ΕΝΤΟΣ ΣΧΕ ΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ Υ ΡΟΒΙΟΤΟΠΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ 7ου ΕΝΤΟΣ ΣΧΕ ΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ Υ ΡΟΒΙΟΤΟΠΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ εριζιώτη Σταµατίνα Μπάρτζης ηµήτριος Φροντιστήριο: Ε. Παναγιωτάτου 1

Περιεχόµενα Η Βορειοανατολική Αττική χθες και σήµερα σελ. 3-4 Ο ήµος Μαραθώνα υπό το πρίσµα των εξελίξεων σελ. 5-6 Στόχος της εργασίας σελ. 7 Ο Οικοδοµικός Συνεταιρισµός ικαστικών Υπαλλήλων σελ. 8 Ο Οικοδοµικός Συνεταιρισµός ικαστών-εισαγγελέων σελ. 9 Συνολική αποτίµηση της κατάστασης των δύο οικισµών σελ. 10-13 Συνέπειες στον υδροβιότοπο από την ανάπτυξη σελ. 14 Σενάρια για τη µελλοντική εξέλιξη σελ. 15 Προτεινόµενα µέτρα για την εφαρµογή του ευµενούς σεναρίου σελ. 16-18 Συµπέρασµα σελ. 19 Βιβλιογραφία σελ. 20 2

Η Βορειοανατολική Αττική χθες και σήµερα "Η Αττική αποτελεί ένα γεωγραφικό αδιέξοδο στον κορµό της Στερεάς Ελλάδος: Η ενδοχώρα της Αττικής υπάρχει µόνο προς βορρά και δύση. Αυτό γίνεται φανερό από µια απλή εποπτείατουχάρτηκαιτωνχερσαίωναξόνωντηςπεριοχής. Με την ίδια έννοια η Ανατολική Αττική αποτελεί το µεγάλο αδιέξοδο της Αττικής, ή το "αδιέξοδο του αδιεξόδου".[1] Συγκρότηµα Πρωτευούσης Ορεινοί Όγκοι-Σύνορα Ήπιες Χρήσεις, όµηση Παραθεριστική κατοικία Χάρτης 1: Συµπληρωµατικός χαρακτήρας της Βορειοανατολικής Αττικής. Υπόβαθρο: Χάρτης 4.2, Χρήσεων Γης-ΧωροταξικήςΟργάνωσης, ΥΠΕΧΩ Ε-ΕΜΠ Η Ανατολική Αττική δεν πρέπει να θεωρηθεί απλώς µια επέκταση του Λεκανοπεδίου και τούτο λόγω ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που τη διαφοροποιούν ουσιαστικά από τη µάζα του συγκροτήµατος της πρωτεύουσας: Το άριστο κλίµα (εύκρατο-ξηρό), το ήρεµο τοπίο, οι µεγάλες ακτογραµµές σε Ευβοϊκό και Σαρωνικό κατέστησαν την περιοχή ιδανική για την ανάπτυξη του παραθερισµού σε συνύπαρξη µε αγροτικές δραστηριότητες. Καθοριστική όµως για τη µέχρι πρότινος εικόνα της Ανατολικής Αττικής ήταν η περιορισµένη προσβασιµότητα: Μόνοδύοείσοδοι, παράκτιανότιατουυµηττού, τοσταυρό, καθώς και µια µικρότερης σηµασίας βορειότερα, τον Μαραθώνα. Ο ορεινός όγκος λοιπόν του Υµηττού εµπόδισε την οµοιόµορφη ανάπτυξη της Αθήνας ανατολικά δίνοντας τη ριζικά διαφορετική εικόνα των Μεσογείων. Έτσι η περιοχή Μαραθώνα-Μεσογείων-Λαυρεωτικής, αν και εγγύτατη στο αθηναϊκό λεκανοπέδιο, διατήρησε αρχικά µια οικιστική πυκνότητα σηµαντικά χαµηλότερη φιλοξενώντας χρήσεις συµπληρωµατικές του Λεκανοπεδίου. (Χάρτης 1) Ο παραθερισµός και η κυριαρχούν, δηµιουργώντας έναν αντίποδα στην Αθήνα των 4 εκ. κατοίκων και εργαζοµένων. Μια νέα Αθήνα της αναψυχής, της πολιτιστικής καλλιέργειας και της ψυχαγωγίας, εύκολα προσβάσιµης ακόµα και από τους πολυπληθείς τοµείς της δυτικής προαστιακής ζώνης µε τον Προαστιακό σιδηρόδροµοκαιτηναττικήοδό. [1] Αριστείδης Γ. Ρωµανός, ΑΘΗΝΑ το πολεοδοµικό ζήτηµα από τη σκοπιάτουπολίτη, Ποταµός, Αθήνα, 2004 3

Η Βορειοανατολική Αττική χθες και σήµερα Όµως όλα αυτά τα δεδοµένα ήρθε να ανατρέψει η εγκατάσταση του νέου αεροδροµίου στα Σπάτα. Ο διεθνής αυτός πόλος άρει το "αδιέξοδο" καθιστώντας την Ανατολική Αττική κόµβο εισόδου και εξόδου στον κόσµο. Η εν δυνάµει "ήσυχη γωνιά" της αθηναϊκής ενδοχώρας κατάλληλη για χρήσεις αναψυχής και επαφής µε τη φύση, µετατρέπεται σε πολυάσχολη ζώνη µεταφορών, υπηρεσιών και άλλων τριτογενών δραστηριοτήτων. Ταυτόχρονα συντελείται µια νέα έξοδος προς αναζήτηση α' κατοικίας κοντά στις νέες θέσεις εργασίας. Νέοι οδικοί άξονες δηµιουργούνται προς εξυπηρέτηση των νέων χρήσεων κάνοντας ταυτόχρονα άµεσα προσβάσιµες περιοχές παραθεριστικές, µε αποτέλεσµα την ανάπτυξη και της β' κατοικίας. Η ραγδαία οικιστική αυτή ανάπτυξη χωρίς κατευθυνόµενο σχεδιασµό, δηµιουργεί ορατούς κινδύνους οµοιόµορφης εξάπλωσης του αττικού µορφώµατος στα ανατολικά, εξαλείφοντας την ιδιαίτερη φυσιογνωµία της περιοχής. Συγκρότηµα Πρωτευούσης Ορεινοί Όγκοι-Σύνορα Ήπιες Χρήσεις, όµηση Παραθεριστική κατοικία ΥπερτοπικέςΧρήσεις, Πυκνή όµηση, Πόλοι Οικιστικής Εξάπλωσης Χάρτης 2: Ταυτόσηµος χαρακτήρας της Βορειοανατολικής Αττικής. Υπόβαθρο: Χάρτης 4.2, Χρήσεων Γης-ΧωροταξικήςΟργάνωσης, ΥΠΕΧΩ Ε-ΕΜΠ 4

