ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΤΙΚΏΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΏΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΤΕΕ «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-ΕΣΠΑ 2007-2013 ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Ηράκλειο, 22-23-24-25 Νοεµβρίου 2007 Η ηµόσια ιοίκηση και η συµβολή της στην ανάπτυξη Ειρήνη Βρέντζου Πρόεδρος της ΕΜ Υ ΑΣ Ανατολικής Κρήτης. 1
Η ηµόσια ιοίκηση και η συµβολή της στην ανάπτυξη Το 1986 για πρώτη φορά το Ελληνικό Κράτος µε τη συνδροµή της Ε.Ε. ανέλαβε την πρωτοβουλία παρέµβασης σε Περιφερειακό Επίπεδο µέσω Ολοκληρωµένων Προγραµµάτων Περιφερειακής Ανάπτυξης. Μέχρι τότε στην Ελλάδα είχαν σχεδιασθεί και υλοποιηθεί µόνο Εθνικά Προγράµµατα Ανάπτυξης. Από τότε επιχειρήθηκε αναπτυξιακός σχεδιασµός στα πλαίσια των ΠΕΠ, περιόδων 1989-1993, 1994-1999 και 2000-2006. Στα πλαίσια του σχεδιασµού αυτού η Αναβάθµιση της ηµόσιας ιοίκησης χαρακτηριζόταν ως «το µεγαλύτερο µεγάλο έργο». Πως υλοποίησε η πολιτεία το στόχο αυτό ιδιαίτερα στις ηµόσιες Τεχνικές Υπηρεσίες; Οι πρώτες µαζικές προσλήψεις διπλωµατούχων µηχανικών έγιναν το 2000, 14 ολόκληρα χρόνια µετά την αρχή υλοποίησης των προγραµµάτων. Στις περισσότερες Τεχνικές Υπηρεσίες δεν είχε προσληφθεί ούτε ένας µηχανικός για όλα αυτά τα χρόνια. Σήµερα δεν υπάρχει δηµόσια τεχνική υπηρεσία που να έχει καλύψει πλήρως τις οργανικές της θέσεις σε διπλωµατούχους µηχανικούς ακόµα και µε τους παλιούς εσωτερικούς οργανισµούς λειτουργίας. εν έγινε αναµόρφωση των εσωτερικών αυτών οργανισµών, δεν εκσυγχρονίστηκε η δοµή και η λειτουργία της δηµόσιας διοίκησης (κτιριακές υποδοµές, υλικοτεχνική υποδοµή, κωδικοποίηση της νοµοθεσίας και πρόσβαση σε αυτήν, επιµόρφωση, αξιοπρεπές εισόδηµα υπαλλήλων, αξιοκρατία). Η κατάσταση αυτή δεν µπορεί να είναι τυχαία. είχνει την πλήρη αδιαφορία των κυβερνήσεων µέχρι σήµερα να επενδύσουν µε σοβαρότητα και µε µακροπρόθεσµο σχεδιασµό στον εκσυγχρονισµό της δηµόσιας διοίκησης. Αντίθετα τη χρησιµοποίησαν και τη χρησιµοποιούν σαν µηχανισµό διατήρησης της εξουσίας µέσω του κοµµατισµού και της εξυπηρέτησης πολιτικών σκοπιµοτήτων. Σταδιακά η δηµόσια διοίκηση και µαζί ένας ολόκληρος κλάδος, ο κλάδος των µηχανικών που αποτελεί το βασικό µοχλό ανάπτυξης, οδηγείται στην απαξίωση και στην υποβάθµιση. 2
Και εδώ έρχεται ως κυρίαρχη πολιτική επιλογή ο περιορισµός του Κράτους και η εκχώρηση σηµαντικών αρµοδιοτήτων του στον ιδιωτικό τοµέα. Η πολιτική αυτή συνεπικουρείται και από ένα ευρύ φάσµα του πολιτικού κόσµου του χώρας, που, στα πλαίσια της αντίληψης για πλήρη απελευθέρωση της αγοράς έχει θεοποιήσει τις δυνατότητες του ιδιωτικού τοµέα, απαξιώνοντας ταυτόχρονα πλήρως τις αντίστοιχες του δηµοσίου. Εκφράζεται µε τη µορφή : 1. Της ανάπτυξης ποικίλων σχηµάτων συµβούλων, πολύ καλά αµειβόµενων (εκτός του ενιαίου µισθολογίου των δηµοσίων υπαλλήλων) και χωρίς τις ευθύνες που προκύπτουν από το δηµοσιοϋπαλληλικό κώδικα για τους δηµοσίους υπαλλήλους και για τους µηχανικούς, χωρίς τις ποινικές και αστικές ευθύνες που τους αποδίδονται. 2. Της ίδρυσης Ειδικών Υπηρεσιών στελεχωµένων από τους ίδιους υποβαθµισµένους δηµόσιους υπάλληλους που όµως τώρα πληρώνονται µε ειδικό µισθολόγιο. Επίσης οι υπηρεσίες αυτές έχουν αναβαθµισµένη υποδοµή. 