παρατηρητήριο εγνατίας οδού

παρατηρητήριο εγνατίας οδού 2009 παρακολούθηση των χωρικών επιδράσεων του αυτοκινητόδρομου

ΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ To Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού παρακολουθεί και ενημερώνει για τις επιδράσεις του αυτοκινητόδρομου στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και στην εδαφική συνοχή, στη χωροταξική οργάνωση και στην οικιστική ανάπτυξη και δικτύωση, στο σύστημα μεταφορών και στις μετακινήσεις, καθώς και στο περιβάλλον. Η Εγνατία Οδός είναι ένα από τα μεγαλύτερα οδικά έργα που κατασκευάζονται τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και έχει περιληφθεί στα έργα πρώτης προτεραιότητας των Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών (TENs-T). Ο αυτοκινητόδρομος, μήκους 670 χλμ. διασχίζει οριζόντια τη Βόρεια Ελλάδα, διέρχεται από όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της περιοχής, συνδέεται με 4 λιμάνια και 6 αεροδρόμια, εξυπηρετεί 15 θεσμοθετημένες ΒΙ.ΠΕ. και πολλές άλλες επιχειρηματικές υποδομές (ΒΙΟΠΑ, ΒΕΠΕ, εμπορικά κέντρα, logistics κλπ), πληθώρα τουριστικών περιοχών και πολιτιστικών τόπων. Συνεπώς, το έργο της Εγνατίας Οδού: - δημιουργεί άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην ανάπτυξη και τη χωροταξική οργάνωση της Βόρειας Ελλάδας. - επηρεάζει φαινόμενα που σχετίζονται με την πρόσβαση στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, τη διάρθρωση του δικτύου των οικισμών, καθώς και την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. - επηρεάζει τις διεθνείς διασυνδέσεις και τις προσβάσεις της Ελλάδος στον ευρύτερο χώρο της Κεντρικής και Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης και μέσω των κάθετων αξόνων λειτουργεί ως συλλεκτήριος άξονας των Διευρωπαϊκών δικτύων και διαδρόμων μεταφορών. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. συγκρότησε και λειτουργεί το «Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού» θεωρώντας πως η σημασία του έργου αλλά και το μέγεθος της επένδυσης επιτάσσουν την προώθηση συμπληρωματικών, πέραν της κατασκευής, δράσεων που θα πολλαπλασιάσουν τα οφέλη και θα περιορίσουν τις επιπτώσεις από τη λειτουργία του. Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού, με βάση τεκμηριωμένες επιστημονικές μεθόδους και την ανάπτυξη σύγχρονης υποδομής πληροφοριακών συστημάτων, συγκεντρώνει, επεξεργάζεται και παρέχει έγκυρα και ενημερωμένα δεδομένα για δείκτες που αφορούν: την κινητικότητα και την ευκολία πρόσβασης στις περιφέρειες, στα αστικά κέντρα, σε αγορές και υπηρεσίες, το επίπεδο ανάπτυξης και την εδαφική συνοχή, την οικιστική ανάπτυξη, τις χρήσεις γης, και την δικτύωση των αστικών κέντρων, τα χαρακτηριστικά του συστήματος μεταφορών και τη λειτουργία του οδικού δικτύου, και την ποιότητα του περιβάλλοντος. Tο Παρατηρητήριο αναπτύσσεται ως ένα στρατηγικό εργαλείο παροχής υπηρεσιών πληροφόρησης και υποστήριξης πολιτικών και προγραμμάτων αναπτυξιακού και χωροταξικού σχεδιασμού. Τα αποτελέσματα, οι εκθέσεις και γενικότερα το παραγόμενο υλικό του Παρατηρητηρίου διατίθενται στους πολίτες και στους ενδιαφερόμενους φορείς μέσω του Ίντερνετ, αλλά και μέσω εντύπων, ενημερωτικών φυλλαδίων, εκδηλώσεων κλπ. 2