Ο ήµος Μαραθώνα υπό το πρίσµα των εξελίξεων Από αυτή τη συνοπτική επισκόπηση της κατάστασης της Βορειοανατολικής Αττικής, καθώς και των τάσεων εξέλιξής της, µπορεί να γίνει µια αναγωγή της κατάστασης στο ήµο Μαραθώνα: Περιοχή έντονου αγροτικού χαρακτήρα αρχικά, άρχισε να προσελκύει, λόγω της παραλίας του Σχινιά, από πολύ νωρίς τους Αθηναίους για αναψυχή και παραθερισµό τους θερινούς µήνες. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα τη γένεση πυρήνων αυθαίρετης δόµησης στην περιοχή, όπως ο οικισµός Αγ. Γεωργίου, η Αύρα κ.α. Αυτοί οι οικίσκοι συνοδεύτηκαν από παράνοµες χρήσεις αναψυχής και εστίασης κοντά και γύρω από τον αιγιαλό. Το σύνολο αυτών των "εποίκων" συνέχισε να συνυπάρχει µε τις αγροτικές καλλιέργειες που ήταν η κύρια ασχολία των ντόπιων. Με την εγκατάσταση του Κωπηλατοδροµίου και της Αφετηρίας του Μαραθώνιου για τις ανάγκες των Ολυµπιακών Αγώνων το 2004 διαµορφώνεται πλέον µια νέα κατάσταση: Η τοποθέτηση κέντρων υπερτοπικής σηµασίας συνοδεύεται από την ανάλογη ανάπτυξη υποδοµών µεταφοράς. Μεγάλοι οδικοί άξονες (π.χ. διευρυµένη λεωφόρος Μαραθώνα) καθιστούν την περιοχή εύκολα και γρήγορα προσβάσιµη από την Αθήνα. Η πρόσβαση σε συνδυασµό µε την αραιή δόµηση της περιοχής και η στοιχειώδης επαφή µε τη θάλασσα δηµιουργούν καλές προϋποθέσεις µόνιµης κατοικίας. Το όραµα φυγής από το άστυ και η παραµονή σε αυτό µόνο για εργασία είναι ικανό να εκτινάξει την αγορά ακινήτων και τις κατασκευές, υλοποιώντας µια νέα επέκταση της κατοικίας. Εικόνα 1: ορυφορική λήψη του ήµου Μαραθώνα. Στα αριστερά η πόλη του Μαραθώνα. Στο κέντρο διακρίνεται το Κωπηλατοδρόµιο και η περιοχή του Υδροβιότοπου. Πηγή:Google Earth 5

Ο ήµος Μαραθώνα υπό το πρίσµα των εξελίξεων Το Ρυθµιστικό Σχέδιο της Αθήνας από τη µια ορίζει την περιοχή του Μαραθώνα, και ειδικά γύρω από το Κωπηλατοδρόµιο, ως υπερτοπικό πόλο πολιτιστικών δραστηριοτήτων και αναψυχής. Από την άλλη µε νοµοθετικά πλαίσια προστατεύονται οι ορεινοί όγκοι, η περιοχή του Σχοινιά και ο υδροβιότοπος. Οι δύο αυτές αποφάσεις έρχονται σε αντίθεση µεταξύ τους ωςλειτουργίες. Ο Σχινιάς είναι ο σηµαντικότερος παράκτιος βιότοπος της Αττικής. Η χωροθέτηση του Κωπηλατοδροµίου στην πλέον κεντροβαρική θέση του µυχού του κόλπου του Μαραθώνα ανατρέπει την προοπτική προστασίας και αναβάθµισης του φυσικού τοπίου της ευρύτερης περιοχής του Σχινιά.[1] Το Κωπηλατοδρόµιο έθεσε σε κίνηση µηχανισµούς συµφερόντων µε στόχο την οικιστική ανάπτυξη της περιοχής, θεµελιωµένης στο όραµα της "φυγής" το οποίο αναφέρθηκε. Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η πολιτική πίεση που ασκήθηκε από τους οικοδοµικούς συνεταιρισµούς ικαστών-εισαγγελέων και ικαστικών Υπαλλήλων προς το ΥΠΕΧΩ Ε µε αίτηµα την αύξηση του συντελεστή δόµησης και του ύψους για µετατροπή των οικισµών τους σε εµπορικές περιοχές πολυκατοικιών.[2] Τέτοιες ενέργειες φανερώνουν υπαρκτές τάσεις του κοινωνικού συνόλου για περαιτέρω οικιστική ανάπτυξη της περιοχής, όχι πλέον αποκλειστικά στην κατεύθυνση της παραθεριστικής κατοικίας αλλά και της µόνιµης. Είναιλοιπόνσκόπιµοναδιερευνηθείηοικιστικήανάπτυξηειδικάγύρωαπότονυδροβιότοπο. Είναι δυνατόν να δηµιουργηθούν προϋποθέσεις βιώσιµης περιοχής α' κατοικίας, χωρίς ταυτόχρονα να θίγεται η φυσιογνωµία του ευαίσθητου οικολογικά περίγυρου; [1] "παρότι ερευνήθηκαν εναλλακτικές θέσεις µε µικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση δεν ακολουθήθηκαν." Οµάδα έρευνας ΕΜΠ, Πολεοδοµική και Περιβαλλοντική ιάσταση των Ολυµπιακών Αγώνων 2004, Σηµειώσεις ΜαθήµατοςΠεριβαλλοντικόςΑστικόςσχεδιασµός. [2] Γ.Μ. Σαρηγιάννης, Αθήνα 1830-2000 Εξέλιξη-Πολεοδοµία-Μεταφορές, Συµµετρία, Αθήνα, 2000 Χάρτης 3: Συνύπαρξη αντιφατικών χρήσεων στην περιοχή γύρω από τον υδροβιότοπο. Πηγή: Οργανισµός Ρυθµιστικού Σχεδίου Αθήνας, ΥΠΕΧΩ Ε 6

