Ορθοτεχνική υποστήριξη του διαβητικού ποδιού. Tι είναι και πότε χρειάζεται;

Ορθοτεχνική υποστήριξη του διαβητικού ποδιού. Tι είναι και πότε χρειάζεται; Κατερίνα Καψιμάνη Χημικός, Εκπαιδευμένη στην ορθοτεχνική υποστήριξη του ποδιού Η ορθοτεχνική υποστήριξη του ποδιού είναι η χρήση βοηθητικών μέσων όπως θεραπευτικών υποδημάτων, πελμάτων, ναρθηκών για να προλάβουμε ή να αντιμετωπίσουμε προβλήματα στα κάτω άκρα. Ποιοι τη χρειάζονται; Άτομα που πάσχουν από: Χρόνιες παθήσεις όπως διαβήτη, ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.λπ. Άτομα που επιβαρύνουν πολύ τα πόδια τους όπως αθλητές, άτομα που μένουν πολύ ώρα όρθιοι, κουβαλούν βάρη κ.ά. Ορθοπεδικής φύσεως διαταραχές εκ γενετής ή επίκτητες όπως βλαισότητα, μεταταρσαλγία, άκανθα κ.ά. Άτομα που χειρουργούνται στα πόδια τους και απαιτείται να τα υποστηρίξουν όπως χειρουργείο μεταταρσίων, κοτσιών, αρθροδέσεις κ.ά. Διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως σπαστικότητα, ημιπληγίες, παραπληγίες. Πότε και τι ορθοτεχνική υποστήριξη χρειάζονται τα άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη; Εάν έχω διαβήτη θα πρέπει να ξέρω, εάν έχουν βλάβες τα πόδια μου, τι έκτασης είναι αυτές και με βάση αυτό θα κριθεί, εάν και τι είδους ορθοτεχνική υποστήριξη χρειάζομαι. Άρα ο ιατρός μου είναι αυτός που θα με ενημερώσει και θα με καθοδηγήσει για τα πόδια μου. Με βάση λοιπόν την κατάσταση των ποδιών μου ανήκω σε μια από τις κατηγορίες του Πίνακα 1, στον οποίο περιγράφεται η υποστήριξη που χρειάζομαι. 1. Έχω διαβήτη, έχω ελέγξει τα πόδια μου, δεν έχω αγγειοπάθεια, δεν έχω νευροπάθεια, δεν έχω σημεία με υψηλές πιέσεις και κάλους, δεν έχω παραμορφωμένα δάχτυλα Δεν χρειάζομαι καμία ορθοτεχνική υποστήριξη. Χρειάζομαι άνετα υποδήματα, τουλάχιστον τις ώρες που εργάζομαι ή ταλαιπωρώ τα πόδια μου. Τα στενά και κακής ποιότητας υποδήματα με τα χρόνια δημιουργούν παραμορφώσεις στα πόδια μου και επειδή έχω διαβήτη και μελλοντικά μπορεί να μου δημιουργήσει κάποια βλάβη στα πόδια, καλό είναι να μην προκαλέσω και εγώ βλάβες από ακατάλληλα υποδήματα. Για παράδειγμα τα γυναικεία παπούτσια με στενή φόρμα βοηθούν να δημιουργηθούν κότσια. 2. Έχω διαβήτη, έχω ελέγξει τα πόδια μου, δεν έχω αγγειοπάθεια, δεν έχω νευ ρο πάθεια, έχω σημεία με υψηλές πιέσεις και κάλους (Εικ. 1) ή έχω παραμορφωμένα δάχτυλα, έχω κότσια (Εικ. 2) Χρειάζομαι ελαστικά ορθοπεδικά υποδήματα, τουλάχιστον τις ώρες που εργάζομαι ή ταλαιπωρώ τα πόδια μου. Τα κοινά υποδήματα του εμπορίου, ειδικά εάν έχουν στενή φόρμα, γεγονός που συμβαίνει στο 90% των περιπτώσεων, είναι στενότερα από ό,τι το πόδι μας και όταν έχω παραμορφωμένα δάχτυλα ή κότσια το πόδι μου πιέζεται μέσα σε αυτά, ερεθίζεται, κοκκινίζει και οι παραμορφώσεις επιβαρύνονται και εξελίσσονται. Τα Εικ. 1 20

