ΔΡΓΑΣΖΡΗΑΚΖ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΧΝ ΦΤΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΑ ΥΟΛΔΗΑ Γ/ΘΜΗΑ ΔΚΠ/Ζ ΣΟΤ Ν. ΚΑΡΓΗΣΑ. Μπίηζηνο. 1, Λίηζηνο Γ. 2 θαη Παπαλνύζθαο Μ. 3

ΔΡΓΑΣΖΡΗΑΚΖ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΧΝ ΦΤΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΑ ΥΟΛΔΗΑ Γ/ΘΜΗΑ ΔΚΠ/Ζ ΣΟΤ Ν. ΚΑΡΓΗΣΑ Μπίηζηνο. 1, Λίηζηνο Γ. 2 θαη Παπαλνύζθαο Μ. 3 1 Φπζηθόο, Τπεύζπλνο ΔΚΦΔ Ν. Καξδίηζαο, 2441040127 & 2441079170, serbitsios@sch.gr 2 Φπζηθόο, θαζεγεηήο Γ/ζκηαο Δθπ/ζεο, 2441071948, glitsio@sch.gr 3 Υεκηθόο, MSc, θαζεγεηήο Γ/ζκηαο Δθπ/ζεο, 2441070770, papanouskas@sch.gr ΠΔΡΗΛΖΦΖ Γηα ηα καζήκαηα ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ, ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε, είλαη γλσζηή ε κεγάιε ζεκαζία ηεο εξγαζηεξηαθήο δηδαζθαιίαο ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή. Πξνο ηελ θαηεύζπλζε απηή άιισζηε θηλνύκελν ην ΤΠΔΠΘ, εθηόο ηνπ όηη ίδξπζε ηα ΔΚΦΔ, νινθιεξώλεη θαηά ην ζρνιηθό έηνο 2005 2006 ηνλ εμνπιηζκό ησλ Δξγαζηεξίσλ Φ. Δ. ησλ Δληαίσλ Λπθείσλ θαη πξνηείλεη όιν θαη πεξηζζόηεξεο θάζε ρξόλν εξγαζηεξηαθέο αζθήζεηο λα γίλνληαη ζηα ζρνιεία. Σα ΔΚΦΔ ζην πιαίζην ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο πξνζπαζνύλ λα εληζρύζνπλ κε ηνλ απνηειεζκαηηθόηεξν δπλαηό ηξόπν ηελ δηάδνζε ηνπ πεηξάκαηνο ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή, παξέρνληαο ζπλερείο επηκνξθώζεηο ησλ θαζεγεηώλ θι. ΠΔ04, ηξνθνδνζία ησλ Δξγαζηεξίσλ Φ. Δ. ησλ ζρνιείσλ κε ππνζηεξηθηηθό δηδαθηηθό πιηθό, βνήζεηα ζηα Δξγαζηήξηα ησλ ζρνιείσλ θαηά ηελ πξνεηνηκαζία ή ηελ εθηέιεζε ησλ πεηξακάησλ, ππνδνρή ηκεκάησλ καζεηώλ ζην Δξγαζηήξην ηνπ ΔΚΦΔ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε εξγαζηεξηαθώλ αζθήζεσλ, βνήζεηα ζηε ζπληήξεζε θαη ηε ιεηηνπξγία δηαθόξσλ νξγάλσλ θαη ζπζθεπώλ, θαζώο θαη ηελ νξγάλσζε ηνπ ρώξνπ θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Δξγαζηεξίνπ Φ. Δ. ηνπ ζρνιείνπ. ηελ παξνύζα εξγαζία δηεξεπλώληαη νη απόςεηο θαη πξνζδνθίεο ησλ εθπαηδεπηηθώλ ΠΔ04 από ην ΔΚΦΔ, όπσο απηέο θαηαγξάθεθαλ θαηά ηελ εθαξκνγή εξσηεκαηνινγίνπ ηνλ Μάξηην ηνπ 2004. Αθόκε, δηεξεπλάηαη ζπγθξηηηθά κε ηα παξαπάλσ, ην ζύλνιν ησλ εξγαζηεξηαθώλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηα ζρνιεία θαηά ην ζρνιηθό έηνο 2004-05. Από ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο πξνθύπηεη, όηη νη εθπαηδεπηηθνί ΠΔ04 ηνπ Ν. Καξδίηζαο επηζπκνύλ θαηά πξνηεξαηόηεηα ην ΔΚΦΔ λα ηνπο παξέρεη θπξίσο ηερληθή ππνζηήξημε κε όινπο ηνπο ηξόπνπο (ελεκέξσζε γηα ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ρξήζε ησλ νξγάλσλ, παξαζθεπή θαη δηάζεζε αληηδξαζηεξίσλ θαη ππνζηεξηθηηθνύ πιηθνύ, ζπληήξεζε νξγάλσλ) θαη βνήζεηα ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή θπξίσο κε παξνπζίαζε πεηξακάησλ ζην ΔΚΦΔ, αιιά θαη ζηελ πξνεηνηκαζία πεηξακάησλ ζην ζρνιείν κε ηε βνήζεηα ηνπ πξνζσπηθνύ ηνπ ΔΚΦΔ. Από ηελ θαηαγξαθή ησλ εξγαζηεξηαθώλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηα ζρνιεία ηνπ Ν. Καξδίηζαο ην ζρνιηθό έηνο 2004-2005, πξνθύπηεη πςειό πνζνζηό ζε ζρέζε κε ηηο πξνηεηλόκελεο αζθήζεηο (89,5% ζηα Δληαία Λύθεηα - 67% κεησπηθά θαη 33% επίδεημεο - 103,5% ζηα Γπκλάζηα - 42,7% κεησπηθά θαη 57,3% επίδεημεο θαη 55,5% ζηα ΣΔΔ - 4,7% κεησπηθά θαη 95,3% επίδεημεο). Από ηα απνηειέζκαηα πξνθύπηεη όηη ππάξρεη θαη αξρήλ ε δηάζεζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ λα έρνπλ εληαγκέλν ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή ηνπο ην πείξακα. ηα πξώηα ζηάδηα ηεο ζπζηεκαηηθήο εηζαγσγήο ηεο πεηξακαηηθήο δηδαζθαιίαο ζηα ζρνιεία (ηδίσο ζηα εμνπιηζκέλα Δλ. Λύθεηα) νη εθπαηδεπηηθνί ρξεηάδνληαη ζηήξημε κέρξη απηή λα γίλεη βίσκα, κέζα από ηελ εθαξκνγή ηεο ζηα πιαίζηα ηνπ καζήκαηνο. Σν ρακειό πνζνζηό πνπ εκθαλίδεηαη ζηα ΣΔΔ, ζρεηίδεηαη κε ηελ ζρεδόλ παληειή έιιεηςε εμνπιηζκνύ ηνπο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε εξγαζηεξηαθώλ αζθήζεσλ Φπζηθήο θαη Υεκείαο. Με δεδνκέλν όηη ζηε Γηδαθηηθή ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ ε εξγαζηεξηαθή δξαζηεξηόηεηα απνηειεί αλαπόζπαζην κέξνο ηεο δηδαζθαιίαο, πξνηείλεηαη - Οη εξγαζηεξηαθέο αζθήζεηο λα ζπγθεθξηκελνπνηεζνύλ παλειιαδηθά γηα όια ηα ζρνιεία Γ/ζκηαο Δθπ/ζεο θαη λα εληαρζνύλ ζηε δηδαθηέα ύιε σο αλαπόζπαζην ηκήκα ηεο. - Να ιεθζεί κέξηκλα ώζηε όια ηα ζρνιεία λα απνθηήζνπλ πιήξσο εμνπιηζκέλα Δξγαζηήξηα Φ.Δ. - Σα ΔΚΦΔ λα ζηειερσζνύλ κε εθπαηδεπηηθνύο όισλ ησλ εηδηθνηήησλ θαη γηα λα είλαη πξαθηηθά εθαξκόζηκε ε παξνπζία ηνπο ζηα ζρνιεία ίζσο θαη κε πεξηζζόηεξνπο ηνπ ελόο. ΔΗΑΓΧΓΖ Σα Δξγαζηεξηαθά Κέληξα Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ (ΔΚΦΔ) ζπγθξνηήζεθαλ θαη νξγαλώζεθαλ κε ηηο Τ.Α. Γ2/5542/7-10-1993 θαη Γ2/1111/22-2-1996, όπνπ αλαθέξεηαη ζπγθεθξηκέλα όηη: «Σν ΔΚΦΔ 1

είλαη θέληξν έξεπλαο, ηερληθήο θαη παηδαγσγηθήο ππνζηήξημεο ηεο εξγαζηεξηαθήο δηδαζθαιίαο ησλ Φπζηθώλ Μαζεκάησλ θαη ζύκβνπινο γηα ηελ νξγάλσζε ησλ ζρνιηθώλ εξγαζηεξίσλ ζε επίπεδν Ννκνύ». ηελ ίδηα Τπνπξγηθή απόθαζε αλαθέξεηαη, κεηαμύ άιισλ, όηη ην ΔΚΦΔ είλαη ρώξνο: - κόληκεο έθζεζεο (ζπληήξεζεο θαη επηζθεπήο) εξγαζηεξηαθώλ νξγάλσλ, πεηξακαηηθώλ δηαηάμεσλ θαη νπηηθναθνπζηηθώλ κέζσλ δηδαζθαιίαο, θαζώο θαη δηαλνκήο ηνπο ζηα ζρνιεία ηνπ Ννκνύ. - πεηξακαηηθήο εμάζθεζεο ησλ καζεηώλ. - βειηίσζεο, δνθηκήο θαη εθαξκνγήο πεηξακαηηθώλ δηαηάμεσλ θαη πεηξακάησλ από ηνπο θαζεγεηέο. - δηεμαγσγήο επηκνξθσηηθώλ ζεκηλαξίσλ γηα ηε δηδαζθαιία ησλ Φπζηθώλ καζεκάησλ. ηα ζύγρξνλα πξνγξάκκαηα ζπνπδώλ ην ΤΠΔΠΘ πεξηιακβάλεη εξγαζηεξηαθέο αζθήζεηο (ππνρξεσηηθέο) αλά κάζεκα θαη ηάμε, ζε όινπο ηνπο ηύπνπο ησλ ζρνιείσλ (ΤΠΔΠΘ / ΠΗ 1999). Έηζη ην ζρνι. έηνο 2002-03 έπξεπε λα γίλνπλ ηέζζεξηο αζθήζεηο ζηα Δλ. Λύθεηα (Γ2/106608/10-10- 2002), ην ζρνι. έηνο 2003-04 ηξεηο αζθήζεηο αλά κάζεκα θαη ηάμε ζηα Γπκλάζηα (Γ7/126864/14-11- 2003), ην ζρνι. έηνο 2004-05 έληεθα αζθήζεηο ζηα Δλ. Λύθεηα θαη ηξεηο αζθήζεηο αλά κάζεκα θαη ηάμε ζηα Γπκλάζηα θαη ΣΔΔ (Γ7/42270/7-5-2004) θαη ην ηξέρνλ ζρνι. έηνο 2005-06 ηξηαληακία αζθήζεηο ζηα Δλ. Λύθεηα θαη ηξεηο αζθήζεηο αλά κάζεκα θαη ηάμε ζηα Γπκλάζηα θαη ΣΔΔ (Γ7/62975/ 24-6-2005). ηηο Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά: «Σα ΔΚΦΔ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ θάζε πξόζθνξν ηξόπν πξνθεηκέλνπ λα δηαηεζεί ζηα ρνιηθά εξγαζηήξηα ηεο πεξηνρήο επζύλεο ηνπο ε απαηηνύκελε ηερληθή θαη νξγαλσηηθή βνήζεηα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ εξγαζηεξηαθώλ δξαζηεξηνηήησλ». Δπίζεο όηη «ζα πξέπεη λα νξγαλώζνπλ ελεκεξσηηθέο ζπλαληήζεηο ζην ρώξν ηνπο, λα επηζθεθηνύλ ηα ζρνιηθά εξγαζηήξηα ηεο πεξηνρήο ηνπο θαη λα ζπλεξγαζηνύλ πξνζσπηθά κε ηνπο θαζεγεηέο». Δίλαη θαλεξό όηη νη ζθνπνί ηεο ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ ΔΚΦΔ (Γ2/1111/22-2-1996, Γ2/63642/19-6-2002, Γ7/146939/24-12-2003) πξαγκαηνπνηνύληαη κέζα από ζπλερή επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία κε ηνπο εθπαηδεπηηθνύο. Σν ΔΚΦΔ Καξδίηζαο, από ηελ ίδξπζε ηνπ, βξίζθεηαη ζε δηαξθή επαθή θαη ζπλεξγαζία καδί ηνπο, πξνο ηελ θαηεύζπλζε επίηεπμεο ησλ ζηόρσλ ηνπ. Πξνθύπηεη ινηπόλ, όηη ε γλώζε ησλ αλαγθώλ θαη πξνζδνθηώλ ησλ εθπαηδεπηηθώλ, θαζώο θαη ν βαζκόο επίηεπμεο ησλ ζηόρσλ πνπ ηέζεθαλ, βνεζά ην ΔΚΦΔ ζηε βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαη θαηά ζπλέπεηα ζηελ πξνώζεζε ησλ ζρεηηθώλ εθπαηδεπηηθώλ ζηόρσλ (Aikenhead, 2003). ΣΑ ΔΡΧΣΖΜΑΣΑ ΚΑΗ ΟΗ ΣΟΥΟΗ ηόρνο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο είλαη αθ ελόο ε θαηαγξαθή θαη ηεξάξρεζε ησλ πξνζδνθηώλ ησλ θαζεγεηώλ θι. ΠΔ04 ησλ ζρνιείσλ ηνπ Ν. Καξδίηζαο, κε ηε βνήζεηα εξσηεκαηνινγίνπ, από ην ΔΚΦΔ θαη αθ εηέξνπ ε θαηαγξαθή ησλ εξγαζηεξηαθώλ αζθήζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηα ζρνιεία ηνπ Ννκνύ (Παπαζηακαηίνπ, 1993 θαη Κνιηόπνπινο, 1993). Ζ γλώζε ησλ αληηιήςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθώλ γηα: - ηε κνξθή ηεο βνήζεηαο πνπ επηζπκνύλ λα παξέρεη ην ΔΚΦΔ - ηελ ηερληθή ππνζηήξημε πνπ ρξεηάδνληαη ηα ρνιηθά Δξγαζηήξηα Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ (ΔΦΔ) - ηε ζπκκεηνρή ηνπ ΔΚΦΔ ζηελ επηκόξθσζε ηνπ θιάδνπ ΠΔ04 κπνξεί - λα βνεζήζεη ζηελ απνηειεζκαηηθόηεξε ζπκβνιή ηνπ ΔΚΦΔ ζηε βειηίσζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ καζεκάησλ ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ ζηα ζρνιεία ηνπ Ννκνύ (Beck, 1983). - κε βάζε ηε δηαπίζησζε ελδερόκελεο δηαθνξνπνίεζεο ησλ πξνζδνθηώλ ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζηηο επί κέξνπο εηδηθόηεηεο, ην θύιν, ηα έηε ππεξεζίαο θαη ην ζρνιείν ζην νπνίν ππεξεηνύλ, λα βνεζήζεη ζηελ εμαγσγή ζπγθεθξηκέλσλ ζπκπεξαζκάησλ γηα ηηο αλάγθεο πνπ ππάξρνπλ αλά θαηεγνξία θαη ζηε ράξαμε θαηάιιεισλ δξάζεσλ ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ΔΚΦΔ (Ρνύζζεο, 2004). - ζε ζπλδπαζκό ησλ ζπκπεξαζκάησλ ηεο έξεπλαο ζην λνκό Καξδίηζαο κε ηα αληίζηνηρα παξόκνησλ εξεπλώλ ζε άιινπο λνκνύο ηεο Διιάδαο, λα βνεζήζεη ηε δξάζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ θνξέσλ θαη, σο εθ ηνύηνπ, ηελ Πνιηηεία ζηε ράξαμε εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο (Υαιθηά, 1999). Ζ δε γλώζε ηνπ βαζκνύ επίηεπμεο ησλ επηδησθόκελσλ ζηόρσλ ζα βνεζήζεη ζηελ πξνζαξκνγή ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ΔΚΦΔ, ώζηε λα απμεζεί ε απνηειεζκαηηθόηεηά ηνπ. Ζ ΜΔΘΟΓΟ 1. Ζ δηεξεύλεζε ησλ πξνζδνθηώλ ησλ εθπαηδεπηηθώλ από ην ΔΚΦΔ Καξδίηζαο έγηλε κε εξσηεκαηνιόγην (Cohen & Manion, 1994) πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ θαη ηα ΔΚΦΔ Αξγνιίδαο θαη Κνξίλζνπ ζε παξόκνηα έξεπλα (Δ. Μνπηδνύξε-Μαλνύζνπ θ.ά., 2004). Σν εξσηεκαηνιόγην 2

δηαλεκήζεθε ζηνπο εθπαηδεπηηθνύο θιάδνπ ΠΔ04 ηνπ Ν. Καξδίηζαο ην Μάξηην ηνπ 2004. Από ηνπο 126 πνπ ππεξεηνύζαλ ζηα ζρνιεία ηνπ Ννκνύ ην ζπκπιήξσζαλ νη 60, ή πνζνζηό 47,6%. Ζ θαηαλνκή ησλ επηκέξνπο εηδηθνηήησλ ηνπ δείγκαηνο ζε ζρέζε κε ην ζύλνιν θάζε επηκέξνπο εηδηθόηεηαο δείρλεη όηη ζην δείγκα ππάξρνπλ νη κηζνί πεξίπνπ ππεξεηνύληεο εθπαηδεπηηθνί θάζε εηδηθόηεηαο. Σν εξσηεκαηνιόγην πεξηείρε ηξεηο άμνλεο: - ηα πεξηγξαθηθά ζηνηρεία - ηηο βαζηθέο δξαζηεξηόηεηεο (πξνζδνθίεο) κε ηα εμήο ηέζζεξα πεδία: Α. Βνήζεηα ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή. Β. Σερληθή ππνζηήξημε ησλ ζρνιηθώλ εξγαζηεξίσλ θπζηθώλ επηζηεκώλ. Γ. Παξνρή ρώξνπ, ρξόλνπ θαη κέζσλ γηα πξνζσπηθή άζθεζε (ή γηα δηδαθηηθνύο ζθνπνύο) ζην ρώξν ηνπ ΔΚΦΔ. Γ. Άιιν (αλαθέξαηε επηγξακκαηηθά). - Σέζζεξηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο αλάιπζεο γηα θάζε κηα από ηηο ηξεηο πξώηεο βαζηθέο δξαζηεξηόηεηεο (πεδία Α, Β θαη Γ, κε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο αλάιπζεο ην θαζέλα). 2. Ζ θαηαγξαθή ησλ εξγαζηεξηαθώλ αζθήζεσλ, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηα ζρνιεία ηνπ Ν. Καξδίηζαο ην ζρνι. έηνο 2004-05, έγηλε κε εξσηεκαηνιόγην - πίλαθα, αλάινγν κε ην πξόηππν πνπ έζηεηιε ζηα ΔΚΦΔ ην Γξαθείν Δξγαζηεξίσλ Φ. Δ. ηνπ ΤΠΔΠΘ. Σα δεηνύκελα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ήηαλ: - ν ζπλνιηθόο αξηζκόο ησλ ηκεκάησλ ηνπ ζρνιείνπ θαηά ηάμε. - ν αξηζκόο ησλ ηκεκάησλ θαηά ηάμε, πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ηελ θάζε εξγαζηεξηαθή άζθεζε. - ν αξηζκόο ησλ ηκεκάησλ θαηά ηάμε, πνπ έθαλαλ ηελ θάζε άζθεζε κεησπηθά ή κε επίδεημε. ΓΔΓΟΜΔΝΑ ΥΟΛΗΑΜΟ 1. Ζ θαηαλνκή ηνπ δείγκαηνο - αλά εηδηθόηεηα είλαη: 45% Φπζηθνί, 21,7% Υεκηθνί, 10% Βηνιόγνη, ην 16,7% Γεσιόγνη θαη 6,7% Φπζηνγλώζηεο. - κε βάζε ηα ρξόληα ππεξεζίαο δείρλεη όηη ην 45% ηνπ δείγκαηνο είλαη λένη ζπλάδειθνη (έσο 10 έηε). - αλάινγα κε ην θύιν κία ζηνπο ηέζζεξηο ζπλαδέιθνπο είλαη γπλαίθα. - κε βάζε ην ζρνιείν πνπ ππεξεηνύλ δείρλεη όηη νη κηζνί πεξίπνπ εθπαηδεπηηθνί (48,3%) είλαη ζε Γπκλάζην θαη 1 ζηνπο 10 ζε ΣΔΔ (11,7%). Ζ θύξηα πξνζδνθία ησλ εθπαηδεπηηθώλ από ην ΔΚΦΔ είλαη ε ηερληθή ππνζηήξημε (51,7%). Έλαο ζηνπο ηξεηο πεξίπνπ (30%) ζέιεη βνήζεηα ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή, ελώ κηθξό πνζνζηό (13,3%) ηεξαξρεί σο πξώηε πξνζδνθία ηελ πξνζσπηθή άζθεζε. Δίλαη