ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΥΛΗ ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα ξσριαρςικά Α ΚΛΙΣΗ Πεοιλαμβάμει ξμόμαςα αορεμικά και θηλσκά ρε -a (γεμ. -ae). Τα πεοιρρόςεοα είμαι θηλσκά. Αορεμικά είμαι μόμξ όρα απξδίδξσμ αμδοικά ξμόμαςα (Murena), επαγγέλμαςα (poeta) ήξμόμαςα πξςαμώμ (εναιοείςαι ςξ Allia: θηλσκό, μάθ. 21). Παοάδειγμα (vita -ae = ζχή) vit -a vit -ae vit -ae vit -am vit -a vit -ā vit -ae vit -arum vit -is vit -as vit -ae vit -is Παοαςηοήρειπ 1. Τξ όμξμα filia (= κόοη) ρυημαςίζει ςημ δξςική και ςημ αταιοεςική ςξσ πληθσμςικξύ όυι μόμξ ρε -is (filiis), αλλά και ρε -abus (filiabus), όςαμ είμαι αμάγκη μα γίμει διάκοιρη από ςημ όμξια αμςίρςξιυη πςώρη ςξσ δεσςεοξκλίςξσ αορεμικξύ filius. 2. Τξ όμξμα familia (= ξικξγέμεια) ρςη γεμική ςξσ εμικξύ πλημ ςηπ καμξμικήπ καςάληνηπ -ae, έυει και καςάληνη -as ρςιπ τοάρειπ pater familias (= ξικξδερπόςηπ) και mater familias (= ξικξδέρπξιμα). 1
B ΚΛΙΣΗ Πεοιλαμβάμει ξμόμαςα αορεμικά και θηλσκά ρε -us και ρε -er (γεμ. -i) και ξσδέςεοα ρε - um (γεμ. -i). Τα ρσμαμςώμεμα ξμόμαςα ρε -us και ρε -er είμαι όλα αορεμικά εκςόπ ςξσ -i (= ρύκξ, ρσκιά) πξσ είμαι θηλσκό. Από ςα λήγξμςα ρε er απξβάλλξσμ ςξ e ρςιπ άλλεπ (πλημ ςηπ κληςικήπ εμικξύ) πςώρειπ ςα liber, libri (= βιβλίξ) και minister, ministri (= ποερβεσςήπ). δεμ ςξ απξβάλλξσμ ςα puer, pueri (= παιδί) και liberi, liberorum (= ςα ςέκμα, μόμξ πληθσμςικξύ αοιθμξύ). Καςά ςξ puer κλίμεςαι και ςξ μξμαδικό όμξμα ρε -ir: vir, viri (= άμδοαπ) Παοαδείγμαςα (anim -us -i = φσυή, bell -um -i = πόλεμξπ, liber, libri = βιβλίξ, puer, pueri = παιδί, vir, viri = άμδοαπ) anim -us bell -um liber puer vir anim -i bell -i libr -i puer -i vir -i anim -o bell -o libr -o puer -o vir -o anim -um bell -um libr -um puer -um vir -um anim -e bell -um liber puer vir anim -o bell -o libr -o puer -o vir -o anim -i bell -a libr -i puer -i vir -i anim -orum bell -orum libr -orum puer -orum vir -orum anim -is bell -is libr -is puer -is vir -is anim -os bell -a libr -os puer -os vir -os anim -i bell -a libr -i puer -i vir -i anim -is bell -is libr -is puer -is vir -is 2
1. Τξ όμξμα deus κλίμεςαι χπ ενήπ: Παοαςηοήρειπ deus dei deo deum (dee) deus, dive deo dei, (dii), di deorum, deum deis, (diis), dis deos dei, (dii), di deis, (diis), dis 1. Τα σπεοδιρύλλαβα ξμόμαςα ρε -ius και -ium ρςη γεμική ςξσ εμικξύ ρσμαιοξύμ πξλλέπ τξοέπ ςξ ςελικό -ii ρε -i. Π.υ. filius γεμ. filii και fili. ingenium γεμ. ingenii και ingeni. 2. Τα κύοια ξμόμαςα ρε -ius (γμήρια Λαςιμικά), ςξ filius (και η αμςχμσμία meus, δεπ και ςημ κλίρη ςχμ κςηςικώμ αμςχμσμιώμ) ρυημαςίζξσμ ςημ κληςική ρε -i αμςί -ie. π.υ. Sertorius κληςική: Sertori. meus filius κληςική: mi fili 3. Η γεμική ςξσ πληθσμςικξύ ρςα ξμόμαςα μξμιρμάςχμ λήγει ρε -um αμςί -orum. π. υ. sestertius, γεμική πληθσμςικξύ sestertium Γ ΚΛΙΣΗ Πεοιλαμβάμει ξμόμαςα αορεμικά, θηλσκά και ξσδέςεοα. Τα αορεμικά και ςα θηλσκά έυξσμ ρε όλεπ ςιπ πςώρειπ ςιπ ίδιεπ καςαλήνειπ. Διακοίμξμςαι ρε καταληκτικά (πξσ έυξσμ δηλ. ρςημ ξμξμαρςική εμικξύ ςημ καςάληνη -s) π. υ. dux (duc + s), civi -s καιακατάληκτα (υχοίπ καςάληνη ρςημ ξμξμαρςική εμικξύ) π. υ. consul. Τα ξσδέςεοα έυξσμ ςιπ ίδιεπ καςαλήνειπ με ςα αορεμικά και ςα θηλσκά ρςη γεμική, ςη δξςική και ςημ αταιοεςική (εμικξύ και πληθσμςικξύ) και είμαι πάμςα ακαςάληκςα π. υ. nomen, omen. Τα ςοιςόκλιςα ξσριαρςικά διακοίμξμςαι επίρηπ ρε: α) συμφωμόληκτα και φωμηεμτόληκτα αμαλόγχπ με ςξμ υαοακςήοα ςξσ θέμαςξπ. Τα ρσμτχμόληκςα είμαι πάμςα πεοιςςξρύλλαβα π. υ. dux γεμ. duc -is, nomen γεμ. nomin -is, εμώ ςα τχμηεμςόληκςα είμαι πάμςα ιρξρύλλαβα π. υ. civis γεμ. civis, γεμ. sedis β) μομόθεμα όςαμ ρυημαςίζξσμ όλεπ ςιπ πςώρειπ από ςξ ίδιξ θέμα π. υ. urb -s γεμ. urb -is και διπλόθεμα όςαμ ρυημαςίζξσμ ςημ ξμξμαρςική και ςημ κληςική εμικξύ από έμα θέμα και ςιπ άλλεπ πςώρειπ από άλλξ π. υ. miles γεμ. milit -is, nomen γεμ. nomin -is. 3
Ποακςική ρσμβξσλή: επειδή δεμ είμαι δσμαςόμ μα γμχοίζξσμε ρε πξια από ςιπ παοαπάμχ καςηγξοίεπ αμήκει κάθε ξσριαρςικό, ποέπει μα μαθαίμξσμε κάθε τριτόκλιτο όμομα με τη γεμική του. Αορεμικά και θηλσκά (victor, victoris = μικηςήπ, αρσ. περιττοσύλλαβο μονόθεμο, miles, militis = ρςοαςιώςηπ, αρσ. περιττοσύλλαβο διπλόθεμο, urbs, urbis = πόλη, θηλ. περιττοσύλλαβο μονόθεμο, hostis, hostis = ευθοόπ, αρσ. ισοσύλλαβο μονόθεμο,, sedis = κάθιρμα, θηλ. ισοσύλλαβο διπλόθεμο) victor miles Urbs hostis victor -is milit -is urb -is hostis sedis victor -i milit -i urb -i hosti sedi victor -em milit -em urb -em hostem sedem victor miles urbs hostis victor -e milit -e urb -e hoste sede victor -es milit -es urb -es hostes victor -um milit -um urb -ium hostium sedum victor -ibus milit -ibus urb -ibus hostibus sedibus victor -es milit -es urb -es hostes victor -es milit -es urb -es hostes victor -ibus milit -ibus urb -ibus hostibus sedibus 4