Εικ. 2 Εικ. 4 ελαστικά ορθοπεδικά υποδήματα είναι φαρδιά, παίρνουν το σχήμα του ποδιού μου και φιλοξενούν το παραμορφωμένο πόδι μου χωρίς να προκαλούν τριβές και να το επιβαρύνουν (Εικ. 3). Με τέτοια επίσης υποδήματα προστατεύω τα πόδια μου, εάν έχω κάλους ανάμεσα στα δάχτυλα ή πάνω σε αυτά, γιατί είναι φανερό ότι έχουν δημιουργηθεί από πιέσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις ίσως χρειαστώ και κάποια σιλικονούχα ναρθηκάκια για να αλλάξω ή να υποστηρίξω τις θέσεις των δαχτύλων μου (Εικ. 4). Εάν έχω σοβαρές παραμορφώσεις και το πόδι μου δεν χωράει σε ένα ελαστικό ορθοπεδικό υπόδημα, τότε χρειάζομαι ορθοπεδικό υπόδημα στα μέτρα του ποδιού μου. Στην περίπτωση που έχω μόνο κάλους και ειδικά στο πέλμα μου, τότε από ορθοτεχνική υποστήριξη χρειάζομαι ένα πέλμα κατασκευασμένο στα μέτρα μου (Εικ. 5). Αυτό σημαίνει ότι είναι έτσι φτιαγμένο που μειώνει τις πιέσεις που ασκούνται στην περιοχή των κάλων και έτσι καθυστερεί τη δημιουργία τους ή ακόμη και τους εξαφανίζει. Τα πέλματα αυτά έχουν συνήθως κάποιο πάχος και επομένως για να τα χρησιμοποιήσω πρέπει το υπόδημά μου να έχει Εικ. 5 και τον κατάλληλο χώρο. Τα ορθοπεδικά υποδήματα έχουν χώρο για πέλματα, εάν όμως δεν έχω παραμορφώσεις στα δάχτυλα ή έντονα κότσια και δεν τα χρειάζομαι, μπορώ να χρησιμοποιήσω ένα καλό υπόδημα του εμπορίου ή σε ένα αθλητικό που να βγαίνει όμως το πέλμα του, ώστε να το αντικαταστήσω με το δικό μου εξατομικευμένο. Είναι πολύ σημαντικό, ανεξάρτητα από το τι θα χρησιμοποιήσω, το πόδι μου να έχει αρκετό χώρο. Εικ. 3 21

Πίνακας 1. Βρείτε σε ποια κατηγορία ανήκετε και τι ορθοτεχνική υποστηρίξη χρειάζεστε ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 1. Έχω διαβήτη, δεν έχω αγγειοπάθεια, δεν έχω νευροπάθεια, δεν έχω παραμορφώσεις 2. Έχω διαβήτη, δεν έχω αγγειοπάθεια, δεν έχω νευροπάθεια, έχω παραμορφώσεις 3. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, δεν έχω παραμορφώσεις 4. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, έχω έντονες παραμορφώσεις στα πόδια ή έχω οστεαρθροπάθεια 5. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, είχα έλκος που έκλεισε ή είχα γάγγραινα 6. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, έχω υποστεί ακρωτηριασμό ΟΡΘΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Καμία, άνετα υποδήματα του εμπορίου Ορθοπεδικά υποδήματα με εσωτερικό πάτο/πέλμα ειδικής κατασκεύης Εάν έχω μεγάλες παραμορφώσεις θα χρειαστώ και υποδήματα ειδικής κατασκευής στα μέτρα μου Θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη Εάν έχω κάλους και σκληρύνσεις στο πέλμα, χρειάζεται να αντικαταστήσω τον εσωτερικό πάτο τους με πάτο ειδικής κατασκευής Θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη με πάτο και τα δύο ειδικής κατασκεύης Θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη Πάτο ειδικής κατασκευής Θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη με πάτο και τα δύο ειδικής κατασκεύης 7. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, έχω ανοιχτό έλκος 8. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, έχω κάταγμα λόγω διαβήτη (το λεγόμενο σαρκό) 3. Έχω διαβήτη, έχω ελέγξει τα πόδια μου, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, δεν έχω έντονες παραμορφώσεις στα πόδια π.χ. δεν έχω παραμορφωμένα δάχτυλα, κότσια Χρειάζομαι θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη. Το θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη είναι ένα ορθοπεδικό υπόδημα ειδικά φτιαμένο για τα πόδια των ανθρώπων που πάσχουν από διαβητική νευροπάθεια ή και αγγειοπάθεια. Σήμερα οι επιστήμονες γνωρίζουν Χρειάζομαι καρότσι ή υπόδημα ειδικό ή νάρθηκα για να μην πατάει καθόλου το έλκος στο έδαφος, ώστε να κλείσει. Όταν επουλωθεί τότε πρέπει να φορέσω θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη με πάτο στα μέτρα μου, για να το προστατεύσω να μην ξανανοίξει. Εάν το έλκος είναι πολύ μικρό ή στην τελική φάση επούλωσης, και μόνο με σύμφωνη γνώμη του θεράποντος ιατρού, μπορώ να φορέσω θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη με πάτο στα μέτρα μου Χρειάζομαι μπότα ή γύψο μέχρι να περάσει το κάταγμα. Εάν δεν το κάνω αυτό θα αποκτήσω πόδι με παραμορφώσεις τις αλλοιώσεις που προκαλεί η νευροπάθεια και η αγγειοπάθεια στη δομή και αρχιτεκτονική των ποδιών. Έτσι σε σχέση με το φυσιολογικό πόδι το διαβητικό πόδι συνήθως έχει (Εικ. 6): 1. Πολύ μεγάλες πιέσεις σε όλο το πέλμα αλλά και τοπικά, ειδικά στο πρόσθιο μέρος με αποτέλεσμα να έχουμε σκληρύνσεις και κάλους σε κάποιο από τα δάχτυλα ή μετατάρσια. Αυτές οι πιέσεις είναι επικίνδυνο να οδηγήσουν σε έλκος. 2. Φαρδύ κοντεπιέ. 3. Ανωμαλίες στις αρθρώσεις με αποτέλεσμα να χαλαρώνουν, να παραμορφώνονται και τα πόδια να έχουν κλίση προς τα μέσα ή έξω. 4. Δεν έχει μαξιλαράκι στην περιοχή του πέλματος μετά τα δάχτυλα. Για να αντιμετωπισθούν αυτές οι ανωμαλίες, και κυρίως για να προστατευτεί το νευροπαθητικό πόδι που έχει χάσει τα αισθητήρια νεύρα του, χρειάζεται ένα ειδικό ορθοπεδικό υπόδημα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που να ανταποκρίνεται 22

