ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ Από ηη μαθήηοια Σηυλιάμα Αμδοέξυ Τάνη Ε Δημξηικό ζχξλείξ Λευκάοωμ Σχξλική χοξμιά 2010-2011 Υπεύθυμη δαζκάλα κα Μαοία Μιληηξύ
Γνωριμία με ηην Αμμότωζηο Απόσπασμα από το βιβλίο «Ελάτε να γνωρίσουμε την ΚΥΠΡΟ» Εκδόζεις Υποσργείοσ Παιδείας και Πολιηιζμού -Παιδιά, τι κα λζγατε αν αφριο κάναμε μια εκδρομι ςτθν περιοχι τθσ ελεφκερθσ Αμμοχώςτου μασ ρώτθςε μια μζρα ο κείοσ Γιώργοσ. -Θα πάμε και ςτθν Αγία Νάπα Ρώτθςε θ Χριςτίνα. -Και βζβαια κα πάμε, απάντθςε ο πατζρασ τθσ. Θα περάςουμε από όλα ςχεδόν τα χωριά τθσ περιοχισ. Θα δοφμε ακόμα από κοντά και τθ ςκλαβωμζνθ μασ Αμμόχωςτο, ςυμπλιρωςε. Εγώ μόλισ άκουςα ότι κα πθγαίναμε ςτθν περιοχι τθσ Αμμόχωςτο, άνοιξα τθν κυπριακι εγκυκλοπαίδεια που είχε ο κείοσ μου ςτο ςπίτι, και άρχιςα να διαβάηω για τθν Αμμόχωςτο και τα περίχωρά τθσ. Μου αρζςει πάντα, όταν επιςκζπτομαι ζναν τόπο να ξζρω όςο το δυνατό περιςςότερα πράγματα για αυτόν,για τθν ιςτορία και τον πολιτιςμό του, για τθ γεωγραφικι του κζςθ, τθν ανάπτυξθ, τθ ηωι των κατοίκων και άλλα. Από τθν εγκυκλοπαίδεια ζμακα ότι θ λζξθ Αμμόχωςτοσ ςθμαίνει {πόλθ χωςμζνθ ςτθν άμμο}. Έτςι λοιπόν πιρε το όνομά τθσ θ πόλθ του Ευαγόρα, που όςοι τθ γνώριςαν, πριν να κατακτθκεί από τουσ Σοφρκουσ το 1974, πότε δεν τθν ξεχνοφν. Όλοι ζχουν πολλά να λζνε για τθν ομορφιά και τον πλοφτο τθσ, για τισ όμορφεσ παραλίεσ με τθ χρυςι αμμουδιά και τθν κακαρι κάλαςςα, τα ωραία μοντζρνα ξενοδοχεία τθσ και τουσ φιλόξενουσ και εργατικοφσ κατοίκουσ.
Όπωσ διάβαςα ςτθ Μεγάλθ Κυπριακι Εγκυκλοπαίδεια, θ Αμμόχωςτοσ ςυνεχίηει τθν ιςτορία αρχαίων ξακουςτών πόλεων τθσ Κφπρου. Αρςινόθ, Κωνςταντία και αλαμίνα είναι τα ονόματα που πιρε κατά καιροφσ ςτα αρχαία χρόνια θ πόλθ, τθ κζςθ τθσ πιρε θ Αμμόχωςτοσ από το δζκατο περίπου αιώνα μ.χ. τα χρόνια τθσ Φραγκοκρατίασ απόκτθςε μεγάλο πλοφτο και ιταν ξακουςτι ςε όλο ςχεδόν τον κόςμο. Σα λιμάνι τθσ ιταν ςπουδαίο εμπορικό κζντρο τθσ Ανατολικισ Μεςογείου. Μεγάλα τείχθ είχαν χτίςει τότε γφρω από τθν πόλθ, για να τθν προςτατεφουν. Σα τείχθ αυτά ςώηονται ίςαμε ςιμερα και χωρίηουν τθν παλιά πόλθ τθσ Αμμοχώςτου από τθ νζα.