Στόχος της εργασίας Στην παρούσα εργασία επιλέγονται δύο οικισµοί σε άµεση γειτνίαση µε τον υδροβιότοπο: Ο οικοδοµικός συνεταιρισµός ικαστικών Υπαλλήλων και ο οικοδοµικός συνεταιρισµός ικαστών-εισαγγελέων. Βασικά κριτήρια επιλογής είναι το ότι αποτελούν οικισµούς µε συνολικό σχεδιασµό (έστω σε ένα πλαίσιο σχεδιασµού οικοδοµικού συνεταιρισµού) και έχουν ενταχθεί ήδη στο σχέδιο πόλεως. Αυτό σηµαίνει ότι σύντοµα θα δεχθούν ραγδαία οικοδόµηση. Αντικείµενο της έρευνας είναι εάν η οικιστική διάρθρωση αυτών των οικισµών µπορεί να αντέξει τον επικείµενο φόρτο της α' κατοικίας χωρίς να υποβαθµίζεται ταυτόχρονα η ποιότητα ζωής των κατοίκων και αν και κατά πόσο θίγονται ο υδροβιότοπος καιοιδασικέςεκτάσειςαπόαυτήτηγειτνίαση. Θα πρέπει όµως πρώτα να ορίσουµε ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα του χώρου που συγκροτούν την ορθή οικιστική διάρθρωση. Βασικά στοιχεία για να αποτελεί ένας οικισµός οργανική οικιστική ενότητα ικανή να υποστηρίξει τη χρήση µόνιµης κατοικίας είναι τα εξής[1]: 1)Το ανάγλυφο της περιοχής καθώς και οι φυσικές και κλιµατολογικές συνθήκες που επικρατούν. 2)Η ύπαρξη των κατάλληλων υποδοµών που θα καλύψουν τις βασικές ανάγκες των κατοίκων (ύδρευση, αποχέτευση, ηλεκτρικό κτλ.). 3)Η ύπαρξη κοινόχρηστων αλλά και κοινωφελών χώρων που θα εξασφαλίσουν την καλή ποιότητα ζωής των κατοίκων. 4)Η διάρθρωση ενός λειτουργικού οδικού δικτύου που θα διευκολύνει την πρόσβαση στην περιοχή. Αυτό προκύπτεικαιαπότηνεξελισσόµενηρυµοτόµησητηςπεριοχής. 5)Η εξασφάλιση της καλής επαφής µε το κέντρο της πόλης, την Αθήνα είτε άλλες κεντρικές περιοχές όπως το Αεροδρόµιο ούτως ώστε η απόσταση κατοικίας και εργασίας να είναι ικανοποιητική. Βασικά µέσα µετακίνησης αποτελούν τα Ι.Χ., τα ΚΤΕΛ και οποιοδήποτεάλλοµέσοµαζικήςµεταφοράς. 6)Η θεσµοθέτηση των απαραίτητων χρήσεων στην περιοχή. 7)Ηθέαπροςτηθάλασσακαθώςκαιοτρόποςπρόσβασηςσεαυτή. [1] Αθανάσιος Αραβαντινός, Πολεοδοµικός Σχεδιασµός για µια Βιώσιµη Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου, ΕκδόσειςΣυµµετρία, Αθήνα 2004 σ.410-413 7

Ο Οικοδοµικός Συνεταιρισµός ικαστικών Υπαλλήλων Ο οικοδοµικός συνεταιρισµός ικαστικών Υπαλλήλων θεσµοθετήθηκε το 1968 (ΦΕΚ 109/ /1968). Είναι οικοδοµηµένος πάνω σε τµήµα του υδροβιότοπου της ευρύτερης περιοχής και σε επαφή µε το Κωπηλατοδρόµιο. Πρόκειται για έναν οικισµό εντός Σχεδίου Πόλεως που τείνει να αποτελέσει περιοχή κατοικίας α'. Η οικιστική του διάρθρωση αποδεικνύει ότι δεν αποτελεί µια αυτοτελή οικιστική ενότητα και είναι υπό διερεύνηση οι πιθανές προοπτικές για κάτι τέτοιο. Το ιπποδάµµειο σύστηµα και η αντίστοιχη οικοπεδοποίηση συµπληρώνονται από µια εικόνα αραιής δόµησης (Εικόνες 2,3), χωρίς την ύπαρξη κάποιου κεντρικού σηµείου (πλατείας) και την υποστήριξη του από χρήσεις εµπορικές ή αναψυχής. Ταυτόχρονα παρατηρείται έλλειψη δηµόσιων κοινόχρηστων ή κοινωφελών χώρων, ενώ οι ήδη υπάρχοντες είναι υποβαθµισµένοι. Σχολεία δεν υπάρχουν εντός του οικισµού µε αποτέλεσµα οι κάτοικοι να εξυπηρετούνται από το ηµοτικό και το Νηπιαγωγείο του Κάτω Σουλίου. Πέραν όµως της ανεπάρκειας κοινωνικών υποδοµών είναι ανύπαρκτα, δίκτυα αποχέτευσης και οµβρίων µε πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον υδροβιότοπο. Η γειτνίαση όµως του ανθρωπογενούς στοιχείου µε το βιότοπο δεν βλάπτει µόνο τις βιοπoικιλότητες αλλά και τους ίδιους τους κατοίκους καθώς υπάρχει συνεχές πρόβληµα µε τα κουνούπια. Πέραν αυτού τα βαλτώδη εδάφη, παρότι έχουν ήπιες κλίσεις ιδανικές για δόµηση, είναι ακατάλληλα και επισφαλή για θεµελίωση οικοδοµών. Η πρόσβαση στον οικισµό γίνεται εύκολα από την Λεωφόρο Μαραθώνος-Αγίας Μαρίνας µε αυτοκίνητο. Τα µέσα µαζικής µεταφοράς είναι τα στοιχειώδη (ΚΤΕΛ προς Άνω Σούλι). Η σύνδεση του οικοδοµικού συνεταιρισµού µε την παραλία του Σχοινιά είναι ικανοποιητική. Εικόνα 3: Αραιή δόµηση σε συνδυασµόµειπποδάµειοσύστηµα. Πηγή: Google Earth Εικόνα 2: ορυφορική λήψη του οικοδοµικού συνεταιρισµού ικαστικών Υπαλλήλων, σε άµεση γειτνίαση µε το Κωπηλατοδρόµιο και τον Υδροβιότοπο. Πήγη: Google Earth 8

Ο Οικοδοµικός Συνεταιρισµός ικαστών-εισαγγελέων Ο οικοδοµικός συνεταιρισµός των ικαστών και Εισαγγελέων θεσµοθετήθηκε το 1970 (ΦΕΚ 84/ /1970) πάνω σε αποχαρακτηρισµένες δασικές εκτάσεις. Ακολουθεί το γεωγραφικό ανάγλυφο της περιοχής και εκτείνεται στις παρυφές δασικών εκτάσεων ανατολικά του Μαραθώνα. Ο οικισµός έχει ενταχθεί στο Σχέδιο Πόλης παρ' όλο που η πλειονότητα των οικοπέδων είναι ακατάλληλα λόγω της µεγάλης κλίσης του εδάφους (άνω του 40%). Παρατηρούµε επιπλέον ότι δεν υπάρχει ρυµοτοµικό σχέδιο (Εικόνα 4), ότι η δόµηση είναι αραιή και σηµειακή και ότι οι προοπτικές ανάπτυξης µιας συγκροτηµένης οικιστικής ενότητας είναι ελάχιστες. Η δόµηση παρατηρείται στα σηµεία κατοχής ιδιοκτησίας και θα λέγαµε ότι ο κάθε ιδιοκτήτης λειτουργεί αυτόνοµα σε σχέση µε τους υπόλοιπους. Η πλήρης έλλειψη δηµόσιων κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων εντείνει το αίσθηµα της ιδιωτικότητας. εν υπάρχουν σχολεία, ιατρικός σταθµός ή οποιαδήποτε εµπορική δραστηριότητα για τις καθηµερινές ανάγκες των κατοίκων. Η πρόσβαση σε αυτή την περιοχή είναι πιο δύσκολη σε σχέση µε τους γειτονικούς οικισµούς ενώ πρέπει να σηµειωθεί ότι δεν υπάρχουν µέσα µαζικής µεταφοράς. Ανύπαρκτες είναι και υποδοµές αποχέτευσης και οµβρίων ενώ η γειτνίαση µε το βιότοπο προκαλεί προβλήµατα στους κατοίκους λόγω των κουνουπιών. Παρ όλα αυτά η θέα προς τη θάλασσα καθώς και η εύκολη προσέγγιση του αιγιαλού αποτελούν βασικά κίνητρα για συνεχή οικοδόµηση. Εικόνα 4: ορυφορική λήψη του οικοδοµικού συνεταιρισµού ικαστών- Εισαγγελέων. Πρόδηλη είναι έλλειψη ρυµοτοµικού σχεδίου και αραιή δόµηση. Πήγη: Google Earth 9

