Επιχειρηματικό Σχέδιο - Βασικά στοιχεία χρηματο-οικονομικής οικονομικής ανάλυσης 1 ο θερινό σχολείο νεανικής επιχειρηματικότητας Πανεπιστήμιο Αιγαίου Μ. Μπεκιάρης Ποια ζητήματα θα μας απασχολήσουν; Πώς εμφανίζονται τα στοιχεία μιας επιχείρησης; Τι χρειάζεται να ξέρω για τη λογιστική; Θα είναι κερδοφόρα η επιχείρηση; Είναι αυτή η κερδοφορία βιώσιμη; Είναι η απόδοση της επένδυσης ανάλογη προς τον αναλαμβανόμενο κίνδυνο; Η τρέχουσα οικονομική απόδοση θα συνεχιστεί; υπάρχει δυνατότητα για περαιτέρω βελτίωση; Τι είναι επένδυση επενδυτικό σχέδιο; Πώς μπορώ να προβλέψω τη μελλοντική εξέλιξη ενός επενδυτικού σχεδίου 1
Ποίοι είναι οι στόχοι της διάλεξης; Η παρουσίαση της επιχείρησης από Χρηματοοικονομική Λογιστική σκοπιά (αντίστοιχο μάθημα: Γενική Λογιστική) Η ανάλυση των βασικών στοιχείων της επιχείρησης καθώς και τα εργαλεία ανάλυσης αυτών (αντίστοιχο μάθημα: Ανάλυση Χρηματ/μικών Καταστάσεων) Η γνωριμία με τις βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες και όρους που αφορούν σε μία επιχείρηση ή ένα επιχειρηματικό σχέδιο (αντίστοιχο μάθημα: Χρηματοοικονομική) Η επιχείρηση από τη λογιστική σκοπιά Η λογιστική είναι η διαδικασία σχεδιασμού και λειτουργίας ενός πληροφοριακού συστήματος για τη συλλογή, μέτρηση και καταγραφή των συναλλαγών μίας επιχείρησης. Τα παραπάνω συνοψίζονται σε οικονομικές Τα παραπάνω συνοψίζονται σε οικονομικές καταστάσεις οι οποίες χρησιμοποιούνται για την ενημέρωση των ενδιαφερομένων μερών, ώστε να λαμβάνουν τις βέλτιστες αποφάσεις. 2
Γιατί η λογιστική έχει τόσο κακό όνομα; Η λογιστική έχει ένα μάλλον κακό όνομα στο μυαλό του αισιόδοξου νεαρού/ης επιχειρηματία και στην καλύτερη περίπτωση είναι μία εργασία της επιχείρησης που καλύτερα να ανατεθεί σε κάποιον άλλο. Αυτό οφείλεται στο ότι η εικόνα που υπάρχει για τη λογιστική μάλλον δεν είναι ελκυστική Προφανώς η εικόνα είναι αυτή: 3
..και αυτή Στην πραγματικότητα όμως η λογιστική και οι καταστάσεις της είναι ένα εργαλείο χρήσιμο για το σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων 4
Τα βασικά σημεία που πρέπει να έχουμε υπόψη μας: Η επιχείρηση είναι ένας οικονομικός οργανισμός που στόχο έχει να μεγιστοποιήσει τον πλούτο των ιδιοκτητών Η μεγιστοποίηση γίνεται με τη δημιουργία καθαρής προστιθέμενης αξίας Η καθαρή προστιθέμενη αξία προκύπτει αν από το εισόδημα που πέτυχε η επιχείρηση αφαιρεθούν (α) οι δαπάνες που έγιναν για την αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών που καταναλώθηκαν και (β) η φθορά ή απαξίωση των μέσων παραγωγής Π.χ. σε μία εμπορική επιχείρηση θα πρέπει από το έσοδο των πωλήσεων των αγαθών να αφαιρέσουμε το κόστος αγοράς τους καθώς και όλα τα έξοδα που έγιναν για να λειτουργήσει αυτή η επιχείρηση Δύσκολες έννοιες με απλά λόγια Κάθε επιχείρηση χρησιμοποιεί τους παραγωγικούς της πόρους (μηχανήματα, α ύλες, εργασία) για να φτιάξει τα πωλούμενα αγαθά ή υπηρεσίες. π.