ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ Καπανταγάκης Α., Laurijsen J., Παληκαρά Ε., Λιουδάκης Λ. Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων - Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, akap@hcmr.gr Περίληψη Η υπεραλίευση πολλών αποθεμάτων στην Ευρωπαϊκή οικονομική ζώνη οδήγησε στη λήψη διαφόρων μέτρων μέσω της Κοινής Ευρωπαϊκής Αλιευτικής Πολιτικής με σκοπό τη μείωση της αλιευτικής πίεσης είτε σε στοχευμένα αποθέματα είτε στην αλιεία γενικά. Στη Μεσόγειο, το μέτρο το οποίο κυρίως εφαρμόστηκε ήταν η μείωση της αλιευτικής πίεσης μέσω της μείωσης της χωρητικότητας με την απόσυρση αλιευτικών σκαφών και την αντίστοιχη μείωση της αλιευτικής ικανότητας. Η εφαρμογή του μέτρου αυτού στην Ελλάδα, προκάλεσε τη μείωση, αριθμητικά, του αλιευτικού στόλου κυρίως των μικρών σκαφών της παράκτιας αλιείας. Χιλιάδες παραδοσιακά ξύλινα αλιευτικά σκάφη καταστράφηκαν προκαλώντας την απώλεια σημαντικού πλούτου της ναυπηγικής μας κληρονομιάς. Στην εργασία αυτή έγινε προσπάθεια καταγραφής αυτή της απώλειας σε διάφορα σκαριά τα οποία δεν είτε δεν κατασκευάζονται πια είτε αντικαθίστανται από σκάφη κατασκευασμένα από φθηνότερα υλικά και φόρμες που δεν έχουν σχέση με την παραδοσιακή μας ναυπηγική τέχνη. Λέξεις κλειδιά: Αλιευτική ικανότητα, αποσύρσεις, καταστροφές σκαφών. The impact of fishing capacity reduction policy Kapantagakis A., Laurijsen J., Palikara E., Lioudakis L. Institute of Marine Biological Resources - Hellenic Centre for Marine Research Abstract The overfishing problem in many stocks in the EU economic zone lead the EU policy makers to apply several measures in order to lower the fishing pressure to the affected stocks. The capacity reduction is the main measure applied in the Mediterranean fishery. The application of this measure in the Greek case caused a significant reduction of the fishing fleet especially to the small scale fishery segment. Thousands of traditional wooden fishing vessels have been destroyed causing an enormous loss of cultural heritage in ship building. This paper investigates the loss of traditional ship constructions that are not reproduced any more or they are replaced by other inexpensive constructions. Keywords: Fishing capacity, decommissioning, destructions. 1. Εισαγωγή Η Ελληνική αλιευτική πολιτική που ασκείται τα τελευταία 30 χρόνια είναι συντονισμένη με την Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑΠ) που προτείνει η Ευρωπαϊκή Ενωση σε όλα τα κράτη μέλη της. Στα πλαίσια της εφαρμογής αυτής της πολιτικής έχουν διεξαχθεί πολλές μελέτες για την υποστήριξή της. Τα αποτελέσματα αυτών των μελετών έχουν καταδείξει την ύπαρξη υπερβάλλουσας αλιευτικής ικανότητας και την ανάγκη του περιορισμού της. Τα διαχειριστικά μέτρα που έχουν εφαρμοστεί τα τελευταία είκοσι χρόνια στην Ευρώπη στοχεύουν στην μείωση της αλιευτικής πίεσης και στην προστασία των αποθεμάτων. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν πέντε ομάδες δράσεων: Τεχνικά μέτρα με εφαρμογή στα αλιευτικά εργαλεία