Συνολική αποτίµηση της κατάστασης των δύο οικισµών Εικόνα 5: Κατοικίες δίπλα στις καλαµιέςκαιλίγαµόλιςµέτρααπότη λίµνη του Κωπηλατοδροµίου Πηγή: Επιτόπου φωτογράφηση 23/10/2009 Εικόνα 6: Στοιχειώδεις εξυπηρετήσεις, έλλειψη βασικών τεχνικών υποδοµών. Πηγή: Επιτόπου φωτογράφηση 23/10/2009 Παρατηρούµε ότι οι δύο οικισµοί έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά και µπορούν να εξαχθούν συµπεράσµατα συνολικά για το αν και κατά πόσον µπορούν µελλοντικά να υποστηρίξουν µια βιώσιµη οικιστική ανάπτυξη. Βασικό ερώτηµα επίσης αποτελεί πώς οι δύο οικισµοί θα συνυπάρξουν στην περίπτωση µιας τέτοιας ανάπτυξης και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της τόσο στο φυσικό και τεχνητό περιβάλλον όσο και στη συνολική εικόνα της ευρύτερης περιοχής. Είναι προφανές ότι τόσο ο υδροβιότοπος όσο και οι δασικές εκτάσεις αποτελούν στοιχεία του περιβάλλοντος τα οποία θα πρέπει να προστατευτούν. Είναι όµως και στοιχεία που δυσχεραίνουν την οικοδόµηση στα συγκεκριµένα σηµεία, µιας και στην πρώτη περίπτωση η περιοχή είναι βαλτώδης (Εικόνα 5) και χαρακτηρίζεται από υγρασία και πολλά κουνούπια, ενώ στην δεύτερη οι κλίσεις του εδάφους είναι απαγορευτικέςκαιδυσκολεύουντηνπρόσβαση. Παράγοντες που επίσης δυσκολεύουν την ανάπτυξη των δύο περιοχών είναι η ανυπαρξία ή ανεπάρκεια τεχνικών υποδοµών, όπως ύδρευση, ηλεκτρικό, φωτισµός, τηλεφωνία. Επίσης η έλλειψη αποχετευτικού δικτύου και δικτύου οµβρίων, απειλεί µε µόλυνση τόσο τον υδροβιότοπο όσο και τις δασικές εκτάσεις στην περιοχή των ικαστών και Εισαγγελέων. Βασική επίσης είναι η µέριµνα ύπαρξης µεταφορικών µέσων που παρέχουν τακτικές ή έκτακτες υπηρεσίες όπως ασθενοφόρο, πυροσβεστικό όχηµα, απορριµµατοφόρο ή οχήµατα µεταφοράς αγαθών. (Εικόνα 6) Οι αντίστοιχες ανάγκες των µέχρι τώρα κατοίκων, είτε µόνιµων είτε όχι, εξυπηρετούνται µεν αλλά ανεπαρκώς σε σχέση µε το κέντρο του Μαραθώνα ή οποιασδήποτε οικιστικήςενότητας. 10

Συνολική αποτίµηση της κατάστασης των δύο οικισµών Εικόνα 7: Μη ικανοποιητική εικόνα παιδικής χαράς στον οικισµό ικαστικώνυπαλλήλων. Πηγή: Έφη Στεφανή, Φωτογραφία από διάλεξή της στο πλαίσιο του µαθήµατοςχωροταξίας. Εικόνα 8: ΤασχολείατουΚάτω Σουλίου εξυπηρετούν και τους δύο οικοδοµικούςσυνεταιρισµούς. Πηγή: Έφη Στεφανή, Φωτογραφία από διάλεξή της στο πλαίσιο του µαθήµατος χωροταξίας. Η εξέλιξη του οδικού δικτύου καθώς και των κοινωνικών υποδοµών καθορίζει τον βαθµό στον οποίο θα ικανοποιηθούν οι παραπάνω βασικές ανάγκες. Στην περίπτωση του οικισµού ικαστικών Υπαλλήλων το οδικό δίκτυο είναι αρκετά ικανοποιητικό σε αντίθεση µε τον οικισµό των ικαστών και Εισαγγελέων όπου το οδικό δίκτυο δεν έχει συνοχή και κάθε δρόµος οδηγεί σε συγκεκριµένη ιδιοκτησία. Εκείνο που παρατηρείται και στους δύο οικισµούς είναι η δυσανάλογα υψηλή αναλογία ιδιωτικού προς κοινωνικό χώρο. Αυτό έχει αυτόµατα σαν συνέπεια την περιορισµένη συµµετοχή των κοινόχρηστων χώρων όπως οι πλατείες (Εικόνα 7), οι οργανωµένοι χώροι πρασίνου και την ανεπάρκεια κοινωνικού εξοπλισµού όπως τα σχολεία (Εικόνα 8), οι κοινωνικές και πολιτιστικές λειτουργίες και οι αθλητικές εγκαταστάσεις. Στην πρώτη περιοχήθαλέγαµεότιµιατέτοιαεξέλιξηθαήτανεφικτήκαι θα βελτίωνε σηµαντικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Στην δεύτερη περιοχή κάτι αντίστοιχο θα ήταν µάλλον ανέφικτο µιας και το ρυµοτοµικό σύστηµα έχει ήδη αδυναµίες και το συνεχές ανέβασµα στο βουνό δεν θα το επέτρεπε. Εξίσου σηµαντική είναι και η θεσµοθέτηση κάποιων απαραίτητων χρήσεων γης σε καίρια σηµεία (Εικόνα 9). Για παράδειγµα εµπορικές χρήσεις καλό θα ήταν να επιτραπούν στο κέντρο µιας περιοχής, µε στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των κατοίκων αλλά και την πιθανή ανεύρεση θέσεων εργασίας σε άµεση επαφή µε την κατοικία τους. Κάτι αντίστοιχο φυσικά δεν θα ήταν εφικτό στον οικισµό των ικαστών και Εισαγγελέων όπου η λειτουργία για παράδειγµα καταστηµάτων για είδη καθηµερινής ανάγκης θα ήταν πολύ δύσκολη. Η σηµερινή εικόνα των οικισµών παρουσιάζει ένα πολύ σηµαντικό και συχνό πολεοδοµικό πρόβληµα συγκρότησης γειτονιάς. Αυτό βέβαια θα ήταν ακόµα πιο έγκυρο σαν παρατήρηση µετά την οργάνωση της κάθε περιοχής σε συγκροτηµένη οικιστική ενότητα. Ο τρόπος διάρθρωσης του οικισµού θα αποτελέσει τη βάση για καλύτερη ποιότητα ζωής των κατοίκων, γι αυτό το λόγο η οικοδόµηση απαιτεί ιδιαίτερηπροσοχή. Εικόνα 9: Ανεπαρκείς και πιθανόν παράνοµες εµπορικές χρήσεις για την εξυπηρέτηση των κατοίκων. Πηγή: Επιτόπου φωτογράφηση 23/10/2009 11