3. Της σύστασης Ανωνύµων εταιρειών µέσα σε ένα πλαίσιο αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικού ελέγχου αλλά και µε ειδικό καθεστώς υλοποίησης των έργων. 4. Της µετατροπής εθνικής σηµασίας δηµοσίων οργανισµών σε κρατικές ανώνυµες εταιρείες, στο όνοµα του εκσυγχρονισµού και της ευελιξίας. 5. Των συµβάσεων παραχώρησης για µεγάλα έργα (Ελευθέριος Βενιζέλος, Αττική οδός κ.α.) που η κοινωνία καλείται να πληρώσει πανάκριβα µέσω των διοδίων και όχι µόνο (σκιώδες ενοίκιο, φοροαπαλλαγές, αναθέσεις παράλληλων έργων κ.α.). 6. Της θεσµοθέτησης των Σ ΙΤ σύµφωνα µε τις οποίες ανατίθεται σε ιδιωτικά κεφάλαια η εκτέλεση κάθε µορφής έργου και η παροχή κάθε µορφής υπηρεσιών του κράτους. Με τις Σ ΙΤ παραδίνονται βασικές κοινωφελείς υποδοµές της χώρας (νοσοκοµεία, σχολεία) στην ιδιωτική κερδοσκοπία και εκµετάλλευση µε βαρύτατες συνέπειες για το κοινωνικό σύνολο. Στα έργα που υλοποιούνται µέσω των Σ ΙΤ δεν 3
εφαρµόζονται τα εγκεκριµένα τιµολόγια του Υ.ΠΕ.ΧΩ. Ε. που εφαρµόζονται στα δηµόσια έργα. Στην πολιτική για λιγότερο κράτος απαντάµε: Καλύτερο κράτος Είναι κρίσιµο θέµα η προάσπιση του κοινωνικού χαρακτήρα του κράτους, η εξασφάλιση της συνταγµατικής υποχρέωσης της πολιτείας για παροχή υπηρεσιών και έργων υποδοµής προς τους φορολογούµενους πολίτες κυρίως σε ότι αφορά την παιδεία, την υγεία, την εργασία, την προστασία του περιβάλλοντος κ.α. Όπως εκτιµά η κοινή οµάδα εργασίας του Τεχνικού, του Γεωτεχνικού και του Οικονοµικού Επιµελητηρίου σε επίπεδο Περιφέρειας Κρήτης, µε θέµα την Αξιολόγηση των αποτελεσµάτων των προγραµµατικών περιόδων 1986-2006, µια από τις βασικές αιτίες για τη µη επίτευξη των στόχων των περιόδων αυτών ήταν η ηµόσια ιοίκηση και η υποβάθµισή της. Το «µεγαλύτερο µεγάλο έργο» έµεινε ανεκπλήρωτο. Τώρα έχουµε µπροστά µας την υλοποίηση της νέας προγραµµατικής περιόδου 2007-2013. Από τις θέσεις του ΤΕΕ, για την υλοποίηση του ΕΣΠΑ µεταφέρουµε: «Πρέπει να σταµατήσει ο φαύλος κύκλος της έλλειψης εµπιστοσύνης στη ηµόσια ιοίκηση λόγω µη επάρκειας της. Υπάρχει σαφής ανησυχία ότι παρά την ύπαρξη τοµεακού προγράµµατος για τη ιοικητική Μεταρρύθµιση, µέσα από τις διαδικασίες του ΕΣΠΑ όπως αυτές τίθενται και µε το συγκεκριµένο σχέδιο νόµου θα ενταθεί το φαινόµενο. Το ΤΕΕ θεωρεί άµεση προτεραιότητα την προώθηση µέτρων για την πιστοποίηση επάρκειας των τεχνικών υπηρεσιών του ηµοσίου και της Αυτοδιοίκησης. Ακόµη, διαφαίνεται προσπάθεια παράκαµψης της ισχύουσας εθνικής νοµοθεσίας (π.χ. ηµοσίων Έργων, πρόσφατα εναρµονισµένης µε την κοινοτική) µέσω της δυνατότητας εξαίρεσης των Ανωνύµων Εταιριών (Α.Ε.) από τις διατάξεις εφαρµογής δηµοσίων συµβάσεων. Αν και είναι προφανές ότι αυτό στοχεύει σε επίσπευση υλοποίησης έργων, γνωρίζουµε πλέον ότι δεν διασφαλίζει ούτε τη διαφάνεια, αλλά ούτε και την επίσπευση διαδικασιών». 4
