Κινδύνων, για να είναι αποτελεσματικότερες και παραγωγικότερες στη σημερινή οικονομία που είναι άκρως ανταγωνιστική και διεθνοποιημένη. Σελίδα 5 από 147

1 Εισαγωγή Η Διαχείριση Κινδύνου, είναι ένα κεντρικό κομμάτι της γενικής στρατηγικής της διαχείρισης και της γενικής οργάνωσης των επιχειρήσεων. Είναι η διαδικασία με την οποία οι επιχειρήσεις εξετάζουν μεθοδικά τους ς που συνδέονται με τις δραστηριότητές τους, με στόχο να αποκτήσουν συνεχές όφελος, μέσα από κάθε δραστηριότητα. Σκοπός της καλής Διαχείρισης Κινδύνου, είναι ο προσδιορισμός και η επεξεργασία όλων των κινδύνων, με βασικό στόχο να επιτευχθεί η βέλτιστη απόδοση, σε όλες τις δραστηριότητες της οργάνωσης. Αυτό περιλαμβάνει την κατανόηση των πιθανών ευκαιριών και απειλών, μέσω όλων εκείνων των παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν την επιχείρηση. Σκοπός της διαδικασίας Διαχείρισης Κινδύνων, είναι να αυξηθεί η πιθανότητα επιτυχίας της εκάστοτε επιχειρηματικής προσπάθειας, με ταυτόχρονη μείωση της πιθανότητας αποτυχίας και γενικότερα της αβεβαιότητας για την επίτευξη των γενικών στόχων της. Πρέπει να είναι μια συνεχής, αναπτυσσόμενη και εξελισσόμενη διαδικασία, η οποία να εξετάζει μεθοδικά όλους τους ς που περιβάλλουν τις δραστηριότητες μιας επιχείρησης από το παρελθόν, στο παρόν και ιδιαίτερα στο μέλλον. Παγκοσμίως, το 20% των έργων αποτυγχάνει πλήρως, το 50% αντιμετωπίζει προβλήματα και μόνο το 30% τελειώνει με επιτυχία (presspoint, 2006). Επίσης, η εφαρμογή της Διαχείρισης Κινδύνων, μπορεί να μειώσει την εμφάνιση του σε ένα έργο, σε ποσοστό 90% (Nobert Soto). Και οι αριθμοί λοιπόν δείχνουν ότι η εφαρμογή της Διαχείρισης Κινδύνων αποτελεί σημαντική και ίσως απαραίτητη διαδικασία, για τις εταιρείες όλων των κλάδων. Πιο συγκεκριμένα, ο κλάδος των κατασκευαστικών εταιρειών ο οποίος εξετάζεται και στην παρούσα Εργασία, είναι ένας κλάδος στον οποίο η εφαρμογή της Διαχείρισης Κινδύνων, θα μπορούσε να αποτελέσει μια σημαντική παράμετρο, κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αξίζει να σημειωθεί, ότι πολύ σημαντικά και Σελίδα 6 από 147

μεγάλα έργα, αποτυγχάνουν τόσο ως προς την τήρηση των συμφωνημένων προθεσμιών, όσο και ως προς το εκτιμηθέν ύψος των δαπανών. Η αιτία που συμβαίνει αυτό, είναι ότι πολύ συχνά, οι κίνδυνοι που μπορεί να απειλήσουν το εκτελεσθέν έργο, είτε αγνοούνται, είτε εξετάζονται με έναν απολύτως αυθαίρετο τρόπο, που κυρίως βασίζεται στην διαίσθηση και την προσωπική εκτίμηση, αυτών που εμπλέκονται στην κατασκευή του. Ένας τέτοιος τρόπος που είθισται να χρησιμοποιείται, είναι να προστίθεται μια πιθανότητα απόκλισης στο κόστος του έργου, της τάξεως του 10% (AON, 2007). Σε έναν κλάδο, όπως αυτός των τεχνικών εταιρειών, μια τέτοια προσέγγιση είναι συχνά ανεπαρκής, με αποτέλεσμα να προκύπτουν καθυστερήσεις στα έργα, προσφυγές στα δικαστήρια για δικαίωση, ή ακόμη στη χειρότερη περίπτωση να οδηγηθεί η εταιρεία σε πτώχευση (Hayes και λοιποί 1986). Παρόλα αυτά, οι τεχνικές εταιρείες στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις εταιρείες του εξωτερικού, ως επί των πλείστων δεν εφαρμόζουν διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων. Φαίνεται όμως ότι είναι ένας τομέας, ο οποίος όλο και περισσότερο ενδιαφέρει τις εταιρείες, αφού η εφαρμογή του, προλαμβάνει καταστάσεις που θα επέφεραν κόστος και καθυστερήσεις. Μια τέτοια εταιρεία, που δεν εφαρμόζει τη διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων, είναι και η Εδρασομηχανική ΑΤΕ, που χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή στοιχείων για την εκπόνηση της συγκεκριμένης Διπλωματικής. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα στελέχη που συνεργάστηκαν, μετά την πλήρη ενημέρωσή τους για τη Διαχείριση Κινδύνων, βρήκαν τον τομέα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, με αποτέλεσμα να προβούν σε σκέψεις περί εφαρμογής της διαδικασίας και στην εταιρεία τους. Πρέπει να ληφθεί υπ όψιν, ότι η Εδρασομηχανική ΑΤΕ εφαρμόζει σύστημα ελέγχου ποιότητας ISO 9001:2000, εδώ και τέσσερα χρόνια, αλλά αποδεικνύεται από μόνο του ανεπαρκές να καλύψει ζητήματα αντιμετώπισης κινδύνων. Σελίδα 7 από 147

2 Μεθοδολογία Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε κατά την προσπάθεια εκπόνησης της Διπλωματικής, θα μπορούσε να αναλυθεί σε δύο βασικά στάδια. Το πρώτο, αφορά τη βιβλιογραφική αναζήτηση σε σχέση με τη Διαχείριση Κινδύνων των έργων και το δεύτερο, την πρακτική εφαρμογή της διαδικασίας. Παρακάτω, περιγράφονται και τα δύο αυτά στάδια, αναλυτικά. 1 ο Στάδιο Για την πλήρη κατανόηση της διαδικασίας Διαχείρισης Κινδύνων, έγινε αναζήτηση τόσο σε ελληνική, όσο και σε ξένη βιβλιογραφία, καθώς και στο διαδίκτυο. Αναζητήθηκαν απόψεις ειδικών, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί και μελετήσει τη συγκεκριμένη επιστήμη. Επίσης, βασικό εγχειρίδιο που χρησιμοποιήθηκε, ήταν το PMBoK (2004), και πιο συγκεκριμένα το 11 ο Κεφάλαιο που αναφέρεται στη Διαχείριση Κινδύνων (Risk Management). Η παραπάνω έρευνα, είχε ως σκοπό: Να αποσαφηνιστεί και να αποτυπωθεί ο όρος Κίνδυνος, για τη διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων. Να διατυπωθεί, ο όρος Διαχείριση Κινδύνων. Να οριστούν τα στάδια Διαχείρισης Κινδύνων. Να επεξηγηθούν αναλυτικά το καθένα από αυτά. 2 ο Στάδιο Σε δεύτερη φάση, αποφασίστηκε να γίνει πρακτική εφαρμογή της διαδικασίας Διαχείρισης Κινδύνων. Στο πλαίσιο αυτό, αναζητήθηκε συνεργασία με μια Τεχνική Εταιρεία, η οποία ήταν η Εδρασομηχανική ΑΤΕ. Έγιναν λοιπόν τα εξής βήματα: Έγινε ο καθορισμός των ανθρώπων που θα συμμετείχαν στη διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων. Αυτοί ήταν: Μεσαδάκος Ιωάννης (μέτοχος, Πολιτικός Μηχανικός) Σελίδα 8 από 147