στις ανάγκες του διαβητικού ποδιού και να το προστατεύει, ώστε οι αλλοιώσεις του να μην οδηγήσουν σε εξέλκωση και ανοιχτές πληγές. Τα ειδικά αυτά υποδήματα λέγονται θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη και πρέπει να τα φορούν τα άτομα που έχουν διαβητική νευροπάθεια ή και αγγειοπάθεια για να μην κάνουν έλκη και πληγές στα πόδια τους. Τα υποδήματα αυτά έχουν δοκιμαστεί και έχουν αποδείξει ότι μειώνουν σημαντικά την εμφάνιση τραυμάτων και ελκών στα πόδια. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, εάν λάβει κανείς υπόψη του ότι τα περισσότερα έλκη οφείλονται σε τραυματισμούς από υποδήματα. Το θεραπευτικό υπόδημα σε σχέση με τα κοινά του εμπορίου διαφέρει στο ότι υποστηρίζει και συγκρατεί το μηχανικό άξονα του ποδιού, αγκαλιάζει τη ράχη και αποφορτίζει όλο το πέλμα και ιδιαίτερα το πρόσθιο πόδι, που είναι και το πιο επικίνδυνο σημείο για έλκη και τραυματισμούς. Μέσα στο υπόδημα πρέπει να χρησιμοποιείται ένθετο πέλμα, το οποίο θα ενισχύει την αποφόρτιση. Στην Εικόνα 7 απεικονίζεται ένα θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη με τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές του. Τα θεραπευτικά υποδήματα, επειδή πρέπει να αγκαλιάζουν το πόδι και να μην το πιέζουν, θα πρέπει να έχουν όχι μόνο το σωστό μήκος άλλα και το σωστό φάρδος. Για την εύρεση του κατάλληλου φάρδους θα πρέπει να μετριούνται η περίμετρος του κοντεπιέ και των μεταταρσίων. Τα υποδήματα αυτά κατασκευάζονται σε πέντε δια φορετικά φάρδη. Όσον αφορά στο κατάλληλο μήκος, είναι εκείνο που είναι ένα εκατοστό μεγαλύτερο από το πόδι. Τα θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη θα πρέπει να έχουν αντίστοιχο πιστοποιητικό. Στην Ευρώπη είναι υποχρεωτικό το πιστοποιητικό να συνοδεύει πάντα το προϊόν και να φέρει οδηγίες χρήσης. Επίσης έχουν ΦΠΑ φαρμακευτικών προϊόντων, δηλαδή στη χώρα μας 9%, και η τιμή τους στις χώρες της Ευρώπης ανάλογα με το σχέδιο και την εταιρεία κυμαίνονται στα 220-280 τα υποδήματα και 300 οι μπότες. Εικ. 6 1. Πρόσθιο τμήμα του ποδιού σε ραιβότητα, σκληρύνσεις στο 2o, 3ο ή 5ο μετατάρσιο, ανάλογα της κινητικότητας του ποδιού. Εικ. 6 2. Πρόσθιο τμήμα του ποδιού σε βλαισότητα, σκληρύνσεις στο 1ο ή 5ο μετατάρσιο, ανάλογα της κινητικότητας του ποδιού. Εικ. 6 3. Περιορισμός στη ραχιαία κάμψη της ποδοκνημικής, σκληρύνσεις στο 2o, 3o, 4ο, μετατάρσιο. Εικ. 6 4. Μείωση λιπώδους ιστού. Yψηλές πιέσεις στα μετατάρσια, σκληρύνσεις στα μετατάρσια. Υψηλές πιέσεις στις πτέρνες, σκληρύνσεις στις πτέρνες. 4. Έχω διαβήτη, έχω ελέγξει τα πόδια μου, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, έχω σοβαρές παραμορφώσεις ή οστεαρθροπάθεια Σοβαρές παραμορφώσεις για παράδειγμα έχω, όταν τα πόδια μου δεν χωρούν ούτε στα φαρδύτερα θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη, όταν οι αστράγαλοι έχουν τέτοια κλήση προς τα έξω ή προς τα μέσα, που με τον καιρό παραμορφώνουν τα υποδήματά μου, όταν δεν μπορώ να βρω υπόδημα που να ταιριάζει στα πόδια μου και κυκλοφορώ με παντόφλες ή σανδάλια. Τότε χρειάζεται να κατασκευαστεί ένα θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη στα μέτρα μου, δηλαδή ένα υπόδημα με άκαμπτη και ανασηκωμένη σόλα, χωρίς ραφές κ.