ΟΡΓΑΝΩΣΗ - ΥΠΟΔΟΜΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού αποτελεί το μοναδικό Ελληνικό Παρατηρητήριο Μεταφορών με χαρακτηριστικά μόνιμης οργάνωσης και λειτουργίας προκειμένου να παρέχει έγκυρες και επίκαιρες υπηρεσίες πληροφόρησης και τεκμηρίωσης για κρίσιμα φαινόμενα και μεγέθη, πέρα από τις συνηθισμένες στατιστικές αναφορές. Με τη δημιουργία και ένταξη του Παρατηρητηρίου στην υπάρχουσα δομή της ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή συμβατότητα και συμπληρωματικότητα με τις υπόλοιπες δραστηριότητες της εταιρείας και με το μικρότερο δυνατό κόστος, αφού έτσι αξιοποιούνται ορθολογικότερα και αποδοτικότερα οι διαθέσιμοι ανθρώπινοι πόροι και ο υπάρχων εξοπλισμός. Κεντρικό στοιχείο του Παρατηρητηρίου αποτελεί η ανάπτυξη εξειδικευμένης τεχνογνωσίας για την οργάνωση και λειτουργία Πληροφοριακού Συστήματος Διαχείρισης Χωρικών Δεδομένων και Παρακολούθησης Δεικτών με το οποίο δίνεται η δυνατότητα καταγραφής, υπολογισμού και παρακολούθησης διαφορών μεγεθών-δεικτών, καθώς και η γεωγραφική τους ανάλυση. Το πληροφοριακό σύστημα περιλαμβάνει την λειτουργία ιστότοπου στο Ίντερνετ () μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η άμεση προβολή και διάχυση των προϊόντων του Παρατηρητηρίου σε ψηφιακή μορφή. Επίσης έχει αναπτυχθεί ηλεκτρονική βιβλιοθήκη και βάση συγκέντρωσης υποστηρικτικού υλικού και μεταδεδομένων. δεδομένα προϊόντα Πληροφοριακή Υποδομή (Συστήματα & εδομένα) Οργάνωση - Στελέχωση (Ανθρώπινο υναμικό) Εφαρμογές (λογισμικό GIS και άλλα) Πληροφοριακά Συστήματα (Information Technology) της Εγνατία Οδός Α.Ε. 3

https://intranet.egnatia.gr http://www.egnatia.eu 4

ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΩΡΙΚΩΝ ΕΠΙΔΡΑΣΕΩΝ Το Παρατηρητήριο βασίζει τη διαχρονική καταγραφή, παρακολούθηση και μελέτη των χωρικών επιδράσεων της Εγνατίας Οδού σε ένα σύστημα δεικτών, εφαρμόζοντας επιστημονικά τεκμηριωμένες προδιαγραφές, μεθόδους και εργαλεία ανάλυσης που χρησιμοποιούνται στην τρέχουσα Ευρωπαϊκή πρακτική. Το σύστημα δεικτών του Παρατηρητηρίου είναι πλήρως εναρμονισμένο με τις προσπάθειες για την αποτίμηση των επιδράσεων των Διευρωπαϊκών Δικτύων στην ανάπτυξη και συνοχή του Ευρωπαϊκού Χώρου. Oι δείκτες που παρακολουθεί το Παρατηρητήριο είναι συμβατοί και συγκρίσιμοι με τους δείκτες που χρησιμοποιούν βασικά προγράμματα της ΕΕ τα οποία ασχολούνται με τον σχεδιασμό, τη λειτουργία και τις χωρικές επιδράσεις των μεταφορικών υποδομών (π.χ. ESPON, EEA-TERM). Πρόκειται για ένα σύστημα δεικτών που δεν είναι στατικό, αλλά υπόκειται σε συνεχή επισκόπηση και προσαρμογή στις νέες συνθήκες, απαιτήσεις, και επιστημονικές εξελίξεις. Αποτελείται από ένα σύνολο 50 δεικτών, οι οποίοι με συγκεκριμένα και μετρήσιμα μεγέθη δίνουν ένα μέτρο της κατάστασης των αναπτυξιακών, χωροταξικών, δημογραφικών, περιβαλλοντικών και συγκοινωνιακών χαρακτηριστικών των περιοχών που επηρεάζονται από την Εγνατία Οδό και τους κάθετους άξονες. Για επιχειρησιακούς λόγους και σε αντιστοιχία με τις κατηγορίες των επιδράσεων ενός οδικού άξονα, οι δείκτες ταξινομούνται σε τρεις μεγάλες ομάδες: (α) κοινωνικό-οικονομικοί & χωροταξικοί, (β) περιβαλλοντικοί, και (γ) συγκοινωνιακοί δείκτες. Για κάθε δείκτη συντάσσονται: (α) Το Τεχνικό Δελτίο στο οποίο δίνονται οι επιστημονικές και τεχνικές-μεθοδολογικές προδιαγραφές για τον υπολογισμό και την παρακολούθησή του. (β) Το Δελτίο Υπολογισμού στο οποίο περιγράφεται βήμα-βήμα ο τρόπος υπολογισμού και παρακολούθησης. (γ) Το Δελτίο Αποτελεσμάτων, στο οποίο παρουσιάζονται επεξεργασμένα τα αποτελέσματα και η διαχρονική και γεωγραφική εξέλιξη του κάθε δείκτη. H συνθετική εκτίμηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των δεικτών, γίνεται γύρω από τέσσερις βασικές παραμέτρους που σχετίζονται με τους κεντρικούς στόχους της Ευρωπαϊκής πολιτικής: κινητικότητα και προσπελασιμότητα, οικονομική και κοινωνική συνοχή, ισορροπία και δικτύωση των οικισμών, και ποιότητα περιβάλλοντος. Το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού εξετάστηκε από το ερευνητικό ινστιτούτο NordRegio ως παραδειγματική περίπτωση εφαρμογής του ESDP (European Spatial Planning Perspective) στα πλαίσια του προγράμματος ESPON (European Spatial Planning Observatory Network - project 2.3.1: Application and effects of the ESDP in Member States, 2007, URL: http://www.espon.eu/mmp/online/website/content/projects/243/366/ index_en.html). 5