Διαχείριση της αλιευτικής προσπάθειας και της αλιευτικής ικανότητας με εφαρμογή στον αλιευτικό στόλο Μέτρα περιορισμού της χωρικής ή και χρονικής πρόσβασης με εφαρμογή στα αλιευτικά πεδία Μέτρα ποσοστώσεων με εφαρμογή στο αλίευμα Η εφαρμογή αυτών των μέτρων διέφερε από περιοχή σε περιοχή και προσαρμόστηκε στα ειδικά χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Στα πλαίσια της εφαρμογής των διαρθρωτικών μέτρων η ΕΕ σε συνεργασία με τις χώρες μέλη προχώρησε στην εφαρμογή των ονομαζόμενων Πολυετών Προγραμμάτων Προσανατολισμού της αλιείας (ΠΠΠ) με τα οποία καθορίστηκαν οι όροι της ανάπτυξης της αλιείας από το 1983 και μετά. Ειδικότερα οι στόχοι των προγραμμάτων στην Ελλάδα ήταν: Στο πρώτο ΠΠΠ (1983-1986) η παρεμπόδιση της αύξησης της αλιευτικής ικανότητας των στόλων. Στο δεύτερο ΠΠΠ (1987-1991) η μέτρια μείωση της χωρητικότητας και ιπποδύναμης των στόλων. Στο τρίτο ΠΠΠ (1992-1996) η εφαρμογή διαρθρωτικής πολιτικής για την προστασία των αλιευτικών πόρων μέσα από τη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας. Στο τέταρτο ΠΠΠ (1997-2001) η μείωση της αλιευτικής προσπάθειας στοχευμένη σε αποθέματα αλιευμάτων που αξιολογήθηκαν και διαπιστώθηκε ότι κινδυνεύουν. Το 1993, όλοι οι προϋπολογισμοί του αλιευτικού τομέα συγκεντρώθηκαν στο Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ) που μαζί με την Κοινοτική πρωτοβουλία PESCA στόχευε να καταστήσει αειφορική την αλιευτική δραστηριότητα αλλά και να βοηθήσει με κοινωνικο-οικονομικά μέτρα τους ψαράδες που έχαναν την εργασία τους με τις διαρθρωτικές αλλαγές (Κανονισμός 1263/1999). Στην Ελλάδα το ΧΜΠΑ εφαρμόστηκε σε δύο προγραμματικές περιόδους: 1993-1999 και 2000-2006. Μέσω των προγραμμάτων αυτών χρηματοδοτήθηκε μεταξύ άλλων και η μείωση της αλιευτικής ικανότητας όλων των κατηγοριών του αλιευτικού στόλου με σκοπό την ανάκαμψη των ιχθυοαποθεμάτων και την αύξηση της βιωσιμότητας των αλιευτικών εκμεταλλεύσεων. Το ΧΜΠΑ παρείχε τους πόρους για την απόσυρση αλιευτικών σκαφών από την ενεργό δράση είτε με καταστροφή των σκαφών είτε με μεταφορά σε τρίτη χώρα. Η υλοποίηση της απόσυρσης έγινε με τον Κανονισμό 2792/1999. Ειδικότερα για την Ελλάδα, την περίοδο 2000-2006 ο στόχος ήταν η μείωση κατά 14% της συνολικής χωρητικότητας. Για το σκοπό αυτό δαπανήθηκαν για διαλύσεις πλοίων (Μέτρο 1.1) 99.098.223 και για μεταφορά σε τρίτη χώρα ή άλλη προσαρμογή (Μέτρο 1.2) 1.800.000. Το μέτρο 1.2 περιλάμβανε τρεις δράσεις : Δράση 1 : Μεταφορά του σκάφους σε Τρίτη Χώρα Δράση 2 : Μεταφορά για σκοπούς άλλους εκτός αλιείας Δράση 3 : Οριστική ένταξη του σκάφους στους τομείς διαφύλαξης της ιστορικής κληρονομιάς αλιευτικής έρευνας ή εκπαίδευσης ή ελέγχου