ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑΤΑ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η σύγκρουση των δύο γενεών Η εφηβική ηλικία είναι η ηλικία της κρίσης, των συγκρούσεων και των προβλημάτων εξαιτίας των ψυχοσωματικών αλλαγών και των κοινωνικών απαιτήσεων, χωρίς όμως να υπάρχει η παράλληλη παροχή εκ μέρους της κοινωνίας της κατάλληλης βοήθειας για την ομαλή ένταξη των εφήβων στην κοινωνία. Ας έχουμε υπόψη μας ότι οι συγκρούσεις του εφήβου με τους ενηλίκους είναι εκδήλωση ψυχικής υγείας, θετικής εμπειρίας και δείγμα φυσικής ανέλιξής του προς την ωριμότητα και φυσικής διαδικασίας που οδηγεί στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Αυτές όμως είναι ευτυχώς παροδικές και γι αυτό πρέπει να ανησυχούμε γι αυτές μόνον όταν είναι διαρκείς και εκδηλώνονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Ως εκ τούτου υπάρχει περίπτωση ο έφηβος, που ζητά ανεξαρτησία στη δράση του, αν οι γονείς του την αρνηθούν, να φτάσει να φύγει ακόμα και από το σπίτι του. Στις περιπτώσεις των συγκρούσεων η σωστή αντιμετώπιση των εφήβων είναι να τους ακούει κανείς με προσοχή και χωρίς διακοπή ως το τέλος. Κατόπιν, αντί να υπογραμμίζουμε τα λάθη τους, να τους κριτικάρουμε, να απορρίπτουμε τη γνώμη τους και να φιλονικούμε μαζί τους, είναι ανάγκη να συζητούμε μαζί τους τα θέματα και τις απόψεις τους με ηρεμία, με ησυχία, με σεβασμό, σοβαρότητα και σαν ίσοι προς ίσους. Ύστερα θα διατυπώνουμε τις δικές μας απόψεις με ηρεμία και χωρίς να απευθυνόμαστε προς αυτούς σαν να είναι κατώτεροί μας και μικρά παιδιά, γιατί τότε θα αρχίσουν να σκέπτονται και να δέχονται τις συμβουλές μας, τις σκέψεις μας και τις αξίες μας. Αντίθετα όμως, αν απομακρυνθούν οι νέοι από τους γονείς τους και από άλλα αξιοσέβαστα πρόσωπα και απορρίψουν τις γνώμες και τις αξίες τους, τότε υπάρχει κίνδυνος να παρασυρθούν από τις ιδέες άλλων, που μπορεί να τους βλάψουν. Επίσης, αποτελεί σφάλμα των γονέων και μάλιστα ολέθριο να μη συγχωρούν τα παιδιά τους για τα σφάλματά τους. Αλλά και αυτοί οι ίδιοι, όταν σφάλλουν, δεν πρέπει να διστάζουν να ζητούν συγνώμη από τα παιδιά τους, γιατί έτσι θα τα συνηθίσουν και αυτά να συγχωρούν τους άλλους και να τους ζητούν συγγνώμη. Συνεπώς, με τον τρόπο αυτό απαλλάσσονται από τα αισθήματα ενοχής και μνησικακίας και χαίρονται τη ζωή. Επιπλέον, οι νέοι κατά κανόνα δεν ανέχονται την πολλή ηθικολογία, την ηθική του συμβιβασμού και την πολιτική σκοπιμότητα και επιθυμούν την ευθύτητα, την τιμιότητα και τη δικαιοσύνη σε απόλυτο βαθμό. Ζητούν από τους μεγάλους για το ποιο είναι το σωστό έμπρακτα παραδείγματα και όχι λόγια. Διαφορετικά όχι μόνο τους μιμούνται, αλλά και τους υπερθεματίζουν στην ανάρμοστη συμπεριφορά. Είναι και σήμερα πολύ επίκαιρα τα λόγια του Ρώσου επαναστάτη του 19 ου αιώνα Hertzen εκ μέρους των τότε νέων προς τους ενηλίκους. «Ήσασταν υποκριτές. Θα είμαστε κυνικοί. Μιλούσατε σαν ηθικολόγοι. Θα μιλούμε χωρίς ηθική. Ήσασταν ευγενείς 1