Συνολική αποτίµηση της κατάστασης των δύο οικισµών Εικόνα 10: Ηθέαστηθάλασσααπό τονοικισµό ικαστών-εισαγγελέων. Πηγή: Επιτόπου φωτογράφηση 23/10/2009 Σηµαντικό παράγοντα αποτελεί ο τρόπος πρόσβασης σε κάθε περιοχή και η σχέση της µε κεντρικούς οδικούς άξονες που διευκολύνουν τις µετακινήσεις από και προς το κέντρο του Μαραθώνα αλλά και της Αθήνας. Επίσης τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς πρέπει να εξυπηρετούν άµεσα τις περιοχές συµπληρωµατικά µε τα ΚΤΕΛ. Είναι προφανές ότι η απόσταση κατοικίας και εργασίας παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιλογή θέσης της µόνιµης κατοικίας. Αυτό λειτουργεί αρνητικά για τις υπό συζήτηση περιοχές και ιδιαίτερα για τον οικισµό ικαστών και Εισαγγελέων. Βέβαια το γεγονός ότι ο οικισµός των ικαστικών Υπαλλήλων εφάπτεται της Λεωφόρου Μαραθώνος µπορεί να λειτουργήσει και ως επιβάρυνση και όχληση σε τµήµα της περιοχής λόγω του κυκλοφοριακού φόρτου. Ο προσανατολισµός και των δύο οικισµών είναι αρκετά καλός (η πλειονότητα των οικοπέδων έχουν πρόσοψη νοτιοανατολική). Εξαρτάται λοιπόν από τα όρια ποσοτικής οικοδοµικής εκµετάλλευσης, δηλαδή τους συντελεστές δόµησης, τα ποσοστά κάλυψης, τις πυκνότητες κτλ. το αν θα υπάρξουν δυσµενείς επιπτώσεις στον αερισµό, στον φωτισµό και στη θέα που θα έχει κάθε κτίριο ξεχωριστά αλλάκαιοοικισµόςστοσύνολοτου. Η εύκολη πρόσβαση στην παραλία του Σχοινιά σίγουρα αποτελεί βασικό κίνητρο για την συνεχή οικοδόµηση στις συγκεκριµένες περιοχές. Ιδιαίτερα στα ψηλότερα σηµεία η θέα προς τη θάλασσα αποτελεί σηµαντικό προτέρηµα (Εικόνα 10). Παρ όλα αυτά ο τύπος κατοικίας που ενδείκνυται σίγουρα δεν είναι η µόνιµη. Σταθµίζοντας όλους τους παράγοντες, οι περιοχές που εξετάζουµε δεν είναι οι πλέον κατάλληλες για βιώσιµη ανάπτυξη µιας σωστά διαρθρωµένης οικιστικής ενότητας. Αυτό ισχύει τόσο για τους κατοίκους, όσο και για το περιβάλλον το οποίο θα δεχτεί όλες τις αρνητικές επιδράσεις. 12

Συνολική αποτίµηση της κατάστασης των δύο οικισµών ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΚΤΟΣ ΣΧΕ ΙΟΥ ΟΜΗΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΚΤΟΣ ΣΧΕ ΙΟΥ ΟΜΗΣΗΣ ΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Ο.Σ. ΙΚΑΣΤΩΝΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ Υ ΡΟΒΙΟΒΙΟΤΟΠΟΣ Ο.Σ. ΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΚΩΠΗΛΑΤΟ ΡΟΜΙΟ ΑΣΟΣ ΣΧΙΝΙΑ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Χάρτης 4: Υφιστάµενη κατάσταση γύρω από τον υδροβιότοπο. Υπόβαθρο: ορυφορική λήψη από Google Earth. Ο.Σ. ΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΦΕΚ 109/ /1968 ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΒΙΟΤΟΠΟ. ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΙ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ (ΣΧΟΛΕΙΑ, ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ) Α ΥΝΑΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΣ ΗΜΟΣΙΟΙΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ (ΠΛΑΤΕΙΕΣ) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΛΟΓΩ ΓΕΙΤΝΙΑΣΗΣ ΜΕ ΒΑΛΤΟ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΒΑΛΤΩ Η Ε ΑΦΗ ΠΛΗΡΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΜΒΡΙΩΝ. ΣΤΟΙΧΕΙΩ Η ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ (ΚΤΕΛ ΠΡΟΣ ΑΝΩ ΣΟΥΛΙ) ΑΜΕΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΑΠΟ ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΩ ΛΕΩΦΟΡΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΕΓΓΥΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΣΧΙΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΩΠΗΛΑΤΟ ΡΟΜΙΟ ΚΑΛΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΟΙΚΟΠΕ Α ΧΩΡΙΣ ΚΛΙΣΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΓΙΑ ΟΙΚΟ ΟΜΗΣΗ Ο.Σ. ΙΚΑΣΤΩΝ-ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ ΦΕΚ 84/ /1970 ΑΠΟΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΕΝΕΣ ΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΛΗΡΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ (ΣΧΟΛΕΙΑ, ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ) ΕΛΛΕΙΨΗ ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΑΡΑΙΟΤΑΤΗ ΟΜΗΣΗ ΑΝΥΠΑΡΚΤΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟΙ ΗΜΟΣΙΟΙΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ (ΠΕΖΟ ΡΟΜΙΑ,ΠΛΑΤΕΙΕΣ) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΛΟΓΩ ΓΕΙΤΝΙΑΣΗΣ ΜΕ ΒΑΛΤΟ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΟΙΚΟΠΕ Α ΜΕ ΚΛΙΣΗ ΑΝΩ ΤΟΥ 40% ΠΛΗΡΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΜΒΡΙΩΝ. ΥΣΚΟΛΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΑΝΥΠΑΡΚΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΕΓΓΥΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΑΙΓΙΑΛΟ ΚΑΛΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΟΙΚΟΠΕ ΩΝ ΟΙΚΟΠΕ Α ΜΕ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΗ ΘΕΑ 13