των αλιευτικών δραστηριοτήτων, ιδίως από Τρίτη Χώρα. Με τις παραπάνω χρηματοδοτήσεις και ειδικότερα με την ετεροβαρή χρηματοδότηση της διάλυσης έναντι της διατήρησης των σκαφών, δόθηκε η δυνατότητα σε πολλούς ψαράδες να καταστρέψουν το σκάφος τους λαμβάνοντας μια αποζημίωση, που έφθανε και σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούσε την εμπορική αξία του σκάφους. Με αυτό τον τρόπο καταστράφηκαν πάρα πολλά σκάφη, κυρίως μεγάλης ηλικίας, τα οποία όμως ήταν παραδοσιακά ναυπηγήματα, όμορφα δημιουργήματα της Ελληνικής ναυπηγικής τέχνης. Η χρηματοδότηση της απόσυρσης για τους ψαράδες αποτέλεσε ουσιαστικά, είτε ένα είδος εφ άπαξ για όσους ήταν κοντά στη συνταξιοδότηση, είτε το αρχικό κεφάλαιο για το ξεκίνημα μιας νέας δουλειάς. Για ορισμένους μάλιστα ήταν ένας εύκολος τρόπος αντικατάστασης του σκάφους. 2

Το τελευταίο προς υλοποίηση πρόγραμμα είναι το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Αλιείας 2007-2013 (ΕΣΣΑΑλ) το οποίο υλοποιείται στα πλαίσια του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ). Το ΕΣΣΑΑλ 2007-2013 περιλαμβάνει δράσεις οι οποίες εστιάζουν στη διασφάλιση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής παρακτίων και νησιωτικών περιοχών και χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας που συστήθηκε με τον Κανονισμό 1198/2006. Στη διάρκεια αυτών των προγραμμάτων αυτά καταστράφηκε μεγάλος αριθμός παραδοσιακών σκαφών, μερικά από τα οποία αποτελούσαν μοναδικά δείγματα της Ελληνικής ναυπηγικής τέχνης. Στην παρούσα εργασία έγινε προσπάθεια να καταγραφεί ο ναυπηγικός πλούτος που περιλαμβάνει ο εμπορικός αλιευτικός στόλος, να καταγραφούν τα σκάφη που αποσύρθηκαν και να αναγνωριστεί το είδος του ναυπηγήματος που καταστράφηκε. 2. Μεθοδολογία Για της ανάγκες αυτής της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο Αλιευτικό Μητρώο με σκοπό την ανάλυση της κατάστασης του υφιστάμενου στόλου αλλά και του παλαιότερου στόλου πριν την απόσυρση όπως υπάρχει καταχωρημένος στα αρχεία του Ινστιτούτου θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων. Για την ταυτοποίηση των ναυπηγημάτων έγινε βιβλιογραφική έρευνα κα επισκέψεις σε λιμάνια και ναυπηγεία για την συγκέντρωση φωτογραφικού υλικού. Για την συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις αποσύρσεις, έγιναν επισκέψεις στις κατά τόπους Εποπτείες Αλιείας με σκοπό τη συλλογή πρωτογενούς υλικού που αφορούσε στο είδος του σκάφους που αποσύρθηκε συμπεριλαμβανομένου και του αντίστοιχου φωτογραφικού υλικού. Παράλληλα αντλήθηκαν πληροφορίες από τα αρχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων για το σύνολο των σκαφών που αποσύρθηκαν. Έγιναν επίσης πολλές προσωπικές επαφές για την καταγραφή των απόψεων τόσο των ναυπηγών όσο και των αλιέων σχετικά με τη διαφορετικότητα και την λειτουργικότητα των διαφόρων τύπων ναυπηγημάτων. 