προς τους ανωτέρους σας, αγενείς προς τους κατωτέρους. Θα είμαστε αγενείς προς όλους». Η ορθή και αποτελεσματική αντιμετώπιση των εφηβικών συγκρούσεων επιτυγχάνεται με τη βαθιά κατανόηση των εφήβων από τους ενηλίκους και ιδιαίτερα από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς τους. Οι έφηβοι αισθάνονται βαθιά την ανάγκη της επιτυχίας, της ασφάλειας, της αγάπης, της αναγνώρισης και της κατανόησης από τους άλλους. Και κατανόηση σημαίνει να ξεπεράσουν, αρχικά, οι ενήλικοι τον εγωισμό τους και να συνειδητοποιήσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι εξαιτίας τους και εξαιτίας των ιδιαίτερων οικογενειακών συνθηκών και του κοινωνικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζουν. Κατανόηση σημαίνει, επίσης, να τους αναγνωρίσουν ως αυτόνομες προσωπικότητες με τη δική τους ιδιομορφία και να τους αντιμετωπίσουν με όλες τις πιθανές ανάγκες τους και με τις αδυναμίες τους. Έτσι, λοιπόν, αποκτώνται η εκτίμηση, η εμπιστοσύνη και η αγάπη των εφήβων, τα οποία διώχνουν την αποξένωση και την ψυχρότητα και τους κάνουν να ανοίξουν την καρδιά τους και να φιλοτιμηθούν, για να δεχτούν τη βοήθεια των ενηλίκων. Β. Κ. Αναστασιάδης, Ψυχοπαιδαγωγική της εφηβικής ηλικίας, Αθήνα, 1998 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου με 100 120 λέξεις. Μονάδες 25 2. Πώς βλέπει ο συγγραφέας του κειμένου τις συγκρούσεις μεταξύ εφήβων και ενηλίκων; 3. Να παρουσιάσετε τη δομή της τελευταίας παραγράφου του κειμένου και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο. 4. Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις γίνεται η σύνδεση των περιόδων στη δεύτερη παράγραφο και τί δηλώνουν οι λέξεις αυτές; 5. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε μια συνώνυμη : παροδικές, φιλονικούν, υπερθεματίζουν, ανάρμοστη, εκτίμηση 6. απορρίπτω, συγγνώμη, ανέχομαι, κατανόηση, περιβάλλον : Να αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους και από το δεύτερο συνθετικό της κάθε λέξης να σχηματίσετε μια δική σας (απλή ή σύνθετη) λέξη. 2
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Συχνά οι νέοι παραπονιούνται για τον κόσμο που κληρονόμησαν από τους μεγάλους, ενώ η ώριμη γενιά θεωρεί τους νέους αχάριστους. Σε ποιες αιτίες αποδίδετε τη διάσταση των γενεών και πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να υπερκεράσουμε τα προβλήματα και να γεφυρώσουμε το χάσμα; Υποθέστε ότι εκφωνείτε ομιλία στην ολομέλεια της Βουλής των Εφήβων (400 500 λέξεις). 0 3
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Στο συγκεκριμένο κείμενο ο συγγραφέας αναφέρεται στις συγκρούσεις των εφήβων με τους μεγάλους. Αρχικά, υποστηρίζει πως το φαινόμενο αυτό είναι σύνηθες και κρίνεται ανησυχητικό μόνο όταν παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Παρακάτω, διατυπώνει την άποψη πως στις περιπτώσεις συγκρούσεων ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης των εφήβων από τους μεγάλους είναι η συζήτηση και η αποδοχή των απόψεών τους. Οι ενήλικες, κυρίως οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, οφείλουν να διδάξουν στους νέους την έννοια της συγγνώμης, ν αποφεύγουν την ηθικολογία και να είναι ευθείς. Ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα πως προκειμένου να εξομαλυνθούν οι σχέσεις των εφήβων με τους μεγάλους πρέπει οι τελευταίοι να δείξουν κατανόηση μέσω της συνειδητοποίησης των προβλημάτων των νέων και της αναγνώρισης της αυτονομίας τους. 2. Ο συγγραφέας του κειμένου θεωρεί πως οι συγκρούσεις μεταξύ εφήβων και μεγάλων, οι οποίες οφείλονται σε ψυχοσωματικές αλλαγές και κοινωνικές απαιτήσεις, είναι εκδήλωση ψυχικής υγείας και δείγμα της φυσικής διαδικασίας που οδηγεί τους νέους στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους. Οι συγκρούσεις αυτές αποτελούν ανησυχητικό φαινόμενο όταν είναι διαρκείς, εκδηλώνονται προς όλες τις κατευθύνσεις και οδηγούν σε ακραίες καταστάσεις, όπως το να φύγει ένας έφηβος από το σπίτι του. 