αμηνζεκείσην λα πνύκε όηη 1 ζηνπο 20 εθπαηδεπηηθνύο (5%), όινη Φπζηθνί ζηελ εηδηθόηεηα, δελ έρνπλ σο πξώηε πξνζδνθία θαλέλα από ηνπο ηξεηο πξώηνπο άμνλεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ΔΚΦΔ θαη αλαδεηνύλ ελεκέξσζε θαη εμάζθεζε ζε ινγηζκηθά παθέηα εθαξκνγώλ γηα ηηο Φπζηθέο Δπηζηήκεο (γηα αλάπηπμε ηνπ εηθνληθνύ εξγαζηεξίνπ). Από ηελ θύξηα πξνζδνθία ησλ εθπαηδεπηηθώλ κε βάζε ηελ επηκέξνπο εηδηθόηεηα ζπλάγεηαη όηη ην 63% ησλ Φπζηθώλ έρεη σο πξώηε επηινγή ηελ ηερληθή ππνζηήξημε ησλ ζρνιηθώλ εξγαζηεξίσλ θαη κόιηο ην 26% επηιέγνπλ βνήζεηα ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή. Οη άιιεο εηδηθόηεηεο εκθαλίδνπλ κηα ηζνξξνπία ζηελ επηινγή ηνπο κεηαμύ ησλ πξνεγνύκελσλ επηινγώλ (Καξαγεώξγνο, 2002). Καλείο Φπζηθόο δελ επηιέγεη σο πξώηε επηινγή ηελ πξνζσπηθή άζθεζε, ζε αληίζεζε κε ηνπο Φπζηνγλώζηεο ησλ νπνίσλ ε πιεηνλόηεηα (75%) ην επηζπκεί, ελώ ηελ πξνζσπηθή άζθεζε ζην ΔΚΦΔ επηζπκνύλ ην 33% ησλ Βηνιόγσλ ην 20% ησλ Γεσιόγσλ θαη κόιηο ην 8% ησλ Υεκηθώλ. Ζ αξραηόηεηα δε θαίλεηαη λα δηαθνξνπνηεί ηελ πξώηε επηινγή, όπνπ αλεμάξηεηα από ηα έηε ππεξεζίαο, εθηόο από ηελ θαηεγνξία 26-30, σο πξώηε επηινγή επηιέγεηαη ε ηερληθή ππνζηήξημε. Γηαθνξνπνίεζε έρνπκε ζηελ πξώηε επηινγή αλάινγα κε ην ζρνιείν. Έηζη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ εξγάδνληαη ζην Γπκλάζην επηιέγνπλ πξώηα ηελ ηερληθή ππνζηήξημε, ελώ νη εθπαηδεπηηθνί ησλ Λπθείσλ θαη ησλ ΣΔΔ δεηνύλ πξώηα βνήζεηα ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή. Απηό είλαη αλακελόκελν δηόηη, αθ ελόο νη εξγαζηεξηαθέο αζθήζεηο ζην Λύθεην είλαη πην απαηηεηηθέο (πνζνηηθέο κεηξήζεηο, ππνινγηζκνί, θ.ά.) θαη αθ εηέξνπ παξά ηα θαηλνύξηα ζε ρώξνπο θαη εμνπιηζκό εξγαζηήξηα ησλ Λπθείσλ, παξά ην ππνρξεσηηθό ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ζπγθεθξηκέλσλ εξγαζηεξηαθώλ αζθήζεσλ αλά κάζεκα θαη ηάμε, παξακέλεη ν θύξηνο ραξαθηήξαο ηνπ Λπθείνπ, πνπ είλαη ε βνήζεηα ζε ζεσξεηηθό επίπεδν γηα ηηο αλάγθεο ησλ Παλειιαδηθώλ Δμεηάζεσλ. Απηό εκπνδίδεη ηνπο θαζεγεηέο ησλ Δληαίσλ Λπθείσλ λα αζρνιεζνύλ πην πνιύ κε ηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή (Εεζηκόπνπινο θά, 2000 θαη Ληνδάθεο θά, 2002). 3

Σν θύιν δελ επεξεάδεη ηελ πξώηε επηινγή θαη ε ηερληθή ππνζηήξημε ησλ εξγαζηεξίσλ επηιέγεηαη σο πξώηε επηινγή θαη από ηνπο άλδξεο θαη από ηηο γπλαίθεο. Οη κηζνί ζρεδόλ (48,3%) έρνπλ επηιέμεη σο ηξίηε θαη ηειεπηαία θαηά ζεηξά αλάγθε ηελ πξνζσπηθή άζθεζε. Μπνξνύκε εηδηθόηεξα λα πνύκε όηη ε πξνζσπηθή άζθεζε δελ επηιέγεηαη - από ηνπο Φπζηθνύο (60%), αλ θαη ηα πξαγκαηνπνηνύκελα πεηξάκαηα Φπζηθήο είλαη πην απαηηεηηθά από απηά ηεο Υεκείαο θαη ηεο Βηνινγίαο (εκπεξηέρνπλ κεηξήζεηο, ζθάικαηα, πεξηζζόηεξα όξγαλα). - από ηνπο λένπο ζπλαδέιθνπο, κέρξη 10 έηε ππεξεζίαο, θαη από απηνύο πνπ έρνπλ 21-25 έηε. - από ηηο γπλαίθεο (53%). Σα πξνεγνύκελα επηβεβαηώλνπλ ελ κέξεη ηα αλακελόκελα, δει. νη Φπζηθνί, νη «παιηνί» θαη νη άλδξεο λα έρνπλ εκπεηξία θαη κεγαιύηεξε άλεζε ζηηο απαηηήζεηο ησλ πεηξακάησλ. Απηά