3. Αποτελέσματα 3.1 Χαρακτηριστικά του στόλου Ο ελληνικός αλιευτικός στόλος περιλαμβάνει 17.697 σκάφη. Η κατανομή των σκαφών ανά αλιευτικό εργαλείο όπως ήταν κατά την περίοδο της έρευνας (2010) παρουσιάζεται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1: Κατανομή του στόλου ανά εργαλείο Τμήματα του στόλου Αριθμός σκαφών % Μηχανότρατες Ατλαντικής αλιείας 21 0,1 Μηχανότρατες μέσης αλιείας 320 1,8 Γρι-Γρι 288 1,6 Βιντζότρατες (δεν λειτουργούν πλέον) 346 2,0 Αλιευτικά παράκτιας αλιείας 16.704 94,5 Σύνολο 17.679 100,0 * Πηγή: Εθνικό μητρώο αλιευτικών σκαφών (2010) 3

Η συντριπτική πλειοψηφία των σκαφών αποτελείται από ξύλινα σκαριά τα οποία εμφανίζουν αυξημένη ηλικία, το 75% είναι έχει ηλικία πάνω από 20 έτη. Υλικό κατασκευής Πίνακας 2: Κατανομή των σκαφών ανά υλικό κατασκευής και ηλικία Ηλικιακή ομάδα (έτη) Σύνολο <5 5-10 10-15 15-20 >20 Αρ. Σκαφών % Ξύλο 3% 5% 10% 7% 75% 13.079 73,7 Μέταλλο 9% 16% 15% 22% 39% 313 1,8 Πλαστικό ή συνθετικό υλικό 16% 15% 16% 11% 43% 4.287 24,5 Σύνολο 6% 8% 12% 8% 66% 17.679 100,0 Από την έρευνα του στόλου, φαίνεται καθαρά ότι έχουμε ένα γερασμένο στόλο αφού το 66% των σκαφών έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 20 ετών. Παράλληλα βλέπουμε την προτίμηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των αλιέων προς το ξύλο σαν υλικό κατασκευής. Οι απόψεις των ενδιαφερομένων ως προς το ξύλο είναι εγκωμιαστικές. Θεωρούν το ξύλο σαν το πλέον αξιόπιστο υλικό με την μεγαλύτερη αντοχή στο χρόνο αλλά και το υλικό που προσφέρει τη μεγαλύτερη ασφάλεια στη θάλασσα. 3.2 Τύποι ναυπηγημάτων Η παραδοσιακή ναυπηγική έχει βαθιές ρίζες στην Ελλάδα. Υπηρετώντας μια ιστορία 3.000 χρόνων, η Ελληνική ναυπηγική δημιούργησε θαυμάσια σκαριά που βοήθησαν στην εδραίωση της κυριαρχίας των Ελλήνων στις Θάλασσες. Αυτή η παράδοση παραμένει και σήμερα ζωντανή παρά το συγκριτικά υψηλότερο κόστος κατασκευής του ξύλινου σκαριού σε σύγκριση με άλλα υλικά. Η ελληνική ναυπηγική πειραματίστηκε με πολλές φόρμες στη διαδρομή του χρόνου. Εκατοντάδες διαφορετικές ναυπηγικές φόρμες δημιουργήθηκαν και τροποποιήθηκαν σε μια διαρκή εξέλιξη της ναυπηγικής τέχνης και της τεχνολογίας. Σήμερα οι περισσότερες από αυτές έχουν καταργηθεί. Οι περισσότερες από αυτές που επέζησαν μπορεί να καταταγούν σε έξη διαφορετικές ομάδες ομοειδών σκαριών. 3.2.1. Καραβόσκαρα - Τρεχαντήρια - Λίμπερτυ Τα καραβόσκαρα αποτελούν τυπικά δείγματα μεσογειακών σκαφών, με κύρια χαρακτηριστικά το στενό κύτος και την υψηλή πρύμνη. Είναι ένα πολύ γρήγορο σκαρί και γνώρισε την γενική αποδοχή τον 19 ο αιώνα. Σήμερα το βρίσκουμε σε μεγέθη μεταξύ 15 και 30 μέτρα να χρησιμοποιείται σαν μηχανότρατα ή και σαν σκάφος αναψυχής. Το τρεχαντήρι είναι το πιο αγαπημένο σκαρί των Ελλήνων ψαράδων. Τα τρεχαντήρια χρησιμοποιούνται από τον 17 ο αιώνα στο Αιγαίο σαν ιστιοφόρα πλοία ξηρού φορτίου σε μεγέθη από 