Πετρόπουλος Αλέξανδρος(Πολιτικός Μηχανικός-εξειδικευμένος Λιμενολόγος, εργοταξιάρχης του έργου) Παναγιωτόπουλος Ευάγγελος (Πολιτικός Μηχανικός-Γενικός Τεχνικός Διευθυντής της εταιρείας) Στεφανής Νικόλαος ( Δομοστατικός Μηχανικός, μηχανικός επί τόπου του έργου) Σαγρεδάκης Γεώργιος (εργοδηγός του έργου) Το επόμενο βήμα, ήταν η ενημέρωση των στελεχών της εταιρείας, Τα στελέχη που αποφασίστηκε να συμμετέχουν, ενημερώθηκαν πλήρως για τη διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων καθώς και το ρόλο που καλούνται να παίξουν, στα πλαίσια της βοήθειάς τους για την διεκπεραίωση της Διπλωματικής. Αναζητήθηκαν Κατάλογοι Κίνδυνων, που πιθανόν να διέθετε η εταιρεία. Έγινε προσπάθεια καταγραφής των κινδύνων, σε μια Τυπική Δομή Ανάλυσης Κινδύνων. Για το σκοπό αυτό, έγινε αρχικά μια σχετική αναζήτηση στη βιβλιογραφία. Στη συνέχεια διεξήχθη μια μη δομημένη συνέντευξη και τέλος χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της Δομής Ανάλυσης Κινδύνων. Στη συνέχεια, όλοι οι κίνδυνοι που προέκυψαν από το παραπάνω στάδιο, καταχωρήθηκαν σε μια Τυπική Δομή Ανάλυσης Κινδύνων, που δημιουργήθηκε για την Εταιρεία Εδρασομηχανική. Αποφασίστηκε να γίνει η εφαρμογή της διαδικασίας Διαχείρισης Κινδύνων, σε πραγματικό έργο της εταιρείας. Επιλέχτηκε λοιπόν ένα πραγματικό έργο, που ορίστηκε να είναι το «Εσωτερικά έργα και προστασία προσήνεμου μόλου, λιμένος Πυθαγορείου Σάμου», στο οποίο ανάδοχος και κατασκευάστρια εταιρεία είναι η Εδρασομηχανική ΑΤΕ. Η επιλογή του έργου έγινε διότι συνέπεσε η διαδικασία υλοποίησής του να συμβαδίζει χρονικά με την λήψη στοιχείων και πληροφοριών για την σύνταξη της παρούσας Διπλωματικής. Σελίδα 9 από 147

Επίσης κρίθηκε ότι ήταν έργο πλούσιο σε πληροφορία και γεγονότα σχετικά με τη Διαχείριση Κινδύνων. Για το έργο που επιλέχτηκε, καταστρώθηκε το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων. Στο στάδιο αυτό, αναπτύσσεται η στρατηγική που θα ακολουθηθεί σε ολόκληρη τη διάρκεια του έργου σχετικά με τους ς. Πιο συγκεκριμένα, ορίζεται η μέθοδος που θα εφαρμοστεί σε κάθε βήμα της διαχείρισης κινδύνων, οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες, ο προϋπολογισμός, οι μέθοδοι μέτρησης, οι κλίμακες και γενικότερα όλες οι απαραίτητες πληροφορίες, που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση κινδύνων. Πραγματοποιήθηκε το στάδιο του Εντοπισμού, για το υπό μελέτη έργο. Οι άνθρωποι που συμμετείχαν σε αυτή τη διαδικασία, ήταν αυτοί που είχαν επιλεγεί και παραπάνω. Οι μέθοδοι εντοπισμού που εφαρμόστηκαν ήταν η ομαδική παραγωγή ιδεών, μη δομημένες συνεντεύξεις και η άντληση κινδύνων από τη Τυπική Δομή Ανάλυσης Κίνδυνων, που συμπληρώθηκε σε προηγούμενο βήμα. Έγιναν τρεις συναντήσεις με τα στελέχη. Αυτές ήταν: Στις 10 Ιανουαρίου του 2007, κατά την οποία περίοδο η Εδρασομηχανική ήδη είχε οριστεί ανάδοχος, άλλα δεν είχαν ξεκινήσει οι διαδικασίες κατασκευής του έργου. Στις 12 Μαρτίου του 2007, κατά την οποία περίοδο είχαν αρχίσει οι εργασίες κατασκευής του έργου, οι οποίες ήταν όμως στην αρχή τους. Στις 15 Ιουλίου του 2007, κατά την οποία περίοδο οι εργασίες βρίσκονταν σε εξέλιξη, και βάσει χρονοδιαγράμματος το έργο βρισκόταν περίπου στα μέσα της υλοποίησής του. Κάθε κίνδυνος που προέκυπτε, καταγραφόταν σε μια φόρμα, τα λεγόμενα Φύλλα Κινδύνων (risk sheets). Η πρότυπη φόρμα που χρησιμοποιήθηκε, απεικονίζεται στον Πίνακα 2.1. Σελίδα 10 από 147

Κατασκευαστική εταιρεία Έργο όνομα του αναδόχου του έργου Ονομασία του έργου Α/Α Κωδικός Γενική ονομασία του Όνομα του Περιγραφή Πιθανές αιτίες Πιθανές επιπτώσεις Αναλυτική περιγραφή του Πιθανές αιτίες που οδηγούν στην εμφάνιση του Απαρίθμηση των επιπτώσεων που μπορεί να προκαλέσει ο κίνδυνος, σε σχέση με τους στόχους του έργου Πιθανότητα Επίπτωση Έκθεση Ημερομηνία έκθεσης Αναφέρεται σε Αναφέρεται σε Πιθανότητα*επίπτωση Ημ/νια που συγκεκριμένη συγκεκριμένη αναφέρονται τα ημ/νια ημ/νια προηγούμενα στοιχεία Προληπτική ενέργεια Ενέργεια αντιμετώπισης Ημερομηνία του Παρατηρήσεις Αναφέρονται οι προληπτικές ενέργειες, που θα μπορούσαν να γίνουν εκ μέρους της εταιρείας, ώστε ο κίνδυνος να αποφευχθεί, να μειωθεί ή να μεταφερθεί. Ενέργειες που γίνονται εκ μέρους της εταιρείας, μετά την εμφάνιση του. Σε περίπτωση που εμφανιστεί ο κίνδυνος, καταγράφεται η ημερομηνία. Γενικές χρήσιμες παρατηρήσεις. Πίνακας 2.1: Πρότυπο Φύλλο Κινδύνου (Risk Sheet) Σελίδα 11 από 147

Ακολούθησε η διαδικασία Ανάλυσης των κινδύνων. Η μέθοδος Ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκε, ήταν η ποιοτική Ανάλυση. Η διαδικασία της ποιοτικής Ανάλυσης πραγματοποιήθηκε σε τρία στάδια. Αρχικά, ήταν απαραίτητο να οριστούν ποιοτικές κλίμακες που θα εκφράζουν με λεκτικές διαβαθμίσεις την πιθανότητα του κάθε κίνδυνου καθώς και τη συνέπειά του στο έργο. Οι κλίμακες που χρησιμοποιήθηκαν, είναι αυτές που ορίζει το PMI (Κηρυττόπουλος 2006), οι οποίες εμφανίζονται στους Πίνακες 2.2 και 2.3. ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Πολύ χαμηλή Έως 10% Χαμηλή 10-30% Μέση 30-50% Υψηλή 50-70% Πολύ Υψηλή 70-90% Πίνακας 2.2:Πιθανότητα του κίνδυνο Επίδραση Πολύ Χαμηλό Μέσο Υψηλό Πολύ σε: χαμηλό 0,1 υψηλό 0,05 0,2 0,4 0,8 ΚΟΣΤΟΣ Ασήμαντη <5% 5-10% 10-20% >20% ΧΡΟΝΟ Ασήμαντη <5% 5-10% 10-20% >20% Σχεδόν μη Μικρό Σημαντικό Σε σημείο Σε βαθμό ΠΕΔΙΟ αναγνωρί- μέρος του μέρος του μη ακύρωσης ΔΡΑΣΗΣ σιμη συνολικού συνολικού αποδεκτό. του έργου. μεταβολή. πεδίου. πεδίου. Σχεδόν μη Απαιτητι- Σε σημείο Σε σημείο Σε βαθμό αναγνωρί- κές μόνο που να μη ακύρωσης ΠΟΙΟΤΗΤΑ σιμη εφαρμογές χρειάζεται αποδεκτό. έργου. μεταβολή. επηρεάζο- έγκριση του νται. πελάτη. Πίνακας 2.3: Συνέπεια του Σελίδα 12 από 147

Στη συνέχεια, υπολογίσαμε την έκθεση του κάθε (Σχήμα 3.2) και έχοντάς την ως κριτήριο, χαρακτηρίσαμε τους ς κόκκινους (υψηλοί κίνδυνοι), κίτρινους (μέσοι κίνδυνοι) και πράσινους (χαμηλοί κίνδυνοι), βασιζόμενοι στον Πίνακα 2.4 (Risk Matrix) (Κηρυττόπουλος, 2006). Πιθανότητα 0,9 Πολύ Υψηλή 0,7 Υψηλή 0,5 Μέση 0,3 Χαμηλή 0,1 Πολύ χαμηλή Έκθεση ( έκθεση =πιθανότητα * συνέπεια) 0,05 0,09 0,18 0,36 0,72 0,04 0,07 0,14 0,28 0,56 0,03 0,05 0,10 0,20 0,40 0,02 0,03 0,06 0,12 0,24 0,01 0,01 0,02 0,04 0,08 Πολύ Χαμηλή Μέση Υψηλή Πολύ χαμηλή 0,10 0,20 0,40 υψηλή 0,05 0,80 Χαμηλός Κίνδυνος Μέτριος Κίνδυνος Υψηλός Κίνδυνος Πίνακας 2.4: Έκθεση του (Risk Matrix) Σελίδα 13 από 147