Κοινωνικο-οικονομικοί & χωροταξικοί δείκτες SET01 Ωφελούμενος Πληθυσμός SET02 Μέγεθος Αγοράς SET03 Εργατικό Δυναμικό SET04 Επίπεδο Ανάπτυξης και Ευημερίας SET05 Επίπεδο Ανεργίας SET06 Προσπελάσιμα Μέσα Μεταφοράς SET07 Προσπελάσιμες Αναπτυξιακές Ζώνες SET08 Προσπελάσιμοι Τόποι Τουριστικού Ενδιαφέροντος SET09 Μεταβολή Πληθυσμού ανά ΟΤΑ, Νομό και Περιφέρεια SET10 Μεταβολή Πληθυσμού Αστικών Κέντρων SET11 Ταξινόμηση Αστικών Κέντρων SET12 Πυκνότητα Πληθυσμού SET13 Τομεακή Σύνθεση ΑΠΑ SET14 Τομεακή Σύνθεση Απασχόλησης SET15 Εξωτερικό Εμπόριο SET16 Μεταβολή Αστικής Γής SET17 Μεταβολή Βιομηχανικής και Εμπορικής Γής SET18 Μεταβολή Αξίας Γής των Παρόριων Οικοπέδων SET19 Εγκατάσταση Επιχειρήσεων SET20 Επιχειρηματικότητα Περιβαλλοντικοί δείκτες ENV01 Έκθεση Πληθυσμού σε Θόρυβο ENV02 Επιβάρυνση της Ατμόσφαιρας σε Ρύπους ENV03 Συνοχή - Αποκοπή Οικισμών ENV04 Ποιότητα Ατμόσφαιρας Σηράγγων ENV05 Βαθμός Αποκατάστασης Τοπίου ENV06 Αποκοπή Επικοινωνίας Φυσικών Περιοχών ENV07 Πιέσεις Μεταβολής Χρήσεων Γης ENV08 Εγγύτητα σε Προστατευόμενες Περιοχές ENV09 Διασταυρώσεις με επιφανειακά νερά Συγκοινωνιακοί Δείκτες TRA01 Κυκλοφοριακός Φόρτος TRA02 Σύνθεση της Κυκλοφορίας TRA03 Αριθμός μετακινούμενων προσώπων TRA04 Χρόνος Διαδρομής ανά Οδικό Τμήμα TRA05 Χρονοαπόσταση μεταξύ Πόλεων και Τερματικών Σταθμών TRA06 Εμπορευματικές Μεταφορές TRA07 Διανυθέντα Οχηματοχιλιόμετρα TRA08 Οδική Ασφάλεια TRA09 Επίπεδο εξυπηρέτησης TRA10 Πυκνότητα Οδικού Δικτύου TRA11 Κυκλοφοριακός Φόρτος στο Εθνικό Δίκτυο TRA12 Κίνηση στους Μεθοριακούς Σταθμούς TRA13 Συνδυασμένες Μεταφορές TRA14 Χαρακτηριστικά των Μετακινήσεων επί του Άξονα TRA15 Μετακινήσεις με Εναλλακτικά Μέσα 6