3. Δομή παραγράφου : Θεματική Πρόταση: «Η ορθή και αποτελεσματική αντιμετώπιση από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς τους» Λεπτομέρειες Σχόλια: «Οι έφηβοι αισθάνονται βαθιά την ανάγκη με όλα τις πιθανές ανάγκες και τις αδυναμίες τους» Πρόταση Κατακλείδα: «Έτσι, λοιπόν, αποκτώνται η εκτίμηση για να δεχτούν τη βοήθεια των ενηλίκων» Πλαγιότιτλος (ενδεικτικός) : «Η κατανόηση των εφήβων από τους μεγάλους μέσο για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ τους» 4. Οι διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες γίνεται η σύνδεση των περιόδων στη δεύτερη παράγραφο είναι: Κατόπιν Δηλώνει χρονική τάξη, σειρά Ύστερα - Δηλώνει χρονική τάξη, σειρά Αντίθετα Δηλώνει αντίθεση Επίσης Δηλώνει προσθήκη Αλλά Δηλώνει αντίθεση Συνεπώς Δηλώνει συμπέρασμα 4
5. παροδικές προσωρινές, φιλονικούν λογομαχούν, - υπερθεματίζουν ξεπερνούν, ανάρμοστη απρεπής, εκτίμηση σεβασμός 6. απορρίπτω < από + ρίπτω ρίψασπις συγγνώμη < συν + γνώμη ευγνωμοσύνη ανέχομαι < ανά + έχω (έχομαι, αρχ.) σχέση κατανόηση < κατά + νοώ (νόηση) άνοια περιβάλλον < περί + βάλλω αποβολή ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Προσφώνηση: Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι, Στοιχεία Προλόγου: Η αποξένωση είναι ένα από τα κυριότερα γνωρίσματα του σημερινού κοινωνικού περιβάλλοντος. Διαπιστώνεται, μάλιστα, πως, εξαιτίας της αλματώδους ανάπτυξης της τεχνολογίας και των επιστημών, η αποξένωση, το χάσμα αυτό, γίνεται ιδιαίτερα έντονο στις σχέσεις μεταξύ των νέων και των ενηλίκων. Πρόκειται για το λεγόμενο χάσμα των γενεών. Καλό θα ήταν, λοιπόν, να διερευνήσουμε τις αιτίες που προκαλούν αυτό το φαινόμενο αλλά και τους τρόπους με τους οποίους, ενδεχομένως, αντιμετωπιστεί. Κύριο Μέρος Α. Αίτια του φαινομένου : 1. Βιολογικά : Οι έντονες βιολογικές αλλαγές των εφήβων επηρεάζουν την ψυχολογία τους τάση απομονωτισμού, κυκλοθυμία, αντίδραση και συγκρούσεις με το στενό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον 2. Ψυχολογικά : - Οι μεγάλοι : Δεν υπάρχουν χρονικά περιθώρια, λόγω της υλιστικής εποχής, για να εκδηλώσουν αισθήματα αγάπης και κατανόησης. - Οι νέοι : ως ενθουσιώδεις και ιδεαλιστές συναντούν την αδιαφορία, την ιδιοτέλεια και την αντιπαλότητα των μεγάλων αντιδρούν στην υποκρισία είναι καινοτόμοι, ριζοσπάστες και επιζητούν την ανανέωση - Υιοθετούν διαφορετικούς τρόπους σκέψης Συγκρούονται με το συντηρητισμό των μεγάλων 3. Κοινωνικά : - Διαφορετικά βιώματα άρα και διαφορετική ιδεολογία Οι μεγάλοι διατηρούν την εικόνα του κόσμου των παλαιότερων εποχών Οι νέοι ζουν στην εποχή της αλματώδους ανάπτυξης της τεχνολογίας - Οι νέοι : - αντιδρούν στο αυταρχικό, οικογενειακό και σχολικό, μοντέλο διαπαιδαγώγησης - απογοητεύονται για τον κόσμο που κληρονόμησαν από τους μεγάλους, ο οποίος χαρακτηρίζεται από κρίση των αξιών και κατάρρευση των ιδεολογιών 5
- αισθάνονται έντονη την πίεση των υποχρεώσεών τους, το άγχος και τη στέρηση ελεύθερου χρόνου. - αντιδρούν βίαια στην πιεστική παρέμβαση των μεγάλων σε θέματα εμφάνισης, συμπεριφοράς και επαγγελματικής αποκατάστασης. 