Τέλος, έχοντας ως κριτήριο της τιμής της έκθεσης για κάθε κίνδυνο, ταξινομήθηκαν σε έναν πίνακα (Πίνακας Κατάταξης Κινδύνων), κατά σειρά αυξανόμενης έκθεσης. Το επόμενο στάδιο της Διαχείρισης Κινδύνων ήταν η Αντιμετώπιση. Από τη στιγμή που εντοπίζονται οι κίνδυνοι υπάρχουν τέσσερις στρατηγικές αντιμετώπισης: Αποφυγή Μεταφορά Ελάφρυνση Αποδοχή Έπειτα, εφαρμόστηκε και το τελευταίο στάδιο της διαδικασίας Διαχείρισης Κινδύνων, το στάδιο της Παρακολούθησης. Στο στάδιο αυτό, γίνεται η Παρακολούθηση της εξέλιξης των Κινδύνων που ήδη έχουν εντοπιστεί καθώς και η παρακολούθηση πιθανής νέων Κινδύνων. Όλη η διαδικασία Παρακολούθησης αποτυπώνεται στα Φύλλα Κινδύνων, που από προηγούμενα βήματα έχουν δημιουργηθεί. Τέλος, διεξήχθησαν συμπεράσματα, που αφορούν τόσο στην αναγκαιότητα και χρησιμότητα της εφαρμογής της Διαχείρισης Κινδύνων σε Τεχνικές Εταιρείες στην Ελλάδα, όσο και συμπεράσματα από την εφαρμογή της Διαχείρισης Κινδύνων στο συγκεκριμένο έργο που μελετήθηκε.. Παρακάτω, παρατίθεται το διαγραμματικά (Σχήμα 2.1), τα βήματα που ακολουθήθηκαν για την εκπόνηση της Εργασίας.. Σελίδα 14 από 147

Βιβλιογραφική αναζήτηση, για την κατανόηση της διαδικασίας Διαχείρισης Κινδύνων Επιλογή συγκεκριμένης τεχνικής εταιρείας για συνεργασία και συγκεκριμένων ανθρώπων. Αναζήτηση καταλόγων κινδύνων, που πιθανόν να κατείχε η εταιρεία. Διεξαγωγή συνεντεύξεων σε επιλεγμένους ανθρώπους, για εντοπισμό κινδύνων. Κατάστρωση της Δομής Ανάλυσης Κινδύνων, για την συγκεκριμένη εταιρεία. Συμπεράσματα Επιλογή συγκεκριμένου έργου για μελέτη. Εφαρμογή των διαδικασιών εντοπισμού, ανάλυσης, αντιμετώπισης και παρακολούθησης. Ανάπτυξη Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Σχήμα 2.1: Βήματα εκπόνησης της Εργασίας Σελίδα 15 από 147

3 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 3.1 Τι είναι κίνδυνος Υπάρχουν στη βιβλιογραφία πολλές αναφορές και ορισμοί για τον κίνδυνο. Παρακάτω, αναφέρονται κάποιοι από αυτούς, έτσι όπως έχουν εκφραστεί από κορυφαίους επιστήμονες, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί διεξοδικά με αυτήν την επιστήμη, καθώς και από το Ινστιτούτο Διαχείρισης Έργων (Project Management Institute, USA). Σύμφωνα με Hayes (Hayes και λοιποί 1986) ο κίνδυνος και η αβεβαιότητα, είναι μέρος όλης της διαδικασίας κατασκευής ενός έργου, ανεξάρτητου μεγέθους. Κάποιοι από τους παράγοντες που εμπεριέχουν κίνδυνο κατά τη διάρκεια κατασκευής ενός έργου, είναι η πολυπλοκότητα του έργου, η ταχύτητα κατασκευής, η θέση κατασκευής και η εμπειρία της κατασκευάστριας εταιρείας σε συγκεκριμένου τύπου έργα. Όταν οι σοβαροί κίνδυνοι εμφανίζονται κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ενός έργου, τα αποτελέσματα μπορούν να είναι καταστρεπτικά. Σε ακραίες περιπτώσεις, οι υπερβάσεις που θα επιφέρει ένας κίνδυνος στο κόστος και το χρόνο, μπορεί να μετατρέψει ένα αρχικά κερδοφόρο έργο για μια τεχνική εταιρεία, σε ζημιογόνο. Σύμφωνα με το λεξικό Macquarie, ο όρος κίνδυνος ορίζεται ως η πιθανότητα ενός δυσμενούς γεγονότος (λεξικό Macquarie). Ο αντίκτυπος ή η συνέπεια ενός μπορεί να υπολογιστεί, συνεκτιμόντας την πιθανότητα να συμβεί το συγκεκριμένο ανεπιθύμητο γεγονότος και των ανεπιθύμητων συνεπειών του. Ο Chapman and Ward (Chapman and Ward, 2004) εξηγούν, ότι η αβεβαιότητα είναι κάτι που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό ένα έργο, και ότι αυτή η αβεβαιότητα επηρεάζει το έργο σε πολλούς τομείς, και όχι μόνο στους αναμενόμενους, όπως ο προγραμματισμένος χρόνος και το κόστος ενός έργου. Μια αβεβαιότητα περιλαμβάνει παραδείγματος χάριν, προβλήματα όπως το ποια συμβαλλόμενα μέρη οφείλουν να αναμιχθούν, τα κίνητρα τους ως προς το έργο και τους στόχους της στρατηγικής της εταιρείας. Σύμφωνα με τους παραπάνω, διαχείριση της αβεβαιότητας είναι η αποτελεσματικότερη στρατηγική στη διαχείριση ενός έργου. Σελίδα 16 από 147

Οι ίδιοι συντάκτες αναφέρουν (Ward and Chapman, 2002), ότι οι κίνδυνοι προκαλούνται από την έλλειψη βεβαιότητας και ότι η αβεβαιότητα είναι ακόμη πιο έντονη κατά τις αρχικές φάσεις εκτέλεσης ενός έργου. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι κίνδυνοι μπορούν να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν στην αρχική φάση ενός έργου, καθώς επίσης υπάρχει και η πιθανότητα οι αποφάσεις αντιμετώπισης που ελήφθησαν σε αυτά τα αρχικά στάδια να μην ήταν οι καλύτερες και οι αποδοτικότερες. Ο κίνδυνος, έχει και άλλες διαστάσεις, πολλές έχουν αναφερθεί πρόσφατα στη λογοτεχνία. Για παράδειγμα οι Artto και Kähkönen (Klemetti, 2006), επισημαίνουν ότι ο κίνδυνος έχει και τη διάσταση της αντίληψης. Αυτή η διάσταση, εκφράζεται με ερωτήματα, όπως για παράδειγμα, για ποιον ο κίνδυνος είναι ενάντιος ή σημαντικός, για ποιον είναι ευκαιρία ή λιγότερο σημαντικός παράγοντας. Η αντίληψη του αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους τομείς βελτίωσης στην ανάπτυξη πρακτικών διαχείρισης. Ο Kähkönen, προτείνει ότι ο ορισμός του θα μπορούσε να τροποποιηθεί με τρόπο, ώστε να μπορεί να προσδιορίζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια για κάθε διαφορετική περίπτωση. Ο Wideman (2002) με τη σειρά του, ορίζει ως κίνδυνο, την αθροιστική επίδραση των πιθανοτήτων αβέβαιων γεγονότων, τα οποία έχουν επιπτώσεις στους στόχους του έργου. Αυτή η διατύπωση για το τι είναι κίνδυνος, είναι πολύ κοντά, με αυτή που προτείνει το Ινστιτούτο Διαχείρισης Έργων (Project Management Institute, USA) στο PMBoK (Project Management Body of Knowledge Guide). (Ezine articles, 2007) Σύμφωνα λοιπόν με το PMBoK, κίνδυνος είναι ένα αβέβαιο γεγονός, που αν εμφανιστεί, μπορεί να έχει θετική ή αρνητική επίπτωση στους στόχους ενός έργου. Ο κίνδυνος έχει μια αιτία και, εάν εμφανιστεί, έχει και μια συνέπεια. Ο κίνδυνος σε ένα έργο, περιλαμβάνει τόσο απειλές όσο και ευκαιρίες, που έχουν να κάνουν με τους στόχους του έργου. (PMBoK, 2004). 3.2 Ορισμός της Διαχείρισης Κινδύνου Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διαχείρισης Έργων (PMI), ως διαχείριση ενός έργου ορίζεται : «το σύνολο των διαδικασιών αναγνώρισης, ανάλυσης, ανταπόκρισης και παρακολούθησης κινδύνων, κατά τη διάρκεια της ζωής ενός έργου, με στόχο την επίτευξη των αρχικών του στόχων» (Κηρυττόπουλος 2006) Σελίδα 17 από 147

