ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2450009 Ευρύτερη περιοχή Γαλαξειδίου» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Παναγιώτης Λατσούδης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Λατσούδης Π. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2450009 Ευρύτερη περιοχή Γαλαξειδίου». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Latsoudis P. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR2450009 Euriteri perioxi Galaxidiou». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΣΤΟΧΟΣ...3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...6 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...7 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ...13 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ...14 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...17 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2450009 Ευρύτερη περιοχή Γαλαξειδίου». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2450009 Ευρύτερη περιοχή Γαλαξειδίου», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει τον οικισμό του Γαλαξειδίου και τους γύρω λοφώδεις έως ημιορεινούς όγκους (Γιάννακης, Τράχηλας, Λόγγος, Ξηροτύρι, Κορακοφωλιά), όσο και ολόκληρο το βουνό «Ξηροτύρι» και «Προφήτης Ηλίας», αλλά και όλη περίπου την έκταση που περικλείεται, αδρά, από τους οικισμούς Αγία Ευθυμία, Βουνιχώρα, Πεντεόρια, Άγιοι Πάντες. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 12.157 εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής χαρακτηρίζεται από μεσογειακούς θαμνότοπους (ιδιαίτερα με φρύγανα) και ποολίβαδα (ιδιαίτερα με αγροστώδη). Διασώζονται επίσης αραιές συστάδες υπεραιωνόβιων δρυών (Querqus macrolepis) που, κατά θέσεις, εμφανίζουν τάσεις αναγέννησης. Μέρος της περιοχής χρησιμοποιείται τις τελευταίες δεκαετίες για δενδροκαλλιέργειες (κυρίως ελαιόδεντρα) αλλά και την εγκατάσταση εξοχικών κατοικιών. Το πέτρωμα που κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής είναι ο ασβεστόλιθος. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
GR2450009 ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΟΥ ΤΚΣ:GR2450002 ΤΚΣ:GR2450005 GR2450009 4260000 GR2450009 GR2410002 ; GR2450009 4250000 GR2450009 GR2450009 ΤΚΣ:GR2450004 Ν. ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ Ν. ΦΩΚΙΔΑΣ Ν. ΒΟΙΩΤΙΑΣ 4240000 GR2450009 Ν. ΑΧΑΪΑΣ 350000 Προτε νόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ 360000 Οριογραμμή ΖΕΠ Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ Οριογραμμή ΤΚΣ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:100.000 EΓΣΑ87
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2450009 Ευρύτερη περιοχή Γαλαξειδίου»: A/A Είδη χαρακτηρισμού Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Πιν. Ι Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 95. Falco naumanni Κιρκινέζι παγκος απειλ ειδ Ισχύει * 1 ελάχ αναπαραγ 101. Falco biarmicus Χρυσογέρακο πληθ Ε Ε 109. Alectoris graeca Πετροπέρδικα Ισχύει * 334. Sylvia rueppelli Αιγαιοτσιροβάκος 1 ελάχ αναπαραγ πληθ Ε Ε * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1 του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2450009 Ευρύτερη περιοχή Γαλαξειδίου»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 297. Oenanthe hispanica Ασπροκωλίνα > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 335. Sylvia hortensis Δενδροτσιροβάκος > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 416. Emberiza caesia Φρυγανοτσίχλονο > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 421. Emberiza melanocephala Αμπελουργός > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Κιρκινέζι (Falco naumanni) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Κατάλογος Κατάλογος IUCN Τρωτό Τρωτό Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Κιρκινεζιού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 2.600-3.300 ζευγάρια (Χανδρινός & Καστρίτης, 2009). Ο μεγαλύτερος ελληνικός πληθυσμός εκτιμάται ότι αναπαράγεται στη Θεσσαλία (ιδιαίτερα γύρω από τη Λάρισα, την Καρδίτσα και τα Φάρσαλα). Αποικίες υπάρχουν και στη Μακεδονία, Ήπειρο, Θράκη, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο και ορισμένα μεγάλα νησιά, ιδιαίτερα του ανατολικού Αιγαίου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η αποικία του Γαλαξειδίου αριθμούσε περισσότερα από 120 ζεύγη. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000 ο αριθμός τους έχει περιοριστεί σε λιγότερα από 60 ζεύγη. Παραμένει ωστόσο μία από τις σημαντικότερες αποικίες του είδους στη νότια Ελλάδα. Οι θέσεις φωλιάσματος του είδους τα τελευταία χρόνια εντοπίζονται σε δύο πυρήνες. Ο ένας απλώνεται μέσα στον παραδοσιακό οικισμό του Γαλαξειδίου και ο δεύτερος σε βραχώδη περιοχή με εγκαταλελειμμένες λατομικές εγκαταστάσεις. Οι περιοχές τροφοληψίας περιλαμβάνουν τις ανοικτές φρυγανικές και στεπικές διαπλάσεις της ευρύτερης περιοχής. Το περιαστικό άλσος καθώς και ώριμα δέντρα του οικισμού αποτελούν βασικά σημεία κουρνιάσματος (roosting). Οικολογία. Το είδος προτιμά τα χαμηλά υψόμετρα αλλά και τη χαμηλή βλάστηση. Αναπαράγεται σε κωμοπόλεις και χωριά πεδινών περιοχών που περιβάλλονται από «άδεντρα» τοπία. Στην περιοχή εντοπίζεται μία από τις ασυνήθιστες αποικίες του είδους σε βραχώδη περιοχή, μακριά από ανθρώπινο οικισμό. Δύο στοιχεία χαρακτηρίζουν τη ζωή των Κιρκινεζιών. Είναι κοινωνικά όλο το χρόνο. Αναπαράγονται, κουρνιάζουν και μεταναστεύουν κατά ομάδες. Επίσης είναι ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
μεταναστευτικά. Τα περισσότερα Κιρκινέζια από την Ισπανία έως την Μογγολία και την Κίνα πετούν ως την Αφρική το χειμώνα (κάποια και έως την Ινδία). Αναμενόμενο βέβαια, αφού τα Κιρκινέζια είναι κυρίως εντομοφάγα πουλιά. Χρυσογέρακο (Falco biarmicus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Χρυσογέρακου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 36-55 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Ο αναπαραγώμενος πληθυσμός του είδους στην περιοχή μελέτης εκτιμάται σε τουλάχιστον ένα ζευγάρι που εντοπίζεται στο βόρειο τμήμα, σε περιοχή με εγκαταλελειμμένα λατομεία και τυπικά φρυγανικό οικοσύστημα στον περιβάλλοντα χώρο. Οικολογία. Το Χρυσογέρακο φωλιάζει σε ορθοπλαγιές και κυνηγάει στις γύρω ανοιχτές ξηρές λιβαδικές, στεπικές, φρυγανικές περιοχές. Τρέφεται με μικρά ως μεσαίου μεγέθους πουλιά, αλλά και μικρά θηλαστικά, ερπετά και μεγάλα έντομα (Tucker and Heath 1994). Πετροπέρδικα (Alectoris graeca) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός Πετροπέρδικας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 7.000-13.