Συνέπειες στον υδροβιότοπο από την ανάπτυξη Εάν υποθέσουµε λοιπόν ότι οι εξεταζόµενες περιοχές κάποια στιγµή µελλοντικά εξελιχθούν σηµαντικά και αποτελέσουν περιοχές κατεξοχήν µόνιµης κατοικίας θα πρέπει να αναλογιστούµε και τις αλλαγές που θα υπάρξουν, λόγω και των τάσεων επέκτασης που λογικά θα επικρατήσουν. O υδροβιότοπος κυριολεκτικά θα κατακλειστεί από σχετικά πυκνή δόµηση και φυσικά θα καταστραφεί, µιας και θα ακολουθήσει αλλαγή χρήσης γης της υπαίθρου, µεταβολή των συνθηκών διαβίωσης και µετακίνησης της άγριας ζωής αλλά και αισθητική υποβάθµιση του τοπίου (Χάρτης 5). Το οδικό δίκτυο και οι µεταφορές έχουν ως αποτέλεσµα την διάσπαση της συνέχειας του βιότοπου, µιας και οι οδοί λειτουργούν ως φράγµατα που ελαττώνουν τη δυνατότητα κάποιων ειδών να χρησιµοποιήσουν το σύνολο του ζωτικού χώρου[1]. Τελικά αποκοπή των οικοσυστηµάτων, σε συνδυασµό µε το µέγεθος των παρεµβάσεων (αυτοκινητόδροµος, επαρχιακή οδός κλπ.), τα χαρακτηριστικά του τοπίου (λοφώδης έκταση ή πεδιάδα-δάση ή καλλιέργειες) και την πυκνότητα των υπόλοιπων υποδοµών που εντοπίζονται, συνθέτουν το πλαίσιο που καθορίζει την ένταση και την έκταση των επιπτώσεων στο οικοσύστηµα από την κατασκευή και χρήση των διάφορωνυποδοµών. [1] Ευθύµιος Μουτσιάκης, Μεταφορικές Υποδοµές και ιατήρηση Οικοσυστηµάτων: Το Παράδειγµα του Παρατηρητηρίου Χωρικών Επιπτώσεων της Εγνατίας Οδού, Γρηγόρης Καυκαλάς, Ζητήµατα Χωρικής Ανάπτυξης, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 2004,σ.280 Χάρτης 5: Μελλοντική οικιστική πίεση εις βάρος του υδροβιότοπου µε αποτέλεσµα την υποβάθµιση και τον αφανισµό του. Υπόβαθρο: ορυφορικήλήψη Google Earth. Πυκνή δόµηση, εντός και εκτός σχεδίου Υποβαθµισµένο Περιβάλλον. Ολυµπιακό Κωπηλατοδρόµιο 14

Σενάρια για τη µελλοντική εξέλιξη Συνοψίζοντας λοιπόν τα παραπάνω µπορούµε να κάνουµε τρία πιθανά σενάρια για την περιοχή γύρω από τον υδροβιότοπο: υσµενές σενάριο: Άναρχη ανάπτυξη των δύο οικισµών χωρίς στρατηγικές βιώσιµου σχεδιασµού µε συνέπεια να αποδειχθούν δυσλειτουργικοί για τους κατοίκους. Το κράτος θα κληθεί να δαπανήσει τεράστια ποσά για υποδοµές εκ των υστέρων ενώ η όποια προσπάθεια βελτίωσης σε επίπεδο πολεοδοµικό π.χ. απαλλοτριώσεις για ανέγερση σχολείου θα έρθει σε σύγκρουση µε τα ιδιοκτησιακά συµφέροντα των κατοίκων. Ταυτόχροναενώηοικοδόµησηθαεξαπλώνεταιτόσοθαασκείταιπίεσηστονυδροβιότοπο. Η βιοκοινότητά του θα αποκτήσει προβλήµατα ρύπανσης και γενικά όχλησης από τη γειτνίαση µε το ανθρώπινο στοιχείο. Σε αρκετό βάθος χρόνου το έλος θα είναι µια έκταση δίχως κατοίκους οπότε δεν αποκλείεται το κράτος να υποκύψει σε πολιτικές πιέσεις και να οικοπεδοποιήσει την έκταση του υδροβιότοπου. Μετριοπαθές σενάριο: Λαµβάνεται µέριµνα για τους δύο οικισµούς µε συνολικό σχεδιασµό και εγκατάσταση υποδοµών πριν την επικείµενη οικοδοµική έξαρση. Έτσι πιθανόν θα επιτευχθούν ιδανικές συνθήκες οίκησης που θα προσελκύουν όλο και περισσότερους νέους κατοίκους. Για την εξυπηρέτηση όµως µεγάλων µεγεθών πληθυσµού απαιτούνται και οι αντίστοιχες υποδοµές µεταφορών ή δίκτυα η εγκατάσταση των οποίων θα επιβαρύνει τον υδροβιότοπο. π.χ. µια οδική αρτηρία λειτουργεί ως φράγµα της περιοχής για τη µετακίνηση κάποιων ειδών[1]. Πάνω όµως σε ροές είτε κυκλοφοριακές είτε δικτύων δηµιουργούνται ιδανικές συνθήκες και για την εκτός σχεδίου δόµηση[2] π.χ. παρεκκλίσεις µε ενδεχόµενη οικιστική πύκνωση ανάµεσα στους δύο εντός σχεδίου οικισµούς. Εποµένως θίγεταικαιπάλιηευαίσθητηπεριοχήγύρωαπότοσχοινιάµεόλεςτιςκακέςσυνέπειεςγια τις βιοποικιλότητες λόγω επαφής µε τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Τελικά οδηγούµαστε στην κατακλείδα του προηγούµενου σεναρίου περί αφανισµού του βιότοπου µόνον που τουλάχιστον σε αυτήν την περίπτωση θα έχουν εξασφαλιστεί προϋποθέσεις βιώσιµης πόλης για τους κατοίκους των δύο περιοχών µελέτης. Ευµενές σενάριο: Εφαρµογή αυστηρών προδιαγραφών για περαιτέρω οικοδόµηση των δύο οικισµών µε προσπάθεια ελάττωσής της. Ανταλλαγή οικοπέδων µε άλλα κατάλληλα προςδόµησηµακριάαπότοβιότοποστιςήπιεςκαιάγονεςπλαγιέςτωνλόφωνβόρειατης λεωφόρου Μαραθώνα. Θεσµική προστασία του υδροβιότοπου και των δασικών εκτάσεων επί της ουσίας µε οριστική απαγόρευση της δόµησης. Έτσι θα µπορέσει σταδιακά η ενότητα του υδροβιότοπου να αποκτήσει αυτοτέλεια και να µην ασφυκτιά από προβληµατικούς οικισµούς γύρω της. Θα αναπτυχθεί λοιπόν ισορροπηµένα η οικιστική ανάπτυξητου ήµουδυτικά, µετοναντίποδατηςήπιαςαναψυχής, τηςεπαφήςµετηφύση και της άθλησης στα ανατολικά. [1] Ευθύµιος Μουτσιάκης, Μεταφορικές Υποδοµές και ιατήρηση Οικοσυστηµάτων: Το Παράδειγµα του Παρατηρητηρίου Χωρικών Επιπτώσεων της Εγνατίας Οδού, Γρηγόρης Καυκαλάς, Ζητήµατα Χωρικής Ανάπτυξης, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 2004, σ.280 [2] "Το σύστηµα των µεταφορών µε την παροχή κινητικότητας δηµιουργεί "ευκαιρίες" εγκατάστασης για συγκεκριµένες χρήσεις και, κατά συνέπεια, οι µεταφορές αναδεικνύονται σε παράγοντα επηρεασµού της εγκατάστασης των χρήσεων γης." Μάγδα Πιτσιαβά-Λατινοπούλου Ελένη Ζαχαράκη, Σύστηµα Μεταφορών και ΧωρικήΑνάπτυξη: ΘεωρητικάΜοντέλακαιΑξιολόγηση, ΓρηγόρηςΚαυκαλάς, ΖητήµαταΧωρικήςΑνάπτυξης, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 2004, σ.136 15