4. Πολιτικά : - Οι νέοι κατηγορούν τους μεγάλους για τους πολέμους, στους οποίους χάνονται πολλές ζωές, για την καταστροφή του περιβάλλοντος και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων - Οι μεγάλοι κατηγορούν τους νέους για πολιτική παθητικότητα 5. Πνευματικά : - Οι νέοι είναι πιο δεκτικοί στο καινούργιο, αφομοιώνουν γρήγορα τις αλλαγές που σημειώνονται στην τεχνολογία, την επιστήμη, την κοινωνία κλπ και προχωρούν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και ορμητικότητα στο μέλλον. Έχουν περισσότερες γνώσεις (ξένες γλώσσες, σπουδές σε ξένα πανεπιστήμια, πρόσβαση στα σύγχρονα δίκτυα πληροφοριών), γεγονός που συντελεί στη γρήγορα ωρίμαση, στη διαμόρφωση προσωπικής και κριτικής άποψης, που δε χειραγωγείται από τους μεγάλους -Οι μεγάλοι δυσκολεύονται να κατανοήσουν όσα συμβαίνουν γύρω τους, προσαρμόζονται δυσκολότερα στα νέα δεδομένα και, λόγω της φυσικής τους τάσης να στρέφονται στο παρελθόν, αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη και δυσπιστία κάθε νεωτερισμό. Β. Τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου: Η γεφύρωση του χάσματος των γενεών : α) Προϋποθέτει κινήσεις καλής θέλησης και από τις δύο πλευρές. Κάθε γενιά, κάνοντας την αυτοκριτική της, πρέπει να αναζητήσει με θάρρος και ειλικρίνεια τα θετικά και τα αρνητικά της χαρακτηριστικά, να διορθώσει τα λάθη της και να αντιμετωπίσει με αγάπη και κατανόηση την άλλη. Σε αυτό το πλαίσιο : - Οι μεγάλοι πρέπει : να πάψουν να είναι αυταρχικοί και δεσποτικοί απέναντι στους νέους. να μην είναι διαρκώς επικριτικοί και επιφυλακτικοί σε ό, τι τους προτείνουν. να αναγνωρίσουν τις ευθύνες που έχουν για τον κόσμο που παρέδωσαν στη νέα γενιά. να κατανοήσουν τις δυσκολίες, τα προβλήματα και τις ανησυχίες των νέων. να τους αντιμετωπίζουν με περισσότερη εμπιστοσύνη και σεβασμό. να παραμερίσουν τον εγωισμό τους και να δέχονται την κριτική από τους νεώτερους. να είναι περισσότερο ειλικρινείς και συνεπείς στις υποσχέσεις τους. - Οι νέοι πρέπει : να μην απορρίπτουν την πείρα των παλαιότερων, αλλά να προσπαθούν να επωφεληθούν από αυτή. 6
να αναγνωρίζουν τους αγώνες και τις θυσίες που έχουν κάνει οι μεγαλύτεροι προκειμένου αυτοί να απολαμβάνουν σήμερα έναν κόσμο πιο φιλελεύθερο και δημοκρατικό. να μην επαναπαύονται, να βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση και να αγωνίζονται συνεχώς για την υλοποίηση των οραμάτων τους. να μη φοβούνται να αναλαμβάνουν ευθύνες και πρωτοβουλίες. να μην καταφεύγουν σε στείρες μορφές αμφισβήτησης που δεν επιλύουν κανένα πρόβλημα αλλά αντιθέτως δημιουργούν καινούργια. β) Βασίζεται στη συνειδητοποίηση εκ μέρους και των νέων και των μεγάλων ότι έχουν ανάγκη ο ένας τον άλλον. Οι αντιθέσεις και οι διαφωνίες είναι λογικό να υπάρχουν, δε θα πρέπει όμως να μετατρέπονται σε αγεφύρωτες διαφορές και να οδηγούν σε απουσία οποιασδήποτε επικοινωνίας. Άλλωστε, με το διάλογο μπορεί να προκύψει κάτι καλύτερο για όλους, αφού η πορεία προς τα εμπρός περνά μέσα από τη γόνιμη αντιπαράθεση του παλιού με το καινούργιο. γ) Είναι κυρίως ευθύνη των γονέων και των εκπαιδευτικών, αφού αυτοί βρίσκονται σε συνεχή επαφή με τους νέους. Αυτοί, λοιπόν, πρέπει να προσπαθήσουν να προσεγγίσουν τους νέους αποβάλλοντας το στείρο διδακτισμό και τη διάθεσή τους για επιβολή και αξιοποιώντας παράλληλα τις γνώσεις ειδικών που μπορούν να τους βοηθήσουν να καταλάβουν τις ιδιαιτερότητες της νεότητας και να απαλλαγούν από προκαταλήψεις και αυταρχικές συμπεριφορές. Στοιχεία Επιλόγου : Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι η συνεργασία των δύο γενεών είναι αναγκαία. Προκειμένου να εξελιχθεί και να προοδεύσει ουσιαστικά η κοινωνία μας απαιτούνται τόσο η γνώση και η εμπειρία των μεγάλων όσο και ο ενθουσιασμός και οι καινοτόμες προτάσεις των νέων. Αποφώνηση : Σας ευχαριστώ. 7