είλαη αλακελόκελα γηαηί νη Φπζηθνί θαη άλδξεο είλαη ε πιεηνλόηεηα ζηνλ θιάδν ΠΔ04 θαη νη «παιηνί» έρνπλ θαηά ηεθκήξην κεγαιύηεξε εκπεηξία. Σαπηόρξνλα ίζσο πξέπεη λα γίλνπλ αληηθείκελν ζπζηεκαηηθόηεξεο κειέηεο νη ιόγνη γηα ηνπο νπνίνπο νη λένη ζπλάδειθνη δελ αηζζάλνληαη ηελ αλάγθε ηεο πξνζσπηθήο άζθεζεο παξόηη πεξλνύλ κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα απνρήο από εξγαζηεξηαθέο δξαζηεξηόηεηεο κέρξη ην δηνξηζκό ηνπο (Γεκεηξόπνπινο, 2001). Ση είδνπο βνήζεηα επηιέγνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή (πεδίν Α), ζηελ ηερληθή ππνζηήξημε (πεδίν Β) θαη πσο επηζπκνύλ ηελ πξνζσπηθή ηνπο άζθεζε (πεδίν Γ); - Ζ κεγάιε πιεηνλόηεηα ησλ εθπαηδεπηηθώλ (68,3%) επηζπκεί ε βνήζεηα ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή λα γίλεηαη κέζσ παξνπζίαζεο πεηξακάησλ ζην εξγαζηήξην ηνπ ΔΚΦΔ, γεγνλόο πνπ κπνξεί λα εληαρζεί ζηνλ γεληθόηεξν όξν «εθπαηδεπηηθή αδξάλεηα» (Αζαλαζνύια Ρέππα θ.ά, 1998), δειαδή ζηελ αληίζηαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζε θάζε αιιαγή, άξα θαη ζηε κεηάβαζε ζηελ εξγαζηεξηαθή δηδαζθαιία. Έλαο ζηνπο ηέζζεξηο πεξίπνπ δέρεηαη ηε ζπλδξνκή ηνπ ΔΚΦΔ ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ πεηξακάησλ ζην ζρνιείν. Ζ ζπκβνιή ηνπ ΔΚΦΔ ζηελ ηάμε ή ζην εξγαζηήξην θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο έρεη πάξα πνιύ ρακειά πνζνζηά επηινγήο (1,7%). - Τπάξρεη ηζνξξνπία κεηαμύ ησλ ηεζζάξσλ επηινγώλ ηνπ πεδίνπ Β, σο πξνο ην είδνο ηεο ηερληθήο ππνζηήξημεο πνπ επηζπκνύλ νη εθπαηδεπηηθνί θαη απηό δελ δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηηο επηκέξνπο εηδηθόηεηεο, ηα έηε ππεξεζίαο, ην ζρνιείν θαη ην θύιν. Έηζη ε ζπληήξεζε νξγάλσλ επηιέγεηαη κε πνζνζηό 20%, ε δηάζεζε ππνζηεξηθηηθνύ πιηθνύ κε 21,7%, ε ελεκέξσζε γηα ηε ρξήζε ησλ νξγάλσλ κε 30% θαη ε δηάζεζε αληηδξαζηεξίσλ θαη άιισλ απαξαίηεησλ πιηθώλ κε 25%. - Ζ θαηαλνκή ησλ πξνηηκήζεσλ ζην πεδίν ηεο πξνζσπηθήο άζθεζεο δείρλεη όηη νη εθπαηδεπηηθνί πξνηηκνύλ ηελ πξνζσπηθή άζθεζε ζην ΔΚΦΔ ην πξσί ζηα πιαίζηα ηνπ σξαξίνπ (33,3%). Ζ πξνζσπηθή άζθεζε ην απόγεπκα είλαη ε ηειεπηαία επηινγή κε 13,3% θαη θαλέλαο από ηνπο εθπαηδεπηηθνύο απηνύο δελ είλαη γπλαίθα. Οη δπν επηινγέο γηα πξαγκαηνπνίεζε δηδαζθαιίαο ζην ΔΚΦΔ είηε από ην πξνζσπηθό ηνπ (26,7%), είηε από ηνπο ίδηνπο (18,3%) επηβεβαηώλνπλ ηνλ όξν «εθπαηδεπηηθή αδξάλεηα» θαζώο θαη ηελ κε πξνηίκεζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζηελ πξνζσπηθή άζθεζε. 2. Σν πνζνζηό πξαγκαηνπνίεζεο ησλ εξγαζηεξηαθώλ αζθήζεσλ ζην Ν. Καξδίηζαο ην ζρνιηθό έηνο 2004-05, κε βάζε ηηο πξνηεηλόκελεο, ήηαλ γηα ηα: - Δληαία Λύθεηα 89,5% (67% κεησπηθά θαη 33% επίδεημεο) [75% (64% - 36%)] - Γπκλάζηα 103,5% (42,7% κεησπηθά θαη 57,3% επίδεημεο) [107% (36% - 64%)] - ΣΔΔ 55,5% (4,7% κεησπηθά θαη 95,3% επίδεημεο). [54% (18% - 82%)] [ηελ αγθύιε θαίλνληαη ηα αληίζηνηρα παλειιαδηθά πνζνζηά, όπσο ηα επεμεξγάζηεθε ην ΤΠΔΠΘ.] ηα Δλ. Λύθεηα θαηά κάζεκα νη αζθήζεηο έγηλαλ ζε πνζνζηό : - Φπζηθή 