Α) ΌΝΟΜΑ Η Ακκόρσζηνο είλαη πόιε ηεο Κύπξνπ θαη βξίζθεηαη ζην αλαηνιηθό ηκήκα ηνπ λεζηνύ ζηνλ θόιπν πνπ θέξεη θαη ην όλνκά ηεο. Η αξραία Ακκόρσζηνο έθεξε ην όλνκα αιακίλα. Αξγόηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Αξζηλόε θαη Κσλζηάληηα. Οη Διιελνθύπξηνη θάηνηθνί ηεο εθδηώθζεθαλ ην 1974 από ηνλ ηνπξθηθό ζηξαηό. Αλαθέξεηαη κε ην όλνκα απηό, πνπ ζεκαίλεη θπξηνιεθηηθά ηελ πόιε ηε ρσκέλε ζηελ άκκν, από ηνλ ηέηαξηνλ κ.υ. αηώλα. Β)ΙΣΟΡΊΑ Η Ακκόρσζηνο είλαη κηα από ηηο παιηέο πόιεηο ηεο Κύπξνπ. Η πόιε πξσηνθηίζηεθε θαηά ηνλ ηξίηνλ π.υ. αηώλα από ηνπο Πηνιεκαίνπο, θαη είρε νλνκαζηεί Αξζηλόε, πξνο ηηκή ηεο βαζίιηζζαο Αξζηλόεο Β Φηιαδέιθνπ, ηεο δηάζεκεο απηήο Διιελίδαο βαζίιηζζαο ηεο Αηγύπηνπ ησλ Διιεληζηηθώλ ρξόλσλ. ηελ νπζία όκσο, ε Ακκόρσζηνο ππήξμε ε δηάδνρνο ηεο πην θεκηζκέλεο θαη πην ζεκαληηθήο αξραίαο πόιεο ηεο Κύπξνπ, ηεο αιακίλαο. Καηά ηελ ειιεληθή κπζνινγία, ε αιακίλα είρε ηδξπζεί κεηά ην ηέινο ηνπ Σξσηθνύ πνιέκνπ από ηνλ Σεύθξν, ην γην ηνπ Σειακώλα θαη αδειθό ηνπ Αίαληα, από ην ειιεληθό λεζί ηεο αιακίλαο. Η πόιε γλώξηζε κεγάιε αθκή πνιύ αξγόηεξα, ζηελ επνρή ηνπ βπδαληηλνύ απηνθξάηνξα Ινπζηηληαλνύ. Γηα λα ηηκήζεη ηελ πόιε, από ηελ νπνία θαηαγόηαλ ε γπλαίθα ηνπ Θενδώξα, ν Ινπζηηληαλόο ηελ πινύηηζε κε πνιιά θηίξηα, ελώ νη θάηνηθνη, γηα λα εθθξάζνπλ ηελ επγλσκνζύλε ηνπο, ηελ νλόκαζαλ Νέα Ινπζηηληάλεηα. Σν 647 κ.υ., όηαλ θαηαζηξάθεθαλ νη γεηηνληθέο πόιεηο από ηηο επηδξνκέο ησλ αξαθελώλ, νη θάηνηθνη ησλ πόιεσλ απηώλ κεηνίθεζαλ ζηελ Ακκόρσζην, κε απνηέιεζκα ν πιεζπζκόο ηεο πόιεο λα απμεζεί ζεκαληηθά θαη λα γλσξίζεη ε ίδηα ε πόιε λέα άλζεζε. Αξγόηεξα, όηαλ ηνπο Αγίνπο Σόπνπο ηνπο θαηέιαβαλ νη Άξαβεο, ν ρξηζηηαληθόο πιεζπζκόο θαηέθπγε ζηελ Ακκόρσζην, κε απνηέιεζκα λα κεηαηξαπεί ε πόιε ζε ζεκαληηθό ρξηζηηαληθό θέληξν, αιιά θαη ζε έλα από ηα πην ζεκαληηθά εκπνξηθά θέληξα ζηελ αλαηνιηθή Μεζόγεην. Έηζη