Κάθε δείκτης έχει συγκεκριμένα χωρικά επίπεδα εφαρμογής που είναι οι ΖΩΝΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ της ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ. Από την άποψη των βασικών μακροσκοπικών επιδράσεων της Εγνατίας Οδού και λαμβάνοντας υπόψη ότι ο αναπτυξιακός και χωροταξικός σχεδιασμός έχει ως προγραμματική βάση την Περιφέρεια, η βασικότερη ζώνη στην οποία επικεντρώνεται η μελέτη της εξέλιξης των δεικτών είναι η Ζώνη ΙV, δηλαδή η Ζώνη των πέντε Περιφερειών απ όπου διέρχονται η Εγνατία Οδός και οι κάθετοι άξονες: Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία, Ήπειρος και Θεσσαλία. 7

Η Εγνατία Οδός αποτελεί τον βασικό άξονα στην διευκόλυνση της ανάπτυξης συνδυασμένων μεταφορών και μεταποιητικών, εμπορικών και τουριστικών δραστηριοτήτων στη ζώνη επιρροής της, καθώς μειώνονται σημαντικά οι διαφορές στη χρονοαπόσταση μεταξύ πόλεων, τερματικών σταθμών και διαμετακομιστικών κέντρων. Βασική πηγή τροφοδότησης του Παρατηρητηρίου με κυκλοφοριακά δεδομένα, και κύριος συνεργάτης σε ζητήματα συγκοινωνιακών δεικτών, είναι το Τμήμα Κυκλοφορίας (Διεύθυνση Λειτουργίας, Τομέας Λειτουργίας και Συντήρησης) της ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε., το οποίο έχει αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο σύστημα συλλογής και επεξεργασίας κυκλοφοριακών μετρήσεων, καθώς και ένα συγκοινωνιακό μοντέλο για την παροχή πληθώρας κυκλοφοριακών στοιχείων, προβλέψεων και αναλύσεων. χρονοαποστάσεις από προς προ Εγνατίας μετά την Εγνατία Ηγουμενίτσα Κήποι 11 ώρες 30 6 ώρες και 10 Ηγουμενίτσα Ιωάννινα 1 ώρα και 45 45 Ιωάννινα Θεσσαλονίκη 5 ώρες 2 ώρες και 15 Θεσσαλονίκη Καβάλα 2 ώρες και 15 1 ώρα και 15 Καβάλα Αλεξανδρούπολη 2 ώρες και 20 1 ώρα και 15 Αλεξανδρούπολη Κήποι 25 15 8

Ποσοστιαία αύξηση των μέσων ετήσιων ημερήσιων μετακινήσεων μεταξύ των πόλεων διέλευσης της Εγνατίας Οδού και της Θεσσαλονίκης 1993-2006 300% 250% 251% 200% 207% 185% διαπεριφερειακές ετήσιες μέσες ημερήσιες μετακινήσεις, 1993 & 2006 150% 100% 50% 152% 130% 145% 41% 92% 66% ζεύγη Περιφερειών μεταβολή απόλυτου αριθμού μετακινήσεων 1993-2006 Κεντρικής Μακεδονίας - Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης 148,50 % Κεντρικής Μακεδονίας - Δυτικής Μακεδονίας 176,70 % 0% Κεντρικής Μακεδονίας - Ηπείρου 134,50 % Σύνολο 160,50 % Πηγές π ρωτογενών δεδομένων: ΥΠΕΧΩΔΕ, 1993 και ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. - Τομέας Λειτουργίας και Συντήρησης - Τμήμα Κυκλοφορίας 9