Οσδέςεοα (corpus, corporis = ρώμα, nomen, nominis = όμξμα, περιττοσύλλαβα διπλόθεμα, ισοσύλλαβα δεν συναντάμε) corpus Nomen corpor -a nomin -a corpor -is nomin -is corpor -um nomin -um corpor -i nomin -i corpor -ibus nomin -ibus corpus nomen corpor -a nomin -a corpus nomen corpor -a nomin -a corpor -e nomin -e corpor -ibus nomin -ibus Παοαςηοήρειπ 1. Τα ρσγγεμικά ξμόμαςα pater και mater ρςιπ άλλεπ (πλημ ξμξμαρςικήπ και κληςικήπ) πςώρειπ ρσγκόπςξσμ ςξ -e: pater -patris -patri..., mater -matris -matri... 2. Συημαςίζξσμ ςημ αιςιαςική ςξσ εμικξύ ρε -im και ςημ αταιοεςική ςξσ εμικξύ ρε -i ςα turris (= πύογξπ) και vis (= δύμαμη): αις. turrim, vim ατ. turri, vi Σημείωρη: ςα avis (= πξσλί), unguis (= μύυι), navis (= πλξίξ), locuples (=πλξύριξπ), adulescens (= μεαοόπ) και sapiens (= ρξτόπ) ρυημαςίζξσμ ςημ αταιοεςική και ρε -e και ρε -i. 3. Συημαςίζξσμ ςημ γεμική ςξσ πληθσμςικξύ ρε -ium ξι παοακάςχ καςηγξοίεπ: i. Τα ισοσύλλαβα. hostis, hostis γεμ. πλ. hostium, finis -finis γεμ. πλ. finium. Εναιοξύμςαι ςα, sedis γεμ. πλ. sedum, senex, senis γεμ. πλ. senum και ςα δσξ ρσγκξπςόμεμα pater, patris γεμ. πλ.patrum και mater, matris γεμ. πλ. matrum, πξσ ρςημ ποαγμαςικόςηςα είμαι πεοιςςξρύλλαβα. ii. Τα ξσριαρςικά πξσ ςξ θέμα ςξσπ λήγει ρε 2 ςξσλάυιρςξμ ρύμτωμα. urbs, urbis γεμ. πλ. urbium, nox, noctis γεμ. πλ.noctium iii. Τα εθμικά ρε -is. Samnis, Samnitis γεμ. πλ. Samnitium Σημείωρη: Συημαςίζξσμ ςημ γεμική ςξσ πληθσμςικξύ είςε ρε -um είςε ρε -ium ςα civitas, aetas, mensis, ius, virtus, locuples: civitatum/civitatium, aetatum/aetatium, mensum/mensium, iurum/iurium, virtutum/virtutium, locupletum (όςαμ υοηριμξπξιείςαι χπ ξσριαρςικό) / locupletium (όςαμ υοηριμξπξιείςαι χπ επίθεςξ). Συημαςίζξσμ ςημ αιςιαςική ςξσ πληθσμςικξύ και ρε -is όρα αορεμικά ή θηλσκά ρυημαςίζξσμ ςημ γεμική ςξσ πληθσμςικξύ ρε-ium: hostis, hostis γεμ. πλ. hostium, αις. πλ. hostes/hostis, nox, noctis γεμ. πλ. noctium, αις. πλ. noctes/noctis 5
Αμώμαλα ξσριαρςικά ςηπ γ κλίρηπ Από ςα αμώμαλα ξσριαρςικά ςηπ γ κλίρηπ ρσμαμςάμε ςα vis (= δύμαμη) και senex (= γέοξμςαπ) vis Senex Vi senes - senis virium senum - seni viribus senibus vim senem vi/ -is senes - senex vi senes vi sene viribus senibus Τξ γέμξπ ςωμ ςοιςξκλίςωμ ξσριαρςικώμ. Από ςα ρσμαμςώμεμα ρςξ ρυξλικό εγυειοίδιξ ςοιςόκλιςα ξσριαρςικά: 1. Αορεμικά είμαι ςα λήγξμςα ρε -es πεοιςςξρύλλαβα και ςα λήγξμςα ρε -r, -o, -l, - os (ακοξρςιυίδα ρόλος) Εναιοξύμςαι ςα arbor (= δέμςοξ), mater (= μηςέοα), soror (= αδελτή), uxor (= η ρύζσγξπ) πξσ είμαι θηλσκά. 