χ. Μία βιοτεχνία ενδυμάτων, αγοράζει ύφασμα, κλωστές, κουμπιά, φερμουάρ, χρωστικές ύλες κ.α. για να ράψουν οι εργάτες, χρησιμοποιώντας τις μηχανές τα προς πώληση ρούχα. Στη συνέχεια θα πωλήσει τα ρούχα αυτά έναντι ενός τιμήματος. Η διαφορά μεταξύ τιμής πώλησης και του κόστους δημιουργίας του αγαθού, θα μας δώσει το μεικτό κέρδος. 5
Παρόλα αυτά το μεικτό αυτό κέρδος δεν φτάνει όλο στον επιχειρηματία. Πρέπει να πληρωθεί το ενοίκιο του καταστήματος, ο λογιστής, οι διαφημίσεις στην τηλεόραση, η, το φως, φ νερό,, τηλέφωνο της έκθεσης, και αν απομείνει κέρδος, θα πρέπει να λάβει μέρος αυτού και η Εφορία. Και φυσικά κατά την παραγωγική διαδικασία, κτήρια, μηχανήματα, αυτοκίνητα (δηλαδή τα πάγια) φθείρονται, επομένως κάποια στιγμή θα χρειαστούν αντικατάσταση. Ως εκ τούτου στο κόστος παραγωγής των αγαθών θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τη φθορά (ή την αντικατάσταση) των παγίων. Τα απαραίτητα στοιχεία για τους υπολογισμούς μας τα βρίσκουμε στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις Οι λογιστικές καταστάσεις είναι πίνακες στους οποίους εμφανίζονται τα περιουσιακά στοιχεία μίας επιχείρησης, οι πηγές προέλευσης των κεφαλαίων της (ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ), τα οικονομικά αποτελέσματα από τις δραστηριότητές της (ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΗΣ) καθώς και η διάθεση του αποτελέσματος (ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ) Απαντούν δε στις κάτωθι ερωτήσεις: Ποία είναι η περιουσία της επιχείρησης και ποια στοιχεία την απαρτίζουν; Που βρήκε τα χρήματα που αντιστοιχούν στην περιουσία αυτή; Παράγει ζημιές ή κέρδη και πόσα; Αυτά τα αποτελέσματα είναι αποτελέσματα της δραστηριότητας της ή τυχαία; Ποίοι θα μοιραστούν τα κέρδη ή τις ζημιές και με τι αναλογία; Θα πληρώσουμε φόρο και εάν ναι πόσο; 6
Η λογιστική κατάσταση η οποία εμφανίζει την οικονομική ή αλλιώς την χρηματοοικονομική κατάσταση της οικονομικής μονάδας σε δεδομένη χρονική στιγμή και σε ενιαίο νόμισμα λέγεται ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΑΓΙΟ Οικόπεδα Κτήρια Εγκαταστάσεις Μηχανήματα Μεταφορικά μέσα Εξοπλισμός Άυλα Περιουσιακά Στοιχεία ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ Αποθέματα Απαιτήσεις Χρεόγραφα Διαθέσιμα ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ Μετοχικό Κεφάλαιο Αποθεματικά ΞΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ Μακροπρόθεσμα Δάνεια Βραχυπρόθεσμα Τράπεζες Προμηθευτές Πιστωτές Η κατάσταση που εμφανίζει το αποτέλεσμα που πέτυχε η οικον. μονάδα κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου, καθώς και τους προσδιοριστικούς παράγοντες αυτού λέγεται: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΣ Πωλήσεις - Κόστος Πωληθέντων Μεικτό αποτέλεσμα πωλήσεων + Λειτουργικά έσοδα - Λειτουργικά έξοδα Λειτουργικό αποτέλεσμα +Έκτακτα έσοδα - Έκτακτα έξοδα Κέρδος ή ζημιά Προ φόρων - Φόρος (εφόσον υπάρχουν κέρδη) Καθαρά κέρδη μετά φόρων 7