λπ., στο οποίο όμως θα χωράει άνετα το πόδι μου και θα έχει το σχήμα του. Επιπλέον, εάν έχω μεγάλη κλίση στην ποδοκνημική άρθρωση θα έχει ισχυρή υποστήριξη για να τη συγκρατεί και να επιβραδύνει την εξέλιξή της. Μερικές παραμορφώσεις απαιτούν την κατασκευή υποδήματος μορφής μπότας. Είναι σημαντικό να ζητήσω από τον κατασκευαστή να μου δώσει πιστοποίηση θεραπευτικού υποδήματος διαβήτη. Τα μέτρα για αυτά τα υποδήματα λαμβάνονται με μεζούρα, εάν έχουμε μικρές παραμορφώσεις, σε σοβαρές όμως χρειάζεται γύψινο αντίγραφο του ποδιού (Εικ. 8). Βεβαίως χρειάζεται και η κατασκευή εξατομικευμένου πέλματος, το οποίο θα πρέπει να αποφορτίζει το πόδι μου γενικά, αλλά και τοπικά στα σημεία που τυχόν έχω αυξημένες πιέσεις. Δεν πρέπει να ξεχνώ ότι μεγάλες πιέσεις είναι επικίνδυνες να οδηγήσουν σε έλκη. 5. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, είχα έλκος που έκλεισε ή είχα γάγγραινα Εάν ανήκω σε αυτή την κατηγορία πρέπει να συζητήσω με τον ιατρό μου να με ενημερώσει για τον κίνδυνο που διατρέχουν τα πόδια μου. Επιστημονικά δεδομένα μας έχουν δείξει ότι όταν ένα άτομο κάνει διαβητικό έλκος η πιθανότητα να ξαναεμφανίσει στο ίδιο ή σε κάποιο άλλο σημείο είναι 90%. Αυτό βέβαια συμβαίνει όταν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, τα οποία είναι η φροντίδα και περιποίηση από τον ίδιο τον ασθενή, η συστηματική παρακολούθηση από τον ιατρό και τα κατάλληλα υποδήματα και πέλματα. Εάν τηρηθούν αυτά τότε ο κίνδυνος της εξέλκωσης μειώνεται κατά 50%. Όλα αυτά βέβαια με την προϋπόθεση ότι ρυθμίζω το σάκχαρό μου. 23

Eικ. 7. Θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη. Φροντίδα για το νευροπαθητικό και αγγειοπαθητικό πόδι Μεγάλο ύψος με ισχυρό οδηγό πτέρνας και ποδοκνημικής για να κρατάει το μηχανικό άξονα του ποδιού, να μην γυρίζουν προς τα μέσα ή έξω τα πόδια, να μην φορτίζουν και κάνουν έλκη οι πτέρνες Δερμάτινη εσωτερική φόδρα με ειδική επένδυση, χωρίς ραφές, για να μην τρίβονται και τραυματίζονται τα πόδια Άκαμπτη σόλα, για να μειώνονται 30% οι πιέσεις που δέχονται τα πέλματα. Εάν το υπόδημα διπλώνει είναι απαγορευτικό για διαβητικό πόδι. Σόλα με ειδική αντιολισθητική επίστρωση Σόλα ανασηκωμένη στο πρόσθιο τμήμα για να είναι στον αέρα δάχτυλα και μετατάρσια, να μην επιβαρύνονται οι αρθρώσεις και να ρολάρει το πόδι κατά τη βάδιση. Έτσι, δεν φορτίζεται και προστατεύεται από έλκη το πόδι μου. Επιπλέον κουράζεται λιγότερο όταν περπατάω, ειδικά εάν έχω αγγειοπάθεια. Το πρόσθιο πόδι είναι το