Για να θεωρηθεί δηλαδή κάποιος κίνδυνος, σύμφωνα με τον ορισμό του ΡΜΙ, πρέπει αν προκύψει, να επηρεάσει με κάποιον τρόπο τους στόχους του έργου. Ως στόχο ενός έργου, εννοούμε τρεις παραμέτρους: Το κόστος Το χρόνο Την ποιότητα Εύρος Επίσης, το πρότυπο AS/NZS 4360, ορίζει ως Διαχείριση Κινδύνων τη συστηματική εφαρμογή των πολιτικών, των διαδικασιών και των πρακτικών της διοίκησης που έχουν ως στόχο, την καθιέρωση ενός πλαισίου για τον εντοπισμό, την ανάλυση, την αξιολόγηση, τη διαχείριση και τον έλεγχο των κινδύνων. (ERMA) 3.3 Διαχωρισμός των κινδύνων Υπάρχουν πολλοί διαχωρισμοί για τους ς. Παρακάτω περιγράφονται κάποιοι από αυτούς, έτσι όπως τους διαχώρισαν οι Kliem και Ludin (Λεώπουλος και Κηρυττόπουλος, 2004). 3.3.1 Ευκαιρίες/ Απειλές Οι κίνδυνοι διαχωρίζονται σε ευκαιρίες και απειλές, ανάλογα με την θετική ή αρνητική επίπτωση που έχουν στους στόχους του έργου, αντίστοιχα. Υπάρχει μεγάλη διαμάχη στην επιστημονική κοινότητα, για το αν ένας κίνδυνος μπορεί να είναι θετικός ή αρνητικός. Στην παρούσα εργασία, εξετάζονται και μελετώνται μόνο οι κίνδυνοι υπό την έννοια της απειλής. 3.3.2 Εσωτερικοί/ Εξωτερικοί Υπάρχει και ένας ακόμη διαχωρισμός των κινδύνων, σε εσωτερικούς και εξωτερικούς. Με τον όρο εσωτερικοί κίνδυνοι, αναφερόμαστε σε εκείνους τους ς, που προέρχονται από ενέργειες και επιλογές της ομάδας του έργου και συνήθως είναι πιο εύκολα διαχειρίσημοι. Με την έννοια εξωτερικοί κίνδυνοι, αναφερόμαστε στους ς που έχουν να κάνουν με πηγές έξω από την ομάδα του έργου, οπότε και η πιθανότητα εμφάνισής τους, δεν εξαρτάται από ενέργειες του οργανισμού. Σελίδα 18 από 147

3.3.3 Κίνδυνοι αποδεκτοί ή όχι Οι κίνδυνοι που μπορούν να γίνουν αποδεκτοί, είναι οι κίνδυνοι που δεν προκαλούν σε καμία περίπτωση ουσιαστικό κώλυμα στην εξέλιξη και τους στόχους του έργου. Ένα τέτοιο παράδειγμα, είναι η καθυστέρηση μιας δραστηριότητας του έργου, η οποία δεν επηρεάζει την κρίσιμη διαδρομή του έργου. Αντίθετα, μη αποδεκτοί κίνδυνοι, είναι αυτοί που επηρεάζουν την κρίσιμη διαδρομή του έργου, και επομένως οδηγούν σε καθυστέρηση ακόμη και διακοπή των εργασιών στην κρίσιμη διαδρομή. 3.3.4 Μακροχρόνιοι/ Βραχυχρόνιοι κίνδυνοι Βραχυχρόνιοι κίνδυνοι, είναι οι κίνδυνοι που πρόκειται να εμφανιστούν άμεσα και για τον λόγο αυτό, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Γι αυτό το λόγο, πρέπει να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά. Μακροχρόνιοι κίνδυνοι, είναι οι κίνδυνοι που μπορεί να εμφανιστούν σε μεταγενέστερη περίοδο. Έτσι λοιπόν, αφήνουν τη δυνατότητα αναλυτικότερου και εκτενέστερου χρονικά σχεδιασμού. Από τον παραπάνω διαχωρισμό, σε καμία περίπτωση δεν καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι βραχυχρόνιοι κίνδυνοι είναι πιο σημαντικοί από τους μακροχρόνιους ή αντίστροφα. Στο μόνο συμπέρασμα που μπορούμε να καταλήξουμε, είναι η αμεσότητα σχεδιασμού αντιδράσεων στην κάθε περίπτωση. 3.3.5 Κίνδυνοι διαχειρίσημοι ή όχι Η δυνατότητα διαχείρισης ενός, δεν είναι πάντα δεδομένη. Με τον όρο διαχειρίσημοι κίνδυνοι, εννοούμε εκείνους τους ς, που με ενέργειες και σχέδιο αντιμετώπισης είμαστε σε θέση να τους διαχειριστούμε. Μη διαχειρίσημοι κίνδυνοι, είναι οι κίνδυνοι που δεν μπορεί να τους διαχειριστεί ο οργανισμός. Αυτό, δεν σημαίνει κατά ανάγκη ότι θα αποτελούν ιδιαίτερο πρόβλημα για την εταιρεία. Σελίδα 19 από 147

3.4 Δομή κινδύνων Κάθε κίνδυνος, έχει την εξής δομή (Κηρυττόπουλος, 2006) πιθανότητα βαρύτητα αιτία ΚΙΝΔΥΝΟΣ συνέπεια έκθεση Σχήμα 3.1: Δομή Κινδύνων Το παραπάνω σχήμα, δείχνει ότι ένας Κίνδυνος προκύπτει από κάποια (ή κάποιες) αιτία και οδηγεί σε κάποια (ή κάποιες) συνέπεια, που έχει να κάνει με την απόκλιση από τους στόχους του έργου. Κάθε κίνδυνος, έχει μια πιθανότητα και σε περίπτωση που συμβεί, έχει και μια συνέπεια. Αυτές οι δύο παράμετροι, καθορίζουν και τη σημαντικότητα του. Για το λόγο αυτό, υπάρχει ένα μέγεθος έτσι ώστε να ταξινομούνται οι Κίνδυνοι κατά σειρά προτεραιότητας, όσο αφορά την αντιμετώπισή τους. Αυτό το μέγεθος είναι η Έκθεση και υπολογίζεται ως εξής: Έκθεση = Πιθανότητα * Συνέπεια Σχήμα 3.2: Έκθεση Κινδύνου Σελίδα 20 από 147

3.5 Επίπεδο αβεβαιότητας κατά την εξέλιξη του έργου Το Σχήμα 3.3, απεικονίζει μια πολύ σημαντική παράμετρο σε ό,τι αφορά το επίπεδο αβεβαιότητας κατά την εξέλιξη ενός έργου. Ερμηνεύοντας το σχήμα, παρατηρούμε ότι το επίπεδο αβεβαιότητας στην αρχική φάση ενός έργου είναι στην υψηλότερη βαθμίδα και όσο προχωράει προς τη λήξη του μειώνεται σταδιακά μέχρι να φτάσει στη φάση λήξης, όπου τείνει να μηδενίζεται. Επίπεδο αβεβαιότητας Αρχική Σχεδιασμού Εκτέλεσης Λήξης Φάσεις του έργου Σχήμα 3.3: Εξέλιξη της αβεβαιότητας (Κηρυττόπουλος 2006) 3.6 Στάδια Διαχείρισης Κινδύνων Σύμφωνα με το PMBoK (2004), η Διαχείριση των Κινδύνων, περιγράφεται σε έξι στάδια. Αυτά είναι: Σελίδα 21 από 147