2. Θηλσκά είμαι ςα λήγξμςα ρε: α) -is, -es ιρξρύλλαβα. Εναιοξύμςαι ςα finis (= ςέλξπ), postis (= παοαρςάδα), unguis (= μύυι), mensis (= μήμαπ) πξσ είμαι αορεμικά και ςξ hostis (= ευθοόπ) πξσ μπξοεί μα είμαι και αορεμικό και θηλσκό. β) -x, -s (ποξηγξσμέμξσ ρσμτώμξσ), -as, -us (γεμ. -utis, -udis). Εναιοξύμςαι ςα dux (= αουηγόπ), iudex (= δικαρςήπ), senex (= γέοξμςαπ) πξσ είμαι αορεμικά και ςα sapiens (= ρξτόπ),adulescens (= μεαοόπ) πξσ χπ ποξεουόμεμα από μεςξυέπ μπξοξύμ μα είμαι και αορεμικά και θηλσκά. γ) -io, -do, -go. Εναιοξύμςαι ςα praedo (= ληρςήπ), ordo (= ςάνη) πξσ είμαι αορεμικά. 3. Οσδέςεοα είμαι ςα λήγξμςα ρε -n, -us. (ακοξρςιυίδα μους) Δ ΚΛΙΣΗ 6
Πεοιλαμβάμει ξμόμαςα αορεμικά και θηλσκά ρε -us (γεμ. -us) και ξσδέςεοα ρε -u (γεμ. -us). Aπό ςα λήγξμςα ρε -us ςα πεοιρρόςεοα είμαι αορεμικά. Θηλσκά είμαι μόμξ ςα domus (= ξικία) και (= ρσκιά, ρύκξ). Οσδέςεοα δεμ ρσμαμςάμε ρςξ ρυξλικό εγυειοίδιξ. Παοάδειγμα ( -us = ποόρχπξ) vultui vultum vultu Vultus vultuum vultibus vultibus Παοαςηοήρειπ 1. Τα αορεμικά και θηλσκά ξμόμαςα ςηπ δ κλίρηπ μπξοξύμ μα ρυημαςίρξσμ ςη δξςική ςξσ εμικξύ και ρε -u (έςρι ςημ ρυημαςίζξσμ ςα ξσδέςεοα). υ. vultui και vultu. 2. Τξ ξσριαρςικό domus ρυημαςίζει μεοικξύπ ςύπξσπ με καςαλήνειπ ςηπ β κλίρηπ: domus domus και domi domui domum domus domo Domus domuum και domorum domibus domos domus domibus Ο ςύπξπ ςηπ γεμικήπ domi υοηριμξπξιείςαι μόμξ χπ επίοοημα. Επιοοημαςικά μπξοξύμ επίρηπ μα υοηριμξπξιηθξύμ και ξι ςύπξι ςηπ αιςιαςικήπ και αταιοεςικήπ εμικξύ, όπχπ ξι αμςίρςξιυξι ςύπξι ςηπ αουαίαπ ελλημικήπ: domi = ξἴκξι: ρςάρη ρε ςόπξ domum = ξἴκαδε: κίμηρη ρε ςόπξ domo = ξἴκξθεμ: κίμηρη από ςόπξ 7
Τξ κλίμεςαι και ρύμτχμα με ςη β κλίρη (δεπ και ςξ ξικείξ κετάλαιξ). Από ςημ δ κλίρη έυει μόμξ ςξσπ ςύπξσπ πξσ λήγξσμ ρε -us και -u: δ κλίρη β κλίρη δ κλίρη β κλίρη fici fici (ficuum) ficorum fico ficis ficum ficos fice fici ficu fico (ficubus) ficis Ε ΚΛΙΣΗ Πεοιλαμβάμει ξμόμαςα αορεμικά και θηλσκά ρε -es (γεμ. -ei). Σςα κείμεμα ςξσ ρυξλικξύ εγυειοιδίξσ ςξ μόμξ αορεμικό είμαι ςξ (κι ασςό μάλιρςα είμαι θηλσκό όςαμ ρημαίμει υοόμξ ή ποξθερμία, ρημαρίεπ όμχπ πξσ δεμ ρσμαμςάμε ρε καμέμα κείμεμξ) Παοαδείγμαςα (, rei = ποάγμα,, diei = ημέοα,, aciei = παοάςανη) rei diei aciei rerum dierum -- rei diei aciei rebus diebus -- rem diem aciem re die acie rebus diebus -- 8
Παοαςηοήρειπ Πλήοη πληθσμςικό από ςα ξμόμαςα ςηπ ε κλίρηπ έυξσμ μόμξ δύξ, ςξ και ςξ. Δύξ από ςα ρσμαμςώμεμα ρςξ ρυξλικό εγυειοίδιξ ξσριαρςικά, ςξ και ςξ spes (= ελπίδα) έυξσμ μόμξ ξμξμαρςική, αιςιαςική και κληςική πληθσμςικξύ, εμώ ςξ fides (= πίρςη) δεμ έυει καθόλξσ πληθσμςικό. Ημερομηνία τροποποίησης: 28/03/2012 9