πιο ευαίσθητο σημείο του ποδιού, γιατί επιβαρύνεται στη βάδιση και αυτό ακριβώς αποφεύγουμε με το υπόδημα διαβήτη Έχουν αποσπώμενο πέλμα νευροπάθειας/αγγειοπάθειας, το οποίο μπορεί να αντικατασταθεί με εξατομικευμένο Ειδική μαλακή επίστρωση στη γλώσσα και στα τελειώματα για να αγκαλιάζουν το πόδι χωρίς να το πιέζουν Μεγάλο άνοιγμα για να γλιστράει εύκολα το πόδι Χωρίς τη σκληρή επένδυση που έχουν τα κοινά υποδήματα στην περιοχή των δαχτύλων, για αποφυγή τραυματισμών Πάντως όσον αφορά τα υποδήματα ισχύει ό,τι και στο στάδιο 3, εάν έχω όμως σοβαρές παραμορφώσεις, τότε ό,τι στο στάδιο 4. Το πέλμα είναι σημαντικό να είναι εξατομικευμένο για να αποφορτίσουμε τοπικά όλα τα σημεία με υψηλές πιέσεις. 6. Έχω διαβήτη, έχω αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια ή και τα δύο, έχω υποστεί ακρωτηριασμό. Σε αυτή την περίπτωση χρειάζομαι ένα υπόδημα που να υποστηρίξει την ποδοκνημική και το μηχανικό άξονα του ποδιού. Εάν θα πρέπει να είναι ειδικής κατασκευής ή ένα κοινό θεραπευτικό υπόδημα διαβήτη εξαρτάται από το μέγεθος του ακρωτηριασμού. Εάν για παράδειγμα έχουμε απώλεια κάποιου δαχτύλου και το πόδι μας δεν έχει άλλες παραμορφώσεις, τότε χρειάζεται ένα κοινό θεραπευτικό υπόδημα. Σε περίπτωση που υπάρχουν σοβαρές παραμορφώσεις τότε χρειάζεται ειδικής κατασκευής υπόδημα. Το πέλμα πρέπει απαραίτητα να είναι εξατομικευμένο πέλμα και όχι μόνο να αποφορτίζει, αλλά επιπλέον να υποστηρίζει και να παρεμποδίζει την παραμόρφωση του ποδιού, ειδικά στο σημείο του ακρωτηριασμού. Στην Εικόνα 9 βλέπουμε πώς ένα πέλμα αγκαλιάζει το πόδι Εικ. 8 Vorspann Ballen Zehenma Ferse Rist και ουσιαστικά δεν επιτρέπει να παραμορφωθεί στο σημείο του ακρωτηριασμού. Τα στάδια 7 και 8 αφορούν σε πόδια πολύ υψηλού κινδύνου. Στα στάδια αυτά πρέπει να υπάρχει συνεχής ιατρική παρακολούθηση και το πόδι να μην έρχεται σε επαφή με το έδαφος παρά μόνο για τις βασικές ανάγκες και πάντα με το κατάλληλο ορθοτεχνικό μέσο. Για τις βασικές ανάγκες χρησιμοποιούνται διάφορα ορθοτεχνικά μέσα, όπως ειδικά υποδήματα κομμένα στα σημεία του έλκους, για να μη φορτίζεται εκεί καθόλου το πόδι, ή σε περίπτωση κατάγματος μπότες ακινητοποίησης για να μην παραμορφωθεί το πόδι. Τα ορθοτεχνικά μέσα στην αντιμετώπιση του διαβητικού ποδιού είναι εξίσου σημαντικά με την προσωπική φροντίδα και την ιατρική παρακολούθηση και παρέμβαση και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικατασταθούν ή να αντικαταστήσουν αυτά. Έχουν μελετηθεί και είναι σαφές για ποιο λόγο και σε ποια περίπτωση πρέπει να χρησιμοποιούνται. Να θυμάστε όμως πάντα ότι το σημαντικό είναι να ξέρετε, εάν έχετε πρόβλημα στα πόδια σας και σε τι μέγεθος και αυτό θα σας το πει ο ιατρός σας. Εικ. 9 24