Ο πίνακας διάθεσης αποτελεσμάτων προϋποθέτει.θετικά αποτελέσματα Είναι η λογιστική κατάσταση που μας δείχνει το πώς μοιράστηκε το θετικό αποτέλεσμα της χρήσης στους δικαιούχους ή το αρνητικό αποτέλεσμα της χρήσης στους υπόχρεους Το Ημερολόγιο ημερήσιων κινήσεων Στο ημερολόγιο καταγράφουμε τις ημερήσιες κινήσεις που γίνονται στην επιχείρηση και παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον. Όπως αγορές, πωλήσεις, πληρωμές, έξοδα, έσοδα, λήψη δανείων, ζημιές από καταστροφές κ.α. Μόνο που αντί να αρχίζουμε με τη φράση Αγαπημένο μου ημερολόγιο. ακολουθούμε ένα συγκεκριμένο, κωδικοποιημένο τρόπο γραφής. Κρατάμε μόνο τα απαραίτητα στοιχεία κάθε συναλλαγής όπως ημερομηνία, περιγραφή της καταχώρισης, λογαριασμούς και ποσά. 8
Η ανάλυση των βασικών στοιχείων της επιχείρησης καθώς και τα εργαλεία ανάλυσης Η ανάλυση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων έχει να κάνει με τη διερεύνηση, ερμηνεία και αξιολόγηση των στοιχείων των λογιστικών αυτών καταστάσεων και τη διερεύνηση της οικονομικής θέσης της επιχείρησης Οικονομική Θέση Η δυνατότητα που έχει η επιχείρηση να ανταποκριθεί στις τρέχουσες υποχρεώσεις της στο παρόν και στο μέλλον, ακόμη και κάτω από συνθήκες διαφορετικές εκείνων που υπάρχουν τη στιγμή που γίνεται η ανάλυση. Η δυνατότητα να εκμεταλλευθεί τυχόν παρουσιαζόμενες ευκαιρίες με τη χρησιμοποίηση κεφαλαίων από ίδιες πηγές ή από έκδοση νέων τίτλων μετοχών ή ομολογιών ακόμα και με την άντληση κεφαλαίων από την προσφυγή στον τραπεζικό δανεισμό. Η δυνατότητα πληρωμής των ληξιπρόθεσμων τόκων και των υποχρεώσεων, καθώς και την καταβολή μερισμάτων χωρίς διακοπή. 9
Αξιολόγηση της οικονομικής επίδοσης με τη χρήση αριθμοδεικτών Μία σημαντική μέθοδος ςμέτρησης ηςτης οικονομικής κατάστασης και των επιδόσεων της επιχείρησης είναι η μέτρηση με τη χρήση αριθμοδεικτών Οι αριθμοδείκτες μετρούν τους βασικούς προσδιοριστικούς παράγοντες της καθαρής οικονομικής υγείας μίας επιχείρησης. Οι κυριότεροι ρ παράγοντες είναι η ρευστότητα και η διαθεσιμότητα των αναλώσιμων καθαρών στοιχείων του ενεργητικού για την κάλυψη του χρέους, όπως εμφανίζεται στον ισολογισμό της. Αριθμοδείκτες Αριθμοδείκτες γενικής και άμεσης ρευστότητας Αριθμοδείκτης ξένων προς ίδια κεφάλαια Αριθμοδείκτης ιδίων προς συνολικά κεφάλαια (αυτονομίας) Αριθμοδείκτης ιδίων κεφαλαίων προς πάγια (χρηματοδότησης παγίων) Αριθμοδείκτης κυκλοφορούντος ενεργητικού προς συνολικές υποχρεώσεις Αριθμοδείκτης παγίων προς μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις Αριθμοδείκτης κάλυψης τόκων Αριθμοδείκτης παλαιότητας παγίων Αριθμοδείκτες αποδοτικότητας ιδίων και συνολικών κεφαλαίων Αριθμοδείκτης περιθωρίου κεφαλαιακής μόχλευσης Αριθμοδείκτες κυκλοφοριακής ταχύτητας Επενδυτικοί Αριθμοδείκτες 10