89,4% (69,2% κεησπηθά θαη 30,8% επίδεημεο) [77% (64% - 36%)] - Υεκεία 97% (69,4% κεησπηθά θαη 30,6% επίδεημεο) [75% (53% - 47%)] - Βηνινγία 82,2% (59% κεησπηθά θαη 41% επίδεημεο) [71% (75% - 25%)] ηα Γπκλάζηα θαηά κάζεκα νη αζθήζεηο έγηλαλ ζε πνζνζηό: - Φπζηθή 114% (49,3% κεησπηθά θαη 59,7% επίδεημεο) [107% (36% - 64%)] - Υεκεία 100,8% (28,1% κεησπηθά θαη 71,9% επίδεημεο) [109% (32% - 68%)] - Βηνινγία 96% (60% κεησπηθά θαη 40% επίδεημεο) [78% (53% - 47%)] ηα ΣΔΔ θαηά κάζεκα νη αζθήζεηο έγηλαλ ζε πνζνζηό: - Φπζηθή 54,7% (2,8% κεησπηθά θαη 97,2% επίδεημεο) [54% (18% - 82%)] - Υεκεία 56,8% (7,6% κεησπηθά θαη 92,4% επίδεημεο) [40% (21% - 79%)] Από κηα πξώηε αλάγλσζε ησλ ζηνηρείσλ θαίλεηαη όηη αληαπνθξίζεθαλ ζηελ πιεηνλόηεηά ηνπο ηα ζρνιεία ζηελ ππνρξέσζή λα θάλνπλ ηηο πξνβιεπόκελεο εξγαζηεξηαθέο αζθήζεηο. Σα Δλ. Λύθεηα έθαλαλ κόλν ηηο ππνρξεσηηθέο, κε ειάρηζηα λα έρνπλ θάλεη επηπιένλ. Σα ΣΔΔ ζρεδόλ ζην ζύλνιό ηνπο, όηαλ έθαλαλ εξγαζηεξηαθέο αζθήζεηο, ήηαλ κε επίδεημε. 4

Αξθεηά Γπκλάζηα πξαγκαηνπνίεζαλ επηπιένλ ησλ ππνρξεσηηθώλ, αζθήζεηο πνπ αλάινγα κε ηνλ εμνπιηζκό θαη ηελ εηδηθόηεηα ησλ θαζεγεηώλ δηαθνξνπνηνύληαλ από ζρνιείν ζε ζρνιείν. ΑΝΑΚΔΦΑΛΑΗΧΖ Όπσο πξνθύπηεη από ηα παξαπάλσ, πξνζδνθίεο ησλ εθπαηδεπηηθώλ θιάδνπ ΠΔ04, ζρεηηθά κε ην ξόιν ηνπ ΔΚΦΔ, ζην Ννκό Καξδίηζαο είλαη: 1. Παξνρή ηερληθήο ππνζηήξημεο κε όινπο ηνπο δπλαηνύο ηξόπνπο (ελεκέξσζε γηα ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ρξήζε ησλ νξγάλσλ, παξαζθεπή θαη δηάζεζε αληηδξαζηεξίσλ θαη ππνζηεξηθηηθνύ πιηθνύ, ζπληήξεζε νξγάλσλ). 2. Βνήζεηα ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή θπξίσο κε παξνπζίαζε πεηξακάησλ ζην ΔΚΦΔ, αιιά θαη ζηελ πξνεηνηκαζία πεηξακάησλ ζην ζρνιείν (Eichinger, 1997). 3. Οη εθπαηδεπηηθνί ησλ Δλ. Λπθείσλ έρνπλ κεγαιύηεξε αλάγθε βνήζεηαο ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή, παξά ζηελ ηερληθή ππνζηήξημε (Hofstein, 2004). Σα απνηειέζκαηα δηαθνξνπνηνύληαη από απηά ηεο αληίζηνηρεο έξεπλαο πνπ έγηλε ζηνπο Ννκνύο Κνξηλζίαο θαη Αξγνιίδαο, θπξίσο σο πξνο ηελ πξώηε πξνζδνθία, όπνπ εθεί εκθαλίδεηαη ε βνήζεηα ζηελ πεηξακαηηθή πξαθηηθή (Millar θά, 1998). Οη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθώλ γηα ηνλ ππνζηεξηθηηθό ξόιν ησλ ΔΚΦΔ ζηελ εξγαζηεξηαθή δηδαζθαιία εκθαλίδνληαη δηαθξηηέο, ηζρπξέο θαη ζε θάζε πεξίπησζε όρη απηνλόεηεο. Δίλαη ζεκαληηθό επνκέλσο λα ιακβάλνληαη ππόςε ζε θάζε πεξαηηέξσ ζρεδηαζκό ή δηακόξθσζε πξαθηηθώλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο εξγαζηεξηαθήο δηδαζθαιίαο (Millar & Osborne, 1998). Όζνλ αθνξά ηελ επίηεπμε ηνπ ζηόρνπ ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ησλ πξνβιεπόκελσλ εξγαζηεξηαθώλ αζθήζεσλ από ηα ζρνιεία ηνπ Ννκνύ, απηόο θαίλεηαη λα επηηεύρζεθε ζε κεγάιν βαζκό, αλ ηνλ ζπγθξίλεη θαλείο κε ην αληίζηνηρν παλειιαδηθό πνζνζηό επίηεπμεο θαηά θαηεγνξία θαη ζπλνιηθά. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 1. Αζαλαζνύια Ρέππα Α., Υαξακήο Π., (1998), Δνιαίο Λύκειο Δμπειπίερ και Πποοπηικέρ, ACCESS, Αζήλα 2. Γεκεηξόπνπινο Δ, (2001), Διζαγυγή ζηη μεθοδολογία ηηρ επιζηημονικήρ έπεςναρ, Δθδ Έιιελ. 