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Ο Δρ Νικόλαος Μάνιος ο οποίος έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή με θέμα την Πετροπέρδικα στην ευρύτερη περιοχή, εκτιμά ότι στην περιοχή μελέτης εντοπίζεται περίπου 1,5 ζεύγος ανά 1 τετραγωνικό χλμ. Οικολογία. Το είδος είναι εδαφόβιο και προτιμά ανοιχτές εκτάσεις όπου μπορεί να αναζητήσει τροφή κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Είναι επιδημητικό και δεν πραγματοποιεί μεγάλες μετακινήσεις.γνωστό και ως «Ορεινή Πέρδικα», στην περιοχή ο πληθυσμός παρουσιάζει μια ιδιότυπη εμφάνιση καθώς εμφανίζεται σε ένα ασυνήθιστο για το είδος χαμηλό υψόμετρο. Ασπροκωλίνα (Oenanthe hispanica) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Ασπροκωλίνας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 50.000-150.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Αν και ο ευρωπαϊκός πληθυσμός της είναι μεγάλος, έχει παρουσιάσει μια μεγάλη μείωση μεταξύ των ετών 1970-1990. Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής παρουσιάζει ιδανικά χαρακτηριστικά για τις οικολογικές απαιτήσεις του είδους με αποτέλεσμα να εμφανίζεται σε πολύ καλούς αριθμούς. Κατά θέσεις μπορεί να παρατηρηθεί έως και ένα ζεύγος ανά 100μ. Μετριοπαθείς ίσως εκτιμήσεις υπολογίζουν τον αριθμό των πουλιών στην περιοχή σε τουλάχιστον 1000 ζεύγη. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
Οικολογία. Το είδος προτιμά τα χαμηλά υψόμετρα αλλά και τη χαμηλή βλάστηση. Είναι τυπικά μεταναστευτικό είδος με το σύνολο των ατόμων να μετακινείται στην υποσαχάρια Αφρική για να διαχειμάσει. Αιγαιοτσιροβάκος ή Μουστακοτσιροβάκος (Sylvia rueppelli) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Αιγαιοτσιροβάκου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 3.000-10.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Το είδος εμφανίζεται σε ανοιχτές φρυγανικές εκτάσεις με αραιούς θάμνους. Ο συνολικός παγκόσμιος πληθυσμός του περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα και τη Τουρκία. Οικολογία. Το είδος προτιμά τα χαμηλά υψόμετρα αλλά και τη χαμηλή βλάστηση. Είναι τυπικά μεταναστευτικό είδος με το σύνολο των ατόμων να μετακινείται στην υποσαχάρια Αφρική για να διαχειμάσει. Δενδροτσιροβάκος (Sylvia hortensis) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Δενδροτσιροβάκου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 5.000-10.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Το είδος εμφανίζεται σε ανοιχτές φρυγανικές εκτάσεις με αραιούς αλλά συνήθως ψηλούς θάμνους. Το είδος πληροί στην περιοχή τα «κριτήρια ειδών οριοθέτησης». Οικολογία. Το είδος εμφανίζεται σε θέσεις με ψηλούς θάμνους. Είναι τυπικά μεταναστευτικό είδος με το σύνολο των ατόμων να μετακινείται στην υποσαχάρια Αφρική για να διαχειμάσει. Φρυγανοτσίχλονο ή Σκουρόβλαχος (Emberiza caesia) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Φρυγανοτσίχλονου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 5.000-20.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Η ΝΑ Ευρώπη φιλοξενεί περισσότερο από το 75 του παγκόσμιου πληθυσμού του είδους. Μεγάλο μέρος της περιοχής παρουσιάζει ιδανικά χαρακτηριστικά για τις οικολογικές απαιτήσεις του είδους. Οικολογία. Το είδος προτιμά τα χαμηλά υψόμετρα αλλά και τη χαμηλή βλάστηση. Είναι τυπικά μεταναστευτικό είδος με το σύνολο των ατόμων να μετακινείται στην υποσαχάρια Αφρική για να διαχειμάσει. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