Παράδειγμα Έστω σε μία επιχείρηση τα ξένα κεφάλαια είναι 600 και τα ίδια κεφάλαια είναι 1.200 και θέλουμε να βρούμε τη σχέση μεταξύ των ξένων και των ιδίων κεφαλαίων, ώστε να δούμε σε ποια αναλογία η επιχείρηση χρηματοδοτείται με ξένα κεφάλαια τρίτων και σε ποια με ίδια κεφάλαια των επιχειρηματιών, δηλαδή να δούμε την κεφαλαιακή διάρθρωση Με τη μορφή πηλίκου Κεφαλαιακή = Ξένα Κεφάλαια = 600 = 0,5 (μισή φορά) διάρθρωση Ίδια Κεφάλαια 1.200 Το παραπάνω πηλίκο δηλώνει ότι τα ξένα κεφάλαια αναλογούν 0,5 φορά στα ίδια κεφάλαια, ότι, δηλαδή αναλογεί 0,5 μονάδα ξένων κεφαλαίων σε κάθε 1 μονάδα ιδίων κεφαλαίων. Με τη μορφή ποσοστού Ξένα κεφάλαια = 600 Χ 100 = 0,5 Χ 100 = 50% Ίδια κεφάλαια 1.200 Το παραπάνω ποσοστό δηλώνει ότι τα ξένα κεφάλαια είναι το 50% των ιδίων κεφαλαίων, δηλαδή ότι αναλογούν 50 μονάδες ξένων κεφαλαίων σε κάθε 100 μονάδες ιδίων κεφαλαίων 11
Επενδύσεις ανάλυση επενδύσεων Η απόφαση της επένδυσης Η απόφαση της επένδυσης συνδέεται με την εύρεση, αξιολόγηση και επιλογή των διαφόρων επενδυτικών προγραμμάτων μίας επιχείρησης. Η απόφαση της επένδυσης συνδέεται επίσης με τον καθορισμό της άριστης κεφαλαιακής διάρθρωσης της επιχείρησης. Η απόφαση της επένδυσης είναι ανεξάρτητη με το μέγεθος ή την πολυπλοκότητα της επιχείρησης, επομένως πεδίο εφαρμογής είναι τόσο η μεγάλη επιχείρηση, όσο και η μικρή, και πολύ περισσότερο η νέο ιδρυόμενη. 12
Η Διαχρονική αξία του χρήματος Με τον όρο διαχρονική αξία του χρήματος αναφερόμαστε, στις μεταβολές που επιφέρει η διάσταση του χρόνου στην αξία του χρήματος και κατ επέκταση στην μαθηματική αλλά και εννοιολογική ισοδυναμία δύο διαφορετικών ποσών λαμβανομένων σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους. Απλός τόκος (simple interest) I = τόκος P = κεφάλαιο r= επιτόκιο t= χρόνος I = P x r x t Π.χ. βρείτε το τόκο ενός ποσού 100,000 εάν το ετήσιο επιτόκιο είναι 12% και ο χρόνος είναι 2 χρόνια. Ι = 100,000 x 0.12 x 2 = 24,000 13
Όταν η διάρκεια είναι σε μήνες I = P x r x (m/12) Π.χ. βρείτε το τόκο ενός ποσού 100,000 εάν το ετήσιο επιτόκιο είναι 12% και ο χρόνος είναι 8 μήνες. Ι = 100,000 x 0.12 x (8/12) = 8,000 Όταν η διάρκεια είναι σε ημέρες I = P x r x (d/360) Π.χ. βρείτε το τόκο ενός ποσού 100,000 εάν το ετήσιο επιτόκιο είναι 12% και ο χρόνος είναι 60 ημέρες. Ι = 100,000 x 0.12 x (60/360) = 2,000 Ι = 100,000 x 0.12 x (60/365) = 1,972.6 Η συνολική απόδοση S = P + I S = P + (P x r x t) S = P x [1+(r x t)] π.χ. κάποιος δανείζεται 100,000 για 6 μήνες με ετήσιο επιτόκιο 15%, πόσο θα πρέπει να επιστρέψει μετά το εξάμηνο; S = 100,00 x [1 + (0.15 x 6/12)] = 107.500 14