Προτεινόµενα µέτρα για την εφαρµογή του ευµενούς σεναρίου Το ευµενές σενάριο δεν αποτελεί µια ουτοπία, αλλά µπορεί υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις να γίνει πραγµατικότητα η προστασία του υδροβιότοπου. "Η εµπειρία εφαρµογής µέτρων περιβαλλοντικής προστασίας έδειξε ότι δεν αρκεί η επιβολή µέτρων καταστολής εκ των υστέρων των παραβάσεων της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας"[1]. Απαιτείται λοιπόν πρόληψη. Μπορεί ο βιότοπος να έχει δεχθεί πλήγµατα, αλλά όχι τόσο σοβαρά όσα θα δεχθεί στο µέλλον, µε αποτέλεσµα να υπάρχει χρόνος λήψης µέτρων πριν γίνουνοιανεπανόρθωτεςβλάβες. Το πρώτο βήµα είναι η νοµοθετική άρση της υφιστάµενης κατάστασης σε επίπεδο χωροταξικού και πολεοδοµικού σχεδιασµού. Το Ρυθµιστικό Σχέδιο Αθηνών, που υποδεικνύει τις κατευθυντήριες και προγραµµατικές γραµµές του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου Μαραθώνα-, θεσµοθετεί τη συνύπαρξη εντός σχεδίου περιοχών ( ικαστικών Υπάλληλων και Εισαγγελέων) και του Κωπηλατοδροµίου (υπερτοπικό πόλο) µε τον υδροβιότοπο και το δάσος του Σχινιά (περιοχές NATURA και προστατευµένες από προεδρικά διατάγµατα). Οι λειτουργίες αυτές είναι φυσικά αντιθετικές µεταξύ τους και το σίγουρο είναι, όπως είδαµε παραπάνω, ότι το περιβάλλον θα υποσκελιστεί από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες αν δεν παρθούν µέτρα. Η νοµοθετική αναίρεση αυτής της αντίφασηςείναιεφικτήµεδύοτρόπους: Με τη θεσµοθέτηση Ζωνών Οικιστικού ελέγχου που αποσκοπούν όχι απλώς στην αποτροπή της δηµιουργίας µιας πόλης, αλλά σε µια οικιστική αραίωση εντονότερη, ακόµη και σε σχέση µε τις απλές περιοχές εκτός σχεδίου αφού µε τις ΖΟΕ θεσπίζονται όρια αρτιότηταςπολύµεγαλύτερατωντεσσάρωνστρεµµάτωντωνεκτόςσχεδίου περιοχών[2]. Πρέπει να τονιστεί ότι µε απόφαση του συµβουλίου της επικρατείας οι ΖΟΕ νόµιµα περιλαµβάνουν και περιοχές που εµπίπτουν στο Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο[3]. Έτσι µπορεί να περιοριστεί και να ελαχιστοποιηθεί η ανάπτυξη των οικοδοµικών συνεταιρισµών αλλά και της εκτός σχεδίου δόµησης γύρω από τον υδροβιότοπο. Με την έγκριση Πολεοδοµικής Μελέτης Αναθεώρησης που σαν κύριο στόχο έχει την προσαρµογή του εγκεκριµένου Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου στις πραγµατικές τοπογραφικές και πολεοδοµικές συνθήκες, έτσι ώστε να αρθούν οι ενδεχόµενες ασάφειες και αντιφάσεις που περιλαµβάνονται σε κάθε γενική πρόταση.[4] Μόνον βέβαια µε τη θέληση του ήµου και των µελετητών µπορούν να γίνουν οι ρυθµίσεις εκείνες που θα προστατέψουν τον υδροβιότοπο µε µέτρα κατά της δόµησης. [1] Μηνάς Αγγελίδης, Χωροταξικός Σχεδιασµός, Εκδόσεις Συµµετρία, Αθήνα 2000 σ.349 [2] ηµήτρηςμέλισσας, ΟιΧρήσειςΓηςκαιτοΓενικόΠολεοδοµικόΣχέδιο, ΕκδόσειςΣάκκουλα, Αθήνα 2007, σ.119 [3] ο.π. σ.119 [4] ο.π. σ.163-164 16

Προτεινόµενα µέτρα για την εφαρµογή του ευµενούς σεναρίου Και οι δύο δέσµες µέτρων εάν εφαρµοστούν ανακόπτουν την όποια οικιστική ανάπτυξη και µπορούν να δηµιουργήσουν µια ζώνη προστασίας γύρω από τον υδροβιότοπο και το δάσος, όπουηήπιααναψυχή, οαγροτουρισµός, η άθληση και οπολιτισµός θα είναι στο επίκεντρο. Όµως δεν δίνεται απάντηση στο όλο και αυξανόµενο αίτηµα της µόνιµης κατοικίας στο ήµο Μαραθώνα. Η εµπόδιση της περαιτέρω ανάπτυξης των οικοδοµικών συνεταιρισµών ικαστικών Υπαλλήλων και Εισαγγελέων είναι θεµιτή καθώς, όπως είδαµε παραπάνω, δεν µπορούν να υποστηρίξουν ικανοποιητικά τη λειτουργία της α' κατοικίας ακόµη και αν γίνουν πολυδάπανα έργα. Θα πρέπει λοιπόν να ληφθούν αντισταθµιστικά µέτρακαιναενταθείηοικοδόµησησεάλλοσηµείοτου ήµουπουναµπορείνακαταστεί ιδανικό για την πλήρη ανάπτυξη οικιστικού πυρήνα α' κατοικίας. Βόρεια της λεωφόρου Μαραθώνα, οι ήπιες και άγονες πλαγιές των λόφων έχουν ιδανικό προσανατολισµό, άµεση προσβασιµότητα και είναι µακριά από τον βιότοπο. Η ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλης µε εξ αρχής σχεδιασµό, πρόβλεψη υποδοµών και ο ορισµός της ως Ζώνης Ειδικής Ενίσχυσης[1] θα δηµιουργούσε συνθήκες ιδανικότατες για οικιστική ανάπτυξη σε απόσταση από το ευαίσθητο οικοσύστηµα του βιότοπου. (Χάρτης 6) Τέλος ο ήµος θα µπορούσε να µεριµνήσει για µια τράπεζα γης σε αυτήν την περιοχή, ώστε να ανταλλάξει οικόπεδα µε άλλα από τους οικοδοµικούς συνεταιρισµούς και µακροπρόθεσµα οι περιοχές αυτές να περάσουν στην κυριότητά του. Για την εφαρµογή όµως όλων αυτών των µέτρων απαιτούνται µηχανισµοί διαχρονικής παρατήρησης των χωρο-κοινωνικών εξελίξεων στο ήµο και αξιολόγηση για το αν και κατά πόσο εφαρµόζονται οι στρατηγικές του χωροταξικού σχεδιασµού. Επιπλέον ένα παρατηρητήριο µπορεί «να παρέχει έγκυρη πληροφόρηση, αναγκαία για την αξιολόγηση εναλλακτικών µέτρων πολιτικής και την επιλογή εύστοχων αναπτυξιακών δράσεων». [2] Είναι προφανές ότι απαιτείται συνεχής καταγραφή των αλλαγών στο χώρο, ώστε ο σχεδιασµός να ανανεώνεται και να παρέχει αναπτυξιακές κατευθύνσεις που να απαντούν στα προβλήµατα των πολιτών τη δεδοµένη χρονική περίοδο και όχι αναδροµικά. [1] "Περιοχές όπου κατά προτεραιότητα διοχετεύονται στεγαστικά δάνεια, ενισχύσεις και κίνητρα". ηµήτρης Μέλισσας, ΟιΧρήσειςΓηςκαιτοΓενικόΠολεοδοµικόΣχέδιο, ΕκδόσειςΣάκκουλα, Αθήνα 2007. σ.118 [2] Κ. Βαλεριάνου-Ε.Παναγιωτάτου, Παρατηρώντας τον Πειραιά, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 σ.11 17

ΠΟΛΗ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Α ΚΑΤΟΙΚΙΑ 18 ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΖΩΝΗ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΖΩΝΗ Α ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΖΩΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΖΩΝΗ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ Α ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΖΩΝΗ Β ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΖΩΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΣΟΣ ΣΧΙΝΙΑ: ΖΩΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Υ ΡΟΒΙΟΤΟΠΟΣ: ΖΩΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ, ΖΩΝΗ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Υπόβαθρο: ορυφορική λήψη από Google Earth Χάρτης 6: Μέτρα δραστικού περιορισµού της δόµησης γύρω από τον υδροβιότοπο, ούτως ώστε να αποφευχθεί η οποιαδήποτε υποβάθµισή του. Στόχος η δηµιουργία µιας περιοχής πολιτισµού, ήπιας αναψυχής, αθλητισµού και επαφής µε τη φύση για όλους τους κατοίκους του ήµου αλλά και της Αττικής, χωρίς βέβαια να υποσκελίζεται ο χαρακτήρας της α κατοικίας που επικρατεί όλο και περισσότερο στην περιοχή. Προτεινόµενα µέτρα για την εφαρµογή του ευµενούς σεναρίου

Συµπέρασµα Συµπερασµατικά λοιπόν οι οικοδοµικοί συνεταιρισµοί ικαστικών Υπαλλήλων και ικαστών-εισαγγελέων παρότι εντός σχεδίου πόλεως έχουν πολλές αδυναµίες οικιστικής διάρθρωσης οι οποίες όµως µπορούν να ξεπεραστούν καθώς υπάρχουν ακόµη περιθώρια βελτίωσης. Όµως είτε αναπτυχθούν σωστά είτε όχι θα αποτελέσουν σοβαρότατο κίνδυνο ολικής υποβάθµισης του υδροβιότοπου και του τοπίου γύρω τους. Από την άλλη η διατήρηση του βιότοπου είναι εφικτή µόνο εφ' όσον σταµατήσει οριστικά η περαιτέρω ανάπτυξη αυτών των οικισµών. Με άλλα λόγια βλέπουµε αδυναµίες συνολικού και τολµηρού σχεδιασµού, που δεν θα υποκύπτει σε πολιτικές πιέσεις κερδοσκοπίας και εκµετάλλευσης της γης. Το Κωπηλατοδρόµιο και η ένταξη στο σχέδιο πόλης των δύο οικοδοµικών συνεταιρισµών δεν συνάδουν µε τα προεδρικά διατάγµατα προστασίας του Σχινιάκαι τωνγύρω περιοχώνούτε τώρα αλλά ακόµη περισσότερο ούτε και στο µέλλον. Πρέπει να τεθούν νέες βάσεις στο χωροταξικό σχεδιασµό του ήµου Μαραθώνα ώστε να επιτευχθεί ισορροπία που θα ωφελήσει όχι µόνο τη φύση αλλά πάνω από όλα τους ανθρώπους. 19

Βιβλιογραφία Κ. Σερράος, Τα Πολλά Πρόσωπα της Ελληνικής Πόλης, Συλλογικός τόµος, Πολεοδοµικές ΕπεµβάσειςστονΑστικόΧώρο, Αθήνα 2009 Γρηγόρης Καυκαλάς, Ζητήµατα Χωρικής Ανάπτυξης Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Πολιτικές, Κριτική,Αθήνα 2004 Αθανάσιος Αραβαντινός, Πολεοδοµικός Σχεδιασµός για µια Βιώσιµη Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου, Συµµετρία,Αθήνα 2007 Οµάδα έρευνας ΕΜΠ, Πολεοδοµική και Περιβαλλοντική ιάσταση των Ολυµπιακών Αγώνων 2004, Σηµειώσεις Μαθήµατος Περιβαλλοντικός Αστικός σχεδιασµός. Γ.Μ. Σαρηγιάννης, Αθήνα 1830-2000 Εξέλιξη-Πολεοδοµία-Μεταφορές, Συµµετρία, Αθήνα, 2000 ΑριστείδηςΓ. Ρωµανός, ΑΘΗΝΑτοπολεοδοµικόζήτηµααπότησκοπιάτουπολίτη, Ποταµός, Αθήνα, 2004 ηµήτρης Μέλισσας, Οι Χρήσεις Γης και το Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2007 Μηνάς Αγγελίδης, Χωροταξικός Σχεδιασµός, Εκδόσεις Συµµετρία, Αθήνα 2000 Κ. Βαλεριάνου-Ε.Παναγιωτάτου, Παρατηρώντας τον Πειραιά, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 20