3. Εεζηκόπνπινο Γ, Καξαγηάλλεο Γξ, Παπαιεμίνπ Γ, ηάεο Η, Σξηθαιηλόο Υ, Υαξαιακπόπνπινο, (2000), Φςζική Α Λςκείος Γενικήρ Παιδείαρ, ΟΔΓΒ, Αζήλα. 4. Καξαγεώξγνο Γ, (2002), Μεθοδολογία έπεςναρ ζηιρ επιζηήμερ ηηρ αγυγήρ, Δθδ. αββάιαο, Αζήλα. 5. Κνιηόπνπινο Γ, (1993), Η πειπαμαηική διδαζκαλία ηυν Φςζικών Δπιζηημών ζηην Δλλάδα, Δθδ. Πλεπκαηηθνύ, Αζήλα. 6. Ληνδάθεο η, Γάθεο Γ, Θενδσξόπνπινο Γ, Θενδσξόπνπινο Π, Καιιήο Α, (2002), Βιβλίο Καθηγηηή Χημείαρ Α Λςκείος, ΟΔΓΒ, Αζήλα. 7. Μνπηδνύξε Δ, Σζήξνο Γ, Γθνιέκεο Κ, (2004), Ο πόλορ ηος ΔΚΦΔ: Απότειρ, πποζδοκίερ ηυν εκπαιδεςηικών Απγολίδαρ-Κοπινθίαρ, ζην Δξελίξειρ, ηάζειρ, επιηεύγμαηα και διδακηική ηηρ Φςζικήρ, Έ.Δ.Φ., Λνπηξάθη. 8. Παπαζηακαηίνπ Ν, (1993) Ιζηοπική αναζκόπηζη ηηρ (μη) πειπαμαηικήρ διδαζκαλίαρ ηηρ Φςζικήρ ζηο Δλληνικό ζσολείο, ζην Η πειπαμαηική διδαζκαλία ηυν θςζικών επιζηημών ζηην Δλλάδα, Δθδ. Πλεπκαηηθνύ, Αζήλα. 9. Ρνύζζεο Ρ, (2004), O πόλορ ηυν ΔΚΦΔ ζηην δια βίος Δκπαίδεςζη ηυν Φςζικών, ζην Δξελίξειρ, ηάζειρ, επιηεύγμαηα και διδακηική ηηρ Φςζικήρ, Έ.Δ.Φ., Λνπηξάθη. 10. Υαιθηά, Κ., (1999), Σηάζειρ ηυν Δλλήνυν Δκπαιδεςηικών ηηρ Α/θμιαρ και Β/θμιαρ Δκπαίδεςζηρ υρ ππορ ηη Γιδαζκαλία ηος Μαθήμαηορ ηηρ Φςζικήρ, ύγρξνλε Δθπαίδεπζε, ηεύρνο 106. 11. Τ.Α. Γ2/1111/22-2-1996 Ίδπςζη και λειηοςπγία Δπγαζηηπιακών Κένηπυν Φςζικών Δπιζηημών 12. ΤΠΔΠΘ, ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΌ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ, (1999), Ππογπάμμαηα Σποςδών Π/θμιαρ και Γ/θμιαρ Δκπαίδεςζηρ ζηιρ Φςζικέρ Δπιζηήμερ, Έθδνζε Παηδαγσγηθνύ Ηλζηηηνύηνπ, Αζήλα 13. Aikenhead, G. S., (2003), Review of research on humanistic perspectives in science curricula, paper presented at the ESERA (European Science Research Association) conference, Noordwijkerhout, The Netherlands 14. Beck, R., (1983), Motivation: Theories and Principles, Engrewood Cliffs, NJ, Prentice Hall 15. Cohen L, Manion L, (1994), Μεθοδολογία εκπαιδεςηικήρ έπεςναρ, Δθδ. Μεηαίρκην. 16. Eichinger, J., (1997), Successful Students Perceptions of Secondary School Science, School Science & Mathematics, η. 97, Νν. 3, ζει. 122-132 17. Hofstein, A., (2004), The Laboratory in Chemistry Education: Thirty Years of Experience with Developments, Implementation, and Research, Chemistry Education: Research and Practice, η. 5, No. 3, ζει. 247-264 18. Millar, R., Le Maréchal, J-F., Buty, C., (1998), Labwork in Science Education, ζην European Unionsupported Educational Research 1995-2003, European Commision, ζηε ζειίδα 5

http://www.cordis.lu/citizens/publications.htm (ζην link Reports) κε πιήξε ηίηιν Improving Science Education: Issues and Research on Innovative Empirical and Computer-Based Approaches to Labwork in Europe 19. Millar, R., & Osborne, J. F., (Eds.), (1998), Beyond 2000: Science Education for the Future, London, King s College London 6