1 ο στάδιο Σχεδιασμός Διαχείρισης Κίνδυνων Λαμβάνεται η απόφαση για το πώς θα προγραμματιστούν όλες οι διαδικασίες Διαχείρισης Κινδύνων για το έργο. 2 ο στάδιο Εντοπισμός των κινδύνων Εντοπίζονται οι Κίνδυνοι οι οποίοι έχουν επίδραση στο έργο και τους στόχους του, και καταγράφονται τα χαρακτηριστικά τους 3 ο στάδιο Ποιοτική ανάλυση Εκτέλεση ποιοτικής ανάλυσης για τους ς που έχουν εντοπισθεί, έτσι ώστε να τεθούν σε προτεραιότητα αυτοί που έχουν μεγαλύτερη επίπτωση στους στόχους του έργου 4 ο στάδιο Ποσοτική ανάλυση Μετράται η πιθανότητα του στο έργο και εκτιμάται η συνέπειά του σε ό,τι αφορά τους στόχου του έργου 5 ο στάδιο Αντιμετώπιση του Κινδύνου Ανάπτυξη διαδικασιών και τεχνικών για να ενισχυθούν οι ευκαιρίες και να περιοριστούν οι απειλές 6 ο στάδιο Παρακολούθηση- Έλεγχος Έλεγχος των υπολειμμάτων κινδύνων (remaining risks), εντοπισμός νέων κινδύνων, παρακολούθηση των ενεργειών που καταστρώθηκαν για την αντιμετώπιση των κινδύνων και αξιολόγησή τους. Τα στάδια Διαχείρισης Κινδύνων που προτείνουν οι Chapman και Ward (Chapman, C. and Ward, S., 1997), περιγράφονται από το παρακάτω Σχήμα 3.4. Σελίδα 22 από 147