δελ άξγεζε λα γίλεη ην θέληξν ηεο πξνζνρήο πνιιώλ ρξηζηηαληθώλ ιαώλ ηεο δύζεο. Μεγάιε αλάπηπμε θαη πξσηνθαλή αθκή είρε γλσξίζεη ε Ακκόρσζηνο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Φξαγθνθξαηίαο θαη ηδίσο θαηά ηνλ δέθαηνλ ηξίηνλ θαη δέθαηνλ ηέηαξηνλ αηώλα. Η Ακκόρσζηνο αληηζηάζεθε κε εξσηζκό θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εηζβνιήο ησλ Οζσκαλώλ Σνύξθσλ, πνπ θαηέβαιαλ ηελ Κύπξν ην 1570, αληέρνληαο κηα ηδηαίηεξα ζθιεξή πνιηνξθία. Ιδηαίηεξα αλαπηύρζεθε ε Ακκόρσζηνο κεηά ηελ αλαθήξπμε ηεο Κύπξνπ ζε αλεμάξηεην θξάηνο (1960), νπόηε, ε πόιε γίλεηαη κεγάιν εκπνξηθό θέληξν αιιά γίλεηαη δηεζλώο γλσζηή θαη σο ζεκαληηθό ηνπξηζηηθό ζέξεηξν. Αλάκεζα ζηνπο εθηεηακέλνπο πνξηνθαιεώλεο πνπ πεξηέβαιιαλ ηελ πόιε, θαη δίπια ζηελ ακκώδε παξαιία ηεο, είραλ αλεγεξζεί ζύγρξνλα μελνδνρεία θαη ε Ακκόρσζηνο είρε πάξεη κηα έληνλα θνζκνπνιίηηθε όςε. Γ) ΜΝΗΜΔΙΑ Σν ζσδόκελν θαη ζήκεξα θξνύξην ηεο Ακκνρώζηνπ είλαη γλσζηόηεξν κε ηελ νλνκαζία «Πύξγνο ηνπ Οζέιινπ». ώδνληαη επίζεο ζε θαιή θαηάζηαζε, ηα ηζρπξόηαηα κεζαησληθά ηείρε ηεο πόιεο, θαη εληόο απηώλ ηα εξείπηα θαη πνιιώλ άιισλ κλεκείσλ, πεξηιακβαλνκέλσλ πνιιώλ ζεκαληηθώλ εθθιεζηώλ. Τπνζηεξίρηεθε όηη ε Ακκόρσζηνο είρε ζπλνιηθά 365 εθθιεζίεο θαη κνλαζηήξηα, όζεο θαη νη εκέξεο ηνπ ρξόλνπ, πξνθαλώο όκσο ν αξηζκόο είλαη ππεξβνιηθόο. Από ηα αξρηηεθηνληθά θηίξηα πνπ ζώδνληαη κέρξη ζήκεξα ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί ν θαζεδξηθόο γνηζηθόο λαόο ηνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ πνπ από ηνλ δέθαηνλ έρην αηώλα θαη ζήκεξα έρεη κεηαηξαπεί ζε ηδάκη (Σέκελνο Λαιά Μνπζηαθά Παζά). Τπάξρνπλ αθόκε θαη ηα εξείπηα από 300 θαη πάλσ εθθιεζίεο. Πνιύ θνληά ζηελ πόιε είλαη ην κνλαζηήξη ηνπ απνζηόινπ Βαξλάβα, ηδξπηή ηεο Δθθιεζίαο ηεο Κύπξνπ, ζην ρώξν όπνπ πηζηεύεηαη όηη βξηζθόηαλ θαη ν ηάθνο ηνπ. ηελ ίδηα πεξηνρή βξίζθεηαη ν εθηελήο αξραηνινγηθόο ρώξνο ηεο Έγθσκεο, κεγάιεο πόιεο ησλ πξντζηνξηθώλ ρξόλσλ. Πνιύ θνληά βξίζθεηαη θαη άιινο εθηελήο θαη ζεκαληηθόο αξραηνινγηθόο ρώξνο, εθείλνο ηεο αξραίαο πόιεο ηεο αιακίλαο.