Εµείς συµφωνούµε µε τις εκτιµήσεις αυτές και πιστεύουµε ότι ο ριζικός δηµοκρατικός εκσυγχρονισµός της ηµόσιας ιοίκησης συνολικά αλλά και των ηµοσίων Τεχνικών Υπηρεσιών αποτελεί σηµαντικής σπουδαιότητας ζήτηµα. Επιβάλλεται να αναδειχτεί σε µοχλό ανάπτυξης και προάσπισης του δηµοσίου συµφέροντος. Και αυτό δεν είναι µόνο δική µας άποψη. Σε άρθρο της εφηµερίδας καθηµερινής την Κυριακή 2 Σεπτεµβρίου 2007 µε τίτλο ο Φιλελευθερισµός αµφισβητείται διεθνώς και µε υπότιτλους οι εµφανείς αδυναµίες του ακόµα και στις ΗΠΑ ωθούν συντηρητικούς Ευρωπαίους ηγέτες σε υιοθέτηση κανόνων κρατικού παρεµβατισµού και Πως αλώθηκε ο πλούτος των λαών αναφέρεται: «Για πρώτη φορά το χρέος των καταναλωτών στη Βρετανία υπερβαίνει το ακαθάριστο εθνικό προϊόν. Στις ΗΠΑ επιθεωρητές διαπίστωσαν ότι 77000 γέφυρες είναι εξίσου επικίνδυνες µε αυτή που κατέρρευσε στο Μισισιπή. ύο χρόνια µετά τον τυφώνα Κατρίνα 120000 άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν σε τροχόσπιτα και λυόµενα. Ο νεοφιλελευθερισµός υποστηρίζει ότι θα ζούµε καλύτερα µε τη µεγαλύτερη δυνατή ελευθερία της αγοράς και τη µικρότερη δυνατή παρέµβαση του κράτους. Ο ρόλος της κυβέρνησης θα πρέπει να περιοριστεί στη δηµιουργία και την υπεράσπιση των αγορών και την προστασία της ιδιωτικής περιουσίας. Όλες τις άλλες λειτουργίες θα τις αναλάβουν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις οι οποίες, µε κίνητρο το κέρδος θα παρέχουν βασικές υπηρεσίες. Αυτά ισχύουν στη θεωρία. Όπου κι αν εφαρµόστηκε προκάλεσε τεράστια συσσώρευση πλούτου όχι µόνο στο 1% του πληθυσµού αλλά στους πλουσιότερους µεταξύ αυτών. Οι προϋποθέσεις που απαιτεί ο φιλελευθερισµός για να απελευθερωθούν οι άνθρωποι από τη δουλεία του κράτους - ελάχιστοι φόροι, διάλυση των δηµοσίων υπηρεσιών και της δηµόσιας ασφάλισης, διάλυσης των συνδικάτων- τυχαίνει να είναι οι προϋποθέσεις που καθιστούν την ελίτ πλουσιότερη και αφήνουν όλους τους υπόλοιπους είτε να πνιγούν είτε να κολυµπήσουν. Αν δεν ελεγχθεί ο νεοφιλελευθερισµός θα λειτουργήσει ως καταλύτης για µελλοντικές κρίσεις οι οποίες µπορούν να λυθούν µόνο µε µεγαλύτερο παρεµβατισµό από πλευράς του κράτους». 5
Αλλά και ο πρόεδρος της ηµοκρατίας Κάρολος Παπούλιας µιλώντας στην Ευρωµεσογειακή Σύνοδο Κορυφής των Οικονοµικών και Κοινωνικών Επιτροπών που πραγµατοποιήθηκε στην Αθήνα, επισήµανε: «Καµιά στρατηγική ανάπτυξης δεν πρόκειται να έχει αποτέλεσµα εάν δεν είναι ανθρωποκεντρική. Εάν δηλαδή δεν ξεκινά από την αρχή της προστασίας των αδυνάτων και από την παραδοχή ότι η λειτουργία της αγοράς δεν µπορεί να είναι ο µοναδικός ρυθµιστικός παράγοντας. Όσο οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι, τόσο µεγαλώνει ο κίνδυνος για τη συνοχή του κοινωνικού ιστού». Είµαστε πεπεισµένοι ότι µια ισχυρή ηµόσια ιοίκηση µε στόχο προσανατολισµένο στην εξυπηρέτηση των συµφερόντων της κοινωνίας, θα εξασφαλίσει τη συνέχεια, την πληρότητα, την κοινωνική ισότητα, την πιο αποδοτική απορρόφηση των πόρων και άρα την αειφόρο ανάπτυξη. Ισχυρή δηµόσια διοίκηση σηµαίνει: Αναβάθµιση της δηµόσιας διοίκησης µε: Την αναµόρφωση των εσωτερικών οργανισµών λειτουργίας µε γνώµονα την ενίσχυση του ρόλου των Τεχνικών Υπηρεσιών, την αύξηση των πτυχιούχων ανωτάτων σχολών, την προσαρµογή στις σύγχρονες ανάγκες. Την πλήρωση των κενών οργανικών θέσεων. Την αναβάθµιση της υλικοτεχνικής υποδοµής. Την κωδικοποίηση της νοµοθεσίας και την απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτήν. Αξιοκρατία σε όλες τις προσλήψεις και αντικειµενικά κριτήρια αξιολόγησης στην εξέλιξη. Αξιοπρεπείς αποδοχές και όχι αποδοχές απαξίωσης. Ουσιαστική και συνεχής επιµόρφωση. Αλλά πάνω από όλα Ισχυρή ηµόσια ιοίκηση σηµαίνει :Αυτονοµία της ηµόσιας ιοίκησης από την Πολιτική. 6