Έναρξη Καθορίζω Εστιάζω Ανάλυση Κινδύνων Χειρισμός Εντοπισμός Αξιολόγηση Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Προσδιορίζω Δομώ Ιδιοκτησία Εκτιμώ Αξιολογώ Σχεδιάζω Εκτελώ Διαχείριση Διαχειρίζομαι Σχήμα 3.4: Στάδια Διαχείρισης Κινδύνων κατά Chapman Σελίδα 23 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα Υπάρχει και μια τρίτη άποψη σε ό,τι αφορά τα στάδια διαχείρισης κινδύνων, η οποία προτείνεται από τον Wideman (Κηρυττόπουλος, 2006), και είναι αυτή που υιοθετείται και στη συγκεκριμένη Διπλωματική. Σύμφωνα με αυτή, τα κύρια στάδια διαχείρισης κινδύνων είναι ο Εντοπισμός, η Ανάλυση, η Αντιμετώπιση και η Παρακολούθηση (βλ. Σχήμα 3.5). Τα τέσσερα αυτά στάδια, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, καθώς και με τις διαδικασίες της διαχείρισης έργου. Κάθε διαδικασία, υλοποιείται από ένα άτομο, ή από μια ομάδα ατόμων, ανάλογα με τις ανάγκες του έργου και εφαρμόζεται τουλάχιστον μία φορά σε κάθε έργο. εντοπισμός παρακολούθηση ανάλυση αντιμετώπιση Σχήμα 3.5: Στάδια Διαχείρισης Κινδύνων κατά Wideman Πριν την έναρξη ενός έργου και την εμφάνιση των κινδύνων, πρέπει να καταρτίζεται το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων, που αφορά στον καθορισμό του τρόπου προσέγγισης της διαχείρισης κινδύνων. Πρόκειται για έναν οδηγό, όπου αναγράφονται αναλυτικά οι διαδικασίες και οι στρατηγικές που θα ακολουθηθούν, κατά την διαδικασία διαχείρισης κινδύνων. Μέσω αυτού, διασφαλίζεται ότι ο σχεδιασμός της Διαχείρισης Κινδύνων, είναι κάθε φορά ανάλογος της έκτασης του υπό μελέτη έργου καθώς και της σπουδαιότητας που έχει το συγκεκριμένο έργο για την επιχείρηση και τον πελάτη. Σελίδα 24 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα 3.6.1 Εντοπισμός Το στάδιο του εντοπισμού των κινδύνων, περιλαμβάνει τον προσδιορισμό των πιθανών κινδύνων, που μπορεί να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια ενός έργου. Πρόκειται για μια επαναληπτική διαδικασία, καθώς νέοι κίνδυνοι μπορεί να εμφανίζονται κατά την εξέλιξη ενός έργου, οι οποίοι πρέπει να σημειώνονται. Όλοι οι κίνδυνοι που εντοπίζονται, καταγράφονται είτε σε απλή μορφή σε οργανωμένους καταλόγους, είτε σε κάποια δομή ανάλυσης ή στην καλύτερη περίπτωση, είναι συσχετισμένοι με συγκεκριμένα τεχνικά στοιχεία (Κηρυττόπουλος, 2006). Μερικά παραδείγματα δημοφιλών τεχνικών που χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό των κινδύνων, παρατίθενται παρακάτω. Οι τεχνικές αυτές, μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε μεμονωμένα είτε μπορούν να συνδυαστούν, ανάλογα με την προσέγγιση που θα επιλέξει η εκάστοτε ομάδα που αναλαμβάνει τη Διαχείριση Κινδύνων (Κηρυττόπουλος, 2006 και Defence Acquisition University) Συνεντεύξεις Οι συνεντεύξεις αποτελούν έναν διαδεδομένο και αποτελεσματικό τρόπο εντοπισμού των Κινδύνων. Πρόκειται για συνεντεύξεις που γίνονται στους υπευθύνους του έργου είτε σε ειδικούς, που στόχος είναι να αποσπαστεί η εμπειρία και η γνώση τους. Για την επιτυχία της μεθόδου, απαραίτητη είναι η αξιοπιστία του ανθρώπου που δίνει συνέντευξη, καθώς επίσης και η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης. Οι συνεντεύξεις μπορεί να είναι δομημένες ή όχι. Δομημένες είναι οι συνεντεύξεις που γίνονται με συγκεκριμένο κατάλογο ερωτήσεων, ενώ μη δομημένες είναι οι συνεντεύξεις που γίνονται με τη μορφή ανοιχτής συζήτησης. Ομαδική παραγωγή ιδεών (Brainstorming) Πρόκειται για μια ανοιχτή συζήτηση μεταξύ μιας ομάδας ανθρώπων, των οποίων η εμπειρία και η γνώση είναι πολύτιμη, η οποία καταλήγει στη δημιουργία ενός αναλυτικού καταλόγου κινδύνων. Για να πετύχει η μέθοδος αυτή, πολύ σημαντικό είναι η σωστή επιλογή των προσώπων, που θα επιλεγούν για να Σελίδα 25 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα συμμετέχουν στη συζήτηση, καθώς και η τοποθέτηση ενός έμπειρου συντονιστή εκ μέρους της ομάδας διαχείρισης κινδύνων. Η ομαδική παραγωγή ιδεών, είναι μια μέθοδος εντοπισμού, που έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν πραγματοποιείται με μη δομημένη προσέγγιση. Η διαδικασία αυτής της μεθόδου, περιλαμβάνει την προφορική προσέγγιση του καθένα από την ομάδα των εμπείρων (experts) στην οποία μπορεί μετέπειτα να στηριχτούν και να τοποθετηθούν τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Η διαδικασία brainstorming, μπορεί να καταλήξει στην καταγραφή των αιτιών, του αντίκτυπου, καθώς και άλλων χαρακτηριστικών του, εντούτοις, όλα αυτά προσδιορίζονται εις βάθος και διεξοδικά στην διαδικασία ανάλυσης κινδύνων. Κατάλογοι κινδύνων (Τα παθήματα που γίνονται μαθήματα) Οι κατάλογοι κίνδυνων, στηρίζονται σε πληροφορίες και εμπειρίες από προηγούμενα έργα. Βασικό πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου, είναι γρήγορη και απλή η εφαρμογή της, αφού πρόκειται για ανάκληση της γνώσης, που έχει καταγραφεί στο παρελθόν. Βασικό μειονέκτημα της μεθόδου αυτής, είναι ότι είναι αδύνατο οι λίστες αυτές να περικλείουν όλους τους πιθανούς ς που μπορεί να αντιμετωπίσει μια επιχείρηση σε οποιοδήποτε έργο, με αποτέλεσμα να μην εκτιμηθούν βασικοί και ουσιαστικοί κίνδυνοι που θα επηρεάσουν την εξέλιξη του έργου. Δομή ανάλυσης κινδύνων Σε αυτήν τη μέθοδο, η ομάδα Διαχείρισης Κίνδυνων, εστιάζει σε μία περιοχή που θα μπορούσαν να εντοπιστούν κίνδυνοι (οικονομικοί, νομικοί, πολιτικοί, τεχνικοί κλπ). Έτσι λοιπόν, σχηματίζεται ένας δομημένος κατάλογος κινδύνων, αντλώντας ς από κάθε μια περιοχή. Ανάλυση υποθέσεων Πρόκειται για μέθοδο εντοπισμού κινδύνων, οι οποίοι προκύπτουν από λάθος υποθέσεις. Ανάλυση SWOT (Strengths Weaknesses Opportunities Threats) Πρόκειται για μια μέθοδο εντοπισμού, που μπορεί να γίνει από ένα άτομο ή από μια ομάδα ατόμων, οι όποιοι καλούνται να καταγράψουν τα δυνατά και αδύνατα Σελίδα 26 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα σημεία της επιχείρησης, καθώς και βάσει αυτών να εντοπίσουν πιθανές ευκαιρίες και απειλές που μπορεί να προκύψουν κατά την διάρκεια ενός έργου. Ανασκόπηση εγγράφων Πρόκειται για μία μέθοδο, που ξεσκεπάζει ς, που υπάρχουν σε συμβάσεις ή γενικότερα σε διάφορα έγγραφα, που αφορούν ασάφειες σχετικά με τις δεσμεύσεις και υποχρεώσεις της εταιρείας. Διαγράμματα Ishikawa Είναι γνωστό με την ονομασία διάγραμμα ψαροκόκαλο. Χρησιμοποιείται κυρίως, για τον εντοπισμό των αιτιών των κινδύνων και των αποτελεσμάτων από την εμφάνισή του. Η τυπική μορφή του διαγράμματος είναι αυτή του Σχήματος 3.6. Στο παράδειγμα που ακολουθεί, απεικονίζονται οι αιτίες της αποχώρησης κάποιου από το προσωπικό, πριν την περάτωση ενός έργου (Jisc infonet). Περιβάλλον Φιλοδοξία Προοπτικές σταδιοδρομίας ποικιλία προκλήσεις αναγνώριση Ικανοποίηση Βασικός αμάξι μισθός υγεία συνταξιοδότηση Ανταμοιβή Αποχώρηση προσωπικού Σχήμα 3.6: Διάγραμμα Ishikawa Πρότυπα εφαρμοσμένης μηχανικής Τα πρότυπα εφαρμοσμένης μηχανικής, είναι ένα σύνολο διαγραμμάτων ροής, για τις διάφορες πτυχές και διαδικασίες ανάπτυξης ενός έργου. Αυτά τα πρότυπα, είναι προκαταρτικής φύσης και προορίζονται για μια γενική καθοδήγηση για την υλοποίηση ενός έργου. Παρόλα αυτά, μπορεί να αντληθούν πολύτιμες πληροφορίες οι οποίες όμως είναι ελλιπείς. Για το λόγο αυτό, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή, Σελίδα 27 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα έτσι ώστε να μην αγνοηθούν παράμετροι, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν στον εντοπισμό σημαντικών κινδύνων. Μέθοδος των Δελφών Η βασική ιδέα της μεθόδου, περιλαμβάνει τον εντοπισμό κάποιου θέματος προς λύση και στη συνέχεια την συλλογή πληροφοριών και μεθόδων δράσης, μέσα από κατάλληλα σχεδιασμένα ερωτηματολόγια, που αποστέλλονται σε επιλεγμένους ειδικούς. Η διαφορετικότητα αυτής της μεθόδου, έγκειται στο ότι δεν υπάρχει η προσωπική επαφή με τους ερωτούμενους, οπότε ο καθένας από αυτούς έχει το χρόνο και το χώρο που του χρειάζεται, για να σκεφτεί και να καταγράψει τις απόψεις τους. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι πέντε φορές, μέχρις ότου οι απόψεις των ειδικών, να μην αποκλίνουν μεταξύ τους και να οδηγήσουν σε μια κοινή συνισταμένη. Ειδικές ομάδες Πρόκειται για μια μέθοδο, στην οποία με την χρήση μιας φόρμας, καθένας από τους ειδικούς που επιλέχτηκαν, καταγράφει τις απόψεις του, οι οποίες θα συγκεντρωθούν και θα συζητηθούν αργότερα, από όλη την ομάδα. Η διαδικασία εντοπισμού, είναι ένα πολύ σημαντικό στάδιο, ίσως το σημαντικότερο, και η επιλογή της μεθόδου που θα χρησιμοποιηθεί σε κάθε έργο, εξαρτάται από την εμπειρία του αναλυτή, καθώς και τις ιδιαιτερότητες της εταιρείας, του ίδιου του έργου και του κυρίου του έργου. 3.6.2 Ανάλυση Στόχος αυτού του βήματος, είναι η αξιολόγηση των Κινδύνων, οι οποίοι έχουν καταγραφεί κατά το στάδιο Εντοπισμού, προκειμένου να προσδιοριστεί η πιθανότητα και η πιθανή συνέπεια του καθένα από αυτούς στο έργο. Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες ανάλυσης κινδύνων. Αυτές είναι η ποιοτική ανάλυση και η ποσοτική ανάλυση. Ιδιαίτερα στο αρχικό στάδιο κατασκευής ενός έργου, υπάρχουν ανεπαρκή διαθέσιμα στοιχεία, έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί ποσοτική ανάλυση. Όσο το έργο εξελίσσεται, τόσο τα στοιχεία που υπάρχουν γίνονται επαρκέστερα. Αυτό βέβαια, δεν καθιστά εύκολη τη διεξαγωγή ποσοτικής ανάλυσης, αφού πρόκειται για μια αρκετά δύσκολη μέθοδος, ως προς την εφαρμογή της αλλά και κοστοβόρα. Σελίδα 28 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα 3.6.2.1 Ποιοτική ανάλυση Η ποιοτική λοιπόν ανάλυση, είναι η διαδικασία εκτίμησης της πιθανότητας και της συνέπειας, των αναγνωρισμένων κινδύνων στο έργο. Η εκτίμηση της πιθανότητας και των συνεπειών των κινδύνων, γίνεται με την χρήση κλιμάκων. Ένα από τα πολύ σημαντικά ζητήματα, όσο αφορά την ποιοτική μέθοδο ανάλυσης, είναι ο προσδιορισμός κλιμάκων, που είναι το κύριο εργαλείο για τον προσδιορισμό της πιθανότητας και της συνέπειας. Η ποιοτική ανάλυση, πρέπει να αναθεωρείται κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός έργου, ώστε να συμβαδίζει με τις μεταβολές που επέρχονται στους ς. Είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος, καθώς δεν απαιτεί λεπτομερή πληροφορία, σε αντίθεση με την ποσοτική ανάλυση. Η ποιοτική μέθοδος πραγματοποιείται σε τρία βασικά βήματα, τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω (Κηρυττόπουλος, 2006). Ποιοτικές κλίμακες Στην ποιοτική ανάλυση, χρειάζονται δύο κλίμακες. Η μία θα περιγράφει την πιθανότητα του και η άλλη την συνέπεια του κίνδυνου στο έργο. Επειδή πρόκειται για ποιοτική ανάλυση, οι κλίμακες που χρησιμοποιούνται, έχουν λεκτικές διαβαθμίσεις (Πολύ χαμηλή, Χαμηλή, Μέση, Υψηλή, Πολύ Υψηλή). Παράδειγμα τέτοιων κλιμάκων, είναι αυτές που απεικονίζονται παραπάνω, στους Πίνακες 2.2 και 2.3. Πίνακας Κινδύνων Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η έκθεση ενός έργου σε κίνδυνο, υπολογίζεται με τον πολλαπλασιασμό της πιθανότητας του, με την συνέπεια του. Τα αποτελέσματα αυτής της έκθεσης, απεικονίζονται σε έναν πίνακα έκθεσης κινδύνων, όπως αυτό του Σχήματος 2.4. Ανάλογα με την έκθεσή του, ένας κίνδυνος μπορεί να χαρακτηριστεί χαμηλός (πράσινοι κίνδυνοι), μέσος (κίτρινοι κίνδυνοι) ή υψηλός (κόκκινοι κίνδυνοι). Σελίδα 29 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα Κατάταξη Κινδύνων Οι κίνδυνοι, ανάλογα με την έκθεσή τους, κατατάσσονται σε έναν πίνακα. Έτσι λοιπόν, ξεκαθαρίζεται, ποιοι από τους ς χρειάζονται περαιτέρω ανάλυση και ποιοι όχι. Οι κίνδυνοι με την υψηλότερη έκθεση κατατάσσονται στις υψηλότερες θέσεις του πίνακα και ακολουθούνε κατά σειρά, αυτοί με την μικρότερη έκθεση. 3.6.2.2 Ποσοτική ανάλυση Η ποσοτική ανάλυση στοχεύει στο να αναλύσει αριθμητικά την πιθανότητα και τη συνέπεια κάθε στο έργο, καθώς και το συνολικό βαθμό έκθεσής του στον κίνδυνο (PMBoK σελ 137). Στην ποσοτική ανάλυση, χρησιμοποιούνται τεχνικές όπως (Κηρυττόπουλος 2006) : Αναμενόμενη τιμή Δέντρα σφαλμάτων Δέντρα γεγονότων Προσομοίωση Monte Carlo Ανάλυση ευαισθησίας Τεχνική Pert Αναλυτική ιεράρχηση και προσέγγιση Επειδή στην ποιοτική ανάλυση χρησιμοποιούνται αριθμητικά στοιχεία και στατιστικές τεχνικές, θεωρείται πιο αξιόπιστη μέθοδος από την ποιοτική, η οποία στηρίζεται σε κρίσεις. Είναι δε προφανές, ότι η πραγματοποίησή της, είναι πολύ δυσκολότερη της ποιοτικής. Οι επαγγελματίες προτιμούν την ποσοτική ανάλυση από την ποιοτική, επειδή είναι λιγότερο υποκειμενική και υπεισέρχεται σε μια καλύτερη προσέγγιση των πιθανοτήτων και των συνεπειών του κάθε κίνδυνου. 3.6.3 Αντιμετώπιση Αντιμετώπιση των κινδύνων, είναι η διαδικασία καθορισμού των απαιτούμενων ενεργειών, για την ενίσχυση των ευκαιριών και τη μείωση των απειλών, αναφορικά με τους στόχους ενός έργου. Η αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης σε κάθε κίνδυνο, καθορίζει άμεσα εάν ο συνολικός για το έργο κίνδυνος, αυξάνεται ή μειώνεται. Σελίδα 30 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα Η αντιμετώπιση, πρέπει να είναι ανάλογη της σοβαρότητας του, αποτελεσματική σε όρους κόστους, έγκαιρη και ρεαλιστική ώστε να είναι επιτυχής. Αυτό ακριβώς, απεικονίζει και στο Σχήμα 3.7 Κόστος Κόστος με Διαχείριση Κίνδυνου Κόστος για τη Διαχείριση. Κόστος που επιφέρει η εμφάνιση του Μικρότερο κόστος Πόροι για αποφυγή του Σχήμα 3.7: Ισορροπία μεταξύ κόστους και Υπάρχουν τέσσερις στρατηγικές αντιμετώπισης των κινδύνων. Αυτές είναι : Αποφυγή Μεταφορά Ελάφρυνση Αποδοχή Αποφυγή Είναι η πρώτη στρατηγική που εξετάζεται. Όταν το κόστος αποφυγής δεν είναι πολύ μεγάλο, τότε η αποφυγή είναι η βέλτιστη στρατηγική. Πρόκειται για αλλαγές που πραγματοποιούνται στο έργο, με σκοπό να αποφευχθεί η εμφάνιση του, και κατά συνέπεια να προστατευτεί το έργο από τις δυσμενείς επιπτώσεις του. Κάποιοι από τους τρόπους αποφυγής, είναι η εκτέλεση του έργου με εναλλακτικό τρόπο κατασκευής ή η βελτίωση της επικοινωνίας με την απόκτηση εξειδικευμένου προσωπικού. Σελίδα 31 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα Σημείωση: Ο κίνδυνος δεν μπορεί ποτέ να αποβληθεί, αλλά κάποιος συγκεκριμένος κίνδυνος μπορεί να αποφευχθεί (Nobert Soto). Μεταφορά Αυτή η τεχνική, μεταθέτει τη διαχείριση σε μια άλλη ομάδα. Η μεταφορά αυτής της υπευθυνότητας του, συνοδεύεται με αμοιβή στην ομάδα η οποία αναλαμβάνει τον κίνδυνο. Ο συνηθέστερος τρόπος μεταφοράς, είναι η ασφάλιση, έναντι συγκεκριμένου. Επίσης, μέθοδος μεταφοράς κινδύνων είναι οι ρήτρες όπως επίσης και η αλλαγή του τύπου του συμβολαίου, ο οποίος είναι ένας πιο σύνθετος τρόπος. Ελάφρυνση Είναι η πιο διαδεδομένη στρατηγική αντιμετώπισης. Πρόκειται για μια στρατηγική, η οποία αποσκοπεί στη μείωση των επιπτώσεων ενός απρόβλεπτου και δυσμενούς γεγονότος, σε περίπτωση που συμβεί. Πρόκειται για μια διαδικασία, κατά την οποία γίνεται προσπάθεια μείωσης της πιθανότητας της απειλής (προληπτικές ενέργειες) ή της συνέπειας του (διορθωτικές ενέργειες), σε περίπτωση εμφάνισής του. Πολλές φορές, η μείωση της πιθανότητας του, είναι αποτελεσματικότερη από την προσπάθεια μείωσης των επιπτώσεων του, σε περίπτωση που συμβεί. Αποδοχή Η τελευταία στρατηγική αντιμετώπισης, είναι η αποδοχή. Εφαρμόζεται, όταν δεν είναι δυνατή η εφαρμογή κάποιου από τους παραπάνω τρόπους αντιμετώπισης. Υπάρχουν τρεις περιπτώσεις: Όταν ο κίνδυνος είναι χαμηλός και δεν αξίζει τον κόπο να σπαταλήσουμε πόρους για την αντιμετώπισή του. Ενεργητική αποδοχή: είναι η περίπτωση στην οποία αποδεχόμαστε τον κίνδυνο αφού δεν μπορούμε να τον αποφύγουμε, άλλα γίνονται προσπάθειες, με τη σπατάλη πόρων, έτσι ώστε να μειωθούν οι συνέπειές του. Παθητική αποδοχή: είναι η περίπτωση κατά την οποία η ομάδα διαχείρισης έργων, δεν σπαταλάει πόρους για την αντιμετώπιση των κινδύνων, άλλα εξετάζει τους ς, καθώς αυτοί εμφανίζονται (Nobert Soto) Όποια όμως και να