Γ)ΓΔΩΡΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ ΚΑΙ ΛΙΜΑΝΙ Η Ακκόρσζηνο βξίζθεηαη ζε κηα πεξηνρή πεδηλή θαη εύθνξε, κε αξθεηά αμηόινγε γεσξγηθή παξαγσγή. Από ηα πην βαζηθά πξντόληα ηεο πεξηνρήο είλαη ην ζηηάξη, ηα ακπέιηα, ηα εζπεξηδνεηδή, νη ειηέο, ελώ παξάγεηαη θαη κηθξή πνζόηεηα από βακβάθη. Σν ιηκάλη ηεο πόιεο είλαη από ηα θαιύηεξα θπζηθά ιηκάληα πνπ δηαζέηεη ε Κύπξνο θαη ην κνλαδηθό πνπ είλαη θιεηζηό. Έσο ην 1974 απνηεινύζε ην βαζηθό ιηκάλη εμαγσγήο γεσξγηθώλ πξντόλησλ. ΑΘΛΗΣΙΜΟ Η πόιε ηεο Ακκνρώζηνπ είρε πινύζηα αζιεηηθή δξάζε. ηελ πόιε ππήξρε ν Γπκλαζηηθόο ύιινγνο Δπαγόξαο (ΓΔ) θα δύν κεγάια ζσκαηεία ηα νπνία δξαζηεξηνπνηνύληαη κε επηηπρία αθόκα θαη ζήκεξα, παξόιεο ηηο δπζθνιίεο πνπ δεκηνύξγεζε ε θαηνρή. Σα ζσκαηεία απηά είλαη ε Νέα αιακίλα Ακκνρώζηνπ θαη ε Αλόξζσζε Ακκνρώζηνπ.
Η Αμμόχωςτοσ αναπτφχκθκε πολφ ςτα χρόνια τθσ ανεξαρτθςίασ τθσ Κφπρου (1960 και μετά). Ζγινε το μεγαλφτερο εμπορικό λιμάνι τθσ Κφπρου. Τθν ανακάλυψαν επίςθσ οι ξζνοι τουρίςτεσ, που τθν επιςκζπτονταν κατά χιλιάδεσ ωσ το 1974. Χτίςτθκαν γι αυτό ςτθν πόλθ του Ευαγόρα, τθν Αμμόχωςτο, πολλά μοντζρνα ξενοδοχεία, εςτιατόρια, κζντρα διαςκζδαςθσ, ταβζρνεσ κτλ. Ζτςι, θ Αμμόχωςτοσ ιταν, μζχρι το 1974, θ πρϊτθ μεγάλθ τουριςτικι πόλθ τθσ Κφπρου. Γίνονταν ακόμα ςτθν Αμμόχωςτο πολφ ωραίεσ γιορτζσ και εκδθλϊςεισ, όπωσ θ γιορτι του πορτοκαλιοφ, τα ανκεςτιρια, θ γιορτι του κατακλυςμοφ και άλλεσ. Στισ 16 Αυγοφςτου του 1974, όταν οι Τοφρκοι ςκλάβωςαν τθν Αμμόχωςτο, ο πλθκυςμόσ τθσ πόλθσ ιταν περίπου ςαράντα χιλιάδεσ κάτοικοι. Μαηί με τθν πόλθ τθσ Αμμοχϊςτου οι Τοφρκοι πιραν τθν Καρπαςία και το μεγαλφτερο μζροσ τθσ επαρχίασ Αμμοχϊςτου. Μόνο οχτϊ χωριά τθσ επαρχίασ Αμμοχϊςτου είναι ςιμερα ελεφκερα και μποροφμε να τα επιςκεπτόμαςτε όπωσ: το Λιοπζτρι, το Φρζναροσ, το Αυγόρου, ο Άγιοσ Γεϊργιοσ Βρυςοφλων, θ Σωτιρα, θ Δερφνεια, θ Αγία Νάπα και το Παραλίμνι.