15 έως 30 μέτρα. Στην επαγγελματική αλιεία τα βρίσκουμε σε μεγέθη από 6 έως 16 μέτρα. Το μέσο μήκος των τρεχαντηριών είναι 9 m. Το τρεχαντήρι είναι ένα αξιόπιστο σκαρί και έχει ιδανική συμπεριφορά στον κυματισμό του Αιγαίου. Για το λόγο αυτό κυριαρχεί σήμερα στην Ελληνική αλιεία, ιδιαίτερα στην παράκτια. Η φόρμα του λίμπερτυ δημιουργήθηκε αμέσως μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο και ήταν αντιγραφή των αμερικανικών πλοίων ξηρού φορτίου που στέλνονταν στην Ευρώπη φορτωμένα με 4

εφόδια. Ηταν τα λεγόμενα πλοία της ελευθερίας Liberty από όπου πήραν και την ονομασία τους. Οι Ελληνες ναυπηγοί αντέγραψαν αυτή τη φόρμα σε ξύλο δημιουργώντας θαυμάσια αλιευτικά, κατάλληλα για αλιεία στην ανοικτή θάλασσα. Σήμερα χρησιμοποιούνται σαν αλιευτικά μέσης αλιείας κυρίως για αλιεία με παραγάδια αφρού και πολύ λιγότερο στην παράκτια αλιεία. Εικ. 1: Καραβόσκαρο Εικ. 2: Τρεχαντήρι Εικ. 3: Λίμπερτυ 3.2.2. Βαρκαλάδες- Μπότηδες - Γαΐτες και ψαρόβαρκες Ο βαρκαλάς είναι ένα σκαρί που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα τον 18 ο και 19 ο αιώνα σαν ιστιοφόρο ξηρού φορτίου. Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η κοφτή πρύμη του και το ευρύχωρο κατάστρωμά του. Ο βαρκαλάς δεν είναι γρήγορο σκαρί λόγω της υψηλής οπισθέλκουσας που δημιουργεί το κύτος του, είναι όμως ένα σταθερό σκαρί που επιτρέπει να εργαστεί κανείς με άνεση στο κατάστρωμά του, γι αυτό και πολλές σύγχρονες μηχανότρατες ακολουθούν τις ναυπηγικές γραμμές του. Στη μικρή παράκτια αλιεία θα βρούμε πολλούς βαρκαλάδες σε μεγέθη κάτω από 10 m, ενώ του περισσότερους θα τους συναντήσουμε στην ερασιτεχνική αλιεία. Οι μικροί βαρκαλάδες ονομάζονται και παπαδιές. Ο μπότης είναι ένα σκαρί που χρησιμοποιείται αποκλειστικά στη μικρή παράκτια αλιεία. Το στενόμακρο κύτος του και το μικρό του μέγεθος του επιτρέπει να κινείται γρήγορα για αυτό και χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα μέχρι τα μέσα του 20 ου αιώνα, όταν το σύνολο της μικρής παράκτιας αλιείας ήταν κωπηλάτη. Σήμερα χρησιμοποιείται μονάχα στην πολύ μικρή παράκτια αλιεία και πολύ πιο εκτεταμένα στην ερασιτεχνική αλιεία. Η γαΐτα είναι ένα σκαρί από τη μεγάλη κατηγορία σκαφών που ονομάζουμε ψαρόβαρκες. Το κύτος της μοιάζει πάρα πολύ με αυτό του τρεχαντηριού με τη διαφορά ότι το κατάστρωμά της είναι στενότερο. Χρησιμοποιείται στην πολύ μικρή παράκτια αλιεία σαν σκάφος μικρών αποστάσεων για αλιεία κυρίως με παραγάδια, καθετές,συρτές και λιγότερο με δίχτυα. Το σκαρί αυτό χρησιμοποιείται εκτεταμένα στην ερασιτεχνική αλιεία. Εικ. 4: Βαρκαλάς Εικ. 5: Μπότης Εικ. 6: Γαΐτα 5