Η Εγνατία Οδός: - βγάζει από την απομόνωση μερικές από τις λιγότερο προσπελάσιμες Περιφέρειες της χώρας και της Ευρώπης όπως η Ήπειρος, η Δυτική Μακεδονία και η Θράκη, και έτσι, - συμβάλλει στην άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων στο επίπεδο προσπελασιμότητας, και κατ επέκταση αναδεικνύει ένα νέο πολυκεντρικό πρότυπο χωρικής ανάπτυξης, - δημιουργεί άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην ανάπτυξη και τη χωροταξική οργάνωση των Περιφερειών, αλλάζοντας ριζικά τα δεδομένα για την λειτουργία των μεταφορών, την προσέλκυση επενδύσεων, την χωροθέτηση δραστηριοτήτων και τον περιφερειακό προγραμματισμό, καθώς, - επηρεάζει άμεσα φαινόμενα που σχετίζονται με την πρόσβαση στις τοπικές και περιφερειακές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, τις μετακινήσεις και την δικτύωση πόλεων και οικισμών, τις χρήσεις και αξίες γης, καθώς και την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, και παράλληλα - αναβαθμίζει τον ρόλο των λιμανιών, ενώ μέσω των κάθετων αξόνων λειτουργεί ως συλλεκτήριος άξονας των Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών. 10

700% 600% 500% 400% 300% 200% 100% ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - Α/Κ 23 ΕΥΚΑΡΠΙΑΣ (Κ4) ΠΕΡΙΟΧΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ - Α/Κ 05 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ - Α/Κ 38 ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ 0% ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΓΟΡΑΙΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΕΓΙΣΤΕΣ ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ 1998 KAI 1999-2007 Περιοχή Κόμβου Εγνατίας Οδού στα Ιωάννινα Μεταβολές στην εγκατάσταση επιχειρήσεων 1998-2007: Αριθμός απασχολούμενων στις 67 νέες επιχειρήσεις: 426 άτομα Κλαδική απασχόληση στις 66 νέες επιχειρήσεις : 68% εμπόριο, 16% μεταφορές-αποθήκευση, 5% ξενοδοχεία - εστιατόρια κλπ, 5 % κατασκευές και 5% κοινωνικές υπηρεσίες 11

Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (2006) της Ζώνης των 5 Περιφερειών διέλευσης της Εγνατίας Οδού (Ήπειρος, Δυτική Μακεδονία, Κεντρική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Θεσσαλία) είναι 14.524 το 2006 και αντιστοιχεί στο 71,6% του μέσου κατά κεφαλή ΑΕΠ της ΕΕ27. Το μεγαλύτερο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης για την περίοδο 1995-2006 (ΑΕΠ σε εκατ. και σταθερές τιμές 2000) παρουσίασαν οι νομοί Ιωαννίνων, Γρεβενών και Θεσπρωτίας, ενώ το χαμηλότερο οι νομοί Καρδίτσας, Ημαθίας και Δράμας. Το 2007 η Ζώνη των 5 Περιφερειών είχε μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας (9,15%) σε σύγκριση με την Ε.Ε. 27 (7,2%) και τη χώρα (8,3%). Το μεγαλύτερο ποσοστ ο ανεργίας εμφανίζει η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας (12,1%). Την περίοδο 2000-2007 η ανεργία στη Ζώνη μειώθηκε κατά 20%. Το 61% του πληθυσμού των 5 Περιφερειών απασχολείται στον τριτογενή τομέα, 20,6% στο δευτερογενή και το 18,4% στον πρωτογενή. Το ποσοστό απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα και δευτερογενή τομέα είναι υψηλότερο από ότι στο σύνολο της χώρας, ενώ στον τριτογενή μικρότερο. (Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2004). Ο λόγος εξαγωγών προς εισαγωγές της Ζώνης των 5 Περιφερειών είναι ίσος με 0,53 ενώ για το σύνολο της χώρας ήταν ίσος με 0,29, γεγονός που καταδεικνύει τον εξαγωγικό χαρακτήρα της Ζώνης Επιρροής της Εγνατίας Οδού. Ποσοστό (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Νομοί: ΑΕΠ/κάτοικο σε ΜΑΔ ως ποσοστό του Ευρωπαϊκού Μέσου Όρου (EU27), 2006 ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΚΙΛΚΙΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΖΩΝΗ ΕΠΙΡΡΟΗΣ IV ΛΑΡΙΣΣΑΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΕΒΡΟΥ ΦΛΩΡΙΝΑΣ Νομοί ΠΡΕΒΕΖΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΞΑΝΘΗΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΔΡΑΜΑΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΑΡΤΑΣ ΣΕΡΡΩΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΡΟΔΟΠΗΣ 12 Πηγή πρωτογενών δεδομένων: EUROSTAT - ΕΣΥΕ, Μάϊος 2009.