Η μελλοντική αξία (future value) Η μελλοντική αξία αφορά στον υπολογισμό της τελικής αξίας ενός ποσού που επενδύεται σήμερα, για συγκεκριμένο αριθμό χρονικών περιόδων και με δεδομένο επιτόκιο εκτοκιστικής περιόδου. Μ.Α. n n = Π.Α. x (1 + r) Μ.Α.= μελλοντική αξία Π.Α. = παρούσα αξία r = επιτόκιο εκτοκιστικής περιόδου n = αριθμός ετών Η μελλοντική αξία (future value) Ένα άτομο επενδύει 1,000 σε ένα χρεόγραφο που πληρώνει τόκο προς 10%, τοκιζόμενο κάθε χρόνο. Τι ποσό θα έχει το άτομο αυτό μετά από δύο χρόνια; Π.Α. i,n = 1,000 x (1 + 0.10) 2 = 1,210 15
Μελλοντική αξία με ανατοκισμό Μ.Α. n = Π.Α. x [1 + (r/m)] nm Κάποιος καταθέτει 100,000 σε μία τράπεζα. Το κεφάλαιο αυτό τοκίζεται κάθε 6 μήνες (δύο φορές) και το ετήσιο επιτόκιο είναι 10%. Ποιο θα είναι το ποσό μετά το τέλος του 5 έτους; Μ.Α. = 100,000 x [1+(0.10/2)] 5x2 = 162,890 Παρούσα αξία (present value) Η παρούσα αξία ενός μελλοντικού ποσού αντιπροσωπεύει το μέγιστο ποσό που ένας επενδυτής είναι διατεθειμένος να καταβάλλει, την παρούσα χρονική στιγμή, για την απόκτηση του δικαιώματος, στο ποσό αυτό. Π.Α n = Μ.Α n [1/(1+k) n ] ή Π.Α. = M.A n [(1+k) -n ] n [( ) ] π.χ. ποια είναι η Π.Α. 100,000 που θα ληφθούν σε 5 χρόνια από σήμερα, εάν το προεξοφλητικό επιτόκιο είναι 8%; Π.Α.= 100,000 x [1/(1+0.08) 5 ] = 100,000 x 0.06806 = 68,060 16
Ανατοκισμός εντός του έτους Π.Α = Μ.Α n [1/(1+k/m) nm ] Π.χ. τι ποσό θα πρέπει να επενδύσει κάποιος σήμερα σε ένα λογαριασμό, με επιτόκιο 10% που εκτοκίζεται 2 φορές το χρόνο, ώστε σε 5 χρόνια να λάβει 100,000; Π.Α. = 100,000 [1/(1+0.10/2) 10 ] = 61,390 Ανάλυση χρηματορροών Cash Flow Analysis Η αποδοχή ή απόρριψη ενός επενδυτικού σχεδίου προϋποθέτει τη μελέτη των χρηματορροών που προκαλεί. Σε γενικές γραμμές οι χρηματορροές ενός επενδυτικού σχεδίου περιλαμβάνουν τρία βασικά στοιχεία: Το αρχικό κόστος Τις ετήσιες ενδιάμεσες χρηματορροές Την τελική χρηματορροή 17
Αρχικό κόστος Το αρχικό κόστος μίας επένδυσης περιλαμβάνει το σύνολο των χρημάτων που πρέπει να πληρωθούν για την πραγματοποίηση της επένδυσης. Π.χ. αγορά νέου μηχανήματος αξίας 50.ο00, έξοδα εγκατάστασης 2.000 Αρχικό κόστος επένδυσης 52.000 Ενδιάμεσες χρηματορροές Οι αυξημένες ετήσιες ταμειακές ροές μιας επένδυσης αποτελούνται από το άθροισμα των αυξημένων εσόδων πέραν των αυξημένων δαπανών, της εξοικονόμησης των εργατικών, α υλών και λοιπών δαπανών, της φορολογικής εξοικονόμησης λόγω αύξησης των αποσβέσεων. Τελική χρηματορροή Η τελική ταμειακή ήροή ήμιας επένδυσης περιλαμβάνει συνήθως την υπολειμματική αξία της επένδυσης, καθώς επίσης και τη φορολογική επίπτωση των κερδών (ή ζημιών) που συνδέονται με την πώλησή της.(βασιλείου et al, 2008) 18
19