3.3 Καταστροφές σκαφών Η καταστροφή ενός σκάφους αποτελούσε την τελευταία φάση μιας διαδικασίας αιτήσεων, εγκρίσεων, επιθεωρήσεων και αποζημιώσεων. Κατά τη φάση της φυσικής καταστροφή του σκάφους η διαδικασία έπρεπε να επιβλέπεται από τους αρμοδίους, να συντάσσεται πρωτόκολλο καταστροφής στο οποίο να επισυνάπτονται και οι φωτογραφίες του σκάφους πριν και μετά την καταστροφή. Πριν την καταστροφή οι ιδιοκτήτες των σκαφών μπορούσαν να αφαιρέσουν οτιδήποτε δεν είχε σχέση με την καθεαυτή κατασκευή του κύτους (κινητήρες, βίντσια και λοιπό εξοπλισμό). Κατόπιν έσπαζαν το κύτος σε διάφορα σημεία ώστε να καταστραφεί η καρίνα και να είναι αδύνατη η επισκευή του. Εικ. 7: Σύνταξη πρωτοκόλλου καταστροφής Εικ. 8: Καταστροφή Το υλικό των πρωτοκόλλων καταστροφής χρησιμοποιήθηκε για την άντληση των πληροφοριών για όλα τα σκάφη, αλλά και για την δημιουργία μια βάσης δεδομένων με τα τεχνικά χαρακτηριστικά των σκαφών καθώς επίσης και τις φωτογραφίες τους. Η περίοδος για την οποία ερευνήθηκαν οι αποσύρσεις σκαφών με επιδοτούμενη καταστροφή των σκαφών ήταν από το 1991 μέχρι το έτος 2009. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου καταστράφηκαν 4.912 σκάφη. Πίνακας 3: Κατανομή των κατεστραμμένων σκαφών ανά αλιευτικό εργαλείο Εργαλείο Αρ. Σκαφών Μέση ηλικία Μέση Χωρητικότητα Αριθμός απασχολούμενων στα σκάφη Μηχανότρατες 149 27,3 119,0 573 Γρι-Γρι 87 27,8 34,2 533 Παράκτια σκάφη 4.676 25,1 5,2 5.700 Σύνολο 4.912 6.807 Πίνακας 4: Κατανομή των κατεστραμμένων σκαφών ανά αλιευτικό εργαλείο και υλικό κατασκευής Εργαλείο Ξύλο Μέταλλο Συνθετικό Υλικό Σύνολο Μηχανότρατες 71 79 0 150 Γρι-Γρι 84 2 1 87 Παράκτια σκάφη 4.211 35 429 4.675 6

Σύνολο 4.366 116 430 4.912 Η συνολική χωρητικότητα η οποία αφαιρέθηκε από τον στόλο ανέρχεται σε 42.973 κόρους (Αλιευτικό Μητρώο). Εκτός όμως από τη χωρητικότητα, χάθηκαν και 6.807 θέσεις εργασίας άμεσα σχετιζόμενες με την αλιεία. Η απώλεια αυτή δεν είναι πραγματική καθώς ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των εργαζομένων συνταξιοδοτήθηκε ή μεταπήδησε σε άλλου είδους εργασία. Αυτό όμως αφορά τους άμεσα ενδιαφερόμενους, δηλαδή τους πλοιοκτήτες. Για τους αλιεργάτες, η απώλεια της θέσης εργασίας είναι πραγματική. Ο αριθμός των αλιεργατών οι οποίοι έχασαν τη δουλειά τους εκτιμάται σε 1.895 άτομα. Η εκτίμηση αυτή προέρχεται από την ανάλυση των στοιχείων του Εθνικού Συστήματος Συλλογής Αλιευτικών Δεδομένων του έτους 2008. 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Εικ. 9: Κατανομή των καταστροφών ανά έτος Η ανάλυση της τυπολογίας των σκαφών που καταστράφηκαν έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των σκαφών που καταστράφηκαν ήταν τρεχαντήρια. Ο Πίνακας 5 παρουσιάζει την κατανομή των σκαφών που καταστράφηκαν ανά τύπο ναυπηγήματος. Πίνακας 5: Κατανομή των κατεστραμμένων σκαφών ανά τύπο ναυπηγήματος Τύποι σκαφών Αρ. σκαφών % Τρεχαντήρια 3.025 61,6 Γαΐτες 600 12,2 Βαρκαλάδες - Παπαδιές 181 3,7 Καραβόσκαρα 148 3,2 Λίμπερτυ 114 2,3 Μπότηδες 38 1,0 7