Η Ζώνη Επιρροής της Εγνατίας Οδού που περιλαμβάνει τις 5 Περιφέρειες διέλευσής της (Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία, Ήπειρος και Θεσσαλία) αντιπροσωπεύει: 50% της συνολικής έκτασης της χώρας 36% του πληθυσμού της χώρας, 30% του συνολικού εθνικού Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ), 60% της παραγωγής ενέργειας στη χώρα, 40% των εξαγωγών της χώρας, 34% της απασχόλησης στη χώρα, 30% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της χώρας (AΠΑ, μέγεθος που χρησιμοποιείται για την μέτρηση του συνολικού παραγόμενου προϊόντος). Στον πρωτογενή τομέα, το 54% της συνολικής γεωργικής γης της χώρας και το 65% της αρδευόμενης έκτασης. Στο δευτερογενή τομέα, το 41% της συνολικής απασχόλησης στη βιομηχανία-βιοτεχνία της χώρας. Το 51% της εξορυκτικής δραστηριότητας της χώρας. Τη δεκαετία 1991-2001, ο πληθυσμός της Ζώνης των 5 Περιφερειών αυξήθηκε συνολικά κατά 6,7%. Ο πληθυσμός των Νομών Θεσσαλονίκης και Ξάνθης αυξήθηκε σε ποσοστό μεγαλύτερο του 10%. Εντυπωσιακά είναι τα ποσοστά αύξησης των τεσσάρων αστικών κέντρων της Θράκης (Αλεξανδρούπολη, Ξάνθη, Ορεστιάδα και Κομοτηνή), που κυμαίνονται από 16,9% έως 32,1%. 13

Προκειμένου να υπάρχει πλήρης παρακολούθηση του οδικού κυκλοφοριακού θορύβου και της εκπομπής ρύπων, το Παρατηρητήριο συνεργάζεται με το Τμήμα Περιβάλλοντος, (Διεύθυνσης Συντήρησης, Τομέας Λειτουργίας και Συντήρησης), της ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε., το οποίο πραγματοποιεί συστηματικά ηχομετρήσεις και μετρήσεις των αέριων ρυπαντών στις οικιστικές περιοχές εκατέρωθεν του αυτοκινητοδρόμου, με ιδιαίτερη έμφαση στα επιβαρημένα από πλευράς οδικού κυκλοφοριακού φόρτου τμήματα, καθώς επίσης και σε αυτά που διέρχονται από περιοχές ευαίσθητων οικοσυστημάτων. Επιπρόσθετα εκπονείται ειδική μελέτη για την «Μέτρηση και Χαρτογράφηση Θορύβου στις Κατοικημένες Περιοχές πέριξ της Εγνατίας Οδού», βάσει των απαιτήσεων της Οδηγίας 2002/49/ΕΚ. Η κατασκευή και απόδοση σε κυκλοφορία του μεγαλύτερου μέρους του αυτοκινητοδρόμου έχει οδηγήσει στην παράκαμψη πολυάριθμων υφιστάμενων οικισμών και των θεσμοθετημένων ορίων τους, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μια κατάσταση σημαντικά ευνοϊκότερη ως προς το ποσοστό του πληθυσμού που εκτίθεται σε θόρυβο. Για τον υπολογισμό περιβαλλοντικών δεικτών το Παρατηρητήριο συνεργάζεται επίσης με το Τμήμα Περιβάλλοντος και Πρασίνου (Διεύθυνση Μελετών του Τομέα Έργων) της ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. Διάγραμμα 1: Βαθμός αποκοπής οικισμών από οδικούς άξονες πριν και μετά τη λειτουργία της Εγνατία Οδού και των 5 κάθετων αξόνων Τιμή Δείκτη 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Έβρου Ροδόπης Ξάνθης Καβάλας Θεσσαλονίκης Σερρών Ημαθίας Κοζάνης Γρεβενών Καστοριάς Ιωαννίνων Πριν την Εγνατία και τους κάθετους άξονες Με την Εγνατία και τους κάθετους άξονες 14