είναι η στρατηγική, η οποία η ομάδα Διαχείρισης Κινδύνων αποφάσισε να εφαρμόσει, είναι σημαντικό οι κίνδυνοι να εντοπίζονται και να Σελίδα 32 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα αντιμετωπίζονται στην αρχική φάση εκτέλεσης ενός έργου. Και αυτό γιατί, το κόστος για την αντιμετώπισή τους είναι πολύ μεγαλύτερο, όσο το έργο εξελίσσεται. Το Σχήμα 3.8 απεικονίζει τις δαπάνες που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των κινδύνων στην αρχική φάση ισορροπίας ενός έργου, έναντι των δαπανών που απαιτούνται στην διάρκεια εξέλιξης του έργου (Robert Tusler, 1996). Αρχική φάση Μετά την έναρξη Σχήμα 3.8: Κόστος αντιμετώπισης των κινδύνων 3.6.4 Παρακολούθηση Το τελευταίο στάδιο της Διαχείρισης Κινδύνων, είναι το στάδιο της Παρακολούθησης. Αυτό το στάδιο, περιλαμβάνει όχι μόνο την παρακολούθηση των κινδύνων που έχουν εντοπιστεί κατά τα προηγούμενα στάδια, άλλα και την πιθανή εμφάνιση νέων κινδύνων, που εμφανίστηκαν κατά την εξέλιξη των διαδικασιών κατασκευής του έργου. Οι κίνδυνοι που εντοπίζονται, καταγράφονται σε ειδικές φόρμες, οι οποίες ονομάζονται φύλλα διαχείρισης κινδύνων (Risk Sheets). Σε αυτές τις φόρμες, καταγράφονται όλοι οι κίνδυνοι από το στάδιο του εντοπισμού, μαζί με όλα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά. Σελίδα 33 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα Πρέπει να σημειωθεί, ότι η διαχείριση κινδύνων, είναι μια συνεχής διαδικασία που επαναλαμβάνεται κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του κάθε έργου. Αυτό σημαίνει, ότι η Διαχείριση Κινδύνων ξεκινάει να πραγματοποιείται από την αρχική φάση ενός έργου, μέχρι και το στάδιο λήξης ενός έργου. Αυτή η επανάληψη των σταδίων διαχείρισης κινδύνων, παρουσιάζεται από τους Kliem και Ludin (1997), μέσω του κύκλου του Deming, ο οποίος περιγράφεται στο Σχήμα 3.9 (Λεώπουλος, Β., και Κηρυττόπουλος, Κ., Νοέμβριος 2004) κάνε έλεγξε ανάλυση κινδύνων εντοπισμός κινδύνων έλεγχος κινδύνων αναφορά κινδύνων σχεδίασε ενήργησε Σχήμα 3.9: Κύκλος του Deming Σύμφωνα με το παραπάνω σχήμα, οι διευθυντές έργων θα πρέπει να σχεδιάσουν διενεργώντας τον εντοπισμό των κινδύνων. Στη συνέχεια, γίνεται η ανάλυση κίνδυνων, εκτιμώντας τη συνέπεια αυτών. Η επόμενη φάση, είναι να ελέγξουν μέσω του σταδίου ελέγχου, το πώς θα αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο. Τελική φάση, είναι να ενεργήσουν ανάλογα με τα στοιχεία που έχουν, καταθέτοντας τις αντίστοιχες αναφορές. Σελίδα 34 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα 3.6.5 Κατηγοριοποίηση των κίνδυνων Στη βιβλιογραφία υπάρχουν και διάφορες κατηγοριοποιήσεις για τους ς. Παρακάτω περιγράφονται κάποιες από αυτές (Helsinki University of Technology, 2006). 3.6.5.1 Κατηγοριοποίηση κατά Artto και Kähkönen Η κατηγοριοποίηση που προτείνουν οι Artto και Kähkönen (Artto, K.,and Kähkönen, K., Management of Uncertainty (yet unpublished)) διαχωρίζει τους ς σε: Κατηγορία κινδύνων Καθαροί κίνδυνοι ( πχ καιρικές συνθήκες) Οικονομικοί κίνδυνοι (πχ κίνδυνος ταμειακών ροών) Επιχειρηματικοί κίνδυνοι (οτιδήποτε μπορεί να συμβεί σε ένα έργο) Πολιτικοί κίνδυνοι (αναφέρονται στο πολιτικό περιβάλλον και προκαλούνται από ακραίες συνθήκες όπως ο πόλεμος) Πίνακας 3.1: Κατηγοριοποίηση Κινδύνων κατά Artto και Kähkönen 3.6.5.2 Κατηγοριοποίηση κατά Miller και Lessard (2001) Οι Miller και Lessard (Miller and Lessard, 2001)) με τη σειρά τους, κατηγοριοποιούν τους ς ως εξής τους ς της αγοράς, οι οποίοι προκαλούνται από την αβεβαιότητα απαίτησης, τους ς ολοκλήρωσης, οι οποίοι έχουν να κάνουν με τεχνικούς ς, τους θεσμικούς ς, οι οποίοι σχετίζονται με τις πολιτικές αβεβαιότητες. Ο παρακάτω πίνακας, περιγράφει αναλυτικά την κατηγοριοποίηση που προτείνουν οι Miller και Lessard: Σελίδα 35 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα Κίνδυνοι Αγοράς Κίνδυνοι Ολοκλήρωσης Θεσμικοί Κίνδυνοι απαιτήσεων τεχνικοί ρυθμιστικοί οικονομικοί κατασκευαστικοί κοινωνικής αποδοχής ανεφοδιασμού λειτουργικοί κυριαρχικοί Πίνακας 3.2: Κατηγοριοποίηση Κινδύνων κατά Miller και Lessard(2001) 3.6.5.3 Κατηγοριοποίηση κατά Finnerty (1996). Υπάρχει και μια ακόμη κατηγοριοποίηση, η οποία προτείνεται από τον Finnerty (Finnerty, J., 1996), ο οποίος διαχωρίζει τους ς σε εννέα τύπους. Αυτοί είναι οι παρακάτω. Κατηγορία Κινδύνων Ανεφοδιασμού Τεχνολογικοί Ολοκλήρωσης Οικονομικοί Χρηματοοικονομικοί Νομισματικοί Πολιτικοί Περιβαλλοντικοί Ανωτέρας βίας Πίνακας 3.3: Κατηγοριοποίηση Κινδύνων κατά Finnerty (1996) 3.6.5.4 Κατηγοριοποίηση κατά Κηρυττόπουλο (2006). Σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση που προτείνει ο Κηρυττόπουλος (Κηρυττόπουλος, 2006), οι κίνδυνοι διαχωρίζονται ως εξής: Σελίδα 36 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα Κατηγορία Κινδύνων 1. ΝΟΜΙΚΟΙ Νομοθετικές Ρυθμίσεις Συμβολαίου 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ 3. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ 4. ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ Στρατηγικοί Πολιτειακοί Εμπορικοί 5. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΙ Προμηθειών Ανθρώπινων Πόρων Κοινωνικοί Εκπαίδευσης Προσόντων Προγραμματισμού Έργου Πόρων Διασφάλισης Ποιότητας Διοίκησης Υπεργολάβων 6. ΤΕΧΝΙΚΟΙ Εγκαταστάσεων Σχεδιασμού/ εκτέλεσης Απαιτήσεων Δοκιμών 7. ΥΓΙΕΙΝΗΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ανθρώπων Εξοπλισμού Προϊόντος Σελίδα 37 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα 8. ΘΕΟΜΗΝΙΕΣ & ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ Πίνακας 3.4: Κατηγοριοποίηση Κινδύνων κατά Κηρυττόπουλο (2006) Σελίδα 38 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα 4 Περιγραφή εταιρείας Εδρασομηχανική ΑΤΕ 4.1 Γενικά στοιχεία της εταιρείας Η Εδρασομηχανική ΑΤΕ, έχει έδρα στον Άλιμο Αττικής και είναι Τεχνική Κατασκευαστική Εταιρεία ιδιωτικών και δημοσίων έργων και ανήκει στον όμιλο ΕΛΤΕΡ ΑΤΕ, μίας εκ των μεγαλυτέρων κατασκευαστικών εταιρειών στην Ελλάδα. Η δραστηριότητα της εταιρείας Εδρασομηχανική ΑΤΕ, αναπτύσσεται σε ειδικά έργα θεμελιώσεων, αντιστηρίξεων, σε γεωτεχνικές εφαρμογές λιμενικών έργων και έργων περιβάλλοντος από το 1994. Από το 2001, η Διοίκηση της εταιρείας, προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες της εγχώριας και ξένης αγοράς, με πολιτική επενδύσεων προέβη σε ανανέωση του εξοπλισμού, σε εκσυγχρονισμό της δομής και της οργάνωσής της με ειδικευμένο προσωπικό. Οι δραστηριότητες της εταιρείας από το 2003 επεκτείνονται και σε έργα Δημοσίου Τομέα, σε όλες τις κατηγορίες (Οικοδομικά, Υδραυλικά, Οδοποιίας, Ενεργειακά-Βιομηχανικά, Λιμενικά, Έργα πρασίνου και πλωτά). 4.2 Θέση στην αγορά Η εταιρεία, διαθέτει πτυχίο Δ τάξης σε όλες κατηγορίες των έργων. Κατέχει σύμφωνα με τον ετήσιο κύκλο εργασιών, την 2 η θέση στην Ελλάδα σε έργα γεωτεχνικά (αντιστηρίξεις, θεμελιώσεις, βελτιώσεις εδαφών) και την 21 η θέση στο σύνολο των δραστηριοτήτων της, στην Δ κατηγορία. 4.3 Περιγραφή παραγόμενων προϊόντων Τα αντικείμενα με τα οποία ασχολείται η Εδρασομηχανική είναι 1. Γεωτεχνικά έργα Φρεατοπάσσαλοι έγχυτοι με αφαίρεση εδάφους. Έγχυτοι πάσσαλοι με εκτόπιση εδάφους. Σελίδα 39 από 147

Ανάπτυξη επιχειρησιακής μνήμη Διαχείρισης Κινδύνων σε κατασκευαστικά έργα Πασσαλοσανίδες. Ειδικές εφαρμογές σε λιμενικά έργα Έγχυτα διαφράγματα Βελτιώσεις και ενισχύσεις εδαφών Κατακόρυφα στράγγιστα εδαφών Μικροπάσσαλοι Μόνιμες και προσωρινές αγκυρώσεις Τσιμεντενέσεις Εκτοξευμένο σκυρόδεμα Αντιστηρίξεις με σύνθεση εφαρμογών 2. Μελέτες Σε όλα τα αντικείμενα της εδαφοτεχνικής, το τμήμα μελετών εκπονεί: Μελέτες εφαρμογής Τεχνικές και οικονομικές προτάσεις σε επι μέρους αντικείμενα Μελέτες έργων που εκτελούνται με το σύστημα μελέτη-κατασκευή Κοστολόγηση έργων 3. Έργα του Δημοσίου Τομέα Οικοδομικά-Υδραυλικά-Οδοποιίας-Ενεργειακά-Βιομηχανικά-Λιμενικά- Έργα πρασίνου- Έργα πλωτών Σελίδα 40 από 147