Αλλοι τύποι 805 16,4 Σύνολο 4.912 100,0 Από το σύνολο των 4.919 σκαφών που καταστράφηκαν, τα 4.366 ήταν ξύλινα παραδοσιακά σκάφη, δηλαδή το 88% των σκαφών. 4. Συμπεράσματα Η μείωση της αλιευτικής ικανότητας του στόλου, ο οποίος ήταν ο στόχος των διαρθρωτικών προγραμμάτων δεν επετεύχθη καθώς η συνολική χωρητικότητα που αφαιρέθηκε από τον στόλο αντιπροσωπεύει μόλις το 5,1% της συνολικής χωρητικότητας του στόλου. Η απώλεια σε όρους πολιτιστικής κληρονομιάς απεδείχθη ότι υπήρξε πολύ μεγάλη καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των σκαφών που χάθηκαν ήταν παραδοσιακά ξύλινα σκαριά. Η αναπαραγωγή αυτών των σκαριών είναι αμφίβολη διότι η έρευνα έδειξε ότι η διείσδυση των συνθετικών υλικών στις νέες κατασκευές είναι υψηλότερη στα νέα σε ηλικία σκάφη. Αυτό οφείλεται στην χαμηλότερη αξία κτήσης των σκαφών αλλά και στο χαμηλότερο κόστος συντήρησης που έχουν. Η καταστροφή των σκαφών έπληξε οικονομικά τα περιφερειακά ναυπηγία τα οποίο όφειλαν ένα σημαντικό μέρος του τζίρου τους στις συντηρήσεις των ξύλινων σκαφών. Τέλος σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που εξαρτάται από τον τουρισμό, θα έπρεπε να αξιοποιείται κάθε ίχνος πολιτιστικής κληρονομιάς και ειδικότερα εκείνη που είναι συνδεδεμένη με ένα σεβαστό τμήμα της που είναι η ναυτική παράδοση και η ναυτική ιστορία της. Ευχαριστίες Θα θέλαμε πρώτιστα να ευχαριστήσουμε το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννης Λάτσης που μοιράστηκε μαζί μας τις ανησυχίες μας για το φυλλορρόισμα του αλιευτικού στόλου και την καταστροφή ζωντανών έργων της ελληνικής ναυπηγικής παράδοσης και προχώρησε στη χρηματοδότηση αυτής της μελέτης. Θα θέλαμε επίσης να ευχαριστήσουμε τους Επόπτες Αλιείας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων που μας παραχώρησαν υλικό και μας βοήθησαν να έρθουμε σε επαφή με τους ψαράδες, την προϊστάμενη του τμήματος αποσύρσεων του Υπουργείου κ. Χρύσα Χατζηδάκη καθώς επίσης και τους Επόπτες αλιείας που μας βοήθησαν να ταυτοποιήσουμε τα σκάφη. Τέλος θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους εκατοντάδες ψαράδες που δέχθηκαν να μιλήσουν μαζί μας και απαντώντας στις ερωτήσεις μας, μας άνοιξαν την καρδιά τους και μας είπαν τα παράπονά τους καθώς επίσης και τον κ. Μιχάλη Σουβλά για το φωτογραφικό υλικό που μας προσέφερε. Βιβλιογραφία Anonymous, Εθνικό Σύστημα Συλλογής Αλιευτικών Δεδομένων: Ετήσια έκθεση 2008 8

Stergiou, K.I., Machias, A., Somarakis, S., Kapantagakis, A., 2003. Can we define target species in Mediterranean trawl fisheries? Fisheries Research, 59: 431-435. Α. Καπανταγάκης, 2009. Ψαροκάικα στις φλόγες. Κοινωφελές Ιδρυμα Ι. Λάτσης, Αθήνα Anonymous, 2003. Η Ελληνική ναυπηγική τέχνη. Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Αναπτύξεως (ΕΤΒΑ). Κ. Δαμιανίδης, Θ. Λεοντίδης, 2005. Τα Ελληνικά παραδοσιακά ιστιοφόρα του 20ου αιώνα. Εκδόσεις Γαβριηλίδης Κ. Δαμιανίδης, Α. Ζήβας, 2003. Το τρεχαντήρι στην Ελληνική ναυπηγική αρχιτεκτονική. ΕΟΜΕΧ 9