Πρόσφατες Εκθέσεις και Κείμενα Εργασίας Πολιτική Μεταφορών και Εδαφική Συνοχή: Η Περίπτωση της Εγνατίας Οδού στο Βορειοελλαδικό Χώρο. Κατοχή Οχημάτων και Αναπτυξιακά Μεγέθη ανά Περιφέρεια και Νομό. Πιλοτική Μελέτη Μεταβολών χρήσεων-αξιών γης και εγκατάστασης επιχειρήσεων σε τρεις Επιλεγμένες Αστικές Περιοχές της Άμεσης Ζώνης Επιρροής της Εγνατίας Οδού (Ιωάννινα, Θεσσαλονίκη, Κομοτηνή). Στοιχεία Επιχειρηματικότητας στη Ζώνη Επιρροής της Εγνατίας Οδού. Προσδιορισμός Λειτουργικών Αστικών Περιοχών, με βάση τις καθημερινές μετακινήσεις για εργασία. Οι Περιφέρειες στη Ζώνη Επιρροής της Εγνατίας Οδού: Αναπτυξιακό προφίλ. Μελέτες του Παρατηρητηρίου σε εξέλιξη Μελέτη διερεύνησης του ρόλου της Εγνατίας Οδού στην πολυκεντρική ανάπτυξη της ζώνης επιρροής της. Μελέτη Συγκοινωνιακών Δεικτών: Εμπορευματικές μετακινήσεις, συνδυασμένες μεταφορές, κίνηση στους μεθοριακούς σταθμούς, μετακινήσεις με εναλλακτικά μέσα μεταφοράς. Μελέτη Δεικτών Προσπελασιμότητας Περιοχών Ειδικού Ενδιαφέροντος (όπως ΒΙΠΕ, ΒΙΟΠΑ, Τεχνολογικά Πάρκα, τόποι τουριστικού ενδιαφέροντος κλπ) και Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικοί σταθμοί) στη Ζώνη των Περιφερειών Διέλευσης της Εγνατίας Οδού. Μελέτη Μεταβολών Χρήσεων και Αξιών Γης Περιοχές 15 κόμβων της Εγνατίας Οδού. Μέτρηση και Χαρτογράφηση Θορύβου στις Κατοικημένες Περιοχές πέριξ της Εγνατίας Οδού. Ιστότοπος: Το διάστημα λειτουργίας από 06/06/2005 έως 30/05/2009 ο ιστότοπος δέχτηκε, 5.497.665 hits τα οποία αντιστοιχούν σε: 260.673 αποκρίσεις ιστοσελίδων (page views) με 181 αποκρίσεις μέσο όρο ανά ημέρα, 212.392 επισκέψεις (μ.ο.=148/ημέρα με μέση διάρκεια 9 λεπτά), και 111.809 μοναδικούς επισκέπτες 218.627 downloads αρχεία εκθέσεων και χαρτών. 15

Παρατηρητήριο Εγνατίας Οδού ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. 6ο χλμ Θεσσαλονίκης- Θέρμης Τ.Θ. 60030 570 01 Θέρμη, Θεσσαλονίκη Τηλ. 2310 470 362 Fax: 2310 475 937 e-mail: observe@egnatia.gr Η ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ χρηματοδοτείται από: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000-2006 ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. 2009