Αμπελουργός (Emberiza melanocephala) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Αμπελουργού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 30.000-100.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Το είδος στην περιοχή μελέτης εμφανίζεται σε ανοιχτές φρυγανικές εκτάσεις με αραιούς ή χαμηλά δέντρα (γκορτσιές, αρκεύθους κλπ). Το είδος πληροί στην περιοχή τα «κριτήρια ειδών οριοθέτησης». Οικολογία. Το είδος προτιμά τα χαμηλά υψόμετρα. Αποφεύγει τα πυκνά δενδρώδη περιβάλλοντα. Είναι τυπικά μεταναστευτικό είδος με το σύνολο των ατόμων να μετακινείται ΝΑ έως την Ινδία για να διαχειμάσει. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη Επέκταση - εντατικοποίηση ετήσιων καλλιεργειών Μεταβολές στη συχνότητα και ένταση δασικών πυρκαγιών (αύξηση ή και μείωση) Εγκατάλειψη παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και χρήσεων γης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάλειψης της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Υπερβόσκηση κτηνοτροφικών ζώων σε ορεινούς, ημιορεινούς και νησιωτικούς βοσκότοπους Εξορυκτικές δραστηριότητες: λατομεία-ορυχεία Κατασκευή δρόμων όλων των κατηγοριών, καθώς και σιδηροδρομικών γραμμών Κυνήγι-λαθροθηρία-παγίδευση-συλλογή αυγών ή νεοσσών-καταστροφή φωλιών Καταδίωξη από συγκεκριμένους χρήστες ως επιβλαβή Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Εισαγωγή γενετικού υλικού, υβριδισμός, μεταλλαγμένα Ρύπανση από αγροχημικά που απορρέουν στους υδάτινους αποδέκτες, υφαλμύρωση αποδεκτών Αλλαγές στην έκταση και κατανομή των ενδιαιτημάτων λόγω κλιματικής αλλαγής 1 Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης για τη ΖΕΠ. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση τοπικού πληθυσμού. Βασικός στόχος του διαχειριστικού μέτρου θα πρέπει να είναι η συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού στην τοποθέτηση τεχνητών φωλιών και στην προστασία των χώρων αναπαραγωγής, τροφοληψίας και κουρνιάσματος του Κιρκινεζιού. Τοποθέτηση τεχνητών φωλιών για Κιρκινέζια στον οικισμό. Τοποθέτηση τεχνητών φωλιών σε κτίσματα του οικισμού, με προδιαγραφές που θα εναρμονίζονται με τον θεσμικά κατοχυρωμένο παραδοσιακό χαρακτήρα του. Δημιουργία νέων αναπαραγωγικών πεδίων για τα Κιρκινέζια. Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14
Δημιουργία αναπαραγωγικών πεδίων σε νέες θέσεις (είτε σε κτίρια, είτε σε απόκρημνα βράχια) με ασφαλείς από θηρευτές φωλιές. Οι νέες θέσεις θα πρέπει να βρίσκονται κοντά σε περιοχές τροφοληψίας που δεν προβλέπεται να επηρεαστούν άμεσα από την επέκταση του οικισμού και των δενδροκαλλιεργειών. (π.χ. βουνό Ξηροτύρι). Σκοπός θα είναι η μεγαλύτερη αναπαραγωγική επιτυχία των πουλιών που είναι αντιστρόφως ανάλογη από την απόσταση μεταξύ φωλιών και περιοχών τροφοληψίας. Διαχείριση πληθυσμού ικτίδων. Σκοπός του μέτρου θα είναι αρχικά η εκτίμηση της επίδρασης που ασκούν οι ικτίδες (και ειδικότερα τα Πετροκούναβα Martes foina) στην αναπαραγωγική επιτυχία των Κιρκινεζιών του Γαλαξειδίου. Εφόσον κριθεί ότι ασκούν απειλητική για το είδος πίεση, μπορεί να ακολουθήσει έλεγχος του πληθυσμού εντός του οικισμού και κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου με την τοποθέτηση ειδικών στοχευμένων παγίδων Ενίσχυση της εκτατικής κτηνοτροφίας. Σκοπός του μέτρου θα είναι η διατήρηση εκτάσεων με χαμηλή βλάστηση που κινδυνεύουν από την «επέλαση θάμνων» (encroachment) εξαιτίας της συρρίκνωσης της ελεύθερης κτηνοτροφίας. Προσοχή θα πρέπει ωστόσο να δοθεί στον οικότοπο προτεραιότητας «9350:Δάση Βαλανιδιάς Querqus macrolepis» που έχει αρχίσει να ανακάμπτει σε ένα μέρος της περιοχής («Μακριά Πλαγιά» Βουνιχώρας). Δημιουργία ποτιστρών. Σκοπός του μέτρου θα είναι η παροχή νερού στα πουλιά. Μπορεί να συνδυαστεί με τη δημιουργία εποχικών νερόλακων που θα εξασφαλίζουν παράλληλα την αναπαραγωγή των αμφιβίων Πρασινόφρυνων Bufo viridis η οποία παρουσιάζεται προβληματική στην περιοχή καθώς τις περισσότερες χρονιές οι αναπαραγωγικοί εποχικοί νερόλακοι στεγνώνουν προτού ολοκληρωθεί η μεταμόρφωση των γυρίνων. Μέριμνα θα πρέπει ωστόσο να ληφθεί Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15
ώστε οι ποτίστρες να μην αποτελέσουν εστίες αναπαραγωγής κουνουπιών. Αγροπεριβαλλοντικά μέτρα για την ενίσχυση της βιολογικής καλλιέργειας σιτηρών και άλλων ετησίων καλλιεργειών. Σκοπός του μέτρου θα είναι η ενίσχυση και η δημιουργία ενός (απαλλαγμένου από φυτοφάρμακα) μωσαϊκού ετήσιων καλλιεργειών που μπορεί να βελτιώσουν το συνολικό ενδιαίτημα για το είδος. Ίδρυση Καταφυγίου Άγριας Ζωής για τα είδη χαρακτηρισμού της ΖΕΠ. Θεσμικά κατοχυρωμένη διατήρηση των αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών που επιτρέπουν το φώλιασμα των Κιρκινεζιών σε κτίρια του παραδοσιακού οικισμού. Σκοπός του μέτρου θα είναι η ενίσχυση της διατήρησης των παλαιότερων κτισμάτων που εξακολουθούν να αποτελούν αναπαραγωγικό χώρο για τα Κιρκινέζια. Ενδιάμεση Υψηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ BirdLife International. 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK: BirdLife International. (BirdLife Conservation Series No. 12). BirdLife International. 2004. Birds in the European Union: a status assessment. Wageningen, The Netherlands: BirdLife International. Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Cramp, S. and Perrins, C.M. 1994. The Birds of the Western Palearctic. Vol.9. Oxford University Press, Oxford. Gustin M., G.Palumbo & A.Corso 1999. International Species Action Plan. Lanner Falcon Falco biarmicus. BirdLife International. The Netherlands. Handrinos, G. and Akriotis, T. 1997. The Birds of Greece. London, UK: Helm Publ. Heath, M.F. and Evans, M.I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2. Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. (BirdLife Conservation Series No. 8). Latsoudis, P. (compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 108. Galaxidi. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Tucker, G. M. and Heath, M.F. (eds.) 1994. Birds in Europe: Their Conservation Status. BirdLife International, Cambridge (BirdLife Conservation Series No3.) Γκόνης Θ. 1999. Πορεία για Γαλαξίδι. Εκδόσεις Γκόνη, Αθήνα. 174 σελ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ. Διαμαντόπουλος Ιωάννης, 1983. Δομή και Διανομή των Ελληνικών Φρυγανικών Οικοσυστημάτων. Διδακτορική Διατριβή που υποβλήθηκε στο Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Επιστημονική Επετηρίδα της Σχολής Θετικών Επιστημών. Παράρτημα Αρ.29 του 22ου Τόμου. Θεσσαλονίκη Λατσούδης, Π. (συντάκτης). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Γαλαξείδι» με κωδικό ΣΠΠΕ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17
GR108. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Μάνιος Νικόλαος. 2002. Η οικολογία της ορεινής πέρδικας (Alectoris graeca graeca) στην Ήπειρο και τη Φωκίδα. Διδακτορική διατριβή